Możliwości jakie dają opcje giełdowe Krzysztof Mejszutowicz St. Specjalista Dział Rozwoju Instrumentów Finansowych Warszawa, dn. 10.10.2008

Obecna struktura rynku Na opcjach na WIG20 działa średnio około 1.000 inwestorów (zawiera transakcje przynajmniej raz w miesiącu) – 1/6 liczby inwestorów na kontraktach na WIG20, 56% inwestorów to inwestorzy indywidualni (31% instytucjonalni, 13% zagraniczni) – dane z I poł. 2008 r. – rośnie znacząco udział instytucji i zagranicy, Ponad 80% transakcji inwestorów indywidualnych zawieranych jest przez Internet - dane z I poł. 2008 r. Na jedną transakcję przypadają średnio 3,06 opcji (I-VIII 2008 r.) Wskaźnik (średni LOP / średni Wolumen) = 24,5 (dla FW20 – 2,13) – wg danych za sierpień 2008 r.

Roczne wolumeny obrotów opcjami na WIG20 (w szt.)

Liczba otwartych pozycji na koniec okresu na opcjach na WIG20 (w szt.)

Statystyka (1) instrument nr 2 na giełdzie pod względem wolumenu obrotów   2003 2004 2005 2006 2007 I – VIII 2008 wolumen obrotu 20 647 78 752 250 060 316 840 399 113 212 163 LOP 847 4 775 6 845 4 347 11 181 33 649 udział animatora w obrotach 6,6% 17,8% 23% 29% 30% 26% Średnia miesięczna liczba zleceń (tys. sztuk) 10,9 102,5 180,7 819,0 1 327,5 1 913,3

Wolumen obrotu (sztuk) Statystyka (2) Opcje na WIG20 nr 12 w europie pod względem wolumenu obrotów opcjami indeksowymi. LP GIEŁDA INDEKS Wolumen obrotu (sztuk) czerwiec 2008 I – VI 2008 1 EUREX DJ E STOXX 50 30.997.343 180.712.455 2 DAX 8.467.661 50.486.822 3 Liffe NYSE Euronext FTSE 100 2.344.877 13.069.106 4 AEX 2.272.641 12.859.365 5 OMX 1.640.099 10.388.207 6 CAC40 753.012 4.299.645 7 HISZPANIA IBEX 35 677.590 3.871.733 8 SMI 367.703 2.811.604 9 WŁOCHY MIB 329.463 1.918.283 10 NORWEGIA OBX 92.355 802.660 11 GRECJA ATHEX-20 28.035* 172.696** 12 GPW WIG20 28.878 148.245 13 MDAX 19.077 129.959 14 DJ STOXX 50 18.609 51.788 15 TecDAX 2.431 15.513

Krótkie przypomnienie (1) Profil wypłaty - opcje kupna Kupno Z/S Punkt opłacalności X + P Premia (P) Wartość instrumentu bazowego Kurs wykonania opcji (X) Sprzedaż

Krótkie przypomnienie (2) Profil wypłaty - opcje sprzedaży Z/S Punkt opłacalności X - P Sprzedaż Premia (P) Wartość instrumentu bazowego Kurs wykonania opcji (X) Kupno

Jak zarabiać na opcjach (1) Sposób 1 – dla początkujących Kupujemy, płacimy premię i zostawiamy do terminu wygaśnięcia opcje kupna – gramy na wzrost opcje sprzedaży – gramy na spadek W terminie wygaśnięcia otrzymujemy kwotę rozliczenia (wypłaca wystawca opcji), gdy kurs rozliczeniowy przekroczy kurs wykonania

Jak zarabiać na opcjach (1a) Przykład 1 – na podstawie opcji WIG20 WIG20 3.520 pkt. Oczekiwania Wzrost wartości indeksu WIG20 Decyzja Kupno opcji kupna i poczekanie do terminu wygaśnięcia Inwestor decyduje się na opcję z kursem wykonania 3.600 pkt. Kurs opcji 45 pkt Premia 45 pkt x 10 zł = 450 zł WIG20 w dniu wygaśnięcia 3.690 pkt Kwota rozliczenia (3.690 pkt – 3.600 pkt) x 10 zł = 900 zł Kwota zysku 900 zł – 450 zł = 450 zł Stopa zwrotu 100%

