JÓZEF PIŁSUDSKI

(Ur. 5 grudnia 1867 w Zułowie na Wileńszczyźnie, zm. 12 maja 1935 w Warszawie) – polski działacz socjalistyczny i niepodległościowy, polityk, naczelnik państwa w latach 1918–1922 i naczelny wódz armii polskiej od 11 listopada 1918, pierwszy marszałek polski od 19 marca 1920; dwukrotny premier polski (1926–1928 i 1930).

DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ Józef Klemens Piłsudski przyszedł na świat 5 grudnia 1867 roku. Wychowany w duchu patriotycznym dzieciństwo spędził w majątku Zułowie, a następnie, po pogorszeniu się sytuacji majątkowej rodziców, w samym Wilnie. Już jako uczeń Piłsudski założył (miedzy innymi wspólnie ze swoim bratem) kółko samokształcenia, które miało wspierać polską młodzież szkolną poddaną procesowi rusyfikacji, w działania opozycyjne wobec caratu zaangażował się jednak po ukończeniu szkoły i wyjeździe na studia medyczne do Charkowa.

W czasie trwania studiów Józef Piłsudski nie unikał kontaktów z przedstawicielami organizacji głoszących hasła i cytaty niepodległościowe, kojarzono go przy tym miedzy innymi z rosyjską organizacją „Narodnaja Wola” działającą w opozycji do caratu i odwołującą się do dość radykalnych metod walki z władzą. Sam Piłsudski nigdy nie był ani członkiem, ani jawnym sympatykiem rewolucyjnego ugrupowania, to jednak związki z nim (Piłsudski stał się nieświadomym współuczestnikiem przygotowań do zamachu na cara) przyczyniły się do aresztowania przyszłego marszałka w 1897, a następnie jego zesłania na Syberię, z którego powrócił w roku 1892.

POLSKA PARTIA SOCJALISTYCZNA W 1893 roku po powrocie z Syberii założył na Litwie Polską Partię Socjalistyczną. Idee socjalistyczne traktował jako narzędzie w walce o niepodległą Polskę. Po wykryciu w 1900 roku tajnej drukarni w jego mieszkaniu (wydawał pismo konspiracyjne „Robotnik”) został wraz z jego żoną, Marią Juszkiewiczową aresztowany. W grudniu roku 1900 symulując chorobę umysłową zbiegł z petersburskiego szpitala. Przez kilka miesięcy przebywał w Londynie, później w kraju ponownie włączył się do konspiracji w PPS.

LOGO PPS

WOJNA ROSYJSKO - JAPOŃSKA W 1904 roku w czasie wojny rosyjsko – japońskiej udał się do Tokio z propozycją zorganizowania legionu polskiego przeciw Imperium Rosyjskiemu. Przebywający także w Tokio Roman Dmowski uniemożliwił jednak realizację tego planu. W czasie rewolucji roku 1905 skoncentrował się na budowaniu Organizacji Bojowej PPS.

OKRES DO WYBUCHU I WŚ  W 1906r. powołał PPS – Frakcję Rewolucyjną.  Na potrzeby nowej konspiracyjnej organizacji zbrojnej osobiście poprowadził atak na carski wagon pocztowy na stacji Bezdany pod Wilnem. Pieniądze zostały zużyte na potrzeby działającego we Lwowie Związku Walki Czynnej.  Z tajnego Związku Walki Czynnej zorganizował w 1010 w Galicji legalne stowarzyszenie paramilitarne– Związek Strzelecki. Miał on faktycznie przygotowywać młodych Polaków do walki o niepodległość kraju.

CZASY WIELKIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ Zamach w Sarajewie, a następnie wybuch wojny austriacko-serbskiej oznaczał spełnienie marzeń późniejszego naczelnika. Skonfliktowanie zaborców mogło oznaczać realną szansę na powstanie niepodległego państwa polskiego. Pierwsze działania Piłsudskiego i utworzonego przez niego oddziału wojskowego – I Kompanii Kadrowej nie wróżyły sukcesu, choć bowiem komendant i dowodzony przez niego oddział przekroczyli granice zaboru rosyjskiego, wzniecenie powstania okazało się bardzo trudne. Ludność polska nie miała siły na kolejny wielki zryw, a i sam Józef Piłsudski, kojarzony przede wszystkim z ugrupowaniami lewicowymi, nie jawił się jako polityk, któremu chciano powierzać swoje życie.

Piłsudski dysponował także działającą od 1914 roku Polską Organizacją Wojskową (POW), która rozwijała działalność na terenie Królestwa Polskiego. Chciał w ten sposób utrzymać pod swoją kontrolą niezależny od państw centralnych instrument w dalszej walce o niepodległość. W grudniu 1916r. wszedł do Tymczasowej Rady Stanu, która miała utworzyć polską armię. Jednak po upadku caratu w Rosji (rewolucja lutowa 1917) nie chciał dalej wiązać się z państwami centralnymi. W lipcu tego samego roku polecił legionistom odmowy złożenia przysięgi na sojusz z Niemcami i Austrią. Został za to aresztowany i internowany przez Niemców w Twierdzy w Magdeburgu.

CZASY MIĘDZYWOJENNE Wobec klęski Niemiec w I WŚ został zwolniony i 10 listopada 1918 wrócił do kraju. Rada Regeneracyjna powierzyła mu zwierzchnictwo nad tworzącym się wojskiem polskim, a 14 listopada – pełnię władzy. 22 listopada został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. Powołał nowy rząd, najpierw Jędrzeja Moraczewskiego, a po osiągnięciu porozumienia z R. Dmowskim – rząd Ignacego Paderewskiego.

