Ryzykowne i szkodliwe picie alkoholu Jadwiga Fudała

ALKOHOL Alkohol etylowy, zawarty we wszystkich napojach alkoholowych: piwie, winie, wódce, jest substancją psychoaktywną, mającą zdolność szybkiego przenikania do układu nerwowego i wywoływania zmian, których rodzaj i nasilenie są związane z poziomem stężenia alkoholu we krwi.

ALKOHOL Wbrew powszechnej opinii alkohol jest substancją tłumiącą (działającą depresyjnie), a odczuwane pobudzenie po spożyciu alkoholu jest przejściowe i związane z hamowaniem mechanizmów kontrolujących, co skutkuje zaburzeniem krytycyzmu i samokontroli oraz gwałtownymi wahaniami nastroju.

ALKOHOL Alkohol jest substancją toksyczną, mającą silny, szkodliwy wpływ na niemal wszystkie tkanki i narządy. Według Światowej Organizacji Zdrowia alkohol znajduje się na trzecim miejscu wśród czynników ryzyka dla zdrowia. Większe ryzyko niesie za sobą tylko palenie tytoniu i nadciśnienie tętnicze. Ponad 60 rodzajów chorób i urazów ma związek ze spożywaniem alkoholu.

Wchłanianie i metabolizowanie alkoholu Do maksymalnego stężenia alkoholu we krwi dochodzi po upływie około 1-1,5 godziny od chwili jego spożycia: Proces metabolizowania alkoholu przebiega wolniej niż proces jego wchłaniania. Alkohol rozkładany jest w organizmie przede wszystkim w wątrobie ze średnią szybkością ok. 0,15 prom na godziną. Nie ma skutecznych sposobów na radykalne przyspieszenie tego procesu.

KOBIETY I ALKOHOL Alkohol działa inaczej (bardziej toksycznie) na organizm kobiety niż mężczyzny a ryzyko negatywnych konsekwencji spożywania alkoholu przez kobiety jest znacznie większe. Ryzyko to rośnie wraz ze wzrostem ilości wypijanego alkoholu.

Kto nie powinien pić alkoholu młodzi ludzie (ze względu na ryzyko poważnych zaburzeń rozwojowych), kobiety w ciąży i matki karmiące (z powodu ryzyka uszkodzenia płodu i negatywnego wpływu na zdrowie dziecka), osoby chore, przyjmujące leki wchodzące w reakcje z alkoholem, wszyscy, którzy znajdują się w okolicznościach wykluczających picie (kierując pojazdami, przebywając w pracy, w szkole, w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia itp.) osoby, którym szkodzi każda, nawet najmniejsza, ilość alkoholu.

Mity na temat picia alkoholu Wszyscy piją Różny stosunek do piwa, wina, wódki Młodzież może spożywać słabe alkohole po kontrolą rodziców Problemy alkoholowe = uzależnienie Uzależnienie to problem społeczny, a nie medyczny Problemy alkoholowe = niewłaściwe zachowanie po wypiciu alkoholu Swoim piciem powinni się interesować uzależnieni (bo to oni mają problem) Porcja standardowa alkoholu to tyle alkoholu, ile mieści się w butelkach, szklankach, kieliszkach

Wzory spożywania alkoholu Abstynencja Picie o niskim ryzyku szkód Picie ryzykowne Picie szkodliwe Uzależnienie od alkoholu

Wzory spożywania alkoholu wymagające interwencji i zmiany Ryzykowne spożywanie alkoholu to picie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i łącznie w określonym czasie) nie pociągające za sobą aktualnie negatywnych konsekwencji, przy czym można oczekiwać, że konsekwencje te pojawią się, o ile obecny model picia alkoholu nie zostanie zmieniony. Picie szkodliwe to taki wzór picia, który już powoduje szkody zdrowotne, fizyczne bądź psychiczne; ale również psychologiczne i społeczne, przy czym nie występuje uzależnienie od alkoholu. Uzależnienie od alkoholu jest następstwem długotrwałego szkodliwego spożywania alkoholu, w którym picie uzyskuje zdecydowane pierwszeństwo przed zachowaniami, które niegdyś były dla osoby pijącej ważniejsze.

