Chrześcijanin w demokratycznym państwie prawa

Konstytucja RP Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Art. 7. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Art Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 53 ust. 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

Pojęcie prawa Prawo tożsame ze zbiorem przepisów zawartych w tekstach prawnych lub zbiorem decyzji faktycznie podejmowanych przez sędziów i urzędników (realizm prawniczy); Zbiór norm słusznych, które wynikają z tak lub inaczej rozumianej natury człowieka (prawo natury).

Pojęcie prawa według pozytywizmu prawniczego Sformułowane w 1832 roku przez Johna Austina (Lectures on Jurisprudence); Prawo jako rozkaz suwerennej władzy państwowej skierowanej do obywatela pod groźbą zastosowania przymusu (teoria imperatywu).

John Austin

Elementy konstytutywne prawa Rozkaz Suwerenność władzy Obowiązek wykonania Sankcja przymusu

Rozdzielenie prawa i moralności Prawo i moralność to dwa różne i niezależne od siebie porządki normatywne; Normy prawne nie przestają być normami prawnymi z tego powodu, że są one niesłuszne lub niesprawiedliwe, jeżeli tylko zostały prawidłowo ustanowione i nie zostały uchylone. Odmawianie przymiotu norm prawa normom prawa międzynarodowego publicznego.

Koncepcja Herberta Harta (The Concept of Law )

Definicja prawa według Herberta Harta Był sceptyczny co do możliwości zdefiniowania prawa. Prawo to zbiór norm ogólnych, pochodzących od organów państwowych, na których straży stoi przymus państwowy. Prawo, państwo i przymus to dla pozytywistów nierozerwalny trójkąt.

Pozytywizm prawniczy według Herberta Harta Tzw. paradoks bandyty - nie ma różnicy pomiędzy obywatelem, który wykonuje swoje obowiązki jedynie z powodu przymusu spowodowanego sankcją, a takim, który odczuwa przymus ze strony bandyty grożącego mu pistoletem i żądającego pieniędzy. Aby zatem obywatel zrozumiał i szanował regułę prawną, musi zająć wobec niej postawę „krytyczno- refleksyjną” patrząc na nią z „wewnętrznego punktu widzenia” i dopiero wtedy uznać ją.

Pozytywizm prawniczy a prawo natury według Herberta Harta Rozdział prawa i moralności. W prawie musi istnieć pewne minimum moralności („minimum treści prawa natury”). Prawo może mieć dowolną treść, ale powinno uwzględniać pewne właściwości człowieka i świata, który go otacza.

Pozytywistyczna koncepcja prawa Jest powszechnie akceptowana we wszystkich krajach naszego kręgu cywilizacyjnego. Opowiada się za nią Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. i Trybunał Konstytucyjny. Według TK źródłem prawa w Polsce są wyłącznie normy zawarte w aktach normatywnych wydawanych przez upoważnione do tego organy państwa (teksty prawne).

Pozytywistyczna koncepcja prawa Do aktów normatywnych zalicza się w Polsce: konstytucję, ustawy oraz akty wydane na podstawie upoważnienia ustawy (rozporządzenia, zarządzenia i uchwały); Konstytucja do źródeł prawa zalicza także normy prawa międzynarodowego publicznego; Nie są źródłem prawa ani zasady słuszności ani zasady sprawiedliwości ani żadne inne normy moralne czy religijne, o ile nie powołuje się na nie sam tekst prawny (niezależność walidacyjna prawa i moralności).

Krytyka pozytywistycznej koncepcji prawa

Szkoły prawa natury Geneza w starożytności Katolicka koncepcja prawa natury (św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu) Laickie interpretacje prawa natury (Lon Luvois Fuller – Moralność prawa)

Szkoły prawa natury Założenie, że obok prawa pozytywnego, którego źródłem są akty władzy państwowej, istnieje jeszcze prawo natury, którego bezpośrednim źródłem jest: -Bóg (doktryna katolicka) -właściwości natury człowieka (Grocjusz, Hobbes. Locke) -zasady współżycia w społeczeństwie

Niepozytywistyczne koncepcje prawa Kwestionują twierdzenie, że pojęcie prawa wyczerpuje się w pojęciu wydawanych przez organy państwowe aktów normatywnych (tekstów prawnych); Uznają za immanentny składnik każdego prawa elementarne zasady sprawiedliwości i racjonalności (bez względu na to, czy prawodawca wysłowił je w tekście prawnym).

Elementarne zasady sprawiedliwości i racjonalności Zasada równości wobec prawa Zakaz dyskryminacji ze względu na rasę, przekonania polityczne czy religijne Wolność słowa i zrzeszania się Prawo do uczciwego i rzetelnego procesu Zakaz stosowania tortur Nakaz ochrony środowiska i dóbr stanowiących wspólne dziedzictwo kulturowe ludzkości

Gustav Radbruch

Formuła Radbrucha Gustaw Radbruch kwestionował legalność norm prawa nazistowskiego (artykuł z 1946 roku: Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo). Zdaniem Radbrucha normy tego rodzaju nie mogą nigdy nabrać mocy obowiązującej i zasługują jedynie na miano „ustawowego bezprawia” Jeśli norma prawna w drastyczny sposób łamie podstawowe normy moralne, to nie obowiązuje (łac. lex iniustissima non est lex).

