Styl gotycki w architekturze i sztuce. Polska i Europa. Gothic style in architecture and art. Poland and Europe. Mauvais

Spis Treści Spis treści 1. Pojęcie nazwy stylu Pochodzenie nazwy stylu Co nazywamy gotykiem? 2. Historia powstania 3. Charakterystyka 3.1 Budownictwo sakralne 3.2 Budownictwo świeckie 3.3 Rozwiązania materiałowe 4. Gotyk w Polsce - Charakterystyka stylu - Architektura świecka 5. Gotyk w Europie - Przykłady 6. Najważniejsze budowle w stylu gotyckim 7. Gotyk w sztuce - Rzeźba - Malarstwo - Literatura gotyku

Pochodzenie nazwy stylu Nazwa "gotyk" została użyta po raz pierwszy w połowie XV wieku przez L.B. Albertiego. Było to pejoratywne określenie opisujące wytwory kultury uważanej za prymitywną i barbarzyńską. Negatywną ocenę stylu gotyckiego potwierdził Giorgio Vasari w XVI w. The name "Gothic" was first used in the mid- fifteenth century by LB Alberti . It was a pejorative term describing the products of culture is considered to be primitive and barbaric. Negative assessment was confirmed by Giorgio Vasari in the sixteenth century. Powrót do spisu treści

For the population of Italy Gothic architectural forms were as vague and incomprehensible as the preceding Romanism . That is why the Gothic style architecture has no historical connection with the tribe of the Goths . Dla ludności italskiej gotyckie formy architektoniczne były równie obce i niezrozumiałe, jak poprzedzający go romanizm. Zatem architektura i styl gotycki nie mają żadnego historycznego związku z plemieniem Gotów. Powrót do spisu treści

Co nazywamy gotykiem? Styl gotycki był nazywany także stylem ostrołukowym. Jednak i to określenie nie jest właściwe. Ostry łuk występował nie tylko w architekturze gotyku. Występował już w stylu romańskim oraz w architekturze islamu. The Gothic style was also known as a pointed arch style. However, and this term is not appropriate. The sharp curve appeared not only in Gothic architecture. It had already appeared in the Romanesque style and architecture of Islam . Powrót do spisu treści

Gotyk powstał około 1120 roku we Francji, następnie był stopniowo przejmowany przez pozostałe państwa. Gothic architecture was started around 1120  in France , then was gradually taken over by other countries. Powrót do spisu treści

2. Historia powstania Miejscem narodzin gotyku był region Ile-de-France, jednak pewne rozwiązania konstrukcyjne umożliwiające jego powstanie zaczęły pojawiać się już na przełomie XI i XII wieku w Normandii północnych Włoszech i Anglii. The birthplace of Gothic architecture was the region of Ile-de-France , however, some design solutions for its creation (eg, roof cross-ribbed) began to appear at the turn of XI and XII century in Normandy northern Italy and England.  Powrót do spisu treści

Łuk ostry pojawia się np. w Burgundii, m. in Łuk ostry pojawia się np. w Burgundii, m.in. w sklepieniu kościoła benedyktynów w Cluny z przełomu XI i XII wieku. The sharp arch appears for example in Burgundy , including in the roof of the church of the Benedictines of Cluny at the turn of the eleventh and twelfth centuries.  Kościół w Cluny Powrót do spisu treści

Etapy bezpośrednio poprzedzające ukształtowanie się architektury gotyckiej mogą ilustrować kościoły klasztorne w Saint-Germer-de-Fly (dep. Oise) i Saint Martin-des-Champs (Paryż). The stages immediately preceding the emergence of Gothic architecture may be illustrated by the churches in the monastery of Saint-Germer-de-Fly (Dep Oise ) and Saint-Martin-des-Champs ( Paris ). Saint Martin-des-Champs Saint-Germer-de-Fly Powrót do spisu treści

3. Charakterystyka Łuk ostry, złożony zazwyczaj z dwóch odcinków kół, wraz z rozwojem gotyku staje się niejednokrotnie coraz bardziej skomplikowany. W Anglii pojawił się tzw. łuk Tudorów, łuk przybiera postać tzw. oślego grzbietu. Sharp arch , usually composed of two sections of the wheel, with the development of Gothic architecture is often more complicated. In England appeared the Tudor arch, arch becomes known as a donkey back.  Łuk Tudorów Ośli grzbiet Powrót do spisu treści

Sam fakt pojawienia się coraz ostrzej budowanego łuku nie jest najistotniejszą cechą gotyku. Zmianie ulega także sposób konstruowania sklepień krzyżowych przez zastosowanie żeber podpierających kolebki. The mere fact that the emergence of increasingly harsher built the arc is not the most important feature of the Gothic.  Change is also a way of constructing the cross vaults by means of ribs supporting the cradle.  Sklepienie krzyżowe Powrót do spisu treści

To z kolei, w połączeniu ze zmianami kształtu łuku, pozwala na znaczną dowolność w kształtowaniu rozwiązań sklepień przykrywających nawy. This, in turn, coupled with changes in the shape of the curve, allows for significant flexibility in shaping solutions covering vaults of the nave. Powrót do spisu treści

