PODSTAWY UBEZPIECZEŃ prof. UW, dr hab. Teresa Czerwińska

Kryteria klasyfikacji przedmiot ubezpieczenia, rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową, występowanie/brak swobody nawiązywania prawnego stosunku ubezpieczenia, podział ustawowy

Kryterium przedmiotu ubezpieczenia ubezpieczenia osobowe (przedmiotem ub. są dobra osobiste, np.: życie, zdrowie, zdolność do pracy), ubezpieczenia majątkowe (przedmiotem ub. są różne dobra i wartości majątkowe: mienie, OC)

Ubezpieczenia osobowe Ubezpieczenia osobowe: Ubezpieczenia życiowe i wypadkowe. Ubezpieczenia wypadkowe: ubezpieczenia chorobowe i NNW

Ubezpieczenia majątkowe Ubezpieczenia majątkowe: Ubezpieczenia rzeczowe – majątek w postaci rzeczy, mienia, dóbr materialnych. Ubezpieczenia majątku sensu stricto – dotyczą wartości majątku, interesu, np.: ub. OC, ub. od utraty zysku.

Warunki powstania obowiązku odszkodowawczego związanego z odpowiedzialnością deliktową : 1. Powstanie szkody, uszczerbku w dobrach chronionych przez prawo 2. Szkoda musi być spowodowana przez zdarzenie z kt. łączy się obowiązek odszkodowawczy (sama w sobie nie jest warunkiem powstania odpowiedzialności) 3. związek przyczynowo- skutkowy między szkodą a zdarzeniem

Zasada winy Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. związek przyczynowo- skutkowy między działaniem lub zaniechaniem sprawcy a szkodą Małoletni, do lat 13 nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.

Wina w ubezpieczeniach OC Wina – naruszenie reguł postępowania, norm, bezprawność Wina umyślna Niedbalstwo (wina nieumyślna) – niezachowanie należytej staranności, wadliwość zachowania, podejmowania decyzji, rażące niedbalstwo

Zasada ryzyka domniemanie, że za szkodę odpowiedzialny jest właściciel stosowanie zasady ryzyka: Odpowiedzialność właściciela (najemcy) Odpowiedzialność posiadacza budowli za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części

Zasada słuszności Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. (KC, art. 428).

Kryterium rodzaju zdarzenia losowego -ubezpieczenia ogniowe, -ubezpieczenia gradowe, -ubezpieczenia od kradzieży, -ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, -ubezpieczenia od uszkodzeń, -ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej

Kryterium występowania lub braku swobody ubezpieczenia obowiązkowe (przepisy prawne nakładają obowiązek, przymus zawarcia umowy ubezpieczenia), ubezpieczenia dobrowolne (występuje swoboda umów ubezpieczenia)

1. ubezpieczenie oc posiadaczy pojazdów mechanicznych 2. ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstw rolnych 3. ubezpieczenie OC rolników 4. ubezpieczenia zawodowe OC Ubezpieczenia obowiązkowe:

Obowiązkowe ubezpieczenia zawodowe OC art. 4 ust. 4) oraz art. 9 ustawy OBOWIĄZKOWYMI UBEZPIECZENIAMI są wszystkie te ubezpieczenia, kt. obowiązek zawarcia wynika z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez RP.

Rozporządzenia regulujące obowiązkowe ub. zawodowe OC dla: podmiotu przyjmującego zamówienie na świadczenia zdrowotne doradców podatkowych adwokatów radców prawnych notariuszy rzeczników patentowych architektów i inżynierów budownictwa kwalifikowanego podmiotu świadczącego usługi certyfikacyjne przedsiębiorcy prowadzącego dz. w zakresie usług detektywistycznych

Obowiązkowe ubezpieczenia zawodowe OC - zakres ochrony ubezpieczeniowej: zakres wszystkich tych ubezpieczeń obejmuje odpowiedzialność zarówno z tytułu deliktu jak i kontraktu oraz odpowiedzialność za szkody wyrządzone umyślnie (wina umyślna) i w wyniku rażącego niedbalstwa. Zakres ten nie może zostać umownie zawężony.

