Bibliografie słowników jako narzędzie opisu historii leksykografii polskiej Katarzyna WojanUniwersytet Gdański Instytut Skandynawistyki i Lingwistyki Stosowanej Pracownia Leksykograficzno-Bibliograficzna (naukowo-badawcza)

Cel wystąpienia podzielenie się doświadczeniem w zakresie praktyki bibliograficznej; zapoznanie z efektami prowadzonych prac w zakresie bibliografistyki leksykograficznej; uzasadnienie celowości gromadzenia bibliografii słowników polskich.

Bibliografistyka leksykograficzna jako dział leksykografii aplikatywnej Bibliografie słowników istotnym narzędziem pracy historyka i krytyka leksykografii. Bibliografie umożliwiają obiektywną analityczną ocenę ilościową i jakościową słownikarstwa polskiego w poszczególnych okresach jego rozwoju, wieloaspektową analizę deskryptywną jego działów, stanowią bazę wyjściową w komparatystyce leksykograficznej. Pełnią rolę praktycznego informatorium (dla dyplomantów, doktorantów, uczonych, tłumaczy). Utrwalają i upowszechniają dorobek leksykografów polskich w postaci uporządkowanych i ujednoliconych opisów bibliograficznych. Stanowią ważny element dziedzictwa kulturowego kraju oraz promują polski dorobek naukowy za granicą.

Rozwój bibliografistyki leksykograficznej w Polsce Lewański R.C. A bibliography of Slavic dictionaries. New York 1959 (wyd. 2 Bolonia 1972). Stankiewicz E. Selected bibliography of Slavic linguistics. The Hague Grzegorczyk P. Index lexicorum Poloniae. Bibliografia słowników polskich. Warszawa: PWN, Stankiewicz E. Grammars and dictionaries of the Slavic languages from the Middle Ages up to 1850: an annotated bibliography. Berlin; New York Bibliografie słowników (katalogi) Wydawnictw Naukowo- Technicznych, Warszawa

Rozwój bibliografistyki leksykograficznej w Polsce - rusycystyka J. Wawrzyńczyk. Przewodnik bibliograficzno-leksykalny po współczesnym językoznawstwie rosyjskim. Toruń J. Wawrzyńczyk. Współczesne językoznawstwo rosyjskie, polskie, ogólne. Słownik bibliograficzny. Z. 1– 2. Łódź — Warszawa J. Wawrzyńczyk, E. Małek. Z materiałów do słownika bibliograficznego języka rosyjskiego. Terminologia lingwistyczna, wybrane terminy wiedzy o kulturze i literaturze, hapaks legomena. Warszawa J. Wawrzyńczyk, E. Małek. Mały słownik bibliograficzny języka rosyjskiego. T Warszawa J. Wawrzyńczyk, E. Małek. Русская лексика. Библиографические характеристики. Z Warszawa 2014.

Rozwój bibliografistyki leksykograficznej w Polsce – leksykografia przekładowa K. Wojan, Język rosyjski w polskiej leksykografii przekładowej. Bibliografia słowników za lata 1795–2005, Gdańsk K. Wojan, Język angielski w polskiej leksykografii. Słowniki przekładowe lingwistyczne i encyklopedyczne wydane w latach 1782–2012, Gdańsk K. Wojan, Język angielski w polskiej leksykografii. Słowniki przekładowe terminologiczne wydane w latach 1782–2012, Gdańsk 2014.

Rozwój bibliografistyki leksykograficznej w Polsce – leksykografia przekładowa K. Wojan, Bibliografia polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich słowników przekładowych za lata 1990–2005 w układzie chronologicznym, „Przegląd Rusycystyczny” 1, K. Wojan, Z polskiej leksykografii przekładowej. Bibliografia słowników z językiem rosyjskim za lata 2005–2011 w układzie chronologicznym, „Przegląd Rusycystyczny” 1, K. Wojan, Z polsko-łacińskiej leksykografii przekładowej. Cz. I. Bibliografia słowników z językiem łacińskim za lata 1964–1989 w układzie chronologicznym, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” XXIII/1, K. Wojan, Język białoruski w leksykografii polskiej. Bibliografia słowników (za lata 1807–2012)„Acta Albaruthenica” XIII, K. Wojan, Esperanto w leksykografii polskiej. Bibliografia słowników (1888– 2012), „Język. Komunikacja. Informacja” 8, K. Wojan, Z polsko-łacińskiej leksykografii przekładowej. Cz. II. Bibliografia słowników z językiem łacińskim za lata 1990–2011 w układzie chronologicznym], „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” XXIV/1, 2014

