1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro- ekonomii, :)…

2 I N F L A C J A

3 INFLACJA jest to wzrost przeciętnej ceny dóbr w pewnym okresie. Co to znaczy „przeciętnej ceny”? - WSKAŹNIK CEN KONSUMENTA (Consumer Price Index – CPI); - WSKAŹNIK CEN PRODUCENTA (Producer Price Index – PPI); - DEFLATOR…

4 DEFLATOR DEFLATOR = (PKB N /PKB R )100 Jeśli DEFLATOR równa się np. 203,2, oznacza to, że ceny wszyst- kich dóbr wliczanych do PKB (a nie ceny konsumpcyjnych dóbr- reprezentantów) wzrosły przeciętnie o 103,2% …

5 DEFLATOR DEFLATOR = (PKB N /PKB R )100 Jeśli DEFLATOR równa się np. 203,2, oznacza to, że ceny wszyst- kich dóbr wliczanych do PKB (a nie ceny konsumpcyjnych dóbr- reprezentantów) wzrosły przeciętnie o 103,2% między ok- resem bazowym, a okresem obecnym.

6 Inflacja w Stanach Zjednoczonych, (poprzedni rok = 100).

7 Źródło: Dane GUS. Inflacja w Polsce w latach ; CPI, poprzedni rok = 100

8 Źródło: Dane GUS. Inflacja w Polsce w latach (CPI, poprzedni miesiąc = 100

9 Kraje Australia 4,54,43,02,82,32,73,52,34,41,8 Czechy 3,84,71,80,12,81,81,92,86,31,0 Francja 1,8 1,92,22,31,9 1,63,20,1 Hiszpania 3,52,83,63,1 3,43,62,84,1 -0,3 Japonia -0,8-0,7-0,9-0,30,0-0,30,30,01,4-1,4 Meksyk 9,56,45,04,54,74,03,64,05,15,3 Niemcy 1,41,91,41,01,81,91,82,32,80,1 POLSKA 10,1 5,51,90,83,52,11,02,54,23,52,64,33,70,90,0 USA 3,42,81,62,32,73,43,22,93,8 -0,3 Szwajcaria 1,61,00,6 0,81,21,00,72,4 -0,4 Szwecja 1,32,71,92,31,00,81,51,73,32,3 Węgry 9,89,25,34,66,83,63,97,96,14,2 W.Brytania 0,91,21,31,41,32,02,3 3,62,2 Inflacja w różnych krajach w latach 2000–2006 (CPI) (w % w porównaniu z poprzednim rokiem) Źródło: IMF, World Economic Outlook, Database for April 2010.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) INFLACJA GALOPUJĄCA. ODMIANY INFLACJI

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) INFLACJA GALOPUJĄCA. a) NA PRZYKŁAD 1989 ROK.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) INFLACJA GALOPUJĄCA. a) NA PRZYKŁAD 1989 ROK.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) INFLACJA PEŁZAJĄCA. a) Na przykład 1989 rok.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) INFLACJA PEŁZAJĄCA. a) Na przykład 1989 rok. b) NA PRZYKŁAD DRUGA POŁOWA LAT 70. XX WIEKU.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) INFLACJA CZYSTA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) INFLACJA CZYSTA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) TAKA INFLACJA W PRAKTYCE SIĘ NIE ZDARZA.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) DEFLACJA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70 XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) DEFLACJA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70 XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) NA PRZYKŁAD 1954 ROK.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) DEZINFLACJA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) DEZINFLACJA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) NA PRZYKŁAD ROK 1991.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) HIPER- INFLACJA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok 1991.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) HIPER- INFLACJA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) NIE WYSTĄPIŁA (PATRZ PHILIPA CAGANA DEFINICJA HIPERINFLACJI).

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) INFLACJA KOREKCYJNA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji).

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) INFLACJA KOREKCYJNA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) PRZEŁOM LAT

25 Miesiące Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień 11,0 7,9 8,1 9,8 7,2 6,1 9,5 39,5 34,4 54,8 22,4 17,7 79,6 23,8 4,3 7,5 4,6 3,4 3,6 1,8 4,6 5,7 4,9 5,9 12,7 6,7 4,5 2,7 4,9 0,1 0,6 4,3 3,2 3,1 7,5 1,8 2,0 3,7 4,0 1,6 1,4 2,7 5,3 3,0 2,3 2,2 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w latach 1989 – 1992 (wzrost w % w stosunku do poprzedniego miesiąca) Źródło: „Biuletyn Statystyczny GUS” 1991, nr 5, s. 15 i nr 11, s. 15; 1993, nr 1, s. 18.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) Inflacja korekcyjna. h) INFLACJA JAWNA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) Inflacja korekcyjna. h) INFLACJA JAWNA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat h) PO ROKU 1989.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) INFLACJA UKRYTA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat h) Po roku 1989.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) INFLACJA UKRYTA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat h) Po roku i) KOLEJKI W DRUGIEJ POŁOWIE LAT 70. XX WIEKU.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) INFLACJA BAZOWA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat h) Po roku i) Kolejki w drugiej połowie lat 70. XX wieku.