Sygnały ostrzegawcze 1 zwiększa się ilość i częstotliwość spożywania alkoholu (niezależnie od towarzyszących piciu usprawiedliwień), zmienia się funkcja picia i rola alkoholu w życiu (picie nie jest już tylko elementem wzorca kulturowego, ale staje się lekarstwem na stres, smutek, samotność, lęk), postępuje przywiązanie do sytuacji picia (narasta koncentracja na sytuacjach związanych z piciem, oczekiwanie na moment picia, celebrowanie picia, niepokój w sytuacji niemożności napicia się), alkohol spożywany jest w nieodpowiednich sytuacjach jak: okres ciąży i karmienia piersią, prowadzenie pojazdów, przy spożywaniu leków wchodzących w reakcje z alkoholem, pomimo chorób wykluczających spożywanie alkoholu, w sytuacjach zagrożenia wypadkami, przemocą itp. używanie alkoholu staje się sposobem usuwania przykrych skutków poprzedniego picia (klinowanie),

Sygnały ostrzegawcze 2 pojawiają się trudności w przypominaniu sobie co się działo poprzedniego dnia w sytuacjach związanych z piciem, nasilają się incydenty upojenia, rosną negatywne konsekwencje nadużywania alkoholu, a mimo to picie jest kontynuowane: - zdrowotne (stany zatrucia, schorzenia wynikające z picia, wypadki, próby samobójcze), - społeczne (kłótnie z bliskimi, zaniedbywanie obowiązków rodzinnych, zawodowych, społecznych, pogorszenie relacji, agresja), - psychologiczne (obniżenia nastroju, stany napięcia, kłopoty z kontrolowaniem emocji), otoczenie sygnalizuje zaniepokojenie piciem i próbuje skłonić osobę pijącą do ograniczenia ilości i częstości spożywania alkoholu.

Co zrobić, aby picie nie stało się problemem? stale przyglądać się swojemu wzorowi picia (i jego zmianom), świadomie kontrolować ilość i częstotliwość spożywania alkoholu, słuchać informacji osób trzecich na temat swojego picia, zwłaszcza wtedy gdy wyrażają zaniepokojenie i troskę, nie bagatelizować własnych doświadczeń (choćby jednostkowych) z nadużywaniem alkoholu i wynikających z tego konsekwencji, nie zwlekać z poszukaniem porady u specjalisty w sytuacji, gdy picie zaczyna pociągać za sobą negatywne konsekwencje.

Porcja standardowa alkoholu = 10 g czystego (100%) alkoholu = 250 ml piwa (5%) =100 ml wina (12%) = 30 ml wódki (40%) tzn. 1 butelka piwa 0,5l = ok.2 porcje standardowe 1 butelka wina 0,75l = ok.7,5 porcji standardowych 1 butelka wódki 0,5l = ok.17 porcji standardowych

Jak sprawdzić czy picie jest bezpieczne? Limity picia o niskim ryzyku szkód Test przesiewowy AUDIT Kontrola stężenia alkoholu we krwi

Limity „bezpiecznego” spożywania alkoholu Nie ma uniwersalnych kryteriów „bezpiecznego” picia. Indywidualne reakcje ludzi na alkohol powodują, że taka sama ilość alkoholu dla jednych osób będzie bezpieczna, dla innych może okazać się bardzo szkodliwa. Żadne limity nie dają gwarancji zabezpieczenia przed uzależnieniem.

Limity bezpiecznego spożywania alkoholu - mężczyźni Jeżeli pijesz alkohol codziennie to: powinieneś zachować co najmniej dwa dni abstynencji (najlepiej dzień po dniu) w tygodniu, nie przekraczaj granicy 4 porcji standardowych (tzn. 40g czystego, 100% alkoholu) dziennie. Cztery porcje alkoholu to: 2 półlitrowe piwo, 2 kieliszek wina (12%) o pojemności 200ml lub 120ml wódki. W ciągu tygodnia nie pij więcej niż 280ml czystego alkoholu, co jest równoważne z ok. 13 półlitrowymi butelkami piwa, nieco ponad 3 butelkami wina (o pojemności 0,75 litra) lub 0,8 litra wódki. Pijąc okazjonalnie nie przekraczaj jednorazowo 6 porcji standardowych (60g czystego alkoholu), tzn. nie wypijaj przy jednej okazji więcej niż 3 półlitrowe butelki piwa, 3 kieliszki wina o pojemności 200ml każdy lub 180 ml wódki.

Limity bezpiecznego spożywania alkoholu - kobiety Jeżeli pijesz alkohol codziennie to: powinnaś zachować co najmniej dwa dni abstynencji (najlepiej dzień po dniu) w tygodniu, nie przekraczaj granicy 2 porcji standardowych (tzn. 20g czystego, 100% alkoholu) dziennie. Dwie porcje alkoholu to: 1 półlitrowe piwo, 1 kieliszek wina (12%) o pojemności 200ml lub 60ml wódki. W ciągu tygodnia nie pij więcej niż 140ml czystego alkoholu, co jest równoważne z 7 półlitrowymi butelkami piwami, niecałymi dwoma butelkami wina (o pojemności 0,75 l) lub 420 ml wódki (ok.0,8 półlitrowej butelki wódki). Pijąc okazjonalnie nie przekraczaj jednorazowo 4 porcji standardowych (40g czystego alkoholu), tzn. nie wypijaj przy jednej okazji więcej niż dwie półlitrowe butelki piwa, 2 kieliszki wina o pojemności 200ml każdy lub 120 ml wódki.

