STOWARZYSZENIA-ASPEKTY PRAWNE Renata Kozioł

Zmiany w prawie o stowarzyszeniach od maja 2016 r. w Dzienniku Ustaw ( poz. 1923) została poz opublikowana ustawa z dnia 25 września 2015r. o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw. Ustawa w zakresie stowarzyszeń wchodzi w życie 20 maja 2016 r. (niektóre przepisy będą obowiązywały nawet od stycznia 2017 r.),

[ZAŁOŻENIE STOWARZYSZENIA] Najistotniejszą zmianą jest niewątpliwie zmniejszenie liczby członków potrzebnych do utworzenia stowarzyszenia posiadającego osobowość prawną z 15-stu dotychczasowych do 7-miu. Ta zmiana była wynikiem realizacji postulatów społecznych, w których wskazywano na trudności w zebraniu i utrzymaniu wymaganej ilości 15-stu członków, zaś w praktyce w stowarzyszeniu działało i tak tylko kilka osób, a aktywność pozostałych sprowadzała się do podpisania listy.

[TERENOWA JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA STOWARZYSZENIA] Druga istotna zmiana dotyczy terenowej jednostki organizacyjnej, której ustawodawca daje możliwość prowadzenia działalności w oparciu o statut stowarzyszenia oraz uzyskania osobowości prawnej. Ustawodawca dodał nowe przepisy art. 10a-10b, dotyczące zasad jej funkcjonowania. Rozpoczęcie działania może nastąpić po uzyskaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Kwestię likwidacji jednostki terenowej zawarto w art. 10a ust. 7 Prawa o stowarzyszeniach : W przypadku rozwiązania terenowej jednostki organizacyjnej posiadającej osobowość prawną, przeprowadza się jej likwidację. Majątek pozostały po likwidacji pozostaje majątkiem stowarzyszenia. Do likwidacji przepisy art. 36 i art. 37 stosuje się odpowiednio.

REPREZENTACJA W UMOWACH I SPORACH Z CZŁONKIEM ZARZĄDU] Do art. 11 Prawa o stowarzyszeniach został dodany nowy ustęp 4, wzorowany na podobnych regulacjach w Kodeksie spółek handlowych (m.in. art. 210 § 1 K.s.h.): W umowach między stowarzyszeniem a członkiem zarządu oraz w sporach z nim stowarzyszenie reprezentuje członek organu kontroli wewnętrznej wskazany w uchwale tego organu lub pełnomocnik powołany uchwałą walnego zebrania członków (zebrania delegatów).

Wynagradzanie członków zarządu Przesądzenie możliwości wynagradzania członków zarządu stowarzyszenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją w organizacji. Wynagradzanie członków zarządu będzie możliwe, tylko wówczas kiedy statut stowarzyszenia wyraźnie taką możliwość będzie przewidywał.

ORGANY Przepis ten koresponduje z art. 11 ust. 3 Prawa o stowarzyszeniach, który obliguje stowarzyszenie do posiadania zarówno zarządu, jak i organu kontroli wewnętrznej – zazwyczaj jest to komisja rewizyjna.

[POSTĘPOWANIE REJESTROWE STOWARZYSZENIA] Zupełnie nowe brzmienie nadano przepisowi art. 16, dotyczącym rejestracji stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym. W dotychczasowym brzmieniu art. 16 Prawa o stowarzyszeniach przewidywał jedynie, że „sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą”. W nowym brzmieniu przepis ten staje się ust. 1 nowego art. 16, zaś w ust. 2 dopuszczono możliwość wyznaczenia przez sąd rejestrowy posiedzenia wyjaśniającego, natomiast w ust. 3 – zobowiązano sąd rejestrowy do oddalenia wniosku, jeżeli stowarzyszenie nie spełnia warunków określonych w przepisach prawa.

[ORGAN NADZORU] Ponadto rozszerzono obowiązek sądu rejestrowego związany z powiadamianiem organu nadzoru (wojewody lub starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia) – art. 16 ust. 4 i 5. Dotychczas sprowadzał się on do powiadomienia o wpisaniu stowarzyszenia do KRS oraz przesłania statutu. Problemem interpretacyjnym bywała niekiedy forma tego „zawiadamiania”. Od maja 2016 r. będzie to przesłanie odpisu postanowienia o wpisie, statutu stowarzyszenia, listy założycieli i podjętych uchwał. Ponadto sąd będzie zobowiązany (również poprzez przesłanie odpisu postanowienia) zawiadomić właściwy organ nadzorujący także o wykreśleniu.