31 Od marca 2009 r. NBP oblicza i publikuje cztery miary INFLACJI BAZOWEJ: 1. INFLACJA PO WYŁĄCZENIU CEN ADMINISTROWANYCH, (np. ceny wody, czynsze). 2. INFLACJA PO WYŁĄCZENIU CEN NAJBARDZIEJ ZMIEN- NYCH (np. owoce, warzywa). 3. INFLACJA PO WYŁĄCZENIU CEN ŻYWNOŚCI I ENERGII (szczególnie podatnych na przejściowe szoki podażowe) % ŚREDNIA OBCIĘTA. Średnia ważona, liczona zgodnie z metodyką używaną do obliczania wskaźnika CPI, na zbiorze grup cen, których wagi skumulowane (odpowiadające uprzednio posortowanym rosnąco wskaźnikom cen) są większe niż 15% i mniejsze niż 85%. Obcięcie jest dokonywane symetrycznie z obu stron rozkładu zmian cen. Zostają w ten sposób odrzucone grupy o łącznej wadze 30%, których cena uległa najmniejszej i największej zmianie w stosunku do okresu bazowego.

32 Dla NBP najważniejsze są następujące cechy inflacji bazowej: 1. Informuje o średnio- i długookresowym trendzie wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. 2. Ilustruje tendencje zmian cen oczyszczone z wahań periodycznych i sezonowych oraz powstałych na skutek szoków podażowych, które najczęściej mają charakter przejściowy. 3. Wskazuje na tę część inflacji, która jest szczególnie wrażliwa na podejmowane decyzje w polityce pieniężnej. 4. Dzięki temu umożliwia oszacowanie (ex-post) siły wpływu prowa- dzonej polityki pieniężnej na inflację.

Przyjrzyj się rysunkowi poniżej i wskaż okres po II wojnie świato- wej, w którym w Polsce trwała: a) Inflacja galopująca. b) Inflacja pełzająca. c) Inflacja czysta. d) Deflacja. e) Dezinflacja. f) Hiperin- flacja. g) Inflacja korekcyjna. h) Inflacja jawna. i) Inflacja ukryta. j) INFLACJA BAZOWA. a) Na przykład 1989 rok. b) Na przykład druga połowa lat 70. XX wieku. c) Taka inflacja w praktyce się nie zdarza. d) Na przykład 1954 rok. e) Na przykład, rok f) Nie wystąpiła (patrz Philipa Cagana definicja hiperinflacji). g) Przełom lat h) Przełom lat i) Kolejki w drugiej połowie lat 70. XX wieku. j) INFLACJA BAZOWA TRWAŁA BEZ PRZERWY W CAŁYM OKRESIE , CHOĆ NIE ZAWSZE BYŁA MIERZONA.

34 INFLACJA A FUNKCJE PIENIĄDZA

35 ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji: (dlaczego? podaj przykłady): a) ŚRODKA PŁATNICZEGO?

36 ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (dlaczego? podaj przykłady): a) ŚRODKA PŁATNICZEGO? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zaso- bów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa UCIECZKA OD PIENIĄDZA, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymia- ny. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się dolar amerykański. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza.

37 ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (dlaczego? podaj przykłady): a) Środka płatniczego? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zaso- bów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) ŚRODKA MIERZENIA WARTOŚCI?

38 ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (odpowiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zaso- bów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) ŚRODKA MIERZENIA WARTOŚCI? Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się in- formowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na warszawskim Stadionie Dziesię- ciolecia, bez trudu można było spotkać ceny wyrażone np. w nie- mieckich markach.

39 ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (od- powiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zaso- bów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) Środka mierzenia wartości? Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się in- formowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było spotkać ceny wyrażone np. w niemieckich markach. c) ŚRODKA GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI?