Jak zarabiać na opcjach (1b) Przykład 2 – na podstawie opcji na WIG20 WIG20 3.520 pkt Oczekiwania Spadek wartości indeksu WIG20 Decyzja Kupno opcji sprzedaży i poczekanie do terminu wygaśnięcia Inwestor decyduje się na opcję z kursem wykonania 3.500 pkt Kurs opcji 120 pkt Premia 120 pkt x 10 zł = 1.200 zł WIG20 w dniu wygaśnięcia 3.320 pkt Kwota rozliczenia (3.500 pkt – 3.320 pkt) x 10 zł = 1.800 zł Kwota zysku 1.800 zł – 1.200 zł = 600 zł Stopa zwrotu 50%

Jak zarabiać na opcjach (2) Sposób 2 - aktywne handlowanie kursem opcji Zarabiamy na zmianie kursu opcji Możemy grać na wzrost oraz spadek kursu opcji (kurs opcji ma bardzo dużą zmienność) Zamykanie pozycji: po kupnie opcji zamykamy pozycję poprzez sprzedaż opcji, po sprzedaży opcji zamykamy pozycję poprzez kupno opcji.

Jak zarabiać na opcjach (3) Strategie opcyjne na rynku zagranicznym na przykładzie opcji na FTSE100 (Euronext-Liffe) Badanie przeprowadzone przez R. Fahlenbranch, P. Sandas opublikowane w dokumencie z 10 kwietnia 2006 r. „Does Information Drive Trading in Options Strategy?” – dokument dostępny na www, Dane do badania dotyczyły okresu od sierpnia 2001 do grudnia 2004 r. Średni miesięczny obrót opcjami na FTSE100 to 1,7 mln (wg danych za sty-wrz 2007 r.)

Jak zarabiać na opcjach (4) Wyniki badań Strategie opcyjne stanowią 37% całkowitej liczby transakcji zawieranych na tym rynku - pozostałe 63% stanowią transakcje na pojedynczych seriach opcji. Jeżeli spojrzymy na wolumen wówczas strategie opcyjne reprezentują aż 75% całkowitych obrotów opcjami. Na jedną strategię opcyjną przypada średnio 176 opcji tymczasem dla strategii realizowanych na pojedynczych seriach przypada jedynie 20 opcji czyli prawie 9-krotnie mniej.

Jak zarabiać na opcjach (5) Najpopularniejsze strategie złożone jedynie z opcji. Strategia Udział % we wszystkich strategiach opcjami Udział % w strategiach wykorzystujących tylko opcje Strangle 13,7 23,0 Put Spread 8,0 13,4 Call Spread 8,1 Straddle 4,5 7,5 RAZEM 34,3 57,6

Covered call (1) Długa pozycja w akcjach (instrument bazowy) Z/S (A) (X) (Y) Wystawienie opcji kupna Y – kurs wykonania A – premia

Covered call (2) Przykład (03.04.2006) kurs TP – 22,00 zł Wartość portfela 500 akcji – 11.000 zł Planujemy wzrost do poziomu 26 zł (18,2%) Wystawiamy 5 opcji na OTPSI6026 po kursie 1 zł (premia 5 x 100 akcji x 1 zł = 500 zł) Warianty rozliczenia w terminie wygaśnięcia Kurs TP Rozliczenie strategii < 26 zł Zatrzymujemy portfel akcji Opcja nie jest wykonywana zatrzymujemy premię wysokości 500 zł (+4,5%) = 26 zł Na akcjach zarabiamy 2.000 zł (+18,2%) Z tytułu wystawionej opcji dodatkowo mamy 500 zł (+4,5%) RAZEM zarabiamy 2.500 zł (+22,7%) > 26 zł (przykładowo 28 zł) Na akcjach zarabiamy 3.000 zł (+27,2%) Opcja jest wykonywana – musimy zapłacić 1.000 zł, ale ponieważ z opcji otrzymaliśmy 500 zł dlatego łącznie ponosimy stratę 500 zł (-4,5%)

Spread byka (bull call spread) (1) Kupno opcji kupna X – kurs wykonania B – premia (B) Z/S Spread byka (B-A) Wystawienie opcji kupna Y – kurs wykonania A – premia (A) (Y) Instrument bazowy (X) Maksymalna strata = B – A Punkt opłacalności = X + (B – A) Maksymalny zysk = (Y – X) – (B – A)

