Zarządzanie czynnikami psychospołecznymi w Służbie Więziennej Zofia Cendrowska, Tomasz Ochinowski Warszawa, 24 października 2014

PLAN REFERATU O Służbie Więziennej O czynnikach psychospołecznych w Służbie Więziennej O zarządzaniu czynnikami psychospołecznymi w Służbie Więziennej

Prowadzone przez ekspertów z zewnątrz: Państwowa Inspekcja Pracy Instytut Medycyny Pracy Prowadzone przez specjalistów wewnętrznych: Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu Zespół Służby Medycyny Pracy i Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w CZSW BADANIA CZYNNIKÓW PSYCHOSPOŁECZNYCH

Metoda: Kwestionariusz do Oceny Cech Pracy Wyniki: Najbardziej stresogenny czynnik to psychiczne obciążenie pracą związane ze złożonością pracy, na które składają się następujące cechy pracy: dyspozycyjność; przerzucanie się z jednej czynności do drugiej; wykonywanie złożonych zadań umysłowych; udzielanie pomocy innym osobom; współpraca z innymi osobami; zaskakiwanie zadaniami przez przełożonych. Wnioski: 92% ocenianych stanowisk pracy wymaga wprowadzenia działań profilaktycznych. BADANIA PIP (MATERIAŁY PIP, 2009,

BADANIA WŁASNE SŁUŻBY MEDYCYNY PRACY SW Najczęściej wymieniane przez funkcjonariuszy źródła stresu niski prestiż zawodu; bezpośredni regularny kontakt z osadzonymi (agresja; ekspozycja na materiał biologiczny – krew; roszczeniowość); poczucie niesprawiedliwości w służbie (traktowanie przez przełożonych); konflikty interpersonalne z przełożonymi, współpracownikami, innymi działami służb; poczucie zagrożenia osobistego; niskie uposażenie (ograniczona możliwość dodatkowego zarobkowania ze względu na dyspozycyjność); brak wsparcia ze strony przełożonych i współpracowników; brak wzmocnienia pozytywnego;

BADANIA IMP ANALIZA PSYCHOSPOŁECZNYCH WARUNKÓW PRACY DR N. MED. D. MERECZ, 2012 Metoda: Kwestionariusz MDM Wyniki: Spośród społecznie nieakceptowanych, wrogich zachowań, jakich funkcjonariusze doświadczali ze strony swoich współpracowników było: bycie obgadywanym (35%), czynienie złośliwych uwag i dowcipów (20%), plotkowanie na temat drugiej osoby (19%), podważanie zdania pracownika w sprawach na których on się zna (15%), wypowiadanie przez współpracowników wielu nieżyczliwych komentarzy na temat życia prywatnego, wyglądu i/lub cech charakteru danej osoby (14%) krytykowanie niezależnie od efektów pracy (13%). Wnioski: Pracę w Służbie Więziennej gorzej oceniają osoby z dłuższym stażem w służbie, co wskazuje na potrzebę wprowadzenia programów profilaktycznych nastawionych na prewencję wypalenia zawodowego.

BADANIA WŁASNE ZSMPIBHP Praca w Służbie Więziennej jest stresująca - uważa tak 85% badanych. 70 % doświadczyło sytuacji zawodowo trudnej (szczególnie stresującej) 31% przeżyło sytuację traumatyczną, z czego co czwarta osoba otrzymała pomoc po tym zdarzeniu. Najczęściej wskazywane zdarzenia, w których ankietowani uczestniczyli, byli świadkami lub poruszyła ich opowieść o takim zdarzeniu to: samobójstwo (41%), zagrożenie zdrowia lub życia (38%) konflikty (48%). Osoby badane twierdziły, że przeżywają problemy związane ze snem, znużeniem i utratą zadowolenia z pracy, odczuwają skurcze mięśniowe, a także wskazywały na istnienie ciągłej ochoty na dojadanie, np. słodkiego. Udzielane odpowiedzi wskazywały o - co prawda małym - nasileniu trudności z podejmowaniem decyzji. Jak badani radzą sobie z napięciem? - źródłem wsparcia zdaniem 33% badanych jest rodzina, dla 23% najlepiej redukować stres uprawiając jakąś aktywność sportową.