40 ZADANIE Czy inflacja zmienia sposób spełniania przez pieniądz funkcji (od- powiedzi uzasadnij; podaj przykłady): a) Środka płatniczego? Tak. Kiedy inflacja jest wysoka, pieniądz szybko traci wartość. Ci, którzy przyjmują zapłatę w pieniądzu, tracą, bo posiadacze zaso- bów środka płatniczego płacą podatek inflacyjny. Trwa ucieczka od pieniądza, ludzie rozglądają się za lepszym środkiem wymiany. Np. w Polsce u schyłku lat 80. XX w. środkiem wymiany stał się $. Taki proces może się zakończyć powrotem do transakcji barterowych i zanikiem korzyści z istnienia pieniądza. b) Środka mierzenia wartości? Tak. Kiedy ceny zmieniają się bardzo szybko, kłopotliwe staje się in- formowanie nabywców o ich bieżącej wysokości. Używany do tej pory pieniądz przestaje być wygodną miarą wartości. Sprzedawcy szukają wówczas nowej miary wartości. Na przełomie lat 80. i 90. XX w. w Polsce na jednym z większych bazarów świata, czyli na warszawskim Stadionie Dziesięciolecia, bez trudu można było spot- kać ceny wyrażone np. w niemieckich markach. c) ŚRODKA GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI? Tak. Próba oszczędzania w pieniądzu, który - pod wpływem inflacji - szybko traci siłę nabywczą, zwykle kończy się utratą znacznej częś- ci oszczędności. Przekonało się o tym wielu Polaków trzymających swoje złotówki w państwowych bankach u schyłku 80. lat XX w. Znowu - w takiej sytuacji rolę środka oszczędzania przejmują inne dobra. W końcu lat 80. Polacy oszczędzali np. w wódce, meblach lub w wykupionym ze sklepu cukrze.

41 PRZYCZYNY INFLACJI

42 Zdaniem zwolenników ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA przyczyną inflacji jest (ceteris paribus) wzrost ilości pieniądza w gospodarce. ILOŚCIOWĄ TEORIĘ PIENIĄDZA często prezentuje się, wyko- rzystując RÓWNANIE WYMIANY FISHERA.

43 RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of money) opisuje tę prawdę, że w analizowanym okresie CAŁKOWI- TE WYDATKI na zakup dóbr (MV) są równe WARTOŚCI NABY- TYCH DÓBR (YP): M SNV = YP 6 2 = 4 3 gdzie: M SN to nominalna podaż pieniądza, P to ogólny poziom cen, V to szybkość obiegu pieniądza, Y to realna wartość produkcji (PKB).

44 SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V - liczba transakcji (dobrami wliczanymi do PKB) obsługiwanych przez jednostkę pieniądza prze- ciętnie w ciągu roku. V = (YP)/M SN

45 M SNV = YP RÓWNANIE WYMIANY FISHERA jest zawsze prawdziwe, właśnie dlatego, że: V = (YP)/M SN. Niezależnie od tego, jakie wartości Y, P i M SN zaobserwujemy, z definicji V ma zawsze taką wartość, że M SN V = YP.

46 Na przykład: Y = 4 chleby, P = 3 gb/bochenek, M SN = 6 gb. Więc: V = (YP)/M SN = (43)/6 = 2. Więc: M SN V = YP, czyli 62 = 43.

47 Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza, V, w gospodarce? V = (YP)/M SN

48 Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza, V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? 1.Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza. V = (YP)/M SN

49 Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza, V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? 1.Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza. 2.Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym więk- sze jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce). V = (YP)/M SN

50 Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza, V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? 1.Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza. 2. Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym więk- sze jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce). 3.Częstotliwość wypłacania poborów (im bliżej do wypłaty, tym mniejszy jest potrzebny nam zapas środka płatniczego). V = (YP)/M SN

51 DYGRESJA Z równania M SN V = YP wynika równanie: r M +r V +r M r V = r P + r Y +r P r Y, gdzie: r M, r V, r P, r Y to stopy zmiany, odpowiednio: wielkości nominalnej podaży pieniądza, M SN, szybkości obiegu pieniądza, V, poziomu cen, P, i realnej wielkości produkcji, Y. Oznacza to, ze suma stóp zmian M SN i V jest – W PRZYBLI- ŻENIU - równa sumie temp zmian Y i P. r M +r V ≈ r P + r Y. KONIEC DYGRESJI

52 Z równania wymiany M SN V = YP wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, M SN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować taki sam (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P.

53 Z równania wymiany M SN V = YP wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, M SN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P. 2. Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, M SN, i cen, P, da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i re- alnej wielkości produkcji, Y.

54 Z równania wymiany M SN V = YP wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, M SN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P. 2. Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, M SN, i cen, P, da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i re- alnej wielkości produkcji. A TO JEST WŁAŚNIE TEZA ZWOLENNIKÓW ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA!

