NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWA Opracowali: Monika Jurczak – Tartak Renata Pogodzińska Małgorzata Kostecka Wojciech Firek

I. Identyfikacja problemu. Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo stanowią około 3 – 10% wszystkich dzieci w młodszym wieku szkolnym. Są nazywane „marzycielskie”, czy „żywe srebra”. Zespół nadpobudliwości jest najlepiej widoczny w wieku szkolnym, gdyż zaburzenia uwagi znacząco wpływają na osiągnięcia szkolne i możliwości uzyskania wykształcenia. Nasilenie objawów zmniejsza się wraz z wiekiem, a objawy nadruchliwości przyjmują formę uczucia niepokoju oraz trudności uczestniczenia w zajęciach wymagających spokojnego siedzenia.

Sfery, w których objawia się nadpobudliwość: ruchowa poznawcza emocjonalna

Objawy w sferze nadpobudliwości ruchowej: Wzmożona ruchowa i niepokój ruchowy (bieganie, skakanie, krzyk, wyrywanie się do odpowiedzi, machanie rękami, widoczny nadmiar energii) Natychmiastowa reakcja na każde polecenie nauczyciela związane z ruchem Trudności z opanowaniem pobudzenia i skupieniem się podczas czynności wykonywanych w miejscu niezręczność, brak dokładności, wiercenie się, chaotyczność wykonywanie drobnych i niepotrzebnych ruchów (zabawy przedmiotami, niszczenie, bazgranie)

Objawy nadpobudliwości w sferze poznawczej: Dziecko nie może skupić się na jednej rzeczy, ciągle coś je rozprasza, często rozmawia, odwraca się, nie słucha W zeszycie niedokończone zdania , gubione litery, chaotyczne wypracowania Przy odpowiedzi brak przemyślenia, pochopne wnioskowanie, nie słuchanie pytania nauczyciela do końca Wzmożona wyobraźnia, fantazjowanie, wyłączanie się podczas lekcji i pogrążanie się w swoim świecie

Objawy nadpobudliwości w sferze emocjonalnej: Zwiększona wrażliwość na bodźce Intensywniejsze reakcje uczuciowe Konfliktowość, drażliwość, agresja, gwałtowna zmiana nastrojów Czasem wzmożona lękliwość Mocne przeżywanie niepowodzeń

Ze względu na zaburzenia emocjonalne i nadpobudliwość psychoruchową dzieci nadpobudliwe psychoruchowo przysparzają nauczycielom wielu problemów wychowawczych; na zajęciach swoim zachowaniem przeszkadzają nauczycielom i kolegom; przywołane do porządku utrzymują spokój najwyżej przez 3 do 5 minut. Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo same jednak doświadczają licznych niepowodzeń szkolnych, które wynikają z nadpobudliwości w procesie koncentracji uwagi.

Uczeń pozostawiony bez pomocy nie potrafi sam zmobilizować się i zorganizować pracy szkolnej!!! Jeżeli uczeń nie uzyska pomocy ze strony szkoły, domu rodzinnego i terapii psychologa to problemy związane z całokształtem rozwoju emocjonalnego i psychicznego będą się nasilać. Ważne jest również indywidualne podejście w obszarze działań dydaktyczno – wychowawczych.

Główne zasady postępowania z dzieckiem nadpobudliwym:

Propozycje rozwiązania problemów czyli doprowadzić do tego, że: uczeń zacznie systematycznie pracować nad techniką panowania nad emocjami, uczeń uwierzy we własne możliwości w procesie nauczania i uczenia się nie będą pogłębiać się trudności w nauce wynikające z nadpobudliwości ucznia nastąpi zmiana nastawienia nauczycieli do ucznia i jego problemów.

Praca z uczniem nadpobudliwym powinna mieć na celu zmniejszenie nieukierunkowanych wyładowań ruchowych, zbędnych odruchów i mimowolnych reakcji oraz wyeliminowanie uwagi mimowolnej i nietrwałości zainteresowań. W ćwiczeniach powinno się przechodzić od prac łatwych i krótkotrwałych do coraz trudniejszych.