BADANIA WŁASNE AUTOR: M. CHOJNACKA, U. DUDEK, COSSW W KALISZU  50% ankietowanych mężczyzn i 41% ankietowanych kobiet stwierdzili, że w Służbie Więziennej istnieje zjawisko mobbingu.  Najczęstszą formą działań przemocowych jest plotkowanie, przydzielanie nadmiernej ilości zadań, zlecanie prac bezsensownych, zwracanie uwagi krzykiem, uciszanie i ograniczanie możliwości wypowiadania się.  Kobiety dodatkowo wskazywały – działania o podłożu seksualnym, sugerowanie zaburzeń psychicznych oraz nie zlecanie żadnych prac.  Jako sprawcę tych działań mężczyźni wskazywali przełożonego, natomiast kobiety – przełożonego ze współpracownikami.

BADANIA WŁASNE AUTOR: M. CHOJNACKA, U. DUDEK, COSSW W KALISZU Najczęściej wskazywanymi objawami były:  ogólne złe samopoczucie i zmęczenie,  nadmierna czujność i przesadna ostrożność,  faktyczne zmniejszenie wydajności w pracy,  natrętne wspomnienia lub sny dotyczące pracy,  błędy i pomyłki, które kiedyś się nie zdarzały,  problemy z zasypianiem nie występujące wcześniej. Kobiety dodatkowo wskazywały poczucie wyobcowania wśród znanych sobie ludzi, częste bóle głowy i brzucha nie występujące wcześniej oraz izolowanie się od ludzi i wycofywanie się z życia towarzyskiego. Nietrudno zauważyć, że wymienione dolegliwości składają się na zespół stresu pourazowego.

BADANIA WŁASNE AUTOR: M. CHOJNACKA, U. DUDEK, COSSW W KALISZU Otrzymano dość interesujący wynik dotyczący roli osób badanych w działaniach mobbingowych – byli ofiarami lub świadkami takich działań, nikt nie dostrzegł u siebie zachowań sprawcy mobbingu. Zdaniem autorek badań może to wynikać z percepcji własnej osoby jako kogoś mającego nad sobą przełożonego (nawet jeśli ktoś pełni funkcję kierowniczą). Ponad połowa ankietowanych stwierdziła, że osobom mobbingowanym nie udzielono pomocy w pracy, a pomoc uzyskali od swojej rodziny.

…. uwzględnianie w zarządzaniu ludźmi w Służbie Więziennej całokształtu czynników stresogennych  Hierarchiczność  Izolacja  Praca z drugim człowiekiem  Sposób wykonywania pracy Oto, co najczęściej stresuje w Służbie Więziennej Subiektywnie odczuwany stres występuje zawsze i w różnym nasileniu – nie da się go uniknąć, ale można podjąć działania zapobiegawcze. Jakie to są działania? Jak Służba Więzienna zarządza czynnikami psychospołecznymi? ZARZĄDZANIE CZYNNIKAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI W SW

Działania centralne nieoceniona rola personelu służby medycyny pracy w Służbie Więziennej, który prowadzi działania profilaktyczne pod hasłem „Bezpieczeństwo jednostki organizacyjnej (aresztu śledczego, zakładu karnego) zależy od pełni zdrowia osoby realizującej zadania Służby Więziennej (funkcjonariusza) rola służby bhp (włączenie czynników psychospołecznych do oceny ryzyka) rola służby kadrowej identyfikującej potrzeby szkoleniowe i planującej szkolenia Działania lokalne – inicjowane przez kierowników jednostek organizacyjnych (pracodawca).

