UCHWAŁA ANTYSMOGOWA Marcin Podgórski Dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i Wodnoprawnych Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego

UCHWAŁA ANTYSMOGOWA która określa: Uchwała antysmogowa to regulacja prawna zgodna z art. 96 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, w sprawie ograniczeń lub zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub środowisko, która określa: granice obszaru, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy, rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia lub zakazy, rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, rodzaje lub jakość paliw, których stosowanie jest zakazane na danym obszarze, parametry techniczne instalacji do spalania paliw, rozwiązania techniczne instalacji do spalania paliw, parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw, dopuszczonych do stosowania na tym obszarze. 1

UCHWAŁA ANTYSMOGOWA W celu podjęcia uchwały antysmogowej niezbędne było sporządzenie dokumentacji eksperckiej wykonanej przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o z Gdańska. Przeprowadzono symulację rozkładów stężeń zanieczyszczeń (pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5, benzo(a)pirenu oraz ditlenku azotu) dla dwóch wariantów emisyjnych dla całego województwa oraz dla dwóch dla miast (stref) aglomeracji warszawskiej, Płocka i Radomia. Formułując zapisy uchwały antysmogowej wzięto pod uwagę uwarunkowania techniczne, finansowe, prawne oraz efekt ekologiczny i w związku z tym przyjęto najbardziej uzasadnione warianty wprowadzenia uchwały. Realizacja uchwały antysmogowej ma doprowadzić do poprawy jakości powietrza w województwie, a tym samym przyczynić się do poprawy naszego zdrowia i większego komfortu życia. 2

UCHWAŁA ANTYSMOGOWA Obecnie trwają konsultacje społeczne nad projektem uchwały antysmogowej. Uwagi i wnioski do projektu uchwały będzie można przekazać pisemnie, ustnie do protokołu lub za pośrednictwem poczty elektronicznej do 18 sierpnia 2017 r. Planuje się, że uchwała wejdzie w życie 1 listopada 2017 r. Projekt uchwały zakłada, że ograniczenia i zakazy wprowadzone zostaną na terenie całego województwa mazowieckiego w celu poprawy jakości powietrza. Uchwała będzie dotyczyć wszystkich użytkowników kotłów, pieców i kominków na paliwo stałe a więc: mieszkańców, prowadzących działalność gospodarczą (kotły o mocy do 1 MW), właścicieli budynków wielorodzinnych, spółdzielnie, wspólnoty, samorządy lokalne. 3

UCHWAŁA ANTYSMOGOWA Niniejsza uchwała wprowadza zakaz stosowania paliw stałych, które nie spełniają wyznaczonych kryteriów jakościowych. Planowane jest wprowadzenie zakazu spalania dla: mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla, paliw, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3 mm wynosi powyżej 15 %, paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20 %. Paliwa te charakteryzują się wysoką emisją zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłu i benzo(a)pirenu zawartego w pyle w trakcie spalania. 4

OGRANICZENIA DOTYCZĄCE PALIW STAŁYCH Zakaz spalania dla paliw, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3 mm wynosi powyżej 15 % W uchwale wprowadzono parametr uziarnienia 0-3 mm, który jest charakterystyczny dla odpadu węglowego sprzedawanego pod nazwą handlową muł węglowy oraz dla flotokoncentratu. Muły i floty węglowe mają zróżnicowane parametry wartości opałowej, wilgotności, zawartości popiołu, siarki i innych zanieczyszczeń. Zakaz spalania dla węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla Węgiel bru­natny to głów­nie paliwo dla prze­my­słu, jest jako­ściowo dużo gor­szym pali­wem niż węgiel kamienny. Jest natu­ral­nie bar­dzo wil­gotny i łatwo chło­nie wodę. Po wydo­by­ciu zawiera jej ok. 30%, a jego war­tość opa­łowa bywa w zakre­sie 5-10MJ/kg, czyli mniej niż dla suro­wego drewna. Ilo­ściowo trzeba zaku­pić 2–3 razy wię­cej węgla bru­nat­nego niż kamien­nego, by uzy­skać tyle samo cie­pła. Zwięk­szona zawar­tość siarki (pomi­ja­jąc szko­dliwy wpływ na śro­do­wi­sko) przyczynia się do korozji kotła i komina. 5

OGRANICZENIA DOTYCZĄCE PALIW STAŁYCH Zakaz spalania paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20 % Biomasa stała jest tu rozumiana jako drewno, pellet, słoma itp. Drewno o wilgotności poniżej 20% można uzyskać poprzez jego sezonowanie przez okres około dwóch lat. Przyjęte parametry wilgotności biomasy są zgodne z postulatami branży producentów kominków i pieców oraz wartościami zalecanymi w instrukcjach i dokumentacjach technicznych nowoczesnych kotłów na drewno. Wyrażenie stan roboczy precyzuje określenie biomasy, która nie będzie mogła być używana w instalacjach. Wady spalania wilgotnej biomasy: spalanie wilgotnej biomasy prowadzi do znacznej emisji szkodliwych dla zdrowia substancji, jest mniej wydajne energetycznie, gdyż część energii spalania zostaje zużyta na odparowanie wilgoci. Wilgotnego drewna spala się nawet dwu-krotnie więcej, co przekłada się na wyższe koszty ogrzewania, im większa zawartość wody w drewnie opałowym, tym niższa temperatura spalania, a to oznacza brak całkowitego spalania części lotnych – niespalone gazy uciekają przez komin do powietrza, a smoła i sadza osadzają się w kominie i na wymienniku kotła, obniżając dodatkowo jego sprawność i przyspieszając korozję. 6

OGRANICENIA DOTYCZACE PARAMETRÓW INSTALACJI Wprowadzone zostały również ograniczenia w zakresie parametrów technicznych i parametrów emisji z instalacji poprzez odniesienie do wymagań w zakresie minimalnych poziomów sezonowej efektywności energetycznej i norm emisji zanieczyszczeń dla sezonowego ogrzewania pomieszczeń określonych w Rozporządzeniu Komisji (UE) oraz Parlamentu Europejskiego i Rady: Wszystkie instalacje, których uchwała dotyczy, instalowane od 1 listopada 2017 r. mają spełniać odpowiednio wymagania rozporządzeń: 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń; 2015/1189 z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe. 7

WYMAGANIA DLA KOTŁÓW STAŁYCH Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1185 wyznacza następujące wymagania dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń: sezonowa efektywność energetyczna nie może być niższa niż: 79% dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pelet, 65% dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwo niż pelet i dla kuchenek, 30% dla ogrzewaczy z otwartą komorą spalania; emisje cząstek stałych (PM) nie mogą przekraczać: 20 mg/m³ dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pelet, 40 mg/m³ dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwo niż pelet i dla kuchenek, 50 mg/m³ dla ogrzewaczy z otwartą komorą spalania; 8

WYMAGANIA DLA KOTŁÓW STAŁYCH Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1185 wyznacza następujące wymagania dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń: emisje organicznych związków gazowych (OGC) nie mogą przekraczać: 60 mgC/m³ dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pelet, 120 mgC/m³ dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwo niż pelet, dla kuchenek i dla ogrzewaczy z otwartą komorą spalania; emisje tlenku węgla (CO) nie mogą przekraczać: 300 mg/m³ dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pelet, 1 500 mg/m³ dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwo niż pelet i dla kuchenek, 2 000 mg/m³ dla ogrzewaczy z otwartą komorą spalania; emisje tlenków azotu (NOx) nie mogą przekraczać: 200 mg/m³ dla ogrzewaczy z otwartą komorą spalania oraz z zamkniętą komorą spalania i kuchenek wykorzystujących biomasę, 300 mg/m³ dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania i kuchenek wykorzystujących węgiel i dla ogrzewaczy z otwartą komorą spalania. 9