Po raz pierwszy takie rozwiązanie zastosowano we Francji w XII wieku, w opactwie St-Denis pod Paryżem podczas przebudowy katedry przeprowadzonej w latach 1140 - 1144 według projektu opata Sugera. Części zrealizowane za życia opata obejmowały dwuwieżową fasadę zachodnią z przedsionkiem i część wschodnią. Ideą Sugera było stworzenie ziemskiego odpowiednika Niebieskiej Jerozolimy. For the first time such a solution was used in France in the twelfth century, the abbey of St.-Denis outside Paris during the reconstruction of the cathedral carried out in the years 1140 - 1144 , designed by Abbot Suger .  Realized for the life of Abbot include two towers façade of the west porch and the eastern part (to circumvent the choir ). The Suger’s idea was to create a earthly equivalent of the Blue Jerusalem.  Powrót do spisu treści

Cienkie kolumny, okna z witrażami i ogólne wrażenie wertykalizmu i lekkości złożyło się na architekturę, której elementy ulegną nasileniu w ciągu dalszego rozwoju stylu gotyckiego. Thin columns , windows with stained glass and the general impression made verticalism and lightness of the architecture, the elements will be increased during the further development of the Gothic style. St Denis Powrót do spisu treści

Budownictwo Religious sakralne buildings W okresie gotyku najczęściej budowano kościoły na planie trójnawowej bazyliki, chociaż zachowało się także wiele przykładów zastosowania rozwiązań halowych. In the most Gothic churches were built on the plan of a three-aisle basilica , although many preserved examples of solutions halls. Powrót do spisu treści Elementy budownictwa

Układ wzbogacają obejścia i wieńce kaplic Układ wzbogacają obejścia i wieńce kaplic. Fasadę zamyka jedna lub (częściej) dwie wieże. Czasem spotykane są także rozwiązania, w których zastosowano dwie wieże na zakończeniach transeptu albo obok niego. The structure is enriched  by the surroundings and wreaths of chapels . Facade closes one or (more often) two towers .Sometimes the solutions are found, using the two towers at the ends of the transept , or next to it. Powrót do spisu treści

Wznoszone kościoły często odznaczały się ogromnymi rozmiarami Wznoszone kościoły często odznaczały się ogromnymi rozmiarami. Wysokość wież często przekracza 100,0 m (np. kościół w Salisbury - 123,0 m, w Ulm - 161,5 m) a sklepienia nawy głównej wznoszą się średnio 20-30 m nad poziomem posadzki. Skromniejsze kościoły powstawały przy ośrodkach zakonnych hołdujących regule ubóstwa. Built churches are often characterized by huge size. The height of towers often exceeds 100.0 m (eg a church in Salisbury - 123.0 m, in Ulm - 161.5 m) and the vault of the nave rise an average of 20-30 m above the floor. Smaller churches formed at centers of religious rule declaring poverty.  Powrót do spisu treści

Cechą najbardziej charakterystyczną dla gotyckich kościołów jest ich ogrom. Gotyckie kościoły były budowane niejednokrotnie przez dziesiątki lat. Gotyk podkreśla wertykalizm budynku i cechuje się szkieletową budową. The most characteristic feature of Gothic churches is their magnitude Gothic churches were built in many cases for decades.  Gothic verticalism emphasizes building and is characterized by a skeletal structure. Powrót do spisu treści

Zastosowanie ostrych łuków w elementach konstrukcyjnych i sklepień krzyżowo-żebrowych pozwoliło na prawie całkowite wyeliminowanie ściany, zastąpionej przez okna wypełnione witrażami. Masywne filary stosowane w romanizmie zmieniły się w gotyku w pęki służek, których przedłużeniami stały się żebra sklepienne. The use of  sharp bends in structural and cross-ribbed vault made it possible to almost completely eliminate the walls , replaced the windows filled with stained glass. Massive pillars used in romanism changed in the Gothic style in bunches of shafts , which have become extensions rib vaults.  Powrót do spisu treści

Całości wrażenia dopełniała dekoracja rzeźbiarska, pokrywająca kapitele kolumn i służek, zworniki (klucze) w miejscu przecięcia się żeber, konsole podpierające służki, a także fasady zewnętrzne, w szczególności koncentrująca się na portalach zwieńczonych galerią królewską. Whole impression finished various sculptural decoration that covers the capitals of columns and shafts, Jumpers (keys) at the intersection of the ribs, consoles the support shafts, and the facade outside, and in particular focus on portals crowned with the royal gallery.  Powrót do spisu treści

Wśród ornamentów rzeźbiarskich pojawiają się motywy roślinne i zwierzęce. Artyści chętnie sięgają do rodzimych wzorów, wykorzystując powszechnie znane kształty np. winorośli, bluszczu, liści koniczyny, dębu czy najzwyklejszych polnych kwiatów. Among the ornaments appear sculptural plant and animal motifs. Artists are happy to go back to the designs, using well-known shapes such as vines, ivy, leaf clover, oak, or the most ordinary wild flowers.  Powrót do spisu treści

Motywy roślinne przeplatają się z wizerunkami ptaków i innych zwierząt Motywy roślinne przeplatają się z wizerunkami ptaków i innych zwierząt. Nie obce są fantazyjne stwory w postawie wyprostowanej, albo skulone. Floral themes are interwoven with images of birds and other animals. There are alien creatures in a fancy upright or folded. Powrót do spisu treści

Rzeźbę cechuje realizm i coraz wyraźniejsza ekspresja Rzeźbę cechuje realizm i coraz wyraźniejsza ekspresja. Obróbka detali rzeźbiarskich jest niezwykle staranna, nie ma znaczenia, czy element architektoniczny będzie mógł być podziwiany przez widza, czy też umieszczony wysoko ponad ziemią pozostanie niewidoczny w swoich szczegółach. Sculpture is characterized by realism and more pronounced expression. Treatment detail carving is extremely careful, no matter whether the architectural element can be admired by the viewer, or placed high above the ground will remain invisible in their detail.  Powrót do spisu treści

