Zasady prawidłowego żywienia Dr Zbigniew Jan Pierożek

Prezentacja na temat: "Zasady prawidłowego żywienia Dr Zbigniew Jan Pierożek"— Zapis prezentacji:

1 Zasady prawidłowego żywienia Dr Zbigniew Jan Pierożek

2 Prawidłowe żywienie TO PRZEDE WSZYSTKIM:
Jakość - różnorodność produktów Ilość Regularność (3 - 5 x dziennie)

3 Dobowe zapotrzebowanie wg. WHO/FAO 2003
węglowodany % białka % tłuszcze % nasycone < 10 % wielonienasycone % jednonienasycone cholesterol < 300 mg

4 Dobowe zapotrzebowanie wg. WHO/FAO 2003
węglowodany % białka % tłuszcze % nasycone < 10 % wielonienasycone % jednonienasycone cholesterol < 300 mg

5 Dobowe zapotrzebowanie w kuracji odchudzającej
węglowodany % białka % tłuszcze % nasycone < 7 % wielonienasycone < 10 % jednonienasycone cholesterol < 200 mg

6 Wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Omega oleje roślinne zmniejsza stężenie LDL cholesterolu 8% energii Omega oleje rybne zmniejsza stężenie VLDL (TG) działa przeciwzakrzepowo 2% energii

7 Dieta niskotłuszczowa
1g tłuszczu - 9 kcal (białko, węglowodany - 4 kcal) koszt magazynowania - 4% (węglowodanów 23%) zmniejsza się insulinooporność zmniejsza się stężenie LDL cholesterolu

8 GI - glikemiczny indeks
Pole pod krzywą(2h)narastania glikemii po spożyciu 50g węglowodanów z danego pokarmu / standardu x 100 Wysoki indeks - biały chleb, ziemniaki Niski indeks - warzywa zielone, soja, soczewica, groch, fasole, owoce, chleb żytni pełnoziarnisty, dziki ryż Słodzone płyny są gorsze od pokarmów stałych!!!!!

9 Leczenie dietetyczne Dieta niskotłuszczowa czy niskowęglowodanowa?
Deficyt kaloryczny ważniejszy od proporcji składników dla redukcji masy ciała.

10 Klasyfikacja diet odchudzających
Typ diety kcal / dobę Głodówka VLCD bardzo nisko kal Cambridge, Slim Fast, Modifast Nisko kaloryczna > 800 Zbilansowana Niskotłuszczowa / wysoko węglow. Niskotłuszczowa / wysoko białkowa Posiłki kontrolowane Lekko obniżona kal.

11 Rodzaje wadliwych diet odchudzających
Jednoskładnikowe: mleczna, ryżowa, kapuściana Tłuszczowa tzw. optymalna Kwaśniewskiego (tłuszcze zwierzęce, nadmiar cholesterolu, retinolu, żelaza, niedobór wit.C, potasu, wapnia, magnezu) Kliniki Mayo (zakaz owoców i prod. zbożowych) Diamondów, Haya (zakaz łączenia) Montignaca (liczenie indeksu glikemicznego, zakaz łączenia węglowod. z tłuszczami) Kopenhaska (rygorystyczna, dużo kawy, jajek) Głodówki (niedobory, obniżenie przemiany)

12 Porównanie składu diet (% energii)
Tłuszcz Białko Węglowod Ornish 10 18 72 DASH (Dietary Approch. to Stop Hypertension) 27 55 The Zone 30 40 South Beach 57 35 8 Atkins 60 22

13 Dieta: Niskotłuszczowa (<20% energii, tłuszcze nienasycone)
Niskowęglowodanowa (niski IG) Wysokobiałkowa ( do 30% energii)  zasycenie,  termogenezę,  TG,  tłuszcz trzewny, oszczędza FFM Wapń : ułatwia lipolizę Woda : 2 l płynów nie słodzonych, woda mineralna niegazowana, średniej mineralizacji, mało sodu, wapń do magnezu 2:1 Jurajska, Cisowianka, zmineraliz.: Muszynianka, Staropolanka Warzywa, owoce, błonnik, soja, produkty pełnoziarniste

14 Kaloryczność 100 g produktów o różnej zawartości tłuszczów :
Mleko 3.2 % ser biały tłusty parówki Owoce: awokado banany jabłka Mleko 0.5 % ser biały chudy 100 szynka z indyka 84 Warzywa: pomidory ogórki sałata