ZARZĄDZANIE CZYNNIKAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI W SW  Wytyczne Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie ustalenia zasad organizacji i przeprowadzania interwencji przez służbę medycyny pracy Służby Więziennej po wystąpieniu zdarzeń stanowiących źródło silnego stresu.  Zarządzenie Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie zapobiegania i przeciwdziałania zjawiskom mobbingu, dyskryminacji i molestowania w Służbie Więziennej  Warsztaty profilaktyki stresu  Trening umiejętności psychospołecznych  Obozy kondycyjne / Terenowi promotorzy zdrowia  Badania predyspozycji funkcjonariusza do służby na określonym stanowisku lub w określonych komórkach organizacyjnych – Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości  Program finansowany ze środków NMF „Stres znany i oswajany

ZARZĄDZANIE CZYNNIKAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI W SW Zmiana systemu szkolenia – mentoring Działania Rady Kobiet, w tym poradnik Nie dla przemocy oraz pilotażowy program pn. „Mundur nie chroni przed przemocą”, adresowany do kadry wyższego i średniego szczebla w okręgu warszawskim. Współuczestnictwo w programach: Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego; Krajowym Programie Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS oraz Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii; Profilaktycznym programie w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych” – SWISS CONTRIBUTION; Programie profilaktyki problemów alkoholowych w środowisku służb mundurowych realizowany we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych; Udział w polskiej edycji kampanii Stres w pracy? Nie, dziękuję! koordynowanej przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy.

ZARZĄDZANIE CZYNNIKAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI W SW Przykład Mentoringu: Praktyczne wykorzystanie rozróżnienia zaproponowanego przez Michela de Certeau : Strategie - sposoby interpretacji różnych sytuacji w pracy dokonywane przez „tych, którzy mają władzę”, czyli przez przełożonych. Wyrazem tak rozumianych strategii są polecenia służbowe Taktyki- sposoby interpretacji poleceń i całokształtu zachowań przełożonych przez podwładnych, tych, którzy mają wykonywać polecenia. Chodzi o takie interpretacje, które pozwalają podwładnym „być w porządku” Program „Mentor” każdemu funkcjonariuszowi przyjętemu do pracy w SW towarzyszy przez pierwsze ok. pół roku doświadczony funkcjonariusz działający zgodnie z podstawowymi zasadami mentoringu biznesowego przystosowanymi do potrzeb i specyfiki SW mentorzy są przeszkoleni i wspierani w systemie „kaskadowym” mentoring w SW wchodzi w lukę między strategiami a taktykami i redukuje stres związany z tą luką oraz z innymi czynnikami działającymi w procesie adaptacji do pracy

ZARZĄDZANIE CZYNNIKAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI W SW Służba Więzienna pod względem zagrożeń psychospołecznych i patologii środowiska pracy podlega takim samym mechanizmom jak każdy inny zakład pracy. Mundur nie ochroni człowieka przed patologiami środowiska, w którym funkcjonuje. Nie bez znaczenia dla zdrowia jest ciągłe „bycie na służbie”. Przeniesienie sprawowania władzy i kontroli na życie osobiste może prowadzić do patologii. Nieodłącznym elementem pracy funkcjonariusza jest stres - nie wszyscy konstruktywnie sobie z nim radzą (złe nawyki zdrowotne). Ważne, że na temat zagrożeń w miejscu pracy rozpoczęła się dyskusja wśród pracowników i przełożonych. Nie ważne, że zdania są rozbieżne. Im więcej mówi się na jakiś temat, świadomość problemu poszerza się. I taką tendencję, z całą pewnością, można zaobserwować w Służbie Więziennej.

Wspominałam na początku, że pojęcie „zarządzanie” jest bardzo pojemne. Jest to proces, który nigdy się nie kończy w organizacji i ulega ciągłym transformacjom. Tak dzieje się w Służbie Więziennej jeśli chodzi o Zarządzanie czynnikami psychospołecznymi. Dziękuję za uwagę ZARZĄDZANIE CZYNNIKAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI