PRZEKŁADOZNAWSTWO 1) Początki okresu językoznawczego Opracowała Joanna Warmuzińska-Rogóż

Ważne publikacje Początek badań językoznawczych nad przekładem – wynik prac nad tłumaczeniem automatycznym. 1958 – Roman Jakobson On Linguistic Aspects of Translation Jakobson wprowadza pojęcie ekwiwalencji

Ważne publikacje 1958 – J.-P. Vinay i J. Darbelnet Stylistique comparée du français et de l’anglais - Opis 7 rodzajów strategii tłumaczeniowych. Badania Vinaya i Darbelneta dają początek językoznawstwu porównawczemu. Porównując język francuski z angielskim dwaj badacze pragną stworzyć teorię przekładu opartą na różnicach stylistycznych, występujących w różnych językach.

Ważne publikacje 1958 – A. Fiedorow Wwiedienije w tieoriju pieriewoda Nowy kierunek – językoznawczy w badaniach nad przekładem. Zdaniem Fiedorowa przekład jest operacją językową, a językoznawstwo jest wspólnym mianownikiem wszystkich operacji językowych. Definicja przekładu wg Fiedorowa: Tłumaczeniem nazywamy zespół czynności, w wyniku których wyrażamy za pomocą środków jednego języka to, co zostało uprzednio wyrażone za pomocą środków drugiego języka. (cyt. Za Pieńkos 21)

Ważne publikacje 1963 - Georges Mounin: Les problèmes théoriques de la traduction. Jego zdaniem teoria przekładu powinna być gałęzią językoznawstwa, a operacja przekładowa to operacja czysto językowa.

Model analizy Lingwistyczne teorie przekładu opierają się na porównaniu struktur języka wyjściowego i docelowego. Dzięki nim sformułowano istotne wnioski dotyczące znaczenia. Zadanie tłumacza: oddanie zjawisk językowych zawartych w tekście oryginalnym w postaci zjawisk językowych, wyrażonych w tekście przekładu.

Eugene Nida a Roman Jakobson Nida formułuje definicję tłumaczenia na podstawie poglądów Jakobsona, który wyróżniał trzy typy tłumaczenia: Tłumaczenie interlingwalne Tłumaczenie intralingwalne Tłumaczenie intersemiotyczne

Eugene Nida Eugene Nida: struktury jądrowe - Jego zdaniem należy tłumaczyć zawartość treściową, pojęciową i znaczenie tekstu, a nie formy gramatyczne. - Tylko metody językoznawcze mogą zapewnić powstanie dobrego przekładu. 1. 1964 - E. Nida: Towards the Science of Translation pojęcie ekwiwalencji dynamicznej formalnej 2. Tworzy podstawy nauki o przekładzie. 3. Punkt wyjścia: współczesny przekład Biblii

Nida i Taber 1969 – Eugene Nida i Charles Taber The Theory and Practice of Translation Definicja tłumaczenia: Tłumaczenie polega na odtworzeniu w języku przekładu komunikatu zawartego w języku źródłowym za pomocą najbliższego i najbardziej naturalnego odpowiednika, nade wszystko w odniesieniu do sensu, następnie odnośnie stylu. (cyt. za: Pieńkos 20) 2) System priorytetów: - Kontekst jest ważniejszy niż przekład na poziomie pojedynczych słów Przekład dynamiczny jest ważniejszy niż formalny - Przekaz ustny jest ważniejszy niż zapis Formy stworzone dla konkretnych odbiorców są ważniejsze niż formy tradycyjne

Model Nidy składa się z trzech etapów: Analizy, Transferu, Rekonstrukcji Język wyjściowy Język docelowy Tekst A Tekst B analiza rekonstrukcja transfer

Eugene Nida – opis modelu Analiza – tłumacz dokonuje redukcji tekstu do elementarnych zdań jądrowych, Transfer – na poziomie zdań nuklearnych między dwoma językami, powstają struktury języka docelowego Rekonstrukcja - tłumacz nadaje zdaniom języka docelowego formę stylistyczną Czyli: TŁUMACZENIE polega na reprodukcji w języku docelowym ekwiwalentu naturalnego najbliższego zawartości w języku wyjściowym

J. C. Catford 1965 – J. C. Catford: A Linguistic Theory of Translation Zdaniem Catforda tłumaczenie jest operacją językową (kontekst sytuacyjny nieistotny, każdy system językowy jest systemem zamkniętym) Główny problem praktyki przekładu: znalezienie ekwiwalentów translacyjnych (Catford włączą się w poszukiwanie definicji ekwiwalencji)

Dokonania J. C. Catforda - Reguły translation shifts – np. zamiana konstrukcji biernych na czynne Podział na: Tłumaczenie wolne Tłumaczenie słowo w słowo Tłumaczenie dosłowne

Podsumowanie Dzisiaj pierwsze teorie językoznawcze przekładu uważane są za przestarzałe, niemniej otworzyły drogę dla nowych, szerszych rozważań nad przekładem, np. teorii socjolingwistycznych, które nie zapominają o aspektach kulturowych i pragmatycznych.

Ważne terminy Język polski Język francuski Język angielski Tłumaczenie maszynowe, przekład maszynowy Traduction mecanique (automatique) Machine (automatic) translation Ekwiwalencja Equivalence Język wyjściowy Langue de depart Source language Język docelowy Langue d’arrivee (cible) Target language Struktura jądrowa Structure nucleaire Kernel structure Przekład dynamiczny Traduction dynamique Dynamic translation Przekład formalny Traduction formelle Formal translation

Ważne terminy Językoznawstwo porównawcze Linguistique comparee Comparative linguitstic Przesuwki translacyjne Transfers traductologiques Translation shifts Tłumaczenie wolne Traduction libre Free translation Tłumaczenie słowo w słowo traduction mot-a-mot Word-to-word translation Tłumaczenie dosłowne Traduction litterale Literal translation

Bibliografia Dąmbska-Prokop, U. (red.): Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Klemensiewicz, Z.: Przekład jako zagadnienie językoznawstwa (w:) O sztuce tłumaczenia. Ossolineum 1955. Pieńkos, J.: Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki. Zakamycze 2003. Pisarska, A.; Tomaszkiewicz, T.: Współczesne tendencje przekładoznawcze. Wydawnictwo Naukowe UAM 1996.