Kryterium ustawowe -dział I (ub. na życie wg 5 grup: na życie, posagowe, na życie związane z funduszem inwestycyjnym, rentowe, wypadkowe i chorobowe), -dział II (pozostałe ub. osobowe i majątkowe wg 18 grup: w tym różne rodzaje ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych oraz wszystkie majątkowe)

Kryteria inne -Ubezpieczenia indywidualne, grupowe -ubezpieczenia komercyjne (spółki akcyjne), -ubezpieczenia wzajemne (ubezpieczenia wzajemne non-profit); -ubezpieczenia bezpośrednie (asekuracja i koasekuracja), -ubezpieczenia pośrednie (reasekuracja).

Umowa ubezpieczenia 1. Wypadek ubezpieczeniowy 2. Przedmiot ubezpieczenia 3. OWU 4. Początek i koniec odpowiedzialności ubezpieczyciela 5. Regres ubezpieczeniowy

Umowa ubezpieczenia wg Ustawy Najczęściej zawierana w trybie ofertowym prostym Tryb rokowaniowy – ub. nietypowe Tryb przetargowy – z inicjatywy ubezpieczającego. Postanowienia sformułowane niejednoznacznie interpretuje się na korzyść ubezpieczającego, ub., uposażonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia.

Zasady płatność składki składka powinna być zapłacona jednocześnie z zawarciem umowy, a jeżeli umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ub. – w ciągu czternastu dni od jego doręczenia. (Art. 813 k.c.). wygaśnięcie stosunku ub. przed upływem okresu na jaki zawarto umowę - zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej.

Początek odpowiedzialności ZU Jeżeli ZU otrzymał ofertę zawarcia umowy ub. obowiązkowego, to brak odpowiedzi w terminie 14 dni poczytuje się za jej przyjęcie (u.u.o.). odpowiedzialność ZU rozpoczyna się od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej niż od dnia następnego po zapłaceniu składki lub jej pierwszej raty. Niezapłacenie w terminie kolejnej raty składki - ustanie odpowiedzialności, jeśli przewidywała umowa/ OWU, a ZU po upływie terminu wezwał do zapłaty z zagrożeniem, że brak zapłaty w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania spowoduje ustanie odpowiedzialności. (Art. 814).

Ogólne warunki ubezpieczeń Standaryzacja obrotu Zgodne z K.C. OWU określają: 1) przedmiot i zakres ub. 2) sposób zawierania umowy ub. 3) zakres i czas trwania odpowiedzialności ZU 4) prawa i obowiązki stron 5) tryb, warunki, sposób oraz przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy 6) suma ubezpieczenia i warunki jej zmiany, 7) sposób ustalania i opłacania składki/ opłat pobieranych przez ZU oraz metod ich indeksacji i wysokość 8) tryb, warunki oraz sposób dokonywania zmiany umowy zawartej na czas nieokreślony, 9) sposób ustalania wysokości szkody i wypłaty odszkodowania/ świadczenia, 10) sposób i tryb dochodzenia roszczeń z umowy ub. 11) informacja o sądzie właściwym dla rozstrzygnięcia sporu mogącego wynikać z umowy ub.

Odstąpienie od umowy ubezpieczenia Jeżeli umowa jest zawarta na okres dłuższy niż sześć m- cy ubezpieczający ma prawo odstąpienia od umowy w terminie: dni od dnia zawarcia umowy - osoba fizyczna lub 2. 7 dni, gdy ubezpieczający jest przedsiębiorcą. Odstąpienie od umowy ubezpieczenia nie zwalnia z obowiązku zapłacenia składki za okres, w kt. ZU udzielał ochrony ubezpieczeniowej.

ZU (dział I) jest zobowiązany do zawarcia w umowie: 1. Def. świadczeń 2. wysokości składek 3. zasad ustalania świadczeń należnych z tytułu umowy - sposobu kalkulacji i przyznawania rabatów, udziału w zyskach, wskazania wartości wykupu oraz wysokości sumy ubezpieczenia w przypadku zmiany umowy na bezskładkową, określenia kosztów i innych obciążeń pobieranych przy wypłacie świadczeń 4. opisu czynników, kt. mogą mieć wpływ na zmianę wysokości świadczenia. ZU jest obowiązany do pisemnego informowania min raz w roku, o wysokości świadczeń przysługujących z tytułu zawartej umowy (w szczególności o wartości wykupu i premii).