Artysta tworzył na chwałę Boga Artysta tworzył na chwałę Boga. Szczyt zdobią niewielkie wnęki zwane blendami, których wnętrze często pokrywane jest tynkiem. Ściany dodatkowo zdobią wielobarwne freski. Najważniejszym elementem wnętrza są rozbudowane ołtarze, a całość wzbogaca wielobarwne światło wpadające do wnętrza przez kolorowe witraże wbudowane w okna podzielone na mniejsze pola maswerkami, których układ stawał się coraz bogatszy i bardziej skomplikowany. The artist created for the glory of God. Top is decorated with a small cavity called the blinds , the interior is often covered with plaster. The walls are decorated with colorful addition frescoes . The most important element of the interior are extensive  altars , and the whole adds multicolored light entering the interior of the stained-glass windows built into the window divided into smaller fields tracery , of which the system was becoming richer and more complicated.  Powrót do spisu treści

Pod koniec gotyku (XV w.) rozbudowano go do stylu zwanego flamboyant (gotyk płomienisty). At the end of the Gothic ( XV century ) extended it to the style known as flamboyant (flaming Gothic). Gotyk płomienisty Powrót do spisu treści

Budownictwo Secular świeckie buildings Rozbudowa miast i siedzib władców to przede wszystkim doskonalenie ich funkcji obronnych, które musiały zabezpieczyć ich mieszkańców przed coraz to doskonalszymi technikami oblężniczymi. Expansion of towns and locations rulers are mainly improvement of their defense functions that had to protect their inhabitants from more and more perfect siege techniques.  Powrót do spisu treści

Okres gotyku to nie tylko udoskonalenie machin oblężniczych, ale i w jego schyłkowym okresie pojawienie się artylerii. Nad poszerzonymi fosami buduje się najczęściej mosty zwodzone, podnoszone w całości lub w części przy murach. Po podniesieniu stanowią dodatkową osłonę bram. The period of the Gothic is not only improving the siege engines , but in the end-stage appearance of the artillery. Widened over the trenches are built mostly bridges, drawbridges raised, in whole or in part by the walls. After raising an additional guard gates  Powrót do spisu treści

W drugiej połowie XV wieku, w dolnej partii murów pojawiają się otwory strzelnicze dla ustawionej po jej wewnętrznej stronie dział artyleryjskich. Coraz większe znaczenie w zabudowie miast mają ratusze, siedziby władzy miejskiej. W budowlach wznoszonych po północnej stronie Alp przeważa układ, w którym na parterze lokowane są hale targowe, a piętro zajmują biura i pomieszczenia obrad rajców. In the second half of the fifteenth century, in the lower part of the walls there are embrasures for the set after the inside of the division artillery. Increasing importance in the building of cities have town halls , municipal government office. The buildings erected on the north side of the Alps prevails a system in which they are deposited on the ground floor halls and floors occupy offices and meeting rooms councilors. Powrót do spisu treści

Wraz z rozwojem pełnionych funkcji budowle są rozbudowywane Wraz z rozwojem pełnionych funkcji budowle są rozbudowywane. W podziemiach coraz częściej lokowane są więzienia i izby tortur, a w nadziemnych częściach budowli sale sądownicze. Miejskie zbrojownie początkowo lokowano także w pomieszczeniach ratusza. Z czasem przeniesiono je do osobnych budowli zwanych arsenałami, a amunicję do prochowni. With the development of structures of functions are expanded. In the basement are increasingly being invested in the prison and torture chambers and rooms above-ground parts of the judicial building. City armories also initially placed in the hall premises. As time moved to a separate building called arsenals , and ammunition to the gunpowder.  Powrót do spisu treści

W miastach leżących w pobliżu szlaków handlowych pomieszczenia handlowe w ratuszach szybko stają się zbyt małe. Stąd często pojawiają się osobne budowle pełniące tę funkcję. Ponadto bogate cechy rzemieślnicze budują swoje własne hale mieszczące również biura, sale zebrań i pokoje gościnne. The towns near the trade routes commercial premises in the town halls are quickly becoming too small. Hence, there are often separate buildings for this function. In addition, rich guilds build their own halls housed the offices, meeting rooms and guest rooms. Powrót do spisu treści

Na obrzeżach miast powstają szpitale, budowane najczęściej przez bractwo Św. Ducha (rzadziej zajmują się tym inne zakony). W szpitalach oprócz jednej czy też dwóch izb dla chorych mieści się kaplica, sale dla zakonników i pomieszczenia gospodarcze. On the outskirts of cities are created hospitals , built mostly by the brotherhood of the Holy. Spirit (rarely deal with the other orders). In hospitals, except one or two houses for people housed a chapel , rooms for men and kitchens. Powrót do spisu treści

Domy bogatszych mieszczan w końcowej fazie gotyku to budowle złożone z dwóch części połączonych niewielkim dziedzińcem. Część frontowa mieści na parterze pomieszczenia przeznaczone dla klientów, a na piętrze izby mieszkalne właściciela. Za podwórkiem, w części tylnej, lokowane są zazwyczaj na parterze składy, stajnie, wozownie. Houses of the wealthier burghers in the final phase of Gothic architecture were composed of two parts connected by a small courtyard. The front portion is located on the ground floor spaces for customers, and the chamber floor apartment owner. Behind the yard, at the rear, are usually deposited on the ground floor stores, stables, coach-houses. Powrót do spisu treści