WYMAGANIA DLA KOTŁÓW STAŁYCH Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1189 wyznacza następujące wymagania dla kotłów na paliwa stałe z automatycznym podawaniem paliwa: sezonowa efektywność energetyczna nie może być mniejsza niż 75% dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej do 20 kW lub nie może być mniejsza niż 77% dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej przekraczającej 20 kW; emisje cząstek stałych (PM) nie mogą przekraczać 40 mg/m³ w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 60 mg/m3 w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa; emisje organicznych związków gazowych (OGC) nie mogą przekraczać 20 mg/m³ w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 30 mg/m3 w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa; emisje tlenku węgla (CO) nie mogą przekraczać 500 mg/m³ w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 700 mg/m3 w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa; emisje tlenków azotu (NOx), wyrażone jako ekwiwalent dwutlenku azotu, nie mogą przekraczać 200 mg/m³ w przypadku kotłów na biomasę oraz 350 mg/m³ w przypadku kotłów na paliwa kopalne. 10

ROZWIĄZANIA TECHNICZNE DLA INSTALACJI W niniejszej uchwale określono również rozwiązania techniczne dla instalacji spalania paliw w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń. Obejmują one wymaganie stosowania kotłów, które umożliwiają wyłącznie automatyczne podawanie paliwa. W przypadku kotłów, których eksploatacja rozpocznie się przed 1 listopada 2017 r., możliwe jest stosowanie kotłów, które spełniają wymagania klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012. Na podstawie niniejszej uchwały eksploatacja istniejących kotłów klasy 5, będzie możliwa do końca ich żywotności. 11

ZAŁOŻENIA DO PROJEKTU UCHWAŁY Planuje się, że uchwała wejdzie w życie 1 listopada 2017 r. z następującymi wyjątkami: Dla podmiotów, które rozpoczęły lub rozpoczną eksploatację urządzeń przed dniem 1 listopada 2017 r. przewiduje się dwa okresy dostosowawcze: kotły, które nie spełniają wymogów w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3, 4 lub 5 według normy PN-EN 303-5:2012 będą mogły być eksploatowane do dnia 31 grudnia 2022 r., kotły, które spełniają wymagania w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3 lub klasy 4 według ww. normy, będą mogły funkcjonować do dnia 31 grudnia 2027 r., użytkownicy ogrzewaczy typu kominki, piece, nagrzewnice mogą je eksploatować do dnia 31 grudnia 2022 r., chyba, że osiągają one sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80% lub zostaną wyposażone w urządzenia zapewniające redukcję emisji pyłu. 12

KOSZTY EKONOMICZNE WDROŻENIA UCHWAŁY Koszty ekonomiczne wdrożenia uchwały będą generowane poprzez: konieczność zakupu lepszego paliwa, spowodowanego zakazem spalania mułów, flotokoncentratów, węgla brunatnego i ich pochodnych, konieczność wymiany bezklasowych kotłów opalanych paliwami stałymi na nowoczesne kotły spełniające wymagania zapisane w uchwale, konieczność montażu w nowo oddawanych budynkach mieszkalnych kotłów i kominków spełniających wymagania zapisane w uchwale. Obciążenia finansowe spowodowane nakazami i zakazami wdrożonymi prawem miejscowym jakim będzie uchwała w trybie art. 96 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, poniosą głównie samorządy gminne oraz osoby fizyczne (właściciele budynków mieszkalnych, użyteczności publicznej i innych budynków ogrzewanych kotłami). 13

KOSZTY EKONOMICZNE WDROŻENIA UCHWAŁY Zgodnie z danymi Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku w województwie mazowieckim jest 186 440 mieszkań ogrzewanych piecami węglowymi (piec w każdej izbie) oraz 311 109 mieszkań ogrzewanych etażowo kotłami węglowymi. Łącznie jest to 497 549 mieszkań lub budynków mieszkalnych w których należy wymienić kocioł. Koszt wymiany kotłów może wynieść co najmniej 4,5 mld zł biorąc pod uwagę jedynie wymianę bezklasowych kotłów na paliwo stałe na kotły retortowe w całym województwie. Koszt ten przy założeniu wymiany wyłącznie na kotły gazowe wraz z instalacją zewnętrzną wyniósłby co najmniej 6 mld zł. Szacunkowy koszt wdrożenia uchwały antysmogowej w województwie mazowieckim może wynieść od 4,5 mld zł do 11 mld zł. Oszacowane zaoszczędzone koszty zewnętrzne związane z poprawą jakości powietrza w wyniku wdrożenia uchwały to około 5 mld zł rocznie. 14