Zastrzeżenia co do koncepcji niepozytywistycznej prawa Koncepcja niepozytywistyczna zalicza do źródeł prawa reguły i zasady o często niesprecyzowanej treści i tym samym nie gwarantuje tego samego stopnia pewności i przewidywalności decyzji prawnych, co ściśle sformalizowane przepisy prawne.

Prawo przedmiotowe a prawo podmiotowe Prawo przedmiotowe (prawo pozytywne) – ogół norm obowiązujących w danym państwie; Prawo podmiotowe – ogół uprawnień, które przysługuje jednostce.

Prawo przedmiotowe a prawo podmiotowe Według pozytywistów jedynym źródłem praw podmiotowych może być prawo przedmiotowe. Według niepozytywistów prawo podmiotowe jest pierwotne wobec prawa przedmiotowego (człowiek ma pewne prawa bez względu na to, czy państwo jest gotowe je uznać, czy też nie).

Złoty środek

Chrześcijanie w państwie prawa

Stosunek do władzy w Biblii Wtedy faryzeusze odeszli i naradzali się, jak by podchwycić Go w mowie. Posłali więc do Niego swych uczniów razem ze zwolennikami Heroda, aby Mu powiedzieli: «Nauczycielu, wiemy, że jesteś prawdomówny i drogi Bożej w prawdzie nauczasz. Na nikim Ci też nie zależy, bo nie oglądasz się na osobę ludzką. Powiedz nam więc, jak Ci się zdaje? Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie?» Jezus przejrzał ich przewrotność i rzekł: «Czemu Mnie wystawiacie na próbę, obłudnicy? Pokażcie Mi monetę podatkową!» Przynieśli Mu denara. On ich zapytał: «Czyj jest ten obraz i napis?» Odpowiedzieli: «Cezara». Wówczas rzekł do nich: «Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga». (Mt 22,15–21)

Stosunek do władzy w Biblii „Każdy człowiek niech się poddaje władzom zwierzchnim…” (Rz 13:1–7); Bądźcie poddani wszelkiemu ludzkiemu porządkowi…” (1 Pt 2:13–17) „Przypominaj im, aby zwierzchnościom i władzom poddani i posłuszni byli…” (Tyt 3:1–8).

Pochodzenie władzy od Boga Słuchajcie więc, królowie, i zrozumiejcie (...) bo od Pana otrzymaliście władzę, od Najwyższego panowanie: On zbada uczynki wasze i zamysły wasze rozsądzi. Będąc bowiem sługami Jego królestwa, nie sądziliście uczciwie aniście prawa nie przestrzegali, aniście poszli za zamysłem Boga, przeto groźnie i rychło natrze On na was, będzie bowiem sąd straszny nad panującymi. (Mdr 6,1-5).

Ograniczenie posłuszeństwa chrześcijanina wobec zarządzeń władz Kiedy wymagania władzy kolidują w sposób oczywisty z wolą Bożą (zwłaszcza gdy władza prześladuje Kościół Boży); „Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi” (Dz 5:29; 4:19) Konflikt ten pojawia się w drastycznej formie w szczególności wszędzie tam, gdzie władza prześladuje Kościół Boży. W formie łagodniejszej występuje on często na co dzień w stosunkach obywatelskich, pracowniczych czy innych, kiedy niedoskonałe przepisy prawa lub jakieś regulaminy albo nieetyczne nakazy przełożonych stawiają nas przed obowiązkiem postąpienia wbrew sumieniu.

Św. Tomasz z Akwinu

"Władza tyrańska nie jest sprawiedliwa, gdyż nie kieruje się ku dobru wspólnemu, ale ku prywatnemu dobru rządzących. Dlatego sprzeciw wobec tej władzy nie jest buntem -- chyba że byłby to sprzeciw tak nieuporządkowany, iż społeczność więcej utraciłaby na skutek samego sprzeciwu niż na skutek rządów tyrana. Raczej bowiem tyran jest buntownikiem, gdyż podtrzymuje niezgody i bunty, aby bezpieczniej mógł rządzić. Na tym właśnie polega tyrania, że celem jej jest własne dobro rządzących ze szkodą dla społeczności (Suma teologiczna 2-2, q.42, a.2 ad 3).

Papież Franciszek

Marzenia Ojca Św. Franciszka Marzę o Europie młodej, zdolnej, by być jeszcze matką, która miałaby życie, ponieważ szanuje (...) życie”. O Europie, która „wysłuchuje i docenia osoby chore i starsze, aby nie sprowadzano ich do bezproduktywnych przedmiotów odrzucenia”. O Europie, „gdzie bycie imigrantem nie byłoby przestępstwem, ale zaproszeniem do większego zaangażowania na rzecz godności wszystkich istot ludzkich”.

Marzenia Ojca Św. Franciszka Marzę o Europie, „gdzie ludzie młodzi oddychaliby czystym powietrzem uczciwości (...) i prostego życia, niezanieczyszczonego przez niekończące się potrzeby konsumpcjonizmu”; gdzie „zawarcie małżeństwa i posiadanie dzieci jest wielką odpowiedzialnością i radością, a nie problemem spowodowanym brakiem dostatecznie stabilnej pracy”. „O Europie z bardzo skutecznymi politykami, bardziej skoncentrowanymi na twarzach niż na liczbach, bardziej na narodzinach dzieci niż na narastaniu dóbr, (...) która promuje i chroni prawa wszystkich, nie zapominając o obowiązkach wobec wszystkich”.