Piętro zajmują pomieszczenia dla służby Piętro zajmują pomieszczenia dla służby. Początkowo były to budynki drewniane w całości lub budowane z kamienia albo cegły, w części dolnej z piętrem w konstrukcji drewnianej. Powtarzające się pożary zmusiły do zastąpienia drewna materiałami niepalnymi. Floor occupy the premises for the service. Initially, these were wooden buildings constructed in whole or in stone or brick on the lower part of the floor in a timber. Repeated fires have forced the replacement of wood materials non-flammable. Powrót do spisu treści

Rozwiązania Material materiałowe Solutions Nadal istotną rolę w budownictwie odgrywał kamień. Zwłaszcza elementy konstrukcyjne przenoszące znaczne naprężenia ściskające musiały cechować się dużą wytrzymałością oraz odpornością na działanie czynników atmosferycznych. Still an important role in the construction industry played a stone. In particular, structural elements carrying considerable compressive stress had to be characterized by high strength and resistance to weathering. Powrót do spisu treści

Żebra łęków i filarów umieszczone po zewnętrznej stronie budowli były narażone na opady deszczu i mróz. Zwłaszcza w tych miejscach lepiej sprawdzał się ściśle dopasowany kamień. Stosowana w tych miejscach cegła była nie tylko mniej odporna, ale także podczas wznoszenia budowli wymagała więcej czasu i cierpliwości z uwagi na zastosowanie do jej łączenia wolno twardniejącej zaprawy wapiennej. Ribs fears and pillars  located on the outer side of the building had been exposed to rain and frost. Especially in these places is better to check closely matches the stone. Used in these places a brick was not only less resistant, but also during the climb buildings require more time and patience because of the application must connect to the hardening lime mortar. Powrót do spisu treści

Jej mniejsza wytrzymałość powodowała z kolei zwiększenie przekrojów, a wrażliwość - konieczność jej zabezpieczenia okładzinami z płyt kamiennych. Na terenach uboższych w kamień znacznie częściej sięgano do cegły jako głównego materiału, a budowle stawiano w układzie halowym. Cegła zdobiona jest różnobarwną polewą. Its lower resistance, in turn, resulted in increased cross-sections, and the sensitivity - the need to safeguard the linings of the stone slabs.  In poorer areas, often far into the stone goes back to the bricks as the main material, and the buildings erected in the hall layout. Brick is decorated with colorful icing. Powrót do spisu treści

Układa się ją w wielobarwne wzory zdobiące obramowania np Układa się ją w wielobarwne wzory zdobiące obramowania np. portali lub płaszczyzny ścian. Od tego tła często odcinają się tynkowane blendy urozmaicające szczyty budowli. It is arranged in colorful designs adorning the border such as portals or the plane walls. From this background is often cut off the plaster blends giving variety to tops of buildings. System przyporowy gotyckiego kościoła Powrót do spisu treści

4. GOTYK W POLSCE Na ziemie polskie gotyk dotarł wraz z zakonami dominikańskim i franciszkańskim dopiero pod koniec pierwszej połowy XIII wieku. Pierwsze elementy nowego stylu są widoczne w budowanej z fundacji Iwona Odrowąża w latach 1226-1250 ceglanej bazylice św. Trójcy w Krakowie. Polish lands came together with the Gothic Dominican and Franciscan religious orders until the end of the first half of the thirteenth century. The first elements of the new style is evident in the foundation is being built in the years Iwona Odrowaza brick basilica of St. 1226-1250. Trinity in Krakow.  Powrót do spisu treści

W tym dominikańskim kościele, należącym do czasów późnoromańskich, wykonano ostrołukowe łęki międzynawowe. Kościoły dominikańskie i franciszkańskie, budowane w stylu wczesnogotyckim, charakteryzują się zgodnie z regułą zakonu prostotą formy i brakiem wież, witraży i bogatego wystroju. In the Dominican church, belonging to the times late romance, ogival łęki between the nave performed. Dominican and Franciscan churches, built in early Gothic style, characterized by the rule of law in accordance with the simplicity of form and lack of towers, stained glass and rich decor. Powrót do spisu treści

Za najwcześniejszą budowlę w stylu gotyckim w Polsce uważa się kaplicę św. Jadwigi w Trzebnicy (1268-1269), przy kościele św. Bartłomieja w klasztorze cysterek. Kaplica została przebudowana z wcześniejszej, romańskiej kaplicy i połączoną z kościołem wczesnogotyckim portalem. For the earliest building in the Gothic style in Poland is considered the St. Hedwig in Trzebnica (1268-1269), at St.. Bartholomew in the Cistercian monastery. The chapel was rebuilt from an earlier, Romanesque chapel and the church combined with early Gothic portal. Panorama Malborka Powrót do spisu treści

Na kształtowanie się stylu gotyckiego miały duży wpływ przemiany zachodzące wśród mieszczaństwa. Składano zbiorowe zamówienia na budowę nowych kościołów. Okres rządów Kazimierza Wielkiego to czas największego rozkwitu architektury gotyckiej w Polsce. Po raz drugi podobny rozwój miał miejsce w fazie późnogotyckiej, za rządów Kazimierza Jagiellończyka. The formation of the Gothic style influenced the changes taking place among the bourgeoisie. Lodged a collective contract for the construction of new churches. The period of the reign of Casimir the Great is the time the largest flowering of Gothic architecture in Poland. For the second time a similar development occurred in the late Gothic phase, during the reign of Casimir.  Powrót do spisu treści

Charakterystyka stylu Architektura gotycka w Polsce opiera się na budownictwie ceglanym. Zastosowanie tego materiału nie pozwalało na budowę kościołów o strzelistych sylwetkach, rozczłonkowanych elewacjach. Ściany pełnią rolę konstrukcyjną, wzmocnione skarpami, wraz z masywnymi filarami, podtrzymują sklepienia. Umieszczane w ścianach okna mają znacznie mniejsze wymiary. Gothic architecture in Poland is based on the brick building. The use of this material is not allowed to build churches with soaring silhouettes, fragmented facades. The walls serve as structural, reinforced slopes, along with massive pillars support the vault. Placed in the walls of the windows have a much smaller dimensions.  Powrót do spisu treści

Bryła pozbawiona dekoracji rzeźbiarskiej zdobiona jest blendami, których jasny zazwyczaj kolor odcina się od czerwieni muru. To zestawienie kolorystyczne wykorzystywano także do dekoracji sklepień pozostawiając ceglane żebra na tle tynkowanej powierzchni podniebienia. Do zdobienia elewacji używano także cegły glazurowanej. Kościoły halowe zdobiono ażurowymi szczytami, często o skomplikowanym wzorze, zwieńczonymi zazwyczaj sterczynami. A lump-free sculptural decoration is decorated with blinds, which is usually bright color stands out from the red wall. This combination color used to decorate the brick vaulting ribs. Used to decorate the facade and glazed brick. Churches hall decorated with openwork tops, often with a complicated formula, usually finished pinnacles.  Powrót do spisu treści

Architektura świecka Architektura gotycka to nie tylko budownictwo sakralne. W tym okresie przebudowywano także siedziby królewskie i książęce. Poszerzano program funkcjonalny budowli istniejących (np. Zamek Królewski na Wawelu) oraz budowano nowe zamki tworząc łańcuch umocnień. Istniejące grody usamodzielniały się otrzymując nowe prawa lokacyjne (najczęściej na prawie magdeburskim). Gothic Architecture is not just a building of worship. During this period, the rebuilt royal and princely seat. Widened the functional program of existing structures (such as Wawel Castle), and new locks were built to form the chain of fortifications. Existing towns got independence be getting new rights-tracking (usually at the Magdeburg). Powrót do spisu treści

Obszar miast dzielono siatką zazwyczaj prostopadłych ulic na działki tworząc układ szachownicy. Budynki mieszkalne, w wyższych partiach nadal budowano z drewna lub w technice muru pruskiego. W celu utrudnienia przenoszenia się ognia podczas pożaru, często podwyższano ściany na granicy dwóch sąsiednich działek a dwuspadowy dach otrzymuje połacie skierowane do środka. Urban area is usually divided grid of perpendicular streets on the land creating a checkerboard layout. Housing units in the upper still built of wood or half-timbered in the art. To discourage the transfer of fire during the fire, often increased by the wall on the border of two adjacent parcels and a gable roof replaced tracts directed to the center.  Powrót do spisu treści

Fasady domów wieńczono schodkowymi lub trójkątnymi szczytami Fasady domów wieńczono schodkowymi lub trójkątnymi szczytami. Domy bogatych mieszczan czasem otrzymywały bogatszy wystrój w postaci wymurowanych laskowań na tle białych blend. The facades of houses ended stepped gables, or triangular. Houses of rich burghers sometimes received in the form of richer decoration. Kamienice na starym rynku w Poznaniu Powrót do spisu treści

Częściej była to polichromia naśladująca wątek muru, maswerki i wimpergi. Centralnym miejscem był duży rynek, na którym budowano symbol władzy miejskiej i główną strażnicę – ratusz z wysoką wieżą. Wokół ratusza skupiały się inne budynki związane z funkcją organizmu miejskiego – sukiennice, budynek wagi miejskiej, kramy kupieckie i pręgierz. Miasto otaczały mury obronne, czasem pochodzące jeszcze z czasów romańskich. It was more polychrome wall mimicking the topic, and wimpergi tracery. The focal point was a large market in which the city built a symbol of power and the main watch tower - Town Hall with a high tower. Around the town hall focused on other buildings associated with the function of the municipal entity - the Cloth Hall, the building of the importance of urban, merchant stalls, and pillory. The city was surrounded by walls, often dating back to Roman times. Powrót do spisu treści

Miasta często otrzymywały nowy, drugi pas murów obronnych Miasta często otrzymywały nowy, drugi pas murów obronnych. Prowadzące do miast bramy poprzedzano w okresie późnogotyckim barbakanami połączonymi z nimi szyją. Ważne miejsce wśród gotyckich zabytków znajdujących się na terenie Polski zajmują umocnienia zbudowane przez zakon krzyżacki: zamki i lokowane przy nich ufortyfikowane grody. Cities often receive a new, second belt of fortifications. Leading to the city gates preceded the late Gothic period barbakanami neck connected with them. An important place among the Gothic monuments located on Polish territory occupied consolidate built by the Teutonic Knights: locks and invested in their fortified castles. Powrót do spisu treści