Rozwój bibliografistyki… bibliografie dziedzinowe K. Wojan, Język potoczny w polskiej lingwistyce. Materiały do Przewodnika leksykalno-bibliograficznego, [w:] „Mówimy jak mówimy...” Gdzie ukryta jest potoczność?, red. M. Grabska i Ż. Sładkiewicz, Gdańsk K. Wojan, Polska leksykografia terminologiczna z komponentem rosyjskim z dziedziny nauk prawnych. Bibliografia słowników za lata 1803–2014, „Studia Rossica Gedanensia” 2, K. Wojan, Z informacji naukowej – rossica i sovietica w bibliografii piśmiennictwa polskiego. Bibliograficzna baza danych za lata 1862–2015, „Studia Rossica Gedanensia” 2, 2015.

Bibliografistyka leksykograficzna polsko-angielska Słownikarstwo polsko-angielskie najlepiej opracowane pod względem analityczno-bibliograficznym

Bibliografistyka leksykograficzna polsko-angielska T. Piotrowski. Słowniki angielsko-polskie i polsko-angielskie w dobie najnowszej. Próba analizy bibliograficznej. [W:] Nie bez znaczenia... Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Saloniemu z okazji jubileuszu dni pracy naukowej. Red. W. Gruszczyński et al. Białystok T. Piotrowski. Bibliografia słowników z angielskim i polskim. [Online]. M. Łukasik. Angielsko-polskie i polsko-angielskie słowniki specjalistyczne (1990–2006). Analiza terminograficzna. Warszawa M. Miłkowski. Słowniki informatyczne po polsku. Bibliografia. Portal „Language // Język” [Online].

Bibliografistyka leksykograficzna polsko-angielska K. Wojan, Język angielski w polskiej leksykografii. Słowniki przekładowe lingwistyczne i encyklopedyczne wydane w latach 1782–2012, Gdańsk K. Wojan, Język angielski w polskiej leksykografii. Słowniki przekładowe terminologiczne wydane w latach 1782–2012, Gdańsk Zebrany i usystematyzowany (chronologicznie i tematycznie) materiał bibliograficzny (ok pozycji) posłużył do syntetycznego opracowania historii słownikarstwa polsko-angielskiego, w tym na zmianę datacji jego początków, obiektywnego opisu stanu słownikarstwa z językiem angielskim w ujęciu synchronicznym i diachronicznym, opisu statystycznego poszczególnych działów leksykografii polsko-angielskiej (terminografii, encyklopedystyki i in.)

Pracownia Leksykograficzno-Bibliograficzna – Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny intensywne prace zmierzające do całościowego opisu (historycznego, ilościowego i jakościowego, wydawniczego) słownikarstwa polskiego, w tym translatorycznego; stworzenie jak najpełniejszych zbiorów danych bibliografii słowników polskich oraz polskich autorów (redaktorów) prac wydanych za granicą; opisanie dziejów słownikarstwa polskiego; stworzenie podstaw dla komparatystyki leksykograficznej (słowiańskiej, europejskiej, światowej), dostarczenie materiału do opisu historii leksykografii powszechnej i rozwoju jej poszczególnych działów (znaczenie dla dziejów kontaktów językowo-kulturowych, społeczno-politycznych, naukowych, religijnych, wojskowych itd.).