55 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA

56 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑

57 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑ YPYP LAS AD’ AD E0E0 E1E1 SAS 1 SAS 0 0 Y P P1P0P1P0 P2P2 E2E2 Y1Y1 Na rysunku z modelem ADAS inflacja spowodowana ekspansywną polityką budżetową wygląda tak oto:

58 Ten sam proces opisywany za pomocą równania wymiany wygląda następująco: M SN V = YP Ekspansywna polityka budżetowa powoduje, że po lewej stronie równania wymiany Fishera, zależnie od sposobu sfinansowania wydatków państwa: 1.ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, M SN i (lub) 2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V.

59 1. ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, M SN … Powiedzmy, że wzrost wydatków państwa, G, jest finansowany wy- łącznie DODATKOWĄ EMISJĄ PIENIĄDZA. Np. rząd zdobywa środki, zmuszając bank centralny do emisji pieniądza i kupna rządowych papierów wartościowych. Jeśli te papiery wartościowe nie zostaną WYSTERYLIZOWANE, (ang. sterilisation) czyli odsprzedane przez bank centralny np. ban- kom komercyjnym, nastąpi MONETYZACJA DEFICYTU (deficyt budżetu spowoduje, że w gospodarce zwiększy się nominalna podaż pieniądza, M SN ) i (zapewne) – ceteris paribus – poziom cen, P. M SN V = YP

60 2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V. A teraz załóżmy, że dodatkowe wydatki państwo finansuje emisją państwowych papierów wartościowych, kupowanych przez gospo- darstwa domowe i przedsiębiorstwa na krajowym rynku kapitało- wym.

61 W takiej sytuacji zwykle rośnie szybkość obiegu pieniądza, V, a więc także – ceteris paribus – poziom cen, P. Kiedy państwo finansuje swoje wydatki emisją długu publicznego, prywatne oszczędności stosunkowo szybko zamieniają się w wydatki państwa. Przekształcenie prywatnych oszczędności w prywatne in- westycje, które zwykle dokonuje się dzięki systemowi finansowemu, trwałoby dłużej. M SN V = YP

62 Zauważ, że – po pierwsze - zarówno monetyzacja deficytu budżeto- wego i spowodowany nią wzrost M SN, jak i zwiększenie się szybkości obiegu pieniądza, V, mogą zostać zneutralizowane zmniejszeniem przez bank centralny nominalnej podaży pieniądza, M SN, w gospo- darce…

63 Po drugie, ekspansja budżetowa łatwiej doprowadzi do inflacji w gospodarce „klasycznej” niż w gospodarce „keynesowskiej” (z jej nie w pełni wykorzystanymi mocami produkcyjnymi i „lepkimi” cenami)…

64 PODSUMUJMY… Ekspansywna polityka budżetowa CZĘSTO powoduje zwiększenie się zagregowanego popytu w gospodarce i wzrost cen. Jest tak zwłaszcza wtedy, kiedy towarzyszy jej wzrost ilości pieniądza w obiegu. Jednakże zależność ta NIE JEST WYRAŹNA z powodu działania czynników zakłócających (np. charakter polityki banku centralne- go; to, czy gospodarka jest „keynesowska”, czy „klasyczna”).

65 POZIOM PRODUKCJI, A BEZROBOCIE I INFLACJA

66 Jak pamiętamy: Szoki popytowe wytrącają gospodarkę z równowagi, powodując zmiany produkcji oraz SKIEROWANE W PRZECIWNYCH KIE- RUNKACH zmiany stopy inflacji i stopy bezrobocia.

67 YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA Np. po POZYTYWNYM makroekonomicznym szoku popyto- wym W KRÓTKIM OKRESIE stopa inflacji wzrasta powyżej zera, a stopa bezrobocia się zmniejsza (wszak produkcja rośnie).

68 YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA Natomiast W DŁUGIM OKRESIE stopa inflacji powraca do zera, a stopa bezrobocia powraca do naturalnego poziomu (pro- dukcja maleje).

69 Podsumujmy. Oto zmiany stóp bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku popytowym: π U UAUA A’ πAπA 0 E0E0 SPC UBUB B’ πBπB YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA

70 YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA Po NEGATYWNYM makroekonomicznym szoku popytowym W KRÓTKIM OKRESIE, stopa inflacji spada poniżej zera, a stopa bezrobocia się zwiększa (wszak produkcja maleje).

71 YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA Natomiast W DŁUGIM OKRESIE stopa inflacji powraca do zera, a stopa bezrobocia powraca do naturalnego poziomu (wszak produkcja rośnie).

72 Podsumujmy. Oto zmiany stóp: bezrobocia i inflacji po negatywnym szoku popytowym: π U UAUA A’ πAπA 0 E0E0 SPC UBUB B’ πBπB YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA

73 Wykres, który pokazuje krótkookresową zależność stopy bezrobocia i stopy inflacji, nazywamy KRÓTKOOKRESO- WĄ KRZYWĄ PHILLIPSA (SPC). SPC – krótkookresowa krzywa Phillipsa π U UAUA A’ πAπA 0 E0E0 SPC UBUB B’ πBπB YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA

74 ZADANIE a) Wykonaj rysunek z krótkookresową krzywą Phillipsa.

75 ZADANIE: a) Wykonaj rysunek z krótkookresową krzywą Phillipsa. U π 0 E0E0 PC 1

76 ZADANIE: a) Wykonaj rysunek z obiema krzywymi Phillipsa. b) Wskaż krótkookresowe skutki pozytywnego szoku popytowego. U π 0 E0E0 PC 1

77 ZADANIE: a) Wykonaj rysunek z obiema krzywymi Phillipsa. b) Wskaż krótkookresowe skutki pozytywnego szoku popytowego. U π 0 E0E0 PC 1 π U UAUA A’ πAπA 0 E0E0 SPC UBUB B’ πBπB YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA

78 ZADANIE: a) Wykonaj rysunek z obiema krzywymi Phillipsa. b) Wskaż krótkookresowe skutki pozytywnego szoku popytowego. U A π 0 E0E0 PC 1 U π 0 E0E0 Po pozytywnym szoku popytowym w krótkim okresie gospodarka przesunie z punktu E do punktu A na rysunku.

79 ZADANIE: c) Wskaż długookresowe skutki negatywnego szoku popytowego.

80 ZADANIE: c) Wskaż długookresowe skutki negatywnego szoku popytowego. π U UAUA A’ πAπA 0 E0E0 SPC UBUB B’ πBπB YPYP LAS AD 1 AD 0 E1E1 B SAS 0 SAS 1 0 Y P P 1 P A/B E0E0 P0P0 YBYB A YAYA

81 ZADANIE: c) Wskaż długookresowe skutki negatywnego szoku popytowego. U π 0 E0E0 PC 1 B W wyniku negatywnego szoku popytowego w długim okresie gospo- darka przesunie się z punktu E do punktu B i z powrotem do pun- ktu E.

82 Niech – ceteris paribus – M SN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi wtedy 10%, a nie 0%. LPC - długookresowa krzywa Phillipsa

83 Niech – ceteris paribus – M SN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi wtedy 10%, a nie 0%. LPC - długookresowa krzywa Phillipsa M SN V = YP

84 Niech – ceteris paribus – M SN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie 0%. Długookresowa krzywa Phillipsa 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B E1E1 ●

85 Niech – ceteris paribus – M SN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie 0%. Jeśli tylko inne zmienne nominalne (np. płace nominalne) też zwiększają się w tempie 10%, ZMIENNE REALNE SIĘ NIE ZMIENIAJĄ. Jeżeli ludzie nie ulegają iluzji pieniądza, W GOSPODARCE TRWA RÓWNOWAGA (PUNKT E 1 NA RYSUNKU). Naturalna stopa bezrobocia równa się U*. Długookresowa krzywa Phillipsa 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B E1E1 ●

86 Odcinek PRZESUNIĘTEJ W GÓRĘ SPC między punktami B’ i A’ nadal ilustruje skutki makroekonomicznych szoków popyto- wych, czyli skierowane odwrotnie zmiany stopy inflacji, π, i stopy bezrobocia, U. Długookresowa krzywa Phillipsa 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B PC 2 E1E1 B’ A’

87 Odcinek PRZESUNIĘTEJ W GÓRĘ SPC między punktami B’ i A’ nadal ilustruje skutki makroekonomicznych szoków popyto- wych, czyli skierowane odwrotnie zmiany stopy inflacji, π, i stopy bezrobocia, U. Teraz szokami tymi są NIE ZMIANY M SN, lecz ZMIANY TEMPA ZMIANY M SN. Długookresowa krzywa Phillipsa 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B PC 2 E1E1 B’ A’

88 W uproszczeniu: kiedy tempo wzrostu M SN się zmienia, w krótkim okresie ceny, P, zmieniają się w dotychczasowym tempie, które zależy od ustalanego raz na jakiś czas w trakcie negocjacji płacowych, tempa wzrostu płac nominalnych... Długookresowa krzywa Phillipsa 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B PC 2 E1E1 B’ A’

89 Kiedy tempo wzrostu M SN się zmienia, w krótkim okresie ceny, P, zmieniają się w dotychczasowym tempie, które zależy od, ustalanego raz na jakiś czas w trakcie negocjacji płacowych, tempa wzrostu płac nominalnych. W takiej sytuacji realna podaż pieniądza, M S, zmienia się w tym samym kierunku, co nominalna podaż pieniądza: M SN / P=M S. Jest to przyczyną szoku popytowego. WŁAŚNIE TA SYTUACJA JEST POKAZANA NA RYSUNKU… Długookresowa krzywa Phillipsa 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B PC 2 E1E1 B’ A’

90 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B LPC PC 2 E1E1 B’ A’ Jak wiadomo, po szoku popytowym i niezbędnych dostosowaniach płac i cen bezrobocie cykliczne (lub cykliczny niedobór rąk do pra- cy) zanika i stopa bezrobocia zawsze powraca do swego naturalne- go poziomu (np. w punkcie E 1 ).

91 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B LPC PC 2 E1E1 B’ A’ To znaczy, że po szoku popytowym, niezależnie od tempa inflacji, stopa bezrobocia prędzej czy później powraca do poziomu natu- ralnej stopy bezrobocia. Wykres, który to ilustruje, nazywamy DŁUGOOKRESOWĄ KRZYWĄ PHILLIPSA (LPC). Jak wiadomo, po szoku popytowym i niezbędnych dostosowaniach płac i cen bezrobocie cykliczne (lub cykliczny niedobór rąk do pra- cy) zanika i stopa bezrobocia zawsze powraca do swego naturalne- go poziomu (np. w punkcie E 1 ).

92 10% U U*U* A π 0 E0E0 PC 1 B LPC PC 2 E1E1 B’ A’ O tym, jaka stopa inflacji towarzyszy w opisanej sytuacji natural- nej stopie bezrobocia, decyduje tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza.

93 W wielu krajach stopy: inflacji, π, i bezrobocia, U, zmieniają się JEDNAK inaczej, niż to wynika z teorii Phillipsa. Na przykład wzrostowi π towarzyszy stały poziom U. Zdarza się również ich jednoczesny wzrost lub spadek… Żeby zrozumieć te sytuacje, dokładniej zbadamy teraz skutki makroekonomicznych szoków PODAŻOWYCH.

94 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO YPYP Y LAS AD B SAS 0 SAS 1 0 P PBPB P0P0 E0E0 YBYB

95 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO STAGFLACJĄ nazywamy inflację, której towarzyszy zmniejsza- nie się produkcji i wzrost bezrobocia. YPYP Y LAS AD B SAS 0 SAS 1 0 P PBPB P0P0 E0E0 YBYB

96 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO STAGFLACJĄ nazywamy inflację, której towarzyszy zmniejsza- nie się produkcji i wzrost bezrobocia. ZAUWAŻ: TYM RAZEM STOPA INFLACJI I STOPA BEZRO- BOCIA ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU! YPYP Y LAS AD B SAS 0 SAS 1 0 P PBPB P0P0 E0E0 YBYB

97 Rozwój sytuacji w długim okresie – PIERWSZY scenariusz YPYP Y LAS AD B SAS 0 SAS 1 0 P PBPB P0P0 E0E0 YBYB ZAUWAŻ: STOPA INFLACJI I STOPA BEZROBOCIA ZNOWU ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

98 Rozwój sytuacji w długim okresie – DRUGI scenariusz LAS AD B SAS 0 SAS 1 0 P PBPB P0P0 E0E0 YBYB E1E1 P1P1 YPYP AD 1 ZAUWAŻ: STOPA INFLACJI I STOPA BEZROBOCIA ZNOWU ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

99 INFLACJA POPYTOWA I INFLACJA KOSZTOWA Właśnie rozróżniliśmy inflację spowodowaną szokiem popytowym oraz inflację spowodowaną szokiem podażowym...

100 INFLACJA POPYTOWA I INFLACJA KOSZTOWA Otóż, w zależności od przyczyny wzrostu cen wyróżnia się IN- FLACJĘ POPYTOWĄ i KOSZTOWĄ (podażową).

101 INFLACJA POPYTOWA jest spowodowana gwałtownym wzros- tem popytu w gospodarce. Jego przyczyną może być np. wzrost deficytu budżetowego, finansowany drukiem pieniądza, lub eks- pansywna polityka pieniężna realizowana przez bank centralny.

102 Przyczyną INFLACJI KOSZTOWEJ jest wzrost kosztów pro- dukcji, np. na skutek podwyżki wynagrodzeń lub na skutek podniesienia stóp podatkowych. (Odmianą inflacji kosztowej jest INFLACJA IMPORTOWANA, którą wywołuje wzrost cen za granicą).

103 Inflacja jest w gospodarce przyczyną NIEEFEKTYWNOŚCI i NIESPRAWIEDLIWOŚCI. Ich skala zależy m.in. od tego, jak skutecznie społeczeństwo potrafi się dostosować do warunków inflacji. SZKODY POWODOWANE PRZEZ INFLACJĘ

104 INFLACJA A EFEKTYWNOŚĆ PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRAN- SAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szcze- gólności chodzi o:

105 PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRAN- SAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szcze- gólności chodzi o: 1. KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs), czyli o koszty transakcyjne powodowane ucieczką od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów),

106 PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRAN- SAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szcze- gólności chodzi o: 1. KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs), czyli o koszty transakcyjne powodowane ucieczką od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów), 2. KOSZTY ZMIENIANYCH JADŁOSPISÓW (ang. menu cost), czyli koszt adaptowania się podmiotów gospodarczych do wzrostu cen (np. koszt zmiany konstrukcji aparatów wrzutowych akcep- tujących monety w urządzeniach do automatycznej sprzedaży bile- tów).

107 Koszty zdzieranych zelówek i koszty zmienianych jadłospisów są szczególnie duże w przypadku inflacji sięgającej tysięcy procent rocznie, którą nazywamy HIPERINFLACJĄ.

108 PO DRUGIE, INFLACJA, której tempa zwykle nie da się prze- widzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONO- MICZNEGO. Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane. Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją konkretnego przedsięwzięcia.

109 PO DRUGIE, INFLACJA, której tempa nie da się przewidzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONOMICZNE- GO. Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane. Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją konkretnego przedsięwzięcia. Bojąc się ryzyka, inwestorzy mogą wtedy zaprzestać in- westycji. Tym samym, w gospodarce zmniejsza się nie tylko zagre- gowany popyt, lecz również tempo wzrostu produkcji potencjal- nej (tempo wzrostu gospodarczego) i maleje efektywność gospoda- rowania.

110 INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ Skutkiem inflacji jest także ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś miliony ponoszą straty.

111 INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ Skutkiem inflacji jest także ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś miliony ponoszą straty. Podobnie, jak w przypadku bezrobocia TE ZYSKI I STRATY ZWYKLE NIE ODPOWIADAJĄ AKCEPTOWANYM PRZEZ SPOŁECZEŃSTWO KRYTERIOM SPRAWIEDLIWOŚCI I BY- WAJĄ PRZYPADKOWE.

112 a)Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ:

113 a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRE- NAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu podatkowego do rosnących cen. KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ:

114 a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRE- NAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu podatkowego do rosnących cen. c) Różne grupy społeczne walczą o zachowanie zagrożonej inflacją siły nabywczej swoich dochodów. Niektórzy – np. pracownicy zor- ganizowani w agresywne związki zawodowe – osiągają ten cel, inni – np. emeryci – tracą, ponieważ nominalna wartość ich dodatko- wych dochodów nie nadąża za wzrostem cen. KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ:

115 ROLA INSTYTUCJI Chodzi o ZMIANY SPOSOBU ZORGANIZOWANIA I DZIAŁA- NIA GOSPODARKI, KTÓRYCH SKUTKIEM JEST POWSTANIE TRWAŁYCH BODŹCÓW ODDZIAŁUJĄCYCH NA PODMIOTY GOSPODARCZE, SPRZYJAJĄCYCH STABILNOŚCI CEN I OG- RANICZENIU SZKÓD POWODOWANYCH INFLACJĄ. JAK SOBIE RADZIĆ Z INFLACJĄ?

116 ROLA INSTYTUCJI 1. Przykładem jest konstytucyjne zobowiązanie banku centralne- go do dbania o stabilność cen, a także ograniczenie możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększa- nia nominalnej podaży pieniądza.

Zmiany instytucjonalne obejmują również mechanizmy ułat- wiające społeczeństwu życie z inflacją, takie jak indeksowanie („waloryzowanie”), czyli automatyczne korygowanie zmiennych nominalnych o skutki inflacji (np. indeksowanie progów podatko- wych i zmiany oprocentowania lokat bankowych). 1. Przykładem jest konstytucyjne zobowiązanie banku centralne- go do dbania o stabilność cen, a także ograniczenie możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększa- nia nominalnej podaży pieniądza. ROLA INSTYTUCJI

118 ŚRODKI POLITYKI GOSPODARCZEJ Kiedy mimo zabezpieczeń instytucjonalnych trwa inflacja, jej za- hamowaniu służą zwykle środki polityki gospodarczej, czyli RES- TRYKCYJNA POLITYKA PIENIĘŻNA.

W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spa- da tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U. U π 0 E0E0 SPC 1 A LPC

W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spa- da tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U. U π 0 E0E0 SPC 1 A LPC W długim okresie sytuacja może się rozwinąć w różny sposób…

I. Scenariusz umiarkowanie optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZE- KIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) PLUS WIARYGODNOŚĆ polityki państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidy- wana przez ludzi przyszła stopa inflacji. Ten spadek oczekiwań in- flacyjnych powoduje spadek rzeczywistego tempa inflacji.

I. Scenariusz umiarkowanie optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZE- KIWANIA INFLACYJNE (ang. adaptative expectations) + WIARY- GODNOŚĆ polityki państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidy- wana przez ludzi przyszła stopa inflacji. Ten spadek oczekiwań in- flacyjnych powoduje spadek rzeczywistego tempa inflacji.

II. Scenariusz radykalnie optymistyczny – RACJONALNE OCZE- KIWANIA INFLACYJNE (ang. rational expectations) PLUS WIARYGODNOŚĆ polityki państwa Przewidując tempo inflacji, ludzie wykorzystują wszystkie dostęp- ne informacje gospodarcze i niczym zawodowi ekonomiści przewi- dują jej zmiany, dostosowując się do nich NATYCHMIAST (a nie stopniowo).

II. Scenariusz radykalnie optymistyczny – RACJONALNE OCZE- KIWANIA INFLACYJNE (ang. rational expectations) + WIARY- GODNOŚĆ polityki państwa Przewidując tempo inflacji, ludzie wykorzystują wszystkie dostęp- ne informacje gospodarcze i niczym zawodowi ekonomiści przewi- dują jej zmiany, dostosowując się do nich NATYCHMIAST (a nie stopniowo).

125 III. WARIANT PESYMISTYCZNY - BRAK WIARYGODNOŚCI polityki państwa

126 Akceptacji prowadzonej przez państwo polityki antyinflacyjnej sprzyja odpowiednia POLITYKA DOCHODOWA.

127 Akceptacji prowadzonej przez państwo polityki antyinflacyjnej sprzyja odpowiednia POLITYKA DOCHODOWA. Przykładem narzędzia wykorzystywanego w ramach po- lityki dochodowej jest opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń po- nad pewien próg. Zwiększa ono prawdopodobieństwo zgody pra- cowników na obniżanie tempa wzrostu płac i tym samym inflacji. Wszak zbyt duże podwyżki płac i tak będą zabierane przez pańs- two.

128 POLITYKA CELU INFLACYJNEGO alternatywą dla bezpoś- redniego sterowania podażą pieniądza.

129 POLITYKA CELU INFLACYJNEGO alternatywą dla bezpoś- redniego sterowania podażą pieniądza. Przez wiele lat banki centralne sterowały podażą pieniądza, M SN, w ten sposób wpływając na stopę procentową i tempo inflacji… Współcześnie banki centralne zwykle ogłaszają docelowe tempo inflacji na najbliższe 2-3 lata, a następnie za pomocą operacji otwartego rynku typu REPO i REVERSE REPO (zob. zadanie 17 w rozdziale pt. RYNEK PIENIĄDZA), BEZPOŚREDNIO steru- jąc stopą procentową, zmierzają do osiągnięcia tego CELU IN- FLACYJNEGO. (Podwyższają stopy procentowe, kiedy rzeczy- wista inflacja przewyższa cel inflacyjny i obniżają je w odwrot- nej sytuacji).

130 POLITYKA CELU INFLACYJNEGO ma zaletę w postaci obli- czalnosci.

131 Wielu ekonomistów uważa, że politykę celu inflacyjnego należy „ZAUTOMATYZOWAĆ”, wprowadzając w gospodarce STAŁE REGUŁY GRY. Przykładem takiego rozwiązania jest REGUŁA TAYLORA Przyczyną takiej „automatyzacji” polityki pieniężnej jest np. zakładana niekompetencja i uznaniowość polityków gos- podarczych.

132 REGUŁA TAYLORA i = 2% + π + ½(Y-Y p )/Y p + ½(π - π*), gdzie: i = wyznaczana przez bank stopa procentowa, π –przeciętna stopa inflacji w ostatnim roku, π –docelowa dla banku centralnego stopa inflacji, Y – rzeczywista realna wielkość produkcji (realny PKB), Y p – oszacowana potencjalna wielkość produkcji.