Zespół badawczy : Judyta Izabela Stepaniuk i Elżbieta Dzienis Zdjęcia : p. Ewa Karpacz, J. I. Stepaniuk i E. Dzienis P REZENTACJĘ OPRACOWAŁA J. I. S TEPANIUK

Pierwsze nasze skojarzenia związane z nazwą projektu dotyczyły głównie znanych nam z życia codziennego przykładów rozpuszczania, np. witamin w wodzie i tłuszczach, soli i cukru w wodzie oraz roztworów różnych substancji, które mamy w domach, np. octu (czyli kilkuprocentowego roztworu kwasu octowego – ocet spożywczy).

Stopniowo, docierając do sedna projektu poprzez rozwiązywanie problemów badawczych i wykonywanie doświadczeń doszłyśmy do bardzo prostych a zarazem interesujących wniosków. P O PIERWSZE : substancje czyste występują w przyrodzie niezwykle rzadko. P O DRUGIE : dzięki procesowi rozpuszczania możemy stworzyć nieskończenie wiele nowych substancji zmieniając na przykład ilość składników czy rodzaj rozpuszczalnika.

Doświadczenie nr 1 Przyrządy : 100 ml wody z kranu, 100 ml wody destylowanej, 1 łyżka soli, 2 pomidory. Czynności : sporządzenie solanki (jedna łyżka soli), wrzucenie pomidorów do szklanek z wodą destylowaną i solanką. Obserwacje : pomidor z wody destylowanej spęczniał a z solanki skurczył się. Wnioski : stężenie soli w pomidorze było niższe niż solanki i wyższe niż wody destylowanej. Woda wędrowała w kierunku wyższego stężenia, zatem pomidor odpowiednio spęczniał lub skurczył się.

Doświadczenie nr 2 Przyrządy : 2 zlewki, 400 ml wody z kranu, dwa jajka, 10 łyżeczek soli. Czynności : wlanie do obu zlewek po 200 ml wody z kranu, wsypanie do jednej zlewki soli, wrzucenie jajek do obu zlewek. Obserwacje : w zlewce z samą wodą z kranu jajko utonęło zaś w zlewce z solanką pływało. Wnioski : roztwór soli ma większą gęstość niż woda, dlatego jajko w nim pływa.

Doświadczenie nr 3 Przyrządy : próbówka, nadmanganian potasu, pergamin, duża zlewka, gumka recepturka, 1 łyżka cukru. Czynności : sporządzenie roztworu cukru w probówce napełnionej do połowy wodą, dodanie do próbówki nadmanganianu potasu (aby uzyskać zabarwienie), dokładne zakrycie otworu próbówki pergaminem i zawiązanie gumką recepturką, napełnienie zlewki do połowy wodą, ostrożne zanurzenie próbówki w zlewce z wodą. Obserwacje : po 5 minutach woda w zlewce zaczęła się barwić na delikatny odcień fioletowy, widoczna była fioletowa strużka. Wnioski : zabarwienie wody na fioletowo jest wynikiem zjawiska osmozy, które nastąpiło pomiędzy wodnym roztworem cukru z nadmanganianem potasu i wody. Roztwór ten przenikał przez błonę, która stanowił pergamin.

Jednym z zagadnień, którymi zajmowałyśmy się, była krystalizacja. Oto wyniki naszych badań :

Proces krystalizacji z roztworu przeprowadza się zwykle w celu wyodrębnienia i oczyszczenia wybranego związku chemicznego. Każdy układ rozpuszczalnik - związek chemiczny ma pewne graniczne stężenie, zwane stężeniem nasycenia, od którego rozpoczyna się krystalizacja. Stężenie to z reguły maleje ze spadkiem temperatury. Krystalizację z roztworu przeprowadza się poprzez schłodzenie roztworu lub odparowanie rozpuszczalnika. Można też przeprowadzać krystalizację dodając stopniowo do roztworu ciecz, w której nie rozpuszcza się jeden z jego składników. W naszym przypadku była to krystalizacja soli ale można w przedstawiony powyżej sposób przeprowadzić krystalizację innych substancji, np. chromianu potasu, siarczanu potasu i siarczanu miedzi.