1 Podsumowanie wyników badań zrealizowanych w ramach kampanii edukacyjnej „Moje konsumenckie ABC”

2 Nota metodologiczna Badanie ilościowe, przeprowadzone metodą audytoryjną w losowo wybranych klasach w 135 szkołach podstawowych i gimnazjach (próba reprezentatywna) N = 3349 uczniów z 75 szkół podstawowych i 60 gimnazjów z terenu całej Polski marzec 2006

3 Cele badania Określenie stopnia autonomii i niezależności w podejmowaniu wyborów konsumenckich (mechanizmy podejmowania decyzji zakupowych, kryteria wyborów, racjonalność produktowa, etc.) Określenie stopnia świadomości podmiotowej siebie jako konsumenta i umiejętności jej wykorzystywania Identyfikacja znajomości praw konsumenckich wśród badanej kategorii wiekowej

4 Zakupy doświadczenia z zakupami i sklepami

5 Zakupy dla domu... Nastolatki często robią samodzielnie zakupy dla domu I często towarzyszą w zakupach: mają dużo doświadczeń! W tym nieprzyjemnych

6 Nieprzyjemne doświadczenia z zakupami: towar złej jakości

7 Nieprzyjemne doświadczenia z zakupami: złe traktowanie

8 Robią też zakupy dla siebie

9 Są bardzo racjonalnymi kupującymi wiem co i gdzie kupię zdecyduję w sklepie sam poproszę rodziców o radę posłucham znajomych posłucham starszego rodzeństwa Która z tych sytuacji najlepiej opisuje to, jak robisz zakupy dla siebie? 37, ,321 10,3

10 Mają też wpływ na domowe decyzje

11 Dość dobrze znają oznaczenia na opakowaniach Widziałem Nie widziałem

12 Choć są one ważne przy zakupie dla połowy z nich WażneNieważne Mało znane, a ważne!!!

13 Podsumowanie: „trening” konsumencki Nastolatki robią dużo zakupów, w tym w towarzystwie dorosłych – więc potencjalnie mają się od kogo uczyć Praktycznie nie robią zakupów w towarzystwie rówieśników: na ogół wiedzą, co i gdzie chcą kupić lub decydują sami; chętniej zasięgają porady kogoś z rodziny niż rówieśników Mają sporo negatywnych doświadczeń z nieudanymi zakupami

14 Sklep, producent i klient znajomość własnych i cudzych praw

15 Strategie postępowania w sytuacjach konfliktowych (1/3)

16 Strategie postępowania w sytuacjach konfliktowych (2/3)

17 Strategie postępowania w sytuacjach konfliktowych (3/3)

18 Co może sklep?

19 Co może konsument? Czy klient ma prawo…? 84,0 83,0 80,680,0 62,6 52,7 42,5 41,9 34,2 15,9 16,9 19,319,9 37,4 47,1 57,5 57,9 65,2 oddać do naprawy produkt złej jakości u producenta na podstawie gwarancji oddać do naprawy produkt złej jakości u sprzedawcy za okazaniem paragonu zażądać od sprzedawcy wymiany produktu złej jakości na nowy, dobry zażądać zwrotu pieniędzy u sprzedawcy za okazaniem paragonu oddać dobry produkt w sklepie, który ogłasza, że można zwracać towary zażądać obniżenia ceny produktu złej jakości, żeby ten zakup się opłacał oddać produkt złej jakości, mimo, że nie ma paragonu oddać do naprawy produkt złej jakości u producenta, kiedy nie ma karty gwarancyjnej oddać nieuszkodzony produkt, dlatego że się rozmyślił, w każdym sklepie ma prawonie ma prawa

20 Indeks znajomości praw sklepu i klienta (1/3) Typ I to osoby, które przypisują klientom dużo uprawnień, zarazem odmawiają ich sklepom. Mówiąc hasłowo: cała „władza” w kontaktach jednostki z instytucją leży po stronę klienta, „Klient nasz pan”. Typ II to osoby, które mają skłonność do przyznawania praw sklepom, a odmawiania ich klientom. Cała „władza” leży po stronie instytucji – klient jest „poddanym”. Typ III – to „anarchiści”: odmawiają często zarówno praw sklepom, jak i klientom. Można powiedzieć, że interakcje nie są regulowane żadnymi prawami, a powstające konflikty interesów są regulowane przez przypadkowe okoliczności (indywidualną „siłę” klienta, bezczelność sprzedawcy etc.) Typ IV – to osoby, które przyznają prawa zarówno sklepom, jak i klientom. Można powiedzieć, że żadna ze stron nie ma przewagi, ale obie strony mają dobrze określone wzajemne oczekiwania i roszczenia.

21 Indeks znajomości praw sklepu i klienta (3/3)

22 Podsumowanie: kontrakt handlowy czy zobowiązanie moralne? Nastolatki słabo znają prawa swoje oraz prawa sklepu „Legaliści”, którzy dostrzegają, iż obie strony kontraktu mają swoje prawa, stanowią jedynie około ¼ zbiorowości Dla pozostałych akt kupna-sprzedaży ma charakter moralistyczno- emocjonalny, gdzie jedna ze stron ma przewagę; również konkretne sytuacje z historyjek były rozwiązywane emocjonalnie W języku polskim słowo „prawa” ma znaczenie zarówno formalne, jak moralne – i takie pomieszanie panuje w głowach nastolatków (i nie tylko) Można sądzić, że moralny punkt widzenia na akt kupna-sprzedaży jest powieleniem postaw rodziców (doświadczenie „gospodarki niedoboru”)