Zrozumieć dziecko z ADHD/ADD Mgr Iwona Garcarz Logopeda, Pedagog-Terapeuta, Pedagog Specjalny Terapeuta Integracji Sensorycznej SI, Terapeuta EEG-Biofeedback

ADHD/ADD ADHD (ang. Attention Deficit-Hyperactivity Disorder) – specyficzny tryb pracy mózgu utrudniający kontrolowanie własnych zachowań, powodujący nadpobudliwość ruchową i osłabiający zdolność skupienia uwagi. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi określany jest też jako zaburzenie hiperkinetyczne. Odmianą tej choroby jest zespół ADD objawiający się zaburzeniami koncentracji bez nadpobudliwości ruchowej. I Po czym rozpoznać ADHD? 1. Nadpobudliwość psychoruchowa (dziecko niespokojne, ciągle w ruchu). 2. Zaburzenia koncentracji (dziecko ma rozproszoną uwagę, nie może na niczym się skupić). 3. Impulsywność (częste wybuchy niekontrolowanej złości, nawet agresji).

II Objawy choroby: 1. nadruchliwość (niepokój ruchowy, nerwowe ruchy, częsta zmienność ruchów-chodzi, wstaje, biega; tiki ruchowe) 2. impulsywność (działa szybciej niż myśli, nieopanowanie, nadwrażliwość) 3. zaburzenia uwagi - dekoncentracja 4. trudności ze zrozumieniem wydawanych poleceń 5. brak cierpliwości, systematyczności, niekończenie zadań, chaos myślowy 6. trudności w nauce -dysgrafia, dysleksja, dyskalkulia 7. problemy emocjonalne (nie panuje nad emocjami) 8. zaburzenia funkcjonowania społecznego (gadatliwy, hałaśliwy, uciążliwy). III Przyczyny powstawania choroby: 1. udział czynników genetycznych 2. zaburzony proces dojrzewania układu nerwowego 3. wpływ czynników środowiska w życiu płodowym lub podczas porodu (urazy, choroby, konflikt serologiczny, niedotlenienie mózgu) 4. wpływ czynników środowiska w dzieciństwie (pole magnetyczne) 5. uwarunkowania psychologiczne (np. w rodzinie). Wszystkie przyczyny ADHD nie zostały jeszcze poznane.

IV Genetyczne podstawy choroby: Choroba spowodowana jest mutacją genów: DRD4, DRD5, DAT1 na chromosomach: 4, 5, 6, 11, 16, 17: Mutacja ta powoduje nieprawidłowy przebieg procesów zachodzących w korze mózgowej i jądrach podkorowych. Płaty czołowe półkul mózgowych i ich połączenia z innymi strukturami pracują mniej wydajnie, co osłabia kojarzenie informacji słuchowych i wzrokowych. Wiąże się to z osłabieniem działania noradrenaliny i dopaminy.

V Diagnoza: Specjalistyczna diagnoza obejmuje wywiad, zebranie informacji ze środowiska naturalnego dziecka (domu, szkoły) oraz informacji od specjalistów: pediatry, psychiatry, neurologa, okulisty i laryngologa. 1. Wywiad: a) W jaki sposób problem się nasilał? b) Od kiedy pojawił się problem? (nagle, czy od dłuższego czasu?). c) Co zrobili rodzice/opiekunowie by polepszyć sytuację? d) Czy korzystali z profesjonalnej pomocy? 2. Obserwacja zachowania pacjenta. 3. Testy psychologiczno-pedagogiczne i badanie psychiatryczne. 4. Komputerowy test uwagi ciągłej. 5. Elektroniczny pomiar ruchów dłoni lub częstości i szybkości ruchów gałek ocznych.

VI Terapia ADHD: 1. Terapia rodziny: a) terapia całej rodziny i środowiska b) warsztaty, Grupy Wsparcia dla rodziców c) wsparcie specjalistów (pedagoga i psychologa szkolnego, pedagogów specjalnych - nauczycieli wspierających). 2. Terapia dziecka z ADHD: a) farmakoterapia (leki zwiększające ilość noradrenaliny i dopaminy- działanie tylko w okresie podawania leku). b) psychoterapia (edukacja chorego), socjoterapia (terapia grupowa) c) terapia behawioralno – poznawcza (odpowiednie metody wychowawcze, stosowanie systemu kar i nagród) d) terapia pedagogiczna (zajęcia korekcyjno-kompensacyjne) e) terapia logopedyczna (terapia mowy) f) terapia zajęciowa (Logorytmika, Relaksacja, Muzykoterapia) g) terapia metodą Dennisona, Integracji Sensorycznej, EEG-Biofeedback.

