Choroba nowotworowa w okresie leczenia przyczynowego – aspekty psychologiczne Maria Rogiewicz

Co to znaczy być zdrowym? nie być chorym w pełni wykorzystać swój potencjał mieć dobre relacje z bliskimi dobrze funkcjonować być szczęśliwym ...

Co to znaczy być chorym na raka? Co wyróżnia chorobę nowotworową od innych chorób? Jest to niekontrolowany rozrost i rozprzestrzenianie się tkanek. To znaczy być zagrożonym traceniem/ utraceniem możliwości funkcjonowania na różnych płaszczyznach

Co to znaczy być chorym na raka? możliwości funkcjonowania w różnych rolach To znaczy mieć możliwości funkcjonowania na nowych płaszczyznach funkcjonowania w nowych rolach.

Podział chorób na „RAKA” i „WSZYSTKIE POZOSTAŁE” Ważne Podział chorób na „RAKA” i „WSZYSTKIE POZOSTAŁE” w momencie rozpoznania człowiek staje się „pacjentem w trakcie leczenia raka” po leczeniu mówi się jest to „osoba, która przetrwała”, „zakończyła terapię” jeśli przeżyje 5 lat mówi się „zwycięzca”, „uleczony”

Ważne c.d. Ci co wyzdrowieli zdaniem Menningera są „bardziej niż zdrowi” bo: Zdobyli siłę psychiczną Pozytywną koncepcję własnego ja Poczucie sprawowania kontroli nad własnym życiem

Fakt zachorowania to: Przekształcanie, weryfikacja stereotypu w subiektywny obraz choroby i pytania o istotę, przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne, przebieg, następstwa.

Zwlekanie z pójściem do lekarza Pacjent bojący się diagnozy zwleka dłużej aniżeli bojący się konsekwencji.

Opóźnianie wizyty u lekarza - przyczyny wyobraźnia mechanizmy obronne lęk wiek mity dotyczące leczenia styl radzenia sobie z zagrożeniem zakłócona relacja lekarz - pacjent

Ścieżka od objawu do diagnozy niepokojące objawy lekarz pierwszego kontaktu lekarz onkolog procedura diagnozowania wielokrotnie otrzymywana diagnoza

Czy można zapobiec chorobie nowotworowej? Promocja Prewencja Edukacja

Promocja wg Karty Ottawskiej (1994) Promocja zdrowia to: Działanie umożliwiające każdemu człowiekowi zwiększenie wpływu na własne zdrowie. Celem jest poprawa stanu zdrowia populacji.

Prewencja Celem prewencji jest zachowanie stanu zdrowia na danym poziomie i zapobieganie jego pogorszeniu. Adresatami są grupy ryzyka.

Edukacja Edukacja mająca na celu promocję wymaga aktywnego uczestnictwa w uczeniu się i nabywaniu kompetencji. Edukacja mająca na celu prewencję koncentruje się na konsekwencjach zachowań i informowaniu o przyczynach chorób.

Czynniki zaliczane do determinujących rozwój choroby nowotworowej. Stres Jakość życia Czynniki biologiczne Osobowość

Zależność: osobowość – choroba nowotworowa Dunbar (1943) potrzeba dominacji i osiągnięć wysoka samodyscyplina kompulsywność tendencja do unikania konfliktów

Zależność osobowość – choroba nowotworowa cd. Badania Schwartza (1984) Typ osobowości C nie jest przyczyną lecz skutkiem choroby (reakcja na chorobę). Łosiak, Kubacka-Jasiecka Potwierdzenie obniżenie samooceny skłonność do introwersji wzrost pesymizmu wynik przeżyć związanych z chorobą i leczeniem

Zależność osobowość – choroba nowotworowa cd. Denolett (1998) Osobowość stresowa typu D Podstawowe cechy negatywna emocjonalność hamowanie społeczne

Zależność osobowość – choroba nowotworowa cd. Charakterystyczne cechy tendencja do zamartwiania się, odczuwania napięcia niska skłonność do dzielenia się emocjami słabe więzi tendencja do obwiniania się.