W ubezpieczeniach z UFK, ZU jest obowiązany do określenia w umowie: 1. wykazu oferowanych UFK 2. zasad ustalania świadczeń i wykupu (zasad umarzania jednostek, terminów ich zamiany na środki pieniężne i wypłaty świadczenia); 3. regulaminu lokowania środków; 4. zasad i terminów wyceny jednostek UFK 5. zasad ustalania wysokości kosztów oraz wszelkich innych obciążeń potrącanych ze składek lub z FK 6. zasad alokacji składek w jednostki FK oraz terminy zamiany składek na jednostki.

WYPADEK UBEZPIECZENIOWY WYPADEK UBEZPIECZENIOWY- zdarzenie losowe: przyszłe, niepewne, niezależne od woli ubezpieczającego, kt. nastąpienie powoduje uszczerbek w dobrach osobistych/ lub majątkowych lub zwiększenie potrzeb majątkowych osoby objętej ochrona ub. - powodujące skutki prawne.

TERMINY W PROCESIE LIKWIDACJI szkód  ZU wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie. Jeśli: wyjaśnienie w tym terminie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności lub wysokości odszkodowania, jest niemożliwe - odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w kt. przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe.

Terminy wypłaty odszkodowania  30 dni – pismo o przyczynach nie wypłacenia w całości odszkodowania w tym terminie oraz w ubezp. obow. dodatkowo o przypuszczalnym terminie wypłaty, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania.  90 dni – w ubezp. obow. max termin wypłaty odszkodowania (gdy nie toczy się postęp. karne lub cywilne)

Bezsporna część odszkodowania Kwota bezsporna jest częścią należnego odszkodowania, kt. ZU wypłaca po przyjęciu odpowiedzialności. Kwota bezsporna może zostać przyznana, jeżeli postępowanie likwidacyjne będzie trwało dłużej niż 30 dni (np. długotrwałe leczenie).

Obowiązki ZU: ZU jest obowiązany do: 1. wyceny jednostek UFK nie rzadziej niż raz w miesiącu 2. ogłaszania w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim, niezwłocznie po jej ustaleniu, o wartości jednostki UFK 3. sporządzania i publikowania rocznych i półrocznych sprawozdań UFK

Obowiązki ZU: w terminie 7 dni od otrzymania zawiadomienia o zdarzeniu losowym objętym ochroną ubezpieczeniową, ZU: 1. informuje ubezpieczającego i ubezpieczonego jakie dokumenty są potrzebne do ustalenia odszkodowania 2. 7 dni (a w ub. obow. niezwłocznie) – w ubezpieczeniach OC powiadomienie ubezpieczonego o zgłoszeniu szkody przez poszkodowanego 3. przeprowadza postępowanie dotyczące ustalenia stanu faktycznego zdarzenia, zasadności zgłoszonych roszczeń i wysokości odszkodowania.

Regres ubezpieczeniowy Z dniem zapłaty odszkodowania na ZU przechodzą prawa do dochodzenia roszczeń od sprawcy szkody (z mocy prawa). Warunki: 1. Istnienie odpowiedzialności osoby trzeciej, 2. Zapłata odszkodowania Wyłączenia: 1. roszczenia przeciwko osobom z kt. ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, 2. roszczenia przeciwko osobom za kt. ubezpieczający ponosi odpowiedzialność

Przedawnienie roszczeń Generalna zasada przedawnienia roszczeń z umów ub. (art. 819 § 1 k.c.): roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech. Art. 442 K. C. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat 2 od uzyskania przez nią pełnoletności

Wypowiedzenie umowy OC obowiązkowego 1. wypowiedzenie umowy min jeden dzień przed końcem okresu na kt. umowę zawarto. 2. Brak wypowiedzenia + zawarcie umowę z innym ZU = oba ZU będą mogły żądać zapłaty składki 3. jeżeli w terminie 30 dni od daty nabycia pojazdu kupujący (nabywca) nie wypowie umowy zawartej wcześniej przez sprzedającego (zbywcę); będzie ona obowiązywała do końca okresu ub.;