KOMPETENCJE W nowym art. 25 ust. 1 wskazuje się bardzo wyraźnie na ograniczony zakres sprawowanego nad stowarzyszeniem nadzoru: wyłącznie w zakresie zgodności działania stowarzyszeń z przepisami prawa i postanowieniami statutu. Ponadto, nie tylko organ nadzoru będzie mógł wnioskować o rozwiązanie stowarzyszenia. Uprawnienie takie uzyskał również kurator – w myśl postanowień nowego art. 31 ust. 2 Prawa o stowarzyszeniach. Podstawą wniosku o rozwiązanie jest brak przewidzianych w ustawie władz stowarzyszenia oraz brak warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy. Organ nadzoru może żądać rozwiązania także w sytuacji, gdy liczba członków stowarzyszenia jest mniejsza niż liczba członków wymaganych do jego założenia.kurator

[OPŁATY ZA WPIS I JEGO ZMIANĘ] Od maja 2016 r. problemów być już nie powinno – doprecyzowano treść art. 17 ust. 4 (w nowej regulacji – ust. 3): Postępowanie w sprawach o wpis lub zmianę wpisu stowarzyszenia oraz terenowej jednostki organizacyjnej do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych. Zwolniony od opłat, według nowego art. 32 ust. 2 Prawa o stowarzyszenia, będzie także organ nadzoru wnoszący wnioski w ramach sprawowanego nadzoru.

Pozostałe zmiany dotyczą przede wszystkim stowarzyszeń zwykłych (nieposiadających osobowości prawnej). Natomiast zmiany dotyczące przekształcania stowarzyszeń zwykłych w tzw. rejestrowe (nowe art. 42a-42e) wchodzą w życie dopiero 1 stycznia 2017 r. Jeśli dojdzie do przekształcenia, to stowarzyszenie zwykłe zostanie rozwiązane bez prowadzenia postępowania likwidacyjnego z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania stowarzyszenia inaczej niż w kodeksie spółek handlowych ustawa prawo o stowarzyszeniach nie zawiera przepisów przewidujących subsydiarną odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania stowarzyszeń Nie oznacza to jednak, że członkowie zarządu są wolni od jakiejkolwiek odpowiedzialności wobec wierzycieli w przypadku niewypłacalności stowarzyszenia lub fundacji. Każdy członek zarządu ponosi bowiem odpowiedzialność za zaległości podatkowe kierowanej przez niego jednostki.

CD Ponadto, jeżeli stowarzyszenie obok działalności statutowej prowadzi także działalność gospodarczą, wówczas członkowie zarządu odpowiadają również za szkody poniesione przez wierzycieli wskutek niezłożenia w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości niewypłacalnego stowarzyszenia.

Odpowiedzialność zarządu stowarzyszeń prowadzących działalność gospodarczą W przypadku zobowiązań innych niż zaległości podatkowe, członkowie zarządu nie ponoszą osobistej odpowiedzialności za wierzytelności zaciągnięte przez stowarzyszenia lub fundacje.

Zgodnie z art. 10 par. 1 pkt. 6 ustawy prawo o stowarzyszeniach statut określa sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał. Określenie organu uprawnionego do pełnienia w/w funkcji jest niezwykle istotne, gdyż wiąże się to bezpośrednio z odpowiedzialnością za zobowiązania stowarzyszenia. Zazwyczaj organem uprawnionym do reprezentowania stowarzyszenia jest jego zarząd. Warto podkreślić, iż w odróżnieniu od spółek kapitałowych, jest to reprezentacja kolektywna, tj. np. prezes zarządu i skarbnik łącznie lub inne osoby upoważnione przez zarząd.

Artykuł 11 ust. 3 stanowi, że każde stowarzyszenie posiadające osobowość prawną jest obowiązane posiadać zarząd. W prawie polskim odpowiedzialność członków organu zarządzającego została uregulowana w dwóch ustawach - Ordynacji podatkowej oraz w prawie upadłościowym i naprawczym.

Według prawa podatkowego, w wypadku bezskutecznej egzekucji z majątku spółki, osobami odpowiedzialnymi za zaległości podatkowe osoby prawnej, oprócz podmiotów wskazanych w art. 116 OP, są także członkowie organów zarządzających innymi osobami prawnymi, w tym i stowarzyszeniami. Niniejsza odpowiedzialność wynika także z prawa upadłościowego, przy czym nie ma w tym wypadku znaczenia fakt, czy zobowiązanie wynikło z zaległości podatkowych, gdyż według art.21 par. 1 ust. 2 u.pr.u.n. dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami, co powoduje iż wskazany zakres obejmuje także organ zarządzający stowarzyszeniem.