Ogólne zasady postępowania z uczniem nadpobudliwym w szkole: Wykorzystywanie zasobów energii dziecka w pracach na rzecz szkoły i klasy; Skłanianie do uczestnictwa w zorganizowanych zajęciach ruchowych, takich jak: taniec, wycieczki czy gimnastyka; Wzmożona kontrola działań ze strony nauczyciela, częste podchodzenie i sprawdzanie, czy dziecko pracuje, czy wie, co ma robić; Przeznaczenie dla ucznia miejsca w pierwszej ławce, jak najbliżej nauczyciela lub w tylnej części klasy, aby nie skupiało na sobie uwagi innych i swoim kręceniem nie przeszkadzało w prowadzeniu lekcji; Jego sąsiad z ławki powinien być osobą spokojną i zrównoważoną; Dostosowanie zadań powierzonych dziecku do jego aktualnych możliwości, tak, by mogło im sprostać, gdyż porażki działają na nie rozstrajająco; Dzielenie pracy powierzanej dziecku na małe odcinki i racjonalne, w miarę możliwości częste wprowadzanie przerw na odpoczynek (np. gimnastyka śródlekcyjna) oraz wykorzystywanie dziecka przy każdej okazji do ruchu (starcie tablicy, rozdanie zeszytów, przyniesienie czegoś); Nie "wyrywanie" do odpowiedzi, lecz przygotowanie dziecka do niej przez naprowadzenie na określony temat; Nie hamowanie nadmiernej aktywności dziecka, lecz stałe, dyskretne ukierunkowywanie jej na właściwy cel; Cel, do którego prowadzić ma działanie dziecka nie może być zbyt odległy, odroczony w czasie; Częste przypominanie o zobowiązaniach i to w atmosferze pozbawionej napięć, złości, wymówek i kar; Skłanianie dziecka do finalizowania rozpoczętych działań, w tym także dyskretna pomoc pozwalająca na osiągnięcie celu; Unikanie nadmiernej krytyki, pokpiwania i żartowania z dziecka; Dostrzeganie tych rzadkich chwil, kiedy dziecko spokojnie pracuje i zachęcanie go do dalszego wysiłku; nie należy się bać, że się go rozproszy, pochwała doda mu sił, zachęci do spokojnego siedzenia i skupienia się na zadaniach; Stosowanie na lekcjach specjalnych metod dydaktycznych, np.: wyróżnianie najważniejszych zagadnień, podkreślanie ich na tablicy na kolorowo; Zapewnienie spokojnego zajęcia w czasie przerw między lekcjami, nie dopuszczanie do zbyt żywiołowych i chaotycznych zabaw; W sytuacjach konfliktowych odraczanie rozwiązania problemu do chwili wyciszenia i wygaśnięcia emocji; Omawianie z dzieckiem zaistniałych sytuacji ze wskazaniem na właściwe postępowanie; skłanianie do refleksji i krytycznej oceny własnego zachowania; Stosowanie jasnego i zrozumiałego dla dziecka systemu reguł rządzących życiem klasy i szkoły; Okazywanie zrozumienia, że trudności są niezależne od woli dziecka i jego rodziców; W przypadku szczególnie nasilonych objawów nadpobudliwości psychoruchowej- taktowne zasugerowanie rodzicom, aby skontaktowali się z psychologiem.

Zadania naprawcze dla rodziny: Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo powinno mieć zapewnioną w domu atmosferę spokoju i akceptacji. Należy być konsekwentnym w ustalaniu reguł, obowiązków i sposobów karania. Dziecku należy stwarzać poczucie bezpieczeństwa, dać mu do zrozumienia, że jest kochane, ale równocześnie być wobec niego konsekwentnym i wymagającym. Wymagania wobec ucznia powinny być jasne i klarowne, aby znał swoje obowiązki i wiedział jak powinien się zachować w danej sytuacji. Obowiązki domowe powinny być dostosowane do jego możliwości. Przejawy chaosu eliminuje się, a dobre wykonanie zadania chwali się, docenia się trud włożony w pracę nawet gdy efektem jest dzieło mało dokładne. Dzienny rozkład zajęć dziecka powinien być uporządkowany. Jasno i wyraźnie powinien określać godzinę wstawania, posiłków, oglądania telewizji, uczenia się itp. Należy ograniczyć czas oglądania telewizji, a przede wszystkim wyeliminować programy o treści agresywnej z dużym ładunkiem emocji i szybką akcją. Dziecku powinno się wyznaczyć osobny pokój lub część pokoju, jako jego własny teren i miejsce do nauki, przed którym znajduje się czysta ściana bez dodatkowych elementów czy dekoracji. Podczas odrabiania przez dziecko lekcji należy wyeliminować wszystkie dodatkowe bodźce, które mogą je rozproszyć, np. wyłącza się radio, chowa zbędne przedmioty z biurka. Opiekunowie powinni odnosić się do dziecka z wyrozumiałością i cierpliwością, ponieważ jego zachowanie nie wynika ze złości, ale z nieumiejętności kontrolowania swego zachowania. W sytuacji konfliktowej nie należy zostawiać dziecka zbyt długo w napięciu emocjonalnym, np. odsyłać go do swojego pokoju, odraczać karę do przyjścia rodzica. Rozwiązanie konfliktu powinno nastąpić zaraz po jego zaistnieniu. Rodzice powinni codziennie poświęcać trochę czasu na rozmowę i wspólną zabawę z dzieckiem. Proponowane zabawy w chwilach wolnych to: lepienie, wycinanie, malowanie, układanie klocków. Liczbę dzieci biorących udział w zabawie należy ograniczyć do jednego lub dwóch ze względu na duże rozproszenie i pobudliwość. Dom jest najlepszym miejscem do zabawy, ponieważ można w nim najlepiej obserwować dziecko i interweniować w każdej chwili.

przygotowywanie pomocy do zajęć, częstsze pełnienie dyżurów, Oddziaływania zmierzające do zaspokojenia potrzeby ruchu i wykorzystywani aktywności ucznia w sposób pozytywny, czyli dodatkowe zadania w klasie: przygotowywanie pomocy do zajęć, częstsze pełnienie dyżurów, pomoc w zawieszaniu gazetek ściennych i ozdabianiu klasy, wycieranie tablicy, przynoszenie kredy, podlewanie kwiatów.