1

LEKCJA POKAZOWA LEKCJA POKAZOWA prowadzący: Marcin Janusek i Dominik Tokarczuk Liceum Ogólnokształcące Nr X im. Stefanii Sempołowskiej we Wrocławiu 2

autorzy: Marcin Janusek i Dominik Tokarczuk Liceum Ogólnokształcące Nr X im. Stefanii Sempołowskiej we Wrocławiu 3

4

25 Mn: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 3d 5 18 [Ar] 4s 2 3d 5 5

MnO Mn 2 O 3 (czarny) MnO 2 (brunatno-czarny, nierozpuszczalny w wodzie) MnO 3 Mn 2 O 7 Mn(OH) 2 (biały) MnCl 2 MnSO 4 Mn 2 (SO 4 ) 3 CaMnO 3 Mn(OH) 4 K 2 MnO 4 KMnO 4 zasadowy amfoteryczny kwasowy Mn 2+ (bladoróżowy) Mn 3+ MnO 3 2- Mn 4+ MnO 4 2- MnO 4 - 6

2Mn(OH) 2 + O 2 → 2MnO 2 + 2H 2 O red. Mn(OH) 2 utlenianie MnO 2 +2e - + H + utl. 4H + + O e - redukcja 2H 2 O 7

2MnO 4 - temp. MnO MnO 2 + O 2 ↑ utl. Mn VII O e - redukcja Mn VI O 4 2- utl. Mn VII O e - redukcja Mn IV O 2 ↓ red. 2O 2- utlenianie O 2 +4e - 8

MnO 2 + 4H + + 2Cl - → Mn 2+ +Cl 2 ↑ + 2H 2 O utl. Mn IV O 2 + 2e - +4H + redukcja Mn 2+ +2H 2 O red. 2Cl - utlenianie Cl e - 9

2MnO SO H + → 2Mn SO H 2 0 utl. Mn VII O H + + 5e - redukcja Mn H 2 O /·2 red. S IV O H 2 O utlenianie S VI O e - + 2H + /·5 10

2MnO SO H 2 O → 2MnO 2 ↓ + 3SO OH - utl. Mn VII O e - + 2H 2 O redukcja MnO 2 ↓ + 4OH - /·2 red. S IV O H 2 O utlenianie S VI O e - + 2H + /·3 11

2MnO SO OH - → 2MnO SO H 2 O utl. Mn VII O e - + 2H 2 O redukcja MnO 4 2- /·2 red. S IV O H 2 O utlenianie S VI O e - + 2H + 12

2MnO SO OH - → 2MnO SO H 2 O środowisko zasadowe 2MnO SO H + → 2Mn SO H 2 0 środowisko kwaśne 2MnO SO H 2 O → 2MnO 2 ↓ + 3SO OH - środowisko obojętne 13

2MnO H 2 C 2 O 4 + 6H + ↔ 2Mn H 2 O + 10CO 2 ↑ utl. MnO e - + 8H + redukcja Mn H 2 O /·2 red. C 2 O 4 2- utlenianie 2CO 2 ↑ + 2e - /·5 14

15

24 Cr: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 3d 5 18 [Ar] 4s 1 3d 5 16

CrOCr 2 O 3 CrO 3 Cr(OH) 2 Cr(OH) 3 ↓ CrCl 3 K 3 CrO 3 K 2 CrO 4 K 2 Cr 2 O 7 zasadowyamfoterycznykwasowy Cr 2+ (nietrwały) Cr 3+ CrO 3 3- Cr 2 O 7 2- CrO

2Cr 2 O 3 + 3Si 4Cr + 3SiO 2 utl. Cr III + 3e - redukcja Cr 0 /·4 red. Si utlenianie Si e - /·3 2Cr 2 O 3 + 2Al 2Cr + Al 2 O 3 utl. Cr III + 3e - redukcja Cr 0 /·2 red. Al utlenianie Al III + 2e - /·3 18

Cr OH - → Cr(OH) 4 - 2Cr(OH) OH - + 3H 2 O 2 → 2CrO H 2 0 red. Cr III (OH) OH - utlenianie Cr VI O e - + 4H 2 O /∙2 utl. H 2 O -I 2 + 2e - redukcja 2OH - /∙3 19

nazwawzórjonbarwa trwały w środowisku CHROMIAN (VI) POTASU K 2 CrO 4 CrO 4 2- ZÓŁTYZASADOWYM DICHROMIAN (VI) POTASU K 2 Cr 2 O 7 Cr 2 O 7 2- POMARAŃCZOWYKWAŚNYM 20

21

Cr 2 O SO H + ↔ 2Cr SO H 2 0 utl. 14H + + Cr VI 2 O e- redukcja 2Cr H 2 0 red. S IV O H 2 0 utlenianie S VI O e - + 2H + /·3 22

mieszanina dichromianu(VI) potasu ze stężonym H 2 SO 4 stosowana do mycia szkła stosowana coraz rzadziej ze względu na rakotwórczość związków chromu 23

3CH 3 CH 2 OH + 2Cr 2 O H + → 3CH 3 COO - + 4Cr H 2 0 utl. 2Cr 2 O e H + redukcja 2Cr H 2 0 /·2 red. C -I utlenianie C III + 4e - /·3 24

25

(NH 4 ) 2 Cr 2 O 7 temperatura Cr 2 O 3 + N 2 ↑ + 4H 2 O 26

27 14KMnO 4 + 4C 3 H 5 (OH) 3 7K 2 CO 3 + 7Mn 2 O 3 + 5CO H 2 O

Bielański A. Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd.5 zm. i popr. Warszawa: PWN, 2002, Chromowce, s ; Manganowce, s Dobkowska Z., Pazdro K.M. Szkolny poradnik chemiczny. Warszawa: WSiP, 1986, Mangan, s.218; Chrom, s.198. Kamola T. Reakcja manganianu(VII) potasu z siarczanem(IV) sodu. {film edukacyjny] [W:] scholaris.pl [online] Scholaris, 2006 [data dostępu: ] Dostępny w Internecie: Lautenschläger K.-H., Schröter W., Wanninger A. Nowoczesne kompendium chemii. Warszawa: PWN, 2007, Chrom i jego związki, s ; Mangan i jego związki, s Roga J. Mangan i jego związki. [W:] Chemia może być prosta [online] joannaroga.pl, 2011 [data dostępu: ] Dostępny w Internecie: Roga J. Chrom i jego związki. [W:] Chemia może być prosta [online] joannaroga.pl, 2011 [data dostępu: ] Dostępny w Internecie: Stasiński M. Otrzymywanie aldehydów w wyniku utleniania alkoholi pierwszorzędowych. (film edukacyjny) [W:] scholaris.pl [online] Scholaris, 2006 [data dostępu: ] Dostępny w Internecie: Szmal Z.S. Lipiec T. Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej. Wyd.7 popr. Warszawa: PZWL, 1997, Mangan, s ; s ; Chrom, s , s