Pracownia Leksykograficzno- Bibliograficzna Baza danych opisów leksykograficznych obejmuje: słowniki narodowe języka polskiego (ogólne, specjalne, dydaktyczne, dialektalne i in.); słowniki przekładowe polskie ze 136 językami obcymi, w tym sztucznymi, wymarłymi, regionalnymi; słowniki mimiczne (języka migowego/miganego); słowniki brajlowskie; encyklopedie, leksykony; terminografia; atlasy językowe; biobibliografistyka; spisy (geograficzne, osobowe i in.); netografia.

Leksykografia przekładowa w Polsce Słowniki z angielskim – ok Słowniki z niemieckim – ok Słowniki z łacińskim – ok Słowniki z francuskim – ok Słowniki z rosyjskim – ok słowniki z włoskim – ok. 780 Słowniki z hiszpańskim – ok. 600 Słowniki z litewskim – ok. 420 Słowniki z ukraińskim – ok. 300 Słowniki z greckim – ok. 250 Słowniki z węgierskim – ok. 200 Słowniki z niderlandzkim – ok. 170 Słowniki z esperanto – ok. 170 Słowniki z japońskim – ok. 160 Słowniki z portugalskim – ok. 130 Słowniki z norweskim – ok. 80 Słowniki z rumuńskim – ok. 80 Słowniki z chińskim – ok. 70 Słowniki z jidysz – ok.. 30

Leksykografia przekładowa Słowniki przekładowe z językami rzadszymi i wymarłymi: afrikaans, ajnoski, amharski, aramejski, awestyjski, bantu, baskijski, buriacki, dari, dagurski, egipski, eskimoski, etruski, ewenkijski, fenicki, hawajski, iliryjski, jakucki, kamczadalski, kampa, kataloński, kiriwiny, koptyjski, malgaski, maltański, nanajski, olcza, paszto, połabski, pruski, romski, suahili, tadżycki, tybetański, ujgurski, udehejski, urdu, waloński itd.

Leksykografia przekładowa słowniki z językami sztucznymi: ido, esperanto, latino sine flexione, paraglot, język gwiezdnych wojen itd., słowniki z językami regionalnymi: bojkowski, huculski, łemkowski, kaszubski, śląski, wilamowski, arumuński, rezjański, sibo (dialekt sibiński jęz. mandżurskiego) itd., słowniki z odmianami danego języka (austriacka odmiana jęz. niem., marokański itd.)

Typy gromadzonych bibliografii bibliografie osobowe, adnotowane, przedmiotowe, bieżące, narodowe, komentowane, zalecające, specjalne, retrospektywne, międzynarodowe, materiały bibliograficzno-eksplanacyjne, katalogi, spisy, wykazy publikacji, indeksy, słowniki biobibliograficzne, przewodniki bibliograficzne i leksykalno- bibliograficzne, informatory

Źródła ekstrakcji materiału bibliograficznego dostępne źródła bibliograficzne, publikacje naukowe (monografie, artykuły, recenzje etc.), katalogi biblioteczne i wydawnicze (papierowe, dokument elektroniczny), katalogi wydawnicze.

Metody ekscerpcji Kwerendy tekstowe Kwerendy katalogowe Analiza udostępnionych (np. w katalogach bibliotecznych) opisów bibliograficznych pozycji słownikarskich Porównanie opisów bibliograficznych danej pozycji zamieszczonych w katalogach różnych bibliotek

Problemy robocze brak specjalistycznych narzędzi (oprogramowania) usprawniających prace zbieracze, przetworzeniowe (zapis adresu, styl bibliograficzny), analityczne, statystyczne, porównawcze, (brak aparatury – komputera, drukarki…), brak zespołu badawczego złożonego z informatyków, bibliotekoznawców i in., brak wsparcia ze strony uczelni.

Problemy z kwerendą biblioteczną brak wygodnego przeglądania katalogów online polskich bibliotek (NUKAT i in.) szybka utrata z pola widzenia danych konkretnej pozycji/zbioru pozycji), brak kompatybilności zawartości katalogów różnych bibliotek, częsty brak dostępu czytelniczego w repozytoriach polskich do konkretnych pozycji, braki opisów bibliotecznych w katalogach, błędne, niepełne lub niezgodne dane w opisach bibliotecznych pozycji.

Na zakończenie Dziękuję za uwagę!