ROZPOZNANIE I STOPNIOWANIE NOWOTWORÓW

ROZPOZNANIE NOWOTWORU Badanie podmiotowe Badanie przedmiotowe Badania obrazowe (np. RTG, TK, NMR, mammografia) Badania czynnościowe (np. PET, scyntygrafia) Badania endoskopowe (np. kolonoskopia, bronchoskopia) Markery nowotworowe (PSA) Badanie histopatologiczne

BADANIE HISTOPATOLOGICZNE Niezbędne do rozpoczęcia leczenia nowotworu. Obraz mikroskopowy komórek guza pozwala w pewnym stopniu przewidzieć stopień jego złośliwości oraz założyć rokowanie i przewidzieć skuteczność leczenia.

MARKERY NOWOTWOROWE Substancje, których produkcja w nowotworze jest wyższa od poziomu produkcji w komórce prawidłowej.

OGRANICZENIA STOSOWANIA MARKERÓW - brak uniwersalnego markera (obecność nowotworu vs brak nowotworu) płynne pojęcie normy oznaczanie markerów nie ma zastosowania w ramach badań przesiewowych

MARKERY NOWOTWOROWE CEA jelito grube Ca 19-9 trzustka Ca 125 jajnik PSA prostata AFP wątroba, jądro β HCG łożysko, jądro

STOPNIOWANIE NOWOTWORU CEL - określenie rokowania - stopień zaawansowania jest jednym z najważniejszych czynników prognostycznych wybór odpowiednich metod leczenia wymiana informacji miedzy ośrodkami organizacja wieloośrodkowych badań klinicznych.

STOPNIOWANIE NOWOTWORU STOPIEŃ ZŁOŚLIWOŚCI SYSTEM TNM STOPNIE KLINICZNEGO ZAAWANSOWANIA

STOPIEŃ ZŁOŚLIWOŚCI Cecha G – oparta o cechy histopatologiczne 1-3 (4)

System TNM Najbardziej rozpowszechniony sposób oceny stopnia zaawansowania (ale np. rak jelita grubego, rak szyjki macicy, nowotwory mózgu i rdzenia kręgowego oraz szpiku kostnego - inne systemy) Oparty na: - ocenie wielkości guza (T-tumor) - ocenie wielkości rozprzestrzenienia procesu w regionalnych węzłach chłonnych (N-nodulus) - obecności lub nie przerzutów odległych (M-metastases)

STOPNIE ZAAWANSOWANIA - RAK PIERSI

OKREŚLENIE RADYKALNŚCI ZABIEGU R0 - resekcja mikroskopowo radykalna R1 - resekcja makroskopowo radykalna, nowotwór w linii cięcia w badaniu mikroskopowym R2 - resekcja makroskopowo nieradykalna

STRATEGIA LECZENIA NOWOTWORÓW

STRATEGIA LECZENIA NOWOTWORÓW Nowotwór jest zbiorem komórek, które nie podlegają właściwym dla organizmu mechanizmom regulacyjnym; osiągnąwszy nieśmiertelność, dzielą się w sposób pozbawiony kontroli. Leczenie nowotworu musi polegać na niszczeniu komórek nowotworowych.

LECZENIE Z WYBORU Leczenie uznane za najskuteczniejsze dla danej choroby w określonym stopniu zaawansowania. Leczenie ujęte w standardzie postępowania jako najbardziej optymalne.

LECZENIE W ONKOLOGII 1. Leczenie radykalne 2. Leczenie paliatywne 3. Najlepsze leczenie objawowe (BSC-best supportive care)

LECZENIE RADYKALNE Celem leczenia jest wyleczenie chorego Stosuje się maksymalne tolerowane dawki radioterapii/chemioterapii lub leczenie skojarzone Leczenie jest uciążliwe i obarczone licznymi powikłaniami

LECZENIE PALIATYWNE Szanse na wyleczenie choroby są minimalne Celem leczenia jest przede wszystkim poprawa jakości życia – zmniejszenie bólu, duszności, itp. Celem może być wydłużenie życia lub czasu do progresji choroby Leczenie powinny być jak najmniej uciążliwe

LECZENIE W ONKOLOGII wyleczenie z choroby nowotorowej lub istotne przedłużenie życia lub wydłużenie czasu do progresji choroby lub poprawa jakości życia

LECZENIE W ONKOLOGII Nieetyczne jest stosowanie leczenia onkologicznego (chemioterapii lub radioterapii) w sytuacjach beznadziejnych pod wpływem nacisku chorego/rodziny/innego lekarza lub “z litości”.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O WYBORZE STRATEGII LECZENIA 1. prawdopodobieństwo wyleczenia rodzaj nowotworu lokalizacja nowotworu stopień klinicznego zaawansowania stopień złośliwości 2. stan ogólny chorego (skale WHO, ECOG, Karnofsky)

SKALA SPRAWNOŚCI WHO/ZUBRODA/ECOG Stopień sprawności Opis bez obecności objawów choroby, sprawność prawidłowa, pełna aktywność, zdolność do samodzielnego wykonywania wszystkich czynności i pracy 1 obecność objawów choroby, zdolność do wykonywania czynności codziennych i lekkiej pracy, nie ma konieczności przebywania w łóżku w ciągu dnia 2 obecność objawów choroby, znacznie ograniczona aktywność, zdolność do wykonywania czynności codziennych, brak zdolności do wykonywania pracy, konieczność przebywania w łóżku mniej niż 50% dnia 3 ograniczona zdolność wykonywania czynności osobistych, konieczność spędzania w łóżku ponad połowy dnia 4 konieczność opieki osoby drugiej, stałe przebywanie w łóżku 5 zgon

SKALA SPRAWNOŚCI KARNOFSKI Stopień Opis 100 Stan prawidłowy, w pełni aktywny, sprawność normalna, bez dolegliwości, bez objawów choroby. 90 Zdolny do normalnej aktywności, niewielkie dolegliwości i objawy choroby. 80 Stan niemal pełnej aktywności, ale utrzymanie aktywności wymaga pewnego wysiłku, niewielkie dolegliwości i objawy choroby. 70 Zdolny do samodzielnego życia i samoobsługi, nie jest zdolny do normalnej aktywności i pracy. 60 Wykonuje codzienne czynności, jest zdolny do prawie samodzielnego życia. Sporadycznie, okresowo wymaga pomocy i/lub opieki. 50 Wymaga znacznej i częstej pomocy i interwencji medycznych. 40 Niesprawny, wymaga ciągłej pomocy i specjalistycznej opieki. 30 W znacznym stopniu niesprawny, często wskazana hospitalizacja ale bez bezpośredniego zagrożenia życia. 20 Ciężko chory, niezbędna hospitalizacja, wymaga intensywnego leczenia wspierającego. 10 Stan gwałtownego pogarszanie się stanu zdrowia i narastania zagrożenia życia. Zgon.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O WYBORZE STRATEGII LECZENIA 3. dodatkowe schorzenia, nałogi 4. wiek chorego 5. dolegliwości chorego

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O WYBORZE STRATEGII LECZENIA 6. nastawienie chorego, wola chorego 7. możliwości leczenia dostęp do onkologa dostęp do różnych metod leczenia doświadczenie ośrodka 8. czyniki subiektywne doświadczenie i „temperament” onkologa sposób podejmowania decyzji

1. Leczenie miejscowe LECZENIE W ONKOLOGII Leczenie operacyjne Radioterapia 2. Leczenie systemowe Chemioterapia Hormonoterapia Leczenie celowane

LECZENIE W ONKOLOGII Leczenie skojarzone

LECZENIE SKOJARZONE Wybór sposobu kojarzenia metod zależy od: rodzaju nowotworu, jego stopnia zaawansowania, czynników prognostycznych, czynników związanych z pacjentem

LECZENIE SKOJARZONE Metody i kolejność stosowane w określonym przypadku są określone przez standard postępowania onkologicznego. W terapii większości guzów litych, w niskich stopniach zaawansowania postępowaniem z wyboru jest zabieg chirurgiczny. Stosowanie uzupełniających metod terapeutycznych zależy przede wszystkim od analizy czynników rokowniczych. Niektóre nowotwory można wyleczyć napromienianiem.

CZYNNIKI PROGNOSTYCZNE i PREDYKCYJNE Czynniki prognostyczne - mówią o rokowaniu. Czynniki predykcyjne – przewidują odpowiedź na leczenie.