5. Gotyk w Europie Architektura gotycka na tereny Europy Środkowej docierała z obszaru Francji, Niemiec a także Włoch. Pierwsze formy gotyku przyniosły ze sobą klasztory, nie sposób jednak nie doceniać wielkiej roli, jaką odegrali panujący w poszczególnych krajach. Gothic architecture in Central Europe on sites reached the area of France, Germany and Italy. The first form of Gothic monasteries brought with them, it is impossible not to appreciate the great role played by prevailing in each country.  Powrót do spisu treści

Przykłady Francja- W dziedzinie architektury styl gotycki wieńczy ciągłość rozwoju konstrukcji i systemu dekoracji architektonicznej. Dotychczasowe sklepienia romańskie (kolebkowe i krzyżowe) miały ograniczoną żywotność (widoczną w rozwarciu spoin i załamaniu zworników), aniżeli podobne fragmenty sklepień o łuku prostym podwyższonym. France- In the field of architecture, crowned by the Gothic style continued development of the system design and architectural decoration. Previous Romanesque vault (barrel and cross) have a limited lifespan (visible in the openings of the joints and the collapse of the cornerstones) than similar fragments of the vaulting arch straight high.   Powrót do spisu treści

Toteż w Ile-de-France zaczęto konstruować ostrołukowe sklepienia z żebrami z którymi współpracuje system podpór obejmujący filary, szkarpy, łuki. Pozwoliło to na wprowadzenie systemu szkieletowego, zdjęcie części ciężaru ze ściany, znaczne jej podwyższenie oraz wprowadzenie dużych okien witrażowych. Hence, in the Ile-de-France began to construct the ogival vault with ribs which supports a system works covering pillars, szkarpy, arches. This allowed the introduction of a system disorders, the weight of the picture from the wall, a significant increase and the introduction of its large stained-glass windows. Powrót do spisu treści

Pierwszą budowlą gotycką był podparyski kościół Saint Denis zbudowany ok. 1140, dalszy rozwój wyznaczyły budowy katedr w Sens, Noyon, Paryżu, Laon, Chartres, Amiens, Beauvais. Typowa katedra francuska reprezentuje typ 3-nawowej (wyjątkowo 5), transeptowej bazyliki z półkolistym chórem z obejściem otoczonym wieńcem kaplic, z fasadą zachodnią 2-wieżową mającą zwykle 3 portale, nad którymi mieści się ogromna rozeta. The first Gothic building was the church of Saint Denis at Paris built around 1140, further development of the designated building cathedrals in Sens, Noyon, Paris, Laon, Chartres, Amiens, Beauvais. Typical French cathedral represents a type of 3-nawowej (exceptionally 5), the transept of the basilica with a semi-circular choir with ambulatory chapels surrounded by a wreath, with the facade of the western two-tower having usually three portals, on which is located in a huge rosette.  Powrót do spisu treści

Układ ścian wewnętrzny początkowo ma charakter 3-strefowy (Arkady, Empory, okna, a następnie 4-strefowy poprzez dodanie Trioforiów). The internal layout of walls, a first three-zone (arcades, galleries, windows, and then four-zone by adding Trioforiów). Katedra Notre Dame w Paryżu Powrót do spisu treści

Europa- Na gotyckiej architekturze Francji wzorowała się nieomal cała Europa, tworząca jednak lokalne odrębności, np. w Anglii dominował horyzontalizm i duża długość budowli, podwójne transepty oraz rozmaitość sklepień i wielkie przeszklone płaszczyzny. Najwspanialsze katedry angielskie zbudowano w Cantenbury (po 1174), Wells, Lincoln (po 1192), Salisbury. Europe- At the Gothic architecture of France modeled almost all of Europe, creating local peculiarities, however, such as England dominated Horizontalidad buildings and a large length, double transepty and arches and a great variety of glazed surface. The most magnificent cathedral built in the Canterbury English (after 1174), Wells, Lincoln (in 1192), Salisbury.  Powrót do spisu treści

W konserwatywnych Włoszech, architektura gotycka nie stworzyła pełnego systemu zaledwie przejmując pewne elementy, jak sklepienie żebrowe. Nową koncepcję przestrzeni gotyckiej zrealizowano jednak w kościele św. Franciszka w Asyżu. The conservative Italian, Gothic architecture has not created a full system just by taking certain elements, such as ribbed vaulting. New concept of space was realized, however, the Gothic church of St.Francis in Assisi. Powrót do spisu treści

Wpływ gotyku najbardziej był widoczny we Florencji - wnętrze S Wpływ gotyku najbardziej był widoczny we Florencji - wnętrze S. Maria Novella 1246, S. Maria del Fiore z 3-portalową fasadą typu francuskiego, ponadto kościół Santa Croce. Charakter zachodnioeuropejski otrzymała katedra mediolańska 1387 i fasada katedry w Orvieto. W Niemczech miało miejsce duże zróżnicowanie środowisk, główną rolę przypisuje się dominikanom, cystersom i zakonowi krzyżackiemu, zwłaszcza w zakresie architektury obronnej. The impact was most visible Gothic in Florence - interior of S. Maria Novella 1246, S. Maria del Fiore with a 3-portal facade of the French type, also the church of Santa Croce. The nature of Western received a cathedral in Milan in 1387 and the facade of the cathedral in Orvieto. In Germany was widely differing backgrounds, the main role is played by the Dominicans, Cistercians and the Teutonic Order, especially in the field of defense architecture.  Powrót do spisu treści