IGNACY PADEREWSKI

RZĄDY JAKO NACZELNIK PAŃSTWA Energicznie przeprowadził wybory do Sejmu Ustawodawczego, który przedłużył jego mandat Naczelnika Państwa i zarazem Naczelnego Wodza do czasu uchwalenia konstytucji. Największym jego sukcesem w tym czasie było uratowanie kraju przed chaosem społecznych niepokojów, które ogarnęły Rosję, Ukrainę i Niemcy. Największą wagę przywiązywał do powstania zdolnej do obrony nowego państwa armii.

FEDERACJA POLSKI, LITWY I UKRAINY Głównym przeciwnikiem, któremu należało stawić czoło byli bolszewicy kierujący ofensywą Rosji sowieckiej na zachód. W lutym 1919 Wojsko Polskie zatrzymało rozpęd Armii Czerwonej, a w kwietniu Naczelnik od akcji wyzwolenia Wilna rozpoczął plan połączenia Polski z Litwą i Ukrainą w federacyjnym przymierzu przeciwko sowieckiemu imperializmowi. Plan ten odrzucili jednak nacjonaliści litewscy, a w kraju przedstawiciele Endecji Dmowskiego.

WALKI Z SOWIETAMI Wyzwalając kolejne obszary na wschodzie Naczelny Wódz szykował się do generalnego starcia z Rosją sowiecką. 19 marca 1920 przyjął tytuł Pierwszego Marszałka Polski. Chcąc uprzedzić szykowaną od stycznia 1920 ofensywę sowiecką przygotował uderzenie wyprzedzające na Kijów. Rozpoczęta 25 kwietnia ofensywa polska doprowadziła do zajęcia Kijowa, ale załamała się wobec potężnego uderzenia Armii Czerwonej na Białorusi. Naczelny Wódz jednak skutecznie zatrzymał sowiecką nawałę w wielkiej bitwie pod Warszawą (14-26 sierpnia 1920), stoczonej wg. Przyjętego przez Piłsudskiego planu. Bitwa ta ocaliła nie tylko Polskę, lecz także większość Europy przed planowaną wielką sowietyzacją.

V

Po zwycięstwie w bitwie nad Niemnem (przełom września i października 1920) zawarł rozejm z Rosją sowiecką. Zaakceptował wykonany później przez gen. Lucjana Żeligowskiego projekt odzyskania Wilna z rąk nacjonalistów litewskich. Po pokoju z Rosją w Rydze i uchwaleniu konstytucji RP przez Sejm (1921) Piłsudski stworzył swój sojusz polityczny bazując na stronnictwach sejmowych: PPS, PSL „Wyzwolenie” i kilku mniejszych. W grudniu 1922 nie kandydował jednak na prezydenta; zachował sobie funkcję szefa sztabu generalnego.

PRZERWA I POWRÓT DO WŁADZY Po śmierci pierwszej żony ożenił się z Aleksandrą Szczerbińską, z którą miał dwie córki – Wandę i Jadwigę. Po rezygnacji z urzędu szefa sztabu przeniósł się w maju 1923 do prywatnej wilii w Sulejówku. Do władzy wrócił w wyniku zamachu stanu przeprowadzonego przy użyciu wiernych mu oddziałów wojskowych 12 – 15 maja Jego celem było pozbycie się korupcji, partyjnictwa a przede wszystkim zabezpieczenie zagrożonej na arenie międzynarodowej pozycji Polski.

KOŃCOWE LATA WŁADZY Mimo tego, że urząd premiera sprawował tylko dwa razy i nie ubiegał się o urząd prezydenta do końca życia był faktycznym dyktatorem, w każdym razie w dziedzinie spraw zagranicznych i obronności kraju. Mocną ręką bronił przed naciskającymi z dwóch stron systemami totalitarnymi. Doprowadził do podpisania w 1932 z ZSRR układu o nieagresji oraz deklaracji o niestosowaniu przemocy z Niemcami (1934). Na każdym kroku akcentował wielkość Polski i znaczenie służby tej wielkości.

Zorganizował wielką uroczystość z okazji sprowadzenia prochów Juliusza Słowackiego na Wawel. Było to właśnie najpiękniejszym zaakcentowaniem wielkości Polski. Nie chciał dogłębnie wdawać się w stosunki zagraniczne zachodnie, „ponieważ tam nic innego nie może nas czekać jak tylko włażenie zachodowi w dupę”. Chciał stworzyć polskie imperium, bezpieczne między Niemcami a Rosją, chroniące inne mniejsze narody pomiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnym.

ŚMIERĆ I POGRZEB Piłsudski zmarł w wyniku raka wątroby 12 maja 1935 w swym mieszkaniu w Belwederze. Pochowany został na Wawelu 6 dni później. „Bo królom był równy” – tak uzasadnił kilka lat wcześniej pochówek Słowackiego na Wawelu. Sam zasłużył na podobną opinię. Jak nikt inny pomógł Polsce odzyskać niepodległość i obronić ją na 20 lat, zostawiając testament swej nieugiętej woli walki o polską godność i wielkość następnym pokoleniom.

INSPIRACJE W organizacjach i stowarzyszeniach, którymi członkiem lub dowódcą był Józef Piłsudski powstały mające utrwalać dumę i pobudzać patriotyzm piosenki takie jak:  „O mój rozmarynie…”  („…Ułani werbują,/ Strzelcy maszerują, / Zaciągnę się”)  „Przybyli ułani”  „My, Pierwsza Brygada”  „Jedzie na Kasztance” I wiele innych. Powstały także inne dzieła w literaturze i malarstwie.