Sposoby pojmowania choroby Przeciwnik Zagrożenie Kara Rozwiązanie problemu, ułatwienie, ulga Zaszyfrowana wiadomość

Dynamika pojmowania choroby Okres diagnozy Leczenie chirurgiczne Leczenie uzupełniające wcześniejsze zachowania nasilone w trakcie występowania objawów ubocznych waleczność chwilowo maleje, bierne zachowania mogą się zmieniać na aktywne

Powody niepokoju u pacjentów z chorobą nowotworową (Holland, Gooeden-Piels) Sytuacyjne diagnoza – rak, dyskusja o prognozach kryzysy - choroba, leczenie konflikty w rodzinie lub w pracy przewidywanie przerażających procedur oczekiwanie na rezultaty badań obawy przed nawrotem po zakończeniu leczenia

Powody niepokoju u pacjentów z chorobą nowotworową (Holland, Gooeden-Piels) Związane z chorobą lokalizacja Związane z leczeniem słaba kontrola bólu niepokój wywołany lekami mdłości...

Powody niepokoju u pacjentów z chorobą nowotworową (Holland, Gooeden-Piels) Nasilenie wcześniejszych zaburzeń lękowych fobie panika lub zespół uogólnionego lęku PTSD Zaburzenia obsesyjno – kompulsywne

Oswajanie się z chorobą nowotworową Etapy Brak wiary, zaprzeczanie informacji poszukiwanie dowodów nieprawdziwości diagnozy uczucie niezrozumienia, sparaliżowanie trwa krócej niż tydzień

Oswajanie się z chorobą nowotworową Stopniowe zapoznawanie się z realnością choroby, rzeczywistością depresja niepokój słaba koncentracja uwagi bezsenność nawracające myśli o chorobie, śmierci trwa 1 – 2 tygodnie

Oswajanie się z chorobą nowotworową Długoterminowa adaptacja przyzwyczajanie się do diagnozy i leczenia powody do optymizmu własne sposoby radzenia sobie (zasoby) trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy

Ważne Sekwencja trzech etapów pojawia się za każdym nowym kryzysem podczas trwania choroby.

Adaptacja, przystosowanie do choroby. Polega na odzyskaniu równowagi w zakresie zaburzonej sfery emocjonalnej. Aby to zrealizować należy zacząć od sfery poznawczej. Aby lepiej czuć trzeba lepiej myśleć

Adaptacja, przystosowanie do choroby. Adaptacja, przystosowanie odbywa się poprzez wysiłki aby uzyskać odpowiedz na pytanie co było przyczyną choroby. szukanie, znalezienie sposobów uzyskania wpływu na przebieg choroby. przetwarzanie informacji o sobie, ludziach, życiu aby umocnić poczucie swojej wartości.

Czynniki wpływające na adaptację do choroby 3 płaszczyzny społeczna poprawa komunikacji ograniczenia, możliwości odnośnie przyszłości utrudnienie – „wiedza”, że własna nieumiejętność radzenia sobie wpływa na rozwój choroby.

Czynniki wpływające na adaptację do choroby sam pacjent trzy źródła osobistych czynników intrapersonalne (osobowość, emocjonalna dojrzałość, strategie radzenia sobie, przekonania wobec choroby, doświadczenia) interpersonalne (wsparcie społeczne) socjoekonomiczne (klasa społeczna, dostępne środki materialne, dostęp do opieki)

Czynniki wpływające na adaptację do choroby choroba objawy prognoza leczenie długoterminowy wpływ na funkcjonowanie rehabilitacja

Ważne Chory oczekuje poszanowania własnej autonomii definicja autonomii „Autonomia jest to zdolność myślenia i niezależnego działania, kierowania się własnymi przemyśleniami i decyzjami. Autonomia jest jednym z rodzajów wolności albo po prostu swobody”