Architektura zakonna wykształciła typ miejskiego kościoła farnego, a w budownictwie klasztornym redukcję planów i zwarte proporcje. Kraje Rzeszy przejęły osiągnięcia francuskie, czego najwspanialszymi efektami są katedry w Kolonii, Ratyzbonie, Naumburgu. Francuski system gotyckiej budowli centralnej zrealizowano w Trewirze. Type of religious architecture developed urban parish church and convent buildings reduction plans and compact proportions. Reich took over the country to achieve the French, which are the most wonderful effects of the cathedral in Cologne, Regensburg, Naumburg. The French system of central Gothic structure was carried out in Trier. Powrót do spisu treści

6. NAJWAZNIEJSZE BUDOWLE GOTYKU Klasyczne katedry francuskie w Chartres, Amiens, Paryżu, Reims, Bourges, czy Rouen, a także w Beauvais; Katedry angielskie w Salisbury, Ely, York, Wells, Lichfield; Sainte Chapelle w Paryżu; Zamek papieski w Awinionie; Kościoły w Lubece i Stralsundzie; Katedra w Kolonii (ukończona w XIX w.); Classic French cathedral of Chartres, Amiens, Paris, Reims, Bourges, and Rouen, and Beauvais; English in Salisbury Cathedral, Ely, York, Wells, Lichfield; Sainte Chapelle in Paris; Papal castle in Avignon; Churches in Lübeck and Stralsund; Cologne Cathedral (completed in the nineteenth century); Powrót do spisu treści

Kościół św. Sebalda w Norymberdze; Kościół NMP w Trewirze; Katedra św. Wita w Pradze; Katedry włoskie: katedra w Sienie, Orvieto, Florencji, Mediolanie; Katusz w Leuven; Kościół św. Anny w Wilnie; Kościół Mariacki w Krakowie. St. Sebaldus;  Assumption Church in Trier; Cathedral. Vitus;  Italian cathedral: cathedral of Siena, Orvieto, Florence, Milan; Town Hall in Leuven; St. Anne in Vilnius; St. Mary's Church in Krakow. Powrót do spisu treści

Zamek papieski w Awinionie Katedra św. Wita w Pradze Kościół św. Anny w Wilnie Kościół Mariacki w Krakowie Powrót do spisu treści

7. GOTYK W SZTUCE: Rzeźba gotycka narodziła się jako rzeźba architektoniczna w połowie XII wieku w regionie Île-de-France, gdy opat Suger zbudował bazylikę w St.-Denis (ok. 1140), uważana za pierwszą gotycką budowlę, i wkrótce potem w katedrze w Chartres (ok. 1145). Wcześniej nie istniała w Île-de-France tradycja rzeźbiarska, tak więc rzeźbiarze byli sprowadzani z Burgundii. Gothic sculpture was born as an architectural sculpture in the middle of the twelfth century in Île-de-France, when Abbot Suger built the basilica of St.-Denis (ca. 1140), considered the first Gothic building, and shortly afterwards in the Cathedral of Chartres (ca . 1145). Previously, there existed in the Île-de-France sculptural tradition, so sculptors were brought in from Burgundy. Powrót do spisu treści

They were the creators of figures used as columns in the west (the Royal) Portal at Chartres Cathedral, which revolutionized sculpture. This was a completely new invention, which simultaneously served as a model for future generations of sculptors. However, there is the likelihood that the model for the portal of Chartres was the earlier one destroyed in the eighteenth and nineteenth centuries, the western portal of the church abbey in St. Denis.  Byli oni twórcami figur służących jako kolumny w zachodnim (tzw. Królewskim) portalu katedry w Chartres, które zrewolucjonizowały rzeźbę. Był to całkowicie nowy wynalazek, który jednocześnie posłużył jako model dla przyszłych pokoleń rzeźbiarzy. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że wzorem dla portalu w Chartres był wcześniejszy, zniszczony w czasie XVIII i XIX wieku, portal zachodni kościoła opackiego w St. Denis. Powrót do spisu treści

Z Francji nowy styl promieniował na Europę Z Francji nowy styl promieniował na Europę. W Niemczech od roku 1225 tworzono wystrój rzeźbiarski katedry w Bambergu, największy zespół rzeźby gotyckiej XIII w., z kulminacją w 1240 r., gdy powstał Jeździec bamberski, pierwszy pomnik konny w sztuce zachodniej od VI wieku. In France, a new style of radiated in Europe. In Germany, since 1225 created sculptural decoration of the cathedral in Bamberg, the largest collection of Gothic sculptures of the thirteenth century, culminating in 1240 when the Bamberg Rider was the first equestrian statue in the Western art from the sixth century. Powrót do spisu treści

W Anglii rzeźba była raczej ograniczona do rzeźby nagrobkowej i dekoracji niefiguralnych, co częściowo było spowodowane niechęcią cystersów do bogatej dekoracji figuralnej. We Włoszech wciąż były żywe wpływy antyczne, ale gotyk został tam wprowadzony wraz z powstaniem ambon w Pizie (1269) i Sienie. Późnymi arcydziełami włoskiej rzeźby gotyckiej są groby rodziny Scaligeri w Weronie (XIV w.). In England sculpture was more restricted to sculpture and decoration niefiguralnych gravestone, which was partly due to reluctance of the rich Cistercian figural decoration. In Italy, were still alive antique influence, but Gothic was introduced there, with the rise of pulpits in Pisa (1269) and Siena. Italian masterpieces of late Gothic sculpture are the graves of the Scaliger family in Verona (fourteenth century). Powrót do spisu treści

