Wstęp do prawoznawstwa Prawo i język

Język w prawie Język naturalny Język sztuczny Powstał metodą ewolucyjną, stworzony przez jakąś społeczność w celu komunikacji międzyludzkiej. Podlega ciągłym przemianom, występują w nim kolokwializmy, pojęcia nieostre, jest używany intuicyjnie Powstał poprzez stworzenie przez jedną osobę albo grupę osób, zwykle w celu innym niż zwykła komunikacja międzyludzka Mocno sformalizowany i podlegający sztywnym regułom.

Cechy języka naturalnego Wieloznaczność – gdy jeden termin ma kilka odmiennych definicji (np. kogut, zamek) Nieostrość znaczeniowa – sytuacja, gdy nie możemy jednoznacznie stwierdzić, co mieści się w zakresie danej nazwy, a co nie (np. ładny, zielony, szczególne okrucieństwo, uzasadniony interes)

Język naturalny czy sztuczny? Język niemiecki Język html Język logiki formalnej Język elfów u Tolkiena (quenya) Język esperanto

Język prawny i język prawniczy Język prawny – jest rejestrem języka naturalnego (np. polskiego), używanym w aktach prawnych. Z racji swojej funkcji musi być ścisły i konkretny, dlatego podlega specyficznym regułom, które mają ograniczyć jego nieostrość. Język prawniczy – metajęzyk (język do mówienia o języku), służący głównie prawnikom do omawiania języka prawnego.

Język prawny, czy prawniczy? „415 k.c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.” „Za szkodę odpowiada osoba, której zawinione zachowanie jest źródłem powstania tej szkody, przy czym zdarzeniem sprawczym w rozumieniu w/w przepisu jest zarówno działanie jak i zaniechanie”

Funkcje wypowiedzi Opisowa Służy opisywaniu rzeczywistości Ma wartość prawdy lub fałszu Performatywna Służy kształtowaniu rzeczywistości oceniane z punktu widzenia skuteczności lub nieskuteczności Ekspresywna Służy wyrażaniu emocji Może być oceniania pod kątem szczerości lub nieszczerości Sugestywna Służy wpływaniu na zachowania ludzkie W formie norm (nakaz/zakaz) lub optatyw (rada/prośba) oceniane pod kątem skuteczności/ nieskuteczności

Określ funkcje wypowiedzi w danych wyrażeniach: „Nie podobają mi się te chmury.” „Jakubie, zrób mi loda” „Kot to zwierzę polujące na myszy.” „Avada kedavra!” (w Harrym Potterze) „Ściana jest biała.” „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia” „Ogłaszam was mężem i żoną.”

Czym jest norma? W psychologii - konstrukt naukowy wyznaczający granice normalnych zachowań człowieka W technice -dokument będący wynikiem normalizacji i standaryzujący jak najszerzej pojętą działalność badawczą W aksjologii (i prawie) - powinność określonego zachowania się

Norma postępowania Wypowiedź językowa dająca się wyrazić w postaci nakazu lub zakazu, określająca działania jako powinność. Zorientowana na działania przyszłe Skierowana do określonego adresata/adresatów

Rodzaje norm Prócz norm prawnych, kierujemy się w życiu różnymi innymi normami: Normy etyczne (moralne) Normy obyczajowe Normy religijne Normy estetyczne Normy prawne

Sposób obowiązywania normy Obowiązywanie aksjologiczne – norma obowiązuje, ponieważ jest słuszna i się z nią zgadzamy. Obowiązywanie tetyczne – norma obowiązuje, ponieważ ktoś nam każe jej przestrzegać. Jest to podmiot uprawniony do nakazywania, autorytet. Obowiązywanie faktyczne – norma obowiązuje, bo po prostu jest przestrzegana.

Sankcja za nieprzestrzeganie normy Sankcja rozproszona – nie ma wyznaczonego podmiotu ani skonkretyzowanej kary za nieprzestrzeganie normy, ale wiemy, że za jej łamanie spotka nas coś niemiłego. Sankcja skupiona – jest przewidziany podmiot, który wymierza sankcję, procedura, w której ta sankcja jest wymierzana oraz rodzaj tej sankcji.

Określ sposób obowiązywania i sankcję: Normy prawnej (np. „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”) Normy etycznej (np. „nie wolno źle myśleć o zmarłych”) Normy estetycznej (np. „nie wolno czekać ze zmywaniem, aż naczynia porosną pleśnią”) Normy religijnej (np. „nie wymawiaj imienia pana Boga swego na daremne”) Normy obyczajowej (np. „Należy ustępować miejsca starszym w komunikacji miejskiej”)

Norma prawna Norma postępowania ustanowiona przez organy państwowe w wyniku kompetencji prawodawczej, wyrażona w tekście prawnym za pomocą przepisów.

Norma a przepis Przepis prawny – podstawowa jednostka gramatyczna języka prawnego. Ma formę zdania. (Ciało normy) Norma prawna – wynikająca z przepisu/przepisów powinność określonego zachowania się. (Dusza przepisu/ów)

Skondensowanie norm w przepisach Czasem jeden przepis (jedno zdanie w tekście prawnym) wyraża więcej, niż jedną normę: Art. 4. § 1. KK Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Rozczłonkowanie norm w przepisach Lub na odwrót, by zrekonstruować normę, trzeba sięgnąć do większej ilości przepisów: Art. 10. § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Budowa normy Adresat (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej – „ułomna osoba prawna”) Hipoteza - założenie, przypuszczenie, określa warunki, w jakich norma się uaktywnia Dyspozycja - postępowanie do jakiego zobowiązany jest podmiot Sankcja – konsekwencja przewidziana za nieprzestrzeganie normy.

Zakres zastosowania normy – klasa okoliczności, w których norma znajduje swoje odbicie Zakres normowania normy – treść wyznaczanego przez normę obowiązku.

Koncepcja I: trójelementowa struktura normy Wedle tej koncepcji, by mówić o pełnej normie prawnej, musimy móc wyróżnić w niej hipotezę, dyspozycję i sankcję. Art. 217a. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną w związku z podjętą przez niego interwencją na rzecz ochrony bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Koncepcja I: dwuelementowa struktura normy Wedle tej koncepcji norma wystarczy, że w normie wyrażone zostaną zakres zastosowania i zakres normowania. „415 k.c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.”

Koncepcja norm sprzężonych Wedle tej koncepcji dla uregulowania sytuacji w praktyce potrzebne są dwie różne pełne normy: norma skierowana do określonego podmiotu, wskazująca mu obowiązek i okoliczności (norma sankcjonowana), w jakich ma go uskutecznić, oraz norma skierowana do organu, aktywująca się w momencie, gdy podmiot naruszy normę (norma sankcjonująca)

Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.