Sprawozdawczość i kontrola budżetu państwa

Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli bieżącej oraz następczej.

Jest ona udziałem wielu organów, w tym podmiotów zaangażowanych w wykonywanie budżetu (Minister Finansów, NBP), jak i Sejmu i Senatu oraz Najwyższej Izby Kontroli. Jest ona udziałem wielu organów, w tym podmiotów zaangażowanych w wykonywanie budżetu (Minister Finansów, NBP), jak i Sejmu i Senatu oraz Najwyższej Izby Kontroli.

Kontrola budżetowa ma znaczenie ekonomiczne i ustrojowe. Kontrola budżetowa ma znaczenie ekonomiczne i ustrojowe.

Ukoronowaniem kontroli budżetowej jest wniosek w sprawie absolutorium dla Rady Ministrów. Ukoronowaniem kontroli budżetowej jest wniosek w sprawie absolutorium dla Rady Ministrów.

Wykonywanie budżetu podlega kontroli 1. bieżącej oraz 2. po zakończeniu roku budżetowego (następczej).

Kontrola bieżąca Na podstawie sygnałów płynących z bieżących sprawozdań budżetowych dysponenci główni oraz Minister Finansów i Rada Ministrów mogą podejmować szereg decyzji wykonawczych, w tym dotyczących uruchamiania rezerw budżetowych, dokonywania zmian w budżecie, blokowania kredytów budżetowych itd. Kontrola ta ma więc przede wszystkim znaczenie ekonomiczne. Na podstawie sygnałów płynących z bieżących sprawozdań budżetowych dysponenci główni oraz Minister Finansów i Rada Ministrów mogą podejmować szereg decyzji wykonawczych, w tym dotyczących uruchamiania rezerw budżetowych, dokonywania zmian w budżecie, blokowania kredytów budżetowych itd. Kontrola ta ma więc przede wszystkim znaczenie ekonomiczne.

Kontrola następcza Kontrola następcza służy ocenie wykonania budżetu po zakończeniu roku budżetowego. Ocena ta odnosi się do organów odpowiedzialnych za wykonanie budżetu, a więc przede wszystkim do rządu. Na jej podstawie sporządza się i ocenia wniosek w sprawie absolutorium dla rządu. Główne znaczenie tej kontroli jest zatem ustrojowe. Kontrola następcza służy ocenie wykonania budżetu po zakończeniu roku budżetowego. Ocena ta odnosi się do organów odpowiedzialnych za wykonanie budżetu, a więc przede wszystkim do rządu. Na jej podstawie sporządza się i ocenia wniosek w sprawie absolutorium dla rządu. Główne znaczenie tej kontroli jest zatem ustrojowe.

Kompetencje w zakresie kontroli bieżącej NBP, w ramach obsługi bankowej budżetu państwa, sporządza codziennie sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i informacje o stanach środków na rachunkach bieżących prowadzonych w ramach kasowej obsługi budżetu państwa. Sprawozdania te codziennie trafiają do Ministerstwa Finansów i do NIK. NBP, w ramach obsługi bankowej budżetu państwa, sporządza codziennie sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i informacje o stanach środków na rachunkach bieżących prowadzonych w ramach kasowej obsługi budżetu państwa. Sprawozdania te codziennie trafiają do Ministerstwa Finansów i do NIK.

Kontrola wykonywana przez dysponentów budżetowych Dzięki sprawozdawczości dysponentów wydatków budżetowych Minister Finansów dysponuje na bieżąco informacjami na temat stopnia realizacji budżetu państwa. Może zatem służyć w każdym czasie organom zainteresowanym w uzyskaniu odpowiedzi na konkretne pytania dotyczące realizacji budżetu państwa. W terminie do dnia 10 września Minister Finansów przedstawia Sejmowi i NIK informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze. Dzięki sprawozdawczości dysponentów wydatków budżetowych Minister Finansów dysponuje na bieżąco informacjami na temat stopnia realizacji budżetu państwa. Może zatem służyć w każdym czasie organom zainteresowanym w uzyskaniu odpowiedzi na konkretne pytania dotyczące realizacji budżetu państwa. W terminie do dnia 10 września Minister Finansów przedstawia Sejmowi i NIK informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze.