AUDIT Do 7 punktów – nicie o niskim ryzyku szkód Od 8 do 15 punktów – picie ryzykowne Od 16 do 19 punktów – picie szkodliwe 20 i więcej punktów – podejrzenie uzależnienia od alkoholu

Poziom stężenia alkoholu we krwi Powyżej stężenia 0,6 prom. skutki spożycia alkoholu są już wyraźnie negatywne. Znacząco pogarsza się ocena, percepcja, zdolność uczenie, pamięć, koordynacja, libido, czujność oraz samokontrola. Nie należy przekraczać tej granicy.

Jeśli picie jest obecnie mało ryzykowne Jeśli pijesz alkohol często – zachowaj co najmniej dwa dni abstynencji w tygodniu, najlepiej dzień po dniu. Powstrzymaj się od picia w okresie ciąży, karmienia piersią, przyjmowania leków wchodzących w reakcję z alkoholem, kierowania pojazdami i w innych sytuacjach, gdy picie nawet niewielkich ilości alkoholu pociąga za sobą ryzyko szkód dla ciebie lub innych. Nie zwiększaj ilości i częstotliwości picia. Nie namawiaj do picia tych, którzy nie piją.

Jeśli picie jest ryzykowne Nawet jeśli teraz nie odczuwasz jeszcze negatywnych skutków picia – bądź pewien, że pojawią się one jeśli nie zmienisz ilości i częstości spożywania alkoholu. Spróbuj ograniczyć picie alkoholu do poziomu niskiego ryzyka szkód. Świadomie kontroluj ilość i częstotliwość spożywania napojów alkoholowych. Nie upijaj się. Słuchaj informacji osób trzecich na temat swojego picia, zwłaszcza wtedy gdy wyrażają zaniepokojenie i troskę.

Jeśli picie jest szkodliwe Twoje picie staje się powodem twoich problemów ze zdrowiem, z nauką, pracą, z innymi ludźmi. Musisz ograniczyć picie, zarówno jeśli chodzi o częstotliwość, jak i ilość spożywanego alkoholu. Umów się z sobą na nieprzekraczalnie limitu picia nie niosącego za sobą ryzyka szkód i staraj się dotrzymać obietnicy. Pij wolniej. Wydłuż czas spożywania każdej porcji alkoholu. Spożywaj alkohol z osobami, które piją mało. Unikaj miejsc i sytuacji, w których pijesz nadmiernie. Gdyby próby ograniczania picia nie przyniosły powodzenia przez kilka tygodni, nie zwlekaj z poszukaniem pomocy u specjalisty.

Jeśli podejrzewasz uzależnienie od alkoholu Sprawdź to podejrzenie udając się do specjalistów pracujących w poradniach terapii uzależnienia od alkoholu. Listę poradni znajdujesz na stronie www.parpa.pl. Nie warto odwlekać konsultacji sprawdzając ponownie swoje możliwości ograniczenia picia. Specjalista, lepiej niż ten test, zdiagnozuje twój problem z piciem i udzieli ci porady, jak go rozwiązać.

RADY JAK OGRANICZAĆ PICIE ZANIM ZACZNIESZ PIĆ nie pij w miejscach, gdzie poprzednio zdarzało ci się pić nadmiernie, idź do pubu z kimś, kto ci sprzyja, kto ci pomoże, jeśli będzie taka potrzeba, proś o wsparcie, unikaj znajomych nadużywających alkoholu, weź ze sobą ograniczoną ilość pieniędzy, poproś barmana, by nie udzielał ci kredytu, poproś przyjaciół, by nie pożyczali ci pieniędzy, by nie kupowali ci nic do picia, usiądź w innym miejscu niż zwykle, nie stój przy barze – usiądź gdzie indziej, zaczynaj później, opóźniaj wypicie pierwszego kieliszka, wyjdź później z domu,

RADY JAK OGRANICZAĆ PICIE ZANIM ZACZNIESZ PIĆ cd ustal sobie limit alkoholu do wypicia i staraj się o nim pamiętać, idź do domu, gdy go wyczerpiesz, stosuj metodę patrzenia na zegar, by rozmieścić kolejne porcje alkoholu w czasie, umów się ze sobą, że wyjdziesz po godzinie lub dwóch, staraj się dokładnie zapamiętać, a najlepiej zapisz, ile wypiłeś, napij się najpierw wody, zamów na początku napój bezalkoholowy lub o niewielkiej zawartości alkoholu,

RADY JAK OGRANICZAĆ PICIE KIEDY JUŻ PIJESZ zamawiaj alkohol, który mniej lubisz, będziesz pił wolniej, zmień na słabszy rodzaj alkoholu, jaki pijesz, nie pij napojów alkoholowych, których składu nie znasz np. ponczu, drinków, pytaj o zawartość alkoholu w serwowanych drinkach, jeśli pijesz mocne alkohole rozcieńcz je, dodaj do drinka lodu, im bardziej rozcieńczysz alkohol tym bardziej zwolnisz tempo picia, sącz raczej swojego drinka, pij małymi łykami, pij dla smaku, pij świadomie, skoncentruj się na smaku wypijanego alkoholu, nie śpiesz się, odstawiaj szklankę między poszczególnymi łykami, nie trzymaj jej w ręku, po każdym łyku odstawiaj ją na stół, licz wypite przez siebie porcje alkoholu,

RADY JAK OGRANICZAĆ PICIE KIEDY JUŻ PIJESZ cd po każdym drinku zawsze wypij napój bezalkoholowy, unikaj picia kolejek, nie pozwól stawiać sobie kolejki, płać sam za siebie, stawiając innym drinka sam możesz wypić wtedy napój bezalkoholowy, np. sok, unikaj chrupków i orzeszków – chce się po nich pić, zajmij się czymś, co jest z definicji odległe od picia, zajmuj się czymś, co odciągnie twoją uwagę od szklanki słuchaj muzyki, zatańcz, porozmawiaj, zajmij ręce czymś innym, pij z mniejszych kieliszków (szklanek, butelek), zamawiaj mniejsze porcje, jedz przed, jak i w trakcie picia.

Wczesne rozpoznanie i krótkie interwencje w POZ Na pracownikach POZ spoczywa odpowiedzialność za rozpoznawanie problemów alkoholowych i podejmowanie interwencji w stosunku do pacjentów, których picie jest ryzykownie lub szkodliwie dla ich zdrowia. Rozpoznawanie wzorów konsumpcji alkoholu i wdrażanie krótkich interwencji dotyczących spożywania alkoholu prowadzone wobec pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej dostarcza sposobności do edukowania ich o zagrożeniach, jakie niesie za sobą picie w sposób ryzykowny lub szkodliwy. Informacja o ilości i częstości spożywania alkoholu może istotnie uzupełniać diagnozę aktualnego stanu pacjenta i skłaniać klinicystów do podjęcia interwencji u tych pacjentów, u których spożywanie alkoholu może wywoływać niepożądane interakcje z przyjmowanymi lekami i stosowanymi metodami leczenia.

Wczesne rozpoznanie i krótkie interwencje w POZ Osoby, które nie są uzależnione od alkoholu mogą łatwiej, niż uzależnieni – przy odpowiednim wsparciu i wysiłku – zmniejszyć ilość lub zaprzestać całkowicie spożywania alkoholu.

Wczesne rozpoznanie i krótkie interwencje w POZ – schemat procedury Wprowadzenie tematu alkoholu do kontaktu z pacjentem POZ - uzasadnienie pytania o picie Wykonanie testu przesiewowego AUDIT Informacja zwrotna o wynikach testu Mikroedukacja nt związków między stylem picia a stanem zdrowia Przeprowadzenie interwencji w kierunku ograniczania picia – motywowanie Kierowanie do placówek lecznictwa odwykowego osób uzależnionych i przy braku pewności diagnostycznej – motywowanie Monitorowanie zmiany i wsparcie

Wczesne rozpoznanie i krótkie interwencje w POZ – zasady Empatia, nie ocena Obiektywna edukacja o wpływie stylu picia na stan zdrowia (pacjent ma prawo nie wiedzieć) Wykorzystanie autorytetu lekarza do motywowania do zmiany Wsparcie, dodawanie otuchy i wiary w skuteczność Porady w sprawie ograniczania picia Współpraca ze specjalistami w placówkach odwykowych

Wczesne rozpoznanie i krótkie interwencje w POZ – struktura procedury 4-6 spotkań przy okazji wizyt lekarskich Czas poświęcony na procedurę to ok. 15-20 min przy pierwszym spotkaniu i ok. 5 minut przy następnych Dokumentowanie procedury w historii choroby Późniejsze kontakty co pół roku (w zależności od sytuacji)

Wczesne rozpoznanie i krótkie interwencje w POZ – skuteczność Około 1/3 pacjentów POZ wobec których zastosowano procedurę wczesnego rozpoznawania i krótkiej interwencji skutecznie ograniczyło spożywanie alkoholu Jest to najtańsza i najbardziej skuteczne procedura profilaktyczna w POZ