Marek Wichrowski Zakład Historii Medycyny i Filozofii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Kluczowe systemy bioetyczno- prawne  1. Etyki religijno-deontologiczne: zasada świętości/wartości życia człowieka niewinnego;  2. Etyki konsekwencjalne – utylitaryzm: zasada jakości życia.

Zasady świętości życia  1. Z. św. życia każdej istoty, która posiada nocyreceptory;  2. Z. św. życia człowieka w ogóle;  3. Z. św. życia człowieka niewinnego (Ojcowie Kościoła, św. Augustyn);  Z. św. życia człowieka niewinnego zmodyfikowana (Pius XII, Jan XXIII, Jan Paweł II)

Zmodyfikowane pryncypium  1.Nie wolno w żadnym wypadku działać  lub zaniechać działania z intencją  odebrania życia człowiekowi.   2.Śmierć człowieka może być wyłącznie  przewidywaną ale niechcianą (nie  objętą intencją) konsekwencją czynu  dopuszczalnego.   3.Dopuszczalne jest – w ściśle  określonych warunkach – wycofanie  się z terapii podtrzymującej życie lub/i zaprzestanie stosowania nadzwyczajnych  środków leczniczych.   4.Życie człowieka jest równe, nienaruszalne  i godne podtrzymywania.   5. Życie człowieka jest bonum honestum. 

Konsekwencje czynu X lub zaniechania X  1. Przewidywane i zamierzone (objęte intencją)  – np. niwelowanie bólu całościowego.  2. Przewidywane i niezamierzone/niechciane (nie objęte intencją) – np. śmierć pacjenta po wycofaniu się z terapii uporczywej. 3. Nieprzewidywane (chaos zdeterminowany).

Pryncypium jakości życia  1.Wartość życia ludzkiego jest funkcją określonych zmiennych.   2.Wartościami tych zmiennych są cechy  naturalne, które mogą być orzekane z  zdaniu „A jest B”, gdzie A oznacza życie  ludzkie, zaś B cechę jaka mu przypisujemy.   3.Istnieją empiryczne metody, pozwalające  rozstrzygnąć, czy konkretne życie posiada  tę cechę, czy nie.   4.Życie ludzkie nie ma wartości  bezwzględnej.  5. Życie człowieka jest bonum utile.

Perspektywa

Terapia uporczywa/ uporczywość terapeutyczna  Działanie, którego celem jest utrzymanie przy życiu nieuleczalnie chorego przy pomocy nadzwyczajnych lub zwyczajnych środków leczniczych, ale wbrew jego najlepiej pojętym interesom, wbrew przekonaniom pacjenta, wbrew godności istoty ludzkiej, wbrew naturze.

Trudność formalna  1„Terapia uporczywa” („uporczywość terapeutyczna”) należy do terminów o nieostrym zakresie;   2. Zbiór desygnatów -zakres terminu „terapia uporczywa” jest rozmyty.

Nieostry zakres terminu/niewyraźna treść „Sprawa terminów nieostrych stanowi jeden z niepokojących problemów logicznych. Istnieją przedmioty, co do których nigdy nie potrafimy rozstrzygnąć, czy podpadają one czy nie podpadają pod taki termin.” Marian Przełęcki, W sprawie terminów nieostrych, Studia Logica, VIII, 1958 r.

Metafora nieostrości – nie wiesz jak zdecydować: 1, ?, może 0 ? 1 Terapia uporczywa ? Brak pewności/zgody w materii tego, czy dane działanie jest terapią uporczywą czy nią nie jest (np. sztuczne odżywianie i nawadnianie) 0 Nie mamy do czynienia z terapią uporczywą

Kryteria demarkacji – kontekstualne! 1.Działanie - zaniechanie działania; 2.Zwyczajne-nadzwyczajne środki lecznicze

Klasyczny przypadek: Karen Ann Quinlan (1954 – )  - respirator  - tracheostomia  - przetrwały stan wegetatywny

T.Dangel, M.Wichrowski Did doctors defy Pope John Paul II’s wishes on treatment? (European Journal of Palliative Care, 2007, 14 (5)

Wnioski  1. Brak ostrości terminu „terapia uporczywa” wyklucza zgodę na definicję projektującą zakres.  2. Spór o sens „uporczywości terapeutycznej” jest niekonkluzywny na gruncie etyki.  3. Spór o sens „uporczywości terapeutycznej” jest w ograniczony sposób konkluzywny na gruncie prawa medycznego.  4. Jedynym rozwiązaniem o ograniczonym zakresie skuteczności jest testamentowe dysponowanie życie.