Kompetencje w zakresie kontroli następczej budżetu państwa. Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu. W związku z tym Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku budżetowego, coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa wraz ze: Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu. W związku z tym Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku budżetowego, coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa wraz ze:

1. sprawozdaniem o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu administracji rządowej, realizowanymi przez jednostki samorządu terytorialnego, i innymi zadaniami zleconymi jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

2. zbiorczą informacją o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

3. oceną realizacji założeń makroekonomicznych oraz przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa.

Treść sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej (znaczenie i funkcje)

1) dochody, wydatki oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych,

2) dochody i wydatki wynikające z zamknięć rachunków budżetu państwa, sporządzone według szczegółowości i układu ustawy budżetowej,

3) przychody i wydatki zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych oraz państwowych funduszy celowych,

4) omówienie wykonania budżetu państwa z uwzględnieniem różnic między budżetem uchwalonym a wykonanym,

5) informację o realizacji wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego,

6)informację o wykorzystaniu środków finansowych pochodzących z dopłat do stawek w grach liczbowych.

Treść informacji o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego

zestawienie dochodów według ważniejszych źródeł, zestawienie dochodów według ważniejszych źródeł, zestawienie wydatków według działów, zestawienie wydatków według działów, zestawienie wydatków według ważniejszych rodzajów wydatków, zestawienie wydatków według ważniejszych rodzajów wydatków,

zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych oraz funduszy celowych, zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych oraz funduszy celowych, omówienie wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego. omówienie wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Załączniki do sprawozdania Rady Ministrów: 1) sprawozdanie dotyczące przestrzegania zasady stanowiącej, iż: a)łączna kwota państwowego długu publicznego, powiększona o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, b)łączna kwota długu Skarbu Państwa, powiększona o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa - nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto w danym roku budżetowym, 2) informacja dotyczącą długu, deficytu, poręczeń i gwarancji sektora finansów publicznych.

Poddanie wykonania budżetu państwa kontroli Sejmu pełni rolę: a) prakseologiczną (sprawdzenie sprawności działania rządu w sferze finansów publicznych) oraz b) polityczną.

Konsekwencje następczej kontroli wykonania budżetu państwa - ogólnie Tak jak brak ustawy budżetowej może w konsekwencji prowadzić do rozwiązania parlamentu i rozpisania nowych wyborów, tak odrzucenie lub negatywna ocena wykonania ustawy budżetowej może stanowić podstawę do podjęcia uchwały o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. Tak jak brak ustawy budżetowej może w konsekwencji prowadzić do rozwiązania parlamentu i rozpisania nowych wyborów, tak odrzucenie lub negatywna ocena wykonania ustawy budżetowej może stanowić podstawę do podjęcia uchwały o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Znaczenie ustrojowe kontroli parlamentarnej O wadze ustrojowej parlamentarnej kontroli wykonania budżetu świadczy unormowanie tego zagadnienia w Konstytucji RP (art. 226). Regulacja ta obejmuje wskazanie na obowiązki Rady Ministrów (przedłożenie Sejmowi w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa), Najwyższej Izby Kontroli (sporządzenie opinii na temat wykonania ustawy budżetowej i przedłożenie jej Sejmowi) i Sejmu (rozpatrzenie przedłożonego sprawozdania i opinii NIK w ciągu 90 dni od dnia ich przedłożenia oraz podjęcie uchwały w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium dla Rady Ministrów). O wadze ustrojowej parlamentarnej kontroli wykonania budżetu świadczy unormowanie tego zagadnienia w Konstytucji RP (art. 226). Regulacja ta obejmuje wskazanie na obowiązki Rady Ministrów (przedłożenie Sejmowi w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa), Najwyższej Izby Kontroli (sporządzenie opinii na temat wykonania ustawy budżetowej i przedłożenie jej Sejmowi) i Sejmu (rozpatrzenie przedłożonego sprawozdania i opinii NIK w ciągu 90 dni od dnia ich przedłożenia oraz podjęcie uchwały w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium dla Rady Ministrów).