Rzeźba Styl rzeźby gotyckiej ewoluował. Początkowo postacie były sztywne i wydłużone, częściowo jeszcze pod wpływem tradycji romańskiej, w końcu XII i początku XIII w. zyskały na przestrzenności i realizmie. Wpływy rzeźby antycznej Grecji i Rzymu były widoczne w traktowaniu szat, ekspresji twarzy i pozie. Style Gothic sculpture evolved. Initially, the characters were stiff and elongated, partly still under the influence of Roman tradition, in the late twelfth and early thirteenth century, have grown in space and realism. Proceeds sculptures of ancient Greece and Rome were visible in the treatment of clothing, facial expression and pose. Powrót do spisu treści

Gotycka rzeźba Św. Jana Chrzciciela z Oleśnickiej Bazyliki Madonna gotycka Powrót do spisu treści

Malarstwo Rozwija się wówczas malarstwo o ostrym, wyrazistym rysunku. Artyści śmiało wydłużają postaci, dbając przede wszystkim o ich siłę wyrazu- ekspresję. Wyobraźnia późnogotyckich artystów jest często okrutna. Z upodobaniem prezentują oni sceny męki i tortur, okaleczone i zdeformowane cierpieniem ciała Zbawiciela i świętych. Develops the painting with a sharp, crisp picture. Artists feel free to extend the form, paying attention primarily on their power of expression-expression. Late Gothic imagination of artists is often cruel. They represent the pleasure and torment scenes of torture, mutilated and distorted body of the Savior and the suffering saints. Powrót do spisu treści

Sąd Ostateczny Hansa Memlinga Święta Anna Samotrzeć Tryptyk Ukrzyżowania Powrót do spisu treści

Literatura gotyku: Literatura gotyku wykazuje dążność do większego skomplikowania składników formalnych tekstu, wzbogacenia materii poetyckiej obrazowością i wykwintnymi figurami retorycznymi (symbole, alegorie). Gothic architecture has a tendency to greater complexity of the components of the formal text matter wealth of poetic imagery and exquisite figures of rhetoric (symbols, allegories). Powrót do spisu treści

Poeci i prozaicy są mniej skrępowani rygorami, bardziej rozwlekli, a zarazem subtelniejsi. Literatura średniowieczna stworzyła wiele odmian stylowych. Wiązały się one: ze specyficznymi cechami danych gatunków literackich, np. epika rycerska. Poets and writers are less inhibited rigors, more verboses. Medieval literature has developed many varieties of style. They involve: with specific features of the literary genres such as epic knight.  Powrót do spisu treści

Należy również pamiętać, że średniowiecze cechuje skłonność do zachowania ciągłości tradycji, stąd długa żywotność danych gatunków; odmiennymi wzorcami; kształtowaniem się w danych regionach „szkół literackich”. It should also be remembered that the Middle Ages is characterized by tendency to preserve the continuity of tradition, hence the long life of the species, different patterns, the evolution of the regions „literary schools”. Powrót do spisu treści

Tu zasłynęli np. poeci prowansalscy, którzy mieli wpływ na lirykę francuskich truwerów oraz na powstanie szkoły sycylijskiej, z której z kolei czerpali wzorce poeci Toskanii, twórcy tzw. dolce stil nuovo ("nowy słodki styl"), którym pisał m. in. Dante Alighieri. There were famous poets such as “prowansalscy” who had influence on French poetry and the emergence of the Sicilian school, which in turn drew patterns poets of Tuscany, the creator of the so-called. dolce stil nuovo ("sweet new style"), which he wrote, among others. Dante Alighieri.  Powrót do spisu treści

Charakterystyczne jest również otaczanie szacunkiem autorytetów, przede wszystkim wybitnych ludzi przeszłości i dzieł utrwalonych przez wielowiekową tradycję kościoła. To i fakt, że artystę traktuje się jak "rzemieślnika", który przede wszystkim winien służyć wierze, sprawia, że sztuka jest anonimowa. It is also characteristic surrounding respectful of authority, especially prominent people past and works embodied by the centuries-old tradition of the church. This and the fact that the artist is treated as "craftsman", which should primarily serve the faith, makes the art is anonymous. Powrót do spisu treści

Poezja miłosna, np. prowansalska. Epic poetry; Lyricism; Drama; Epika; Liryka; Dramat; Epos rycerski; Pieśń maryjna; Misteria; Hagiografia; Hymny religijne; Moralitet; Historiografia; Poezja miłosna, np. prowansalska. Epic poetry;  Lyricism; Drama; Epic knight;  Marian song;  Mysteries;  Hagiography;  Religious hymns;  Morality;  Historiography;  Love-poetry, such as Provencal. Powrót do spisu treści

Poezja rycerska dialogi, dysputy; Kazania; Dramat liturgiczny; Annały; Poezja rycerska dialogi, dysputy; Kazania; Średniowieczny wiersz okolicznościowy; Intermedia; Apokryfy; Satyra; Liturgical drama; Annals; Knight's poetry dialogue, discourse; Sermons; Medieval ornamental garden; Intermedia; Apocrypha; Satire; Powrót do spisu treści

KONIEC WYKONALI: TOMASZ DORNIA, JANUSZ DRZENIEK, MATEUSZ BŁATOŃ, JAROSŁAW FURGOŁ I MICHAŁ PIECZONKA