KOSZTY EKONOMICZNE ZŁEJ JAKOSCI POWIETRZA Koszty zdrowotne, społeczne, a także ekonomiczne negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń powietrza na zdrowie są w naszym kraju znaczące. Koszt zwiększonego zużycia leków czy też absencji w pracy – w roku 2015 jedynie z powodu ekspozycji na pył PM2,5 utracono niemal 16 milionów dni pracy, a związane z tym koszty oszacowano na niemal 2,1 mld EUR rocznie. Całkowity koszt ekonomiczny związany z przedwczesnymi zgonami przypisywanymi wpływowi zanieczyszczeń powietrza daje kwotę ok. 100 mld USD rocznie (wg WHO 2015). Stanowi to blisko 13% naszego PKB, a w przeliczeniu na jednego mieszkańca to aż 800 złotych miesięcznie. 15

REALIZACJA UCHWAŁY Na podstawie art. 96 ust. 7 pkt 3) ustawy Prawo ochrony środowiska określono obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały. Podmioty eksploatujące instalacje zostały zobowiązane do wykazania za pomocą dokumentów spełnianie wymagań określonych w niniejszej uchwale poprzez przedstawienie dokumentów potwierdzających spełnienie tych wymagań. Katalog dokumentów, które mogą być wykorzystane w tym celu pozostaje otwarty, mogą to być w szczególności: dokumentacja z badań, dokumentacja techniczna urządzenia, instrukcja dla instalatorów i użytkowników. Realizacja niniejszej uchwały wymaga wsparcia ze strony organów gmin, które posiadają kompetencje m.in. w zakresie zaopatrzenia mieszkańców w ciepło, kształtowania polityki przestrzennej, udzielania dotacji mieszkańcom do wymiany kotłów opalanych paliwami stałymi i udzielania pomocy społecznej oraz ze strony organów powiatów, które posiadają kompetencje w zakresie wydawania pozwoleń na budowę, przyjmowania zgłoszeń i wydawania pozwoleń na użytkowanie. 16

KONTROLA REALIZACJI UCHWAŁY Zadania kontrolne w zakresie przestrzegania przepisów wprowadzonych niniejszą uchwałą będą prowadzić w szczególności: Straże gminne, na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz.U. z 2016 r., poz. 706), Wójt, Burmistrz i Prezydent miasta oraz upoważnieni pracownicy urzędów miejskich i gminnych lub funkcjonariusze straży gminnych, na podstawie art. 379 ustawy – Prawo ochrony środowiska, Policja, w oparciu o art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2016 r., poz. 1782), Inspektorzy nadzoru budowlanego, na podstawie art. 81 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 2016 r., poz. 290), Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, w oparciu o art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. 2016 r., poz. 1688). 17

SANKCJE Sankcje stosowane w przypadku naruszenia postanowień uchwały określone zostały w art. 334 Prawa ochrony środowiska, który stanowi, że: „Kto nie przestrzega ograniczeń, nakazów lub zakazów, określonych w uchwale sejmiku województwa przyjętej na podstawie art. 96, podlega karze grzywny.” Zgodnie z art. 24 Kodeksu wykroczeń grzywna wynosi od 20 zł do 5 000 zł, przy czym w postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości do 500 zł, a jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy 1 000 zł (art. 96 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia). Organami uprawnionymi do nakładania mandatów na podstawie art. 334 Prawa ochrony środowiska na gruncie aktualnego stanu prawnego jest Policja i Inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska. 18

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