Znaczenie opinii NIK Opinia NIK nie dotyczy sprawozdania Rady Ministrów, lecz jest samodzielną oceną wykonania budżetu państwa. Pogląd ten znajduje potwierdzenie w przepisie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. nr 13, poz. 59 z późn. zm.), który stanowi, że NIK przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów. Opinia NIK nie dotyczy sprawozdania Rady Ministrów, lecz jest samodzielną oceną wykonania budżetu państwa. Pogląd ten znajduje potwierdzenie w przepisie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. nr 13, poz. 59 z późn. zm.), który stanowi, że NIK przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów.

Procedura udzielania absolutorium Tryb pracy Sejmu nad sprawozdaniem budżetowym Rady Ministrów i opinią NIK określają przepisy art Regulaminu Sejmu z dnia 30 lipca 1992 r. (Mon. Pol. nr 26, poz. 85 z późn. zm.). Tryb pracy Sejmu nad sprawozdaniem budżetowym Rady Ministrów i opinią NIK określają przepisy art Regulaminu Sejmu z dnia 30 lipca 1992 r. (Mon. Pol. nr 26, poz. 85 z późn. zm.). Jest on podobny do prac nad projektem ustawy budżetowej. Komisja Finansów Publicznych, po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych, przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania oraz w przedmiocie absolutorium. Jest on podobny do prac nad projektem ustawy budżetowej. Komisja Finansów Publicznych, po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych, przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania oraz w przedmiocie absolutorium.

Uchwały sejmowe Sejm podejmuje dwie uchwały: w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania, w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania, drugą zaś w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów. drugą zaś w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów.

Podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia sprawozdania z wykonania budżetu państwa nie przeczy możliwości wyrażenia w uchwale zastrzeżeń do konkretnych fragmentów sprawozdania lub wykonania budżetu państwa. Natomiast podjęcie uchwały w sprawie odrzucenia sprawozdania nie wyklucza możliwości wskazania na te jego fragmenty, które nie budzą zastrzeżeń Sejmu. Podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia sprawozdania z wykonania budżetu państwa nie przeczy możliwości wyrażenia w uchwale zastrzeżeń do konkretnych fragmentów sprawozdania lub wykonania budżetu państwa. Natomiast podjęcie uchwały w sprawie odrzucenia sprawozdania nie wyklucza możliwości wskazania na te jego fragmenty, które nie budzą zastrzeżeń Sejmu.

Podjęcie uchwały o odrzuceniu sprawozdania może wynikać z przesłanek: formalnych (sprawozdanie nie odpowiada stawianym mu wymogom) lub formalnych (sprawozdanie nie odpowiada stawianym mu wymogom) lub materialnych (negatywna jest ocena wykonania budżetu państwa). materialnych (negatywna jest ocena wykonania budżetu państwa).

Konsekwencje negatywnej oceny sprawozdania budżetowego Negatywna ocena sprawozdania budżetowego lub jego części nie pociąga za sobą w sposób automatyczny konieczności podjęcia przez Sejm uchwały w przedmiocie odmowy udzielenia absolutorium dla Rady Ministrów. Negatywna ocena sprawozdania budżetowego lub jego części nie pociąga za sobą w sposób automatyczny konieczności podjęcia przez Sejm uchwały w przedmiocie odmowy udzielenia absolutorium dla Rady Ministrów.

Absolutorium. Absolutorium udziale się całej Radzie Ministrów, nie zaś poszczególnym jej członkom. Absolutorium udziale się całej Radzie Ministrów, nie zaś poszczególnym jej członkom. Sejm może jednak w uchwale o przyjęciu lub odrzuceniu sprawozdania budżetowego wyrazić negatywną ocenę imiennie wymienionego członka Rady Ministrów (ma to znaczenie dla ustalenia ewentualnej odpowiedzialności konstytucyjnej członka Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu). Sejm może jednak w uchwale o przyjęciu lub odrzuceniu sprawozdania budżetowego wyrazić negatywną ocenę imiennie wymienionego członka Rady Ministrów (ma to znaczenie dla ustalenia ewentualnej odpowiedzialności konstytucyjnej członka Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu).