KREACJE BOHATERÓW TRAGICZNYCH W TEKSTACH KULTUROWYCH

MENU – spis treści  1. TRAGEDIATRAGEDIA  2. WYBRANE DZIEŁA I ICH BOHATEROWIE TRAGICZNIWYBRANE DZIEŁA I ICH BOHATEROWIE TRAGICZNI  2.1 Sofokles „Król Edyp”Sofokles „Król Edyp”  2.2 Sofokles „Antygona”Sofokles „Antygona”  2.3 Juliusz Słowacki „Kordian”Juliusz Słowacki „Kordian”  2.4 Adam Mickiewicz „Dziady część III”Adam Mickiewicz „Dziady część III”  2.5 Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”  2.6 Henryk Sienkiewicz „Potop”Henryk Sienkiewicz „Potop”  2.7 Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”  3. BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA

TRAGEDIA Tragedia z łaciny - tragoedia, z greki tragōdía, od wyrazów tragos - "kozioł" i ōdḗ - "pieśń", czyli w dosłownym tłumaczeniu „pieśń kozła”. Tragedia jest obok komedii i dramatu właściwego jednym z trzech podstawowych gatunków dramatu. Jest to utwór dramatyczny, w którym ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny i kończący się nieuchronną klęską konflikt wybitnej jednostki z siłami wyższymi – losem, fatum, prawami historii, prawami moralnymi, prawami społecznymi itp. fatumKLIK! MENU

Konflikt ten określa się jako konflikt tragiczny, stanowi on występujący w większości tragedii model sytuacji człowieka, zarazem jako kategoria estetyczna tragizmu stanowiąc o estetycznej wymowie tragedii. Konflikt tragiczny stanowi przeciwieństwo dwóch racji równowartościowych, dlatego też mający dokonać między nimi wyboru musi ponieść klęskę, a jego działania kończą się katastrofą. Melpomene, muza tragedii, z maską tragiczną. INFOINFOINFOINFO MENU

WYBRANE DZIEŁA I ICH BOHATEROWIE TRAGICZNI  Sofokles „Król Edyp”  Sofokles „Antygona”  Juliusz Słowacki „Kordian”  Adam Mickiewicz „Dziady część III”  Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”  Henryk Sienkiewicz „Potop”  Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni” MENU

Sofokles „Król Edyp”  Antoni Brodowski, Edyp i Antygona MENU ok. 427 rok p.n.e

KREACJA EDYPA  Edyp, syn króla Teb zostaje dotknięty klątwą Bogów. Jego czyny do pewnego stopnia są niezależne od nieodwracalnych wyroków fatum. Tragedia Edypa wynika z niewiedzy, a pragnienie poznania prawdy sprowadza na niego nieszczęście. Zaślepienie i niewiedza objawiły się nie tylko w zgładzeniu ojca i kazirodczym związku z matką, ale przede wszystkim w gorliwości, z jaką szuka on zabójcy dawnego króla. Kiedy usiłuje rozwikłać tajemnicę z przeszłości, jego własna duma – hybris potęguje nieszczęście. Za sprawą pychy wchodzi w konflikt z wróżbitą, ze swoim szwagrem Kreonem. To przez nią kara, jaka na niego spadnie będzie bardziej dotkliwa. Postępowanie Edypa komplikują działania, jak się okazuje sprzeczne z intencją, jaką kierował się na początku. W dramacie Sofoklesa mamy też do czynienia z ironią tragiczną, kiedy Edyp wydaje wyrok na zabójcę Lajosa, czyli na samego siebie. Prawda, do której dążył, zniszczyła całe jego życie. Finałowa katastrofa dotyczy nie tylko jednego bohatera (samookaleczenie), ale również Jokasty, która popełniła samobójstwo, a na dzieci z kazirodczego związku spadnie szereg nieszczęść. fatum hybris ironia tragiczna

Sofokles „Antygona”  Antygona, Frederic Leighton MENU 442 rok p.n.e

KREACJA ANTYGONY  Akcja dramatu oparta jest na fatum krążącym nad rodem Labdakidów. Tragedia rozpoczyna się w momencie, gdy władzę w Tebach obejmuje Kreon. Nowy król wydaje zakaz pogrzebania zwłok Polinejklesa, gdyż uważał go za zdrajcę. Antygona staje się bohaterką tragiczną kiedy z przeciwstawiła się rozkazowi Kreona i pochowała zwłoki Polinejkesa. Spowodowało to ciąg tragicznych wydarzeń. Antygona została skazana na śmierć przez apodyktycznego władcę Teb. Na wieść o tym jego syn Hajmon, który jest narzeczonym Antygony, jak i żona Kreona, Eurydyka popełniają samobójstwo. Kreon, choć był władcą, traci najbliższych i zostaje sam z poczuciem winy. Staje się to dla niego największą karą.

Juliusz Słowacki „Kordian” MENU 1834 rok

KREACJA KORDIANA  Tragizm w tym utworze ukazuje się w sytuacji, gdy Kordian idzie zabić cara. Kordian zobowiązał się, że go zabije. Wierzy, że czyn ten będzie zbawienny dla ojczyzny. Powinien też dotrzymać danego słowa – inaczej straci honor. Lecz jeśli zabije cara popełni śmiertelny grzech zabójstwa i królobójstwa – a taki czyn nie mieści się w kodeksie rycerskim. Poza tym jest to grzech, który zaprzepaszcza zbawienie człowieka, nie mówiąc już o karze ziemskiej. Tragizm Kordiana to presja, której jego psychika nie zniosła, dlatego zemdlał. Cara nie zabił, znalazł się w więzieniu. Słowacki stworzył taką sytuację tragiczną, w której ukazał walkę w duszy bohatera, poddając go eksperymentowi.

Adam Mickiewicz „Dziady część III”  Scena z Dziadów w inscenizacji Stanisława Wyspiańskiego (Teatr Miejski w Krakowie, premiera 31 października 1901) MENU 1832 rok

KREACJA KONRADA  Konrad, główny bohater utworu, musi stoczyć ogromną walkę, której wyrazem jest Wielka Improwizacja, czyli jego monolog. Jest to walka z Bogiem o prymat, rządzenie światem i ludzkością. Jednocześnie walka głównego bohatera z siłami ciemności, diabłami, które czyhają na jego duszę, wykorzystują jego słabości i próbują doprowadzić go do bluźnierstwa przeciw Bogu. W końcu to walka rozgrywająca się w duszy bohatera, tak zwana psychomachia, walka z samym sobą o zachowanie zdrowego rozsądku, honoru, godności i szacunku dla siebie. Wielka Improwizacja jest wyrazem buntu przeciw Bogu, ale buntu wzniesionego w imię ludzkości. Jest to tzw. bunt prometejski. Wielki bunt Konrada jest z jednej strony wyrazem miłości do ludzi i gotowości poświęcenia się dla nich, z drugiej jest wyrazem przeświadczenia bohatera o swojej potędze i wyjątkowości. Mimo poczucia ogromnej wartości i drzemiących w nim możliwości, jest bezsilny. Niczego nie może zrobić dla ludzkości, jest rządzony przez uczucie, które w świecie realnym okazuje się niewystarczające do objęcia “rządu dusz”. Wielka Improwizacja psychomachia bunt prometejski

Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”  Poloneza czas zacząć. - Podkomorzy rusza I z lekka zarzuciwszy wyloty kontusza, I wąsa podkręcając, podał rękę Zosi; obraz Michała Elwiro Andriolli’ego MENU 1834 rok

KREACJA JACKA SOPLICY  Los Jacka Soplicy polega na wewnętrznym rozdarciu i nieszczęśliwej miłości, którą przeżywa. Był zakochany w córce Stolnika Horeszki, Ewie. Soplica jest jednak ubogim szlachcicem, dlatego ojciec Ewy nie zgadza się na ich małżeństwo i wydaje córkę za bogatego kasztelana. Urażony Soplica, miotany gniewem, chce zemścić się na ojcu ukochanej. Spaceruje więc w pobliżu zamku Horeszki, wypatrując ukochanej. Pewnego dnia na zamek napadają Moskale, a Soplica jest tego świadkiem. Dostrzega doskonałą okazję i pod wpływem wielkich emocji strzela do Stolnika, jak się okazuje, celnie. Zostaje później uznany za stronnika Moskali i zdrajcę, dlatego opuszcza rodzinne strony. Nie wiedząc co zrobić przyłącza się do legionów, a później do zakonu bernardynów. Już jako ksiądz Robak powraca na Litwę i organizuje tutaj powstanie. Jest człowiekiem samotnym, walecznym, ale bardzo tajemniczym i nikomu nie ujawnia prawdy o sobie, nawet swojemu synowi, którego spotyka później. Działa z ukrycia i walczy o dobro swojego kraju. Walczy przeciw Moskalom, o współpracę z którymi był wcześniej oskarżony. W tej walce ginie, zanim jednak umrze, wyjawia prawdę Gerwazemu - staremu słudze Horeszki i uzyskuje od niego przebaczenie za zbrodnię, którą popełnił w młodości.

Henryk Sienkiewicz „Potop”  Kmicic z Oleńką na kuligu - obraz Juliusza Kossaka (1885) MENU 1886 rok

KREACJA ANDRZEJA KMICICA  Andrzej Kmicic to szlachcic, który swoją odwagą i męstwem pomógł pokonać Szwedów. Połączenie cech hulaszczego Sarmaty i dzielnego rycerza tworzy unikatową osobowość. Kmicic jest obiecany pannie Oleńce, zgodnie z testamentem Herakliusza Billewicza. Jest postacią o otwartej naturze, porywczą i gwałtowną, nie chce się nikomu podporządkować, jest pełen energii i nikt nie ma na niego wpływu. Dość szybko ukazują się tego konsekwencje: beztroskie „zabawy” z bronią, spalenie Wołomontowicz w akcie zemsty, porwanie Oleńki, czynią z Kmicica jeszcze gorszą postać, a opowiedzenie się po stronie Janusza Radziwiłła dodaje mu jeszcze jeden przydomek: zdrajca. Najbardziej traci na tym Oleńka, która z jednej strony kocha pełnego energii młodziana, a z drugiej – nienawidzi zdrajcę i mordercę. Kmicic ponownie staje przed dylematem: czy pozostać wiernym Rzeczpospolitej, łamiąc przysięgę rycerską, czy też służyć Radziwiłłowi, a tym samym zdradzić ojczyznę. Kmicic, jako osoba głęboko wierząca, pragnie odkupienia swoich win. Sam, przed Bogiem przyznaje się za swoją głupotę i prosi o przebaczenie. Obiecuje własnego dobra nie przekładać nad dobro państwa. Dalsze wyczyny Kmicica-Babinicza świadczą o jego moralnej poprawie. Okazuje się być wierny rycerskim zasadom, stawiającym honor i dobro ojczyzny ponad wszystko.

Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni” MENU 1900 rok

KREACJA TOMASZA JUDYMA  Tomasz Judym był lekarzem, wywodzącym się z biednej rodziny, co było przyczyną jego kompleksów i zarazem uwielbienia dla manier i wyglądu kobiet z wyższych sfer. Stefan Żeromski kreuje go na postać rozdartą, z jednej strony nieobojętną na otaczającą go nędzę i biedę, a z drugiej strony borykającą się z własnymi problemami miłosnymi. Nie znajdując uznania i zrozumienia ze strony innych lekarzy buntuje się wobec panującego stanu rzeczy. Tym samym podejmuje on działanie w osamotnieniu. Do zachwiania równowagi duchowej głównego bohatera doprowadza osoba Joanny Podborskiej. Przeżywający konflikt tragiczny Judym, choć bardzo kocha Joannę zdaje sobie sprawę, że szczęście wynikające z miłości i posiadana rodziny uczyni go osobą, która nie zrozumie potrzeb biedoty. Tomasz udaje się do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie zostaje wstrząśnięty obrazem górników, którzy przestali nawet być podobni do ludzi, a warunki ich życia pozostawiały wiele do życzenia. Przeświadczony o konieczności pomocy innym bohater przeżywa coraz większy ból z powodu rozłąki z ukochaną. Na końcu książki dokonuje ostatecznego wyboru: rezygnując ze szczęścia osobistego porzuca Joannę aby móc oddać się wyłącznie sprawom cierpiącej biedoty. konflikt tragiczny

BIBLIOGRAFIA     MENU