Spread byka (bull call spread) (2) Przykład 1 Sesja Giełdowa 19 marca 2007 2 WIG20 3.376,78 pkt. 3 Kupno OW20F7340 Kurs kupna – 134,00 pkt. (1.340 zł) 4 Wystawienie OW20F7370 Kurs wystawienia – 49,90 pkt (499 zł) 5 Maksymalna strata = 134,00 – 49,90 = 84,10 pkt (841 zł) 6 Punkt opłacalności w terminie wygaśnięcia = 3.400 + (134,00 – 49,90) = 3 484,10 pkt 7 Maksymalny zysk = (3.700 – 3.400) – (134,00 – 49,90) = 300 – 84,10 = 215,90 pkt (2.159 zł) Ryzykując kwotę 841 zł mamy szansę zarobić 2.159 zł Maksymalna stopa zwrotu = 2.159 zł / 841 zł = 257%

Spread byka (bull call spread) (3) Wartość WIG20 (pkt) Wartość BULL CALL SPREAD (pkt)

Spread niedźwiedzia (bear put spread) Z/S Spread niedźwiedzia (B-A) (X) Kupno opcji sprzedaży X – kurs wykonania B – premia (B) (Y) Wystawienie opcji sprzedaży Y – kurs wykonania A – premia (A) Instrument bazowy

Długi stelaż (long straddle) (1) Z/S (X) Kupno opcji kupna X – kurs wykonania B – premia (B) Długi stelaż (B+A) Kupno opcji sprzedaży X – kurs wykonania A – premia (A) Instrument bazowy Maksymalna strata = A + B Punkt opłacalności 1 = X + (A + B) Punkt opłacalności 2 = X – (A – B)

Długi stelaż (long straddle) (2) Długi stelaż - przykład 1 SESJA GIEŁDOWA 5 stycznia 2007 r. 2 WIG20 3.202,15 pkt 3 Kupno OW20C7320 Kurs kupna – 146 pkt (1.460 zł) 4 Kupno OW20O7320 Kurs kupna – 120 pkt (1.200 zł) 5 Maksymalna strata = 146 + 120 = 266 pkt (2.660 zł) 6 Punkty opłacalności w terminie wygaśnięcia - pierwszy - drugi = 3.200 + (146 + 120) = 3.466 pkt = 3.200 – (146 + 120) = 2.934 pkt

Długi stelaż (long straddle) (3) Wartość WIG20 (pkt) Wartość LONG STRADDLE (pkt)

Strategie opcyjne Arkusz kalkulacyjny – www.opcje.gpw.pl -> Narzędzia i Wskaźniki -> Arkusz do symulacji opcyjnych strategii inwestycyjnych

Dalszy rozwój opcji (1) Czynniki które będą wpływały dalszy rozwój opcji Rozwój krótkiej sprzedaży Dalsza edukacja rynku Dążenie do zmniejszenia ograniczeń prawnych dla niektórych inwestorów instytucjonalnych (przypadek OFE) Nowi animatorzy rynku Dostosowywanie specyfikacji do potrzeb rynku

Dalszy rozwój opcji (2) Opcje są papierem o istotnym znaczeniu w obrotach na giełdach papierów wartościowych generującym dużą płynność. Przykładowo – w tabeli wolumeny obrotów kontraktami i opcjami na główne indeksy Należy oczekiwać, że w przypadku opcji notowanych na GPW sytuacja będzie podobna – będzie to instrument o dużej płynności w który warto będzie inwestować Giełda Index Wolumen (2007 r.) Futures Opcje EUREX DJ E Stoxx 50 327.034.149 251.438.870 DAX 50.413.122 91.850.835 EURONEXT CAC 40 44.668.975 9.793.737 FTSE 100 33.535.934 23.700.667 OM OMX 30.796.036 19.685.059 HISZPANIA IBEX MINI IBEX 8.435.258 2.865.739 5.670.773 WŁOCHY MIB30 4.671.557 3.658.686 NORWEGIA OBX 4.775.934 1.797.651

(wkrótce nowa strona dedykowana dla instrumentów pochodnych) Więcej informacji: www.opcje.gpw.pl (wkrótce nowa strona dedykowana dla instrumentów pochodnych) pochodne@gpw.pl

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA ul. Książęca 4, 00-498 Warszawa tel. (022) 628 32 32, fax (022) 628 17 54, 537 77 90 gielda@gpw.pl