VII Co wpływa na gorsze funkcjonowanie dziecka z ADHD w szkole? 1. Zbyt wiele norm i zasad, do których musi się dostosować i przyswoić w krótkim czasie. 2. Dziecku nadpobudliwemu trudniej jest sprostać wymaganiom szkolnym i społecznym (jego efektywność w wykonywaniu poleceń i organizacji działania jest co najmniej o 30% niższa od przeciętnej w grupie rówieśniczej). 3. Trudności z nauką wynikające z braku utrzymania uwagi, motywacji i wysiłku na poziomie koniecznym do wykonywania różnych zadań lub niemożność powstrzymywania niepożądanych reakcji. 4. Brak dostosowania metod pracy do jego potrzeb i możliwości – zmienność aktywności, częste przerwy, indywidualizacja zadań i sposobu nauczania. 5. Brak akceptacji wśród grupy rówieśniczej (dzieci z reguły wybierają za towarzysza osoby spokojne, łatwo adoptujące się do grupy).

VIII Dziecko z ADHD w szkole wymaga: 1. Wzmożonej uwagi nauczyciela w celu niwelowania okazji powodujących wzrost napięcia u dziecka oraz przewidywania jego trudnych zachowań. 2. Miejsca w klasie blisko nauczyciela ze względu na impulsywność i rozpraszalność uwagi. 3. Jasno określonych zasad, praw i obowiązków. 4. Za dobre działanie lub podjęcie próby – pochwały, za niewłaściwe zachowanie - poniesienie odpowiedzialności za swe czyny w postaci kary. 5. Stanowczości i bezwzględnej konsekwencji w działaniu. 6. Rutyny, regularności, poczucia ładu i porządku. 7. Atmosfery życzliwości i akceptacji jego trudnych zachowań. 8. Pracy z klasą w celu wyjaśniania innego zachowania dziecka. 9. Interpretacji zachowania dziecka jako problem do rozwiązania, a nie jako akt złej woli. 10. Powstrzymywania się od wygłaszania potępiających uwag. 11. Angażowania w dodatkowe konkretne zadania do wykonania (funkcja do spełnienia). 12. Czuwania nad tym, aby uczeń wiedział, co może się wydarzyć, czego się od niego oczekuje, na co może liczyć. 13. Dotrzymywania umów zawartych z uczniami. 14. Bazowania na mocnych stronach dziecka. 15. Ścisłej współpracy z rodzicami.

IX Zasady współpracy z nadpobudliwym dzieckiem: 1. Właściwa organizacja miejsca pracy, przewidywanie reakcji. 2. Jasne zasady, uporządkowane otoczenie, zapowiedź zmian. 3. Krótkie i konstruktywne polecenia. 4. Pomoc w skupieniu się na jednej czynności - jedno polecenie naraz. 5. Zasada: zatrzymaj się – pomyśl – powtórz. 6. Każdorazowe wzmacnianie konstruktywnych zachowań. 7. Pamięć o zaletach i zasobach dziecka. X Dekalog szczęśliwego dziecka i rodzica: 1. Każde dziecko jest stworzone do bezwarunkowej miłości, by je kochać nie za coś, ale wbrew wszystkiemu. 2. Wyrazem miłości jest pokazanie dziecku na własnym przykładzie właściwej drogi postępowania w życiu. 3. Ucząc dziecko ponoszenia konsekwencji za swoje nieprzemyślane działania, uczymy je odpowiedzialności za siebie i innych teraz i w przyszłości.

XI Gdzie szukać pomocy: Poradnie Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży Lista poradni na stronie internetowej: XII Bibliografia: 1. Błońska A., Zaburzenia rozwojowe: Zespół Nadpobudliwości psychoruchowej. 2. Gajda M., Tornado w rodzinie. 3. Kolaniak I., Dziecko z nadpobudliwością psychoruchową. 4. Wielowiejska-Comi I., Postępowanie z dzieckiem chorym na ADHD. 5. Wolańczyk T., Skotnicka M., Kołakowski A., Pisula A., Nadpobudliwość psychoruchowa dzieci. 6. Lek.med. Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek, Uczeń z zaburzonym zachowaniem w szkole. 7. Marta Jędryka-Plesińska, prezentacja multimedialna, ADHD. 8. Agata Schramm, prezentacja multimedialna, Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej ADHD