15 Obiad (kcal) Zupa pomidorowa (250 ml) Kurczak (150 g)
z ryżem 1 łyż. śmietany 18% Kurczak (150 g) Kotlet panierowany Ziemniaki (100 g) Frytki Kapusta (100 g) Biała zasmażana Kompot z jabłek (200 ml)

16 Obiad (kcal) Zupa pomidorowa (250 ml) Kurczak (150 g)
z ryżem 1 łyż. śmietany 18% Kurczak (150 g) Kotlet panierowany Ziemniaki (100 g) Frytki Kapusta (100 g) Biała zasmażana Kompot z jabłek (200 ml) 102 ___________ 980 kcal

17 Obiad (kcal) Zupa pomidorowa (250 ml) Kurczak (150 g)
z ryżem czysta 1 łyż. śmietany 18% Kurczak (150 g) Kotlet panierowany gotowany w jarzynach 149 Ziemniaki (100 g) Frytki gotowane Kapusta (100 g) Biała zasmażana kwaszona Kompot z jabłek (200 ml) Herbata ___________ __________ 980 kcal kcal

18 Wydatek energetyczny a wiek
Wysiłek duży średni zawodowy siedzenie palenie,kawa Termogeneza poposiłkowa Przemiana podstawowa 4000 3000 2000 Kcals/d A 70 kg person at 70 years of age expends considerably less energy than a 70 kg person at 25 years of age. The main differences are in the absence of both occupational activity and extreme physical exertion. However, energy intake does not generally fall as rapidly as energy expenditure, perhaps due to a lifetime habit of eating very palatable food. Therefore, the tendency over time is for body weight to increase as we get older. James, Ralph and Ferro-Luzzi, 1989 1000 70 kg, 25 lat 70 kg, 70 lat James, Ralph and Ferro-Luzzi, 1989

19 Zapotrzebowanie energii
Całkowity wydatek energetyczny= BMR x współczynnik aktywności Mężczyźni BMR = 11.6 x masa kg kcal Kobiety BMR = x masa kg kcal Poziom aktywności Współczynnik Siedzący Średni aktywny Regularna aktywność (Astrup, Clin.Endocrinol. Metab. 1999, 13, 109) [ Masa ciała (kg) x 22 ] [-1000 kcal / dz = -1 kg / tydzień]

20 Wskaźniki dziennego zapotrzebowania GDA - Guideline Daily Amounts (dieta zbilansowana, przeciętna)
Energia 2000 kcal Białko 50 g Węglowodany 270 g Cukier 90 g Tłuszcz 70 g Tłuszcze nasycone 20 g Błonnik 25 g Sód (sól) 2.4 g ( 6 g)

21 Definicja otyłości Otyłość to choroba przewlekła, bez tendencji do samoistnego ustępowania, w której zespół objawów uwarunkowany jest czynnikami: zewnętrznymi: nieprawidłowe żywienie i nadprodukcja żywności, mała aktywność fizyczna (urbanizacja, motoryzacja), stresy, zaburzenia psychoemocjonalne wewnętrznymi: genetyczne, metaboliczne, regulacyjne i degeneracyjne WHO. Obesity: Preventing and Managing the Global Epidemic. WHO/NUT/NCD/98.1 Report of a WHO consultation on Obesity, Geneva, 1998

22 Obliczanie BMI Masa ciała (kg) Body Mass Index (BMI) = Wzrost2 (m2)
(wskaźnik masy ciała) = Wzrost2 (m2) Zaawansowanie BMI (kg/m2) % Nadwagi choroby ,9 % Nadwaga ,9 % Otyłość ³ 40 ³ 80% Ciężka otyłość

23 Obwód talii jest dobrym markerem ilości tłuszczu trzewnego i ryzyka powikłań otyłości
cm Kobiety Mężczyźni 80 cm = wzrost ryzyka (1) >88 cm = problemy zdrowotne 94 cm = wzrost ryzyka (1) >102 cm = problemy zdrowotne Lean MEJ, et al. Lancet;1998:351:853–6

24 Definicja otyłości Otyłość jest chorobą przewlekłą, charakteryzującą się zwiększeniem tłuszczowej masy ciała (mężczyźni > 25 % kobiety > 30%) BMI (kg/m2) > 30 otyłość brzuszna - obwód talii (mężczyźni > 94 cm kobiety > 80 cm)

25 Przyczyny otyłości Czynniki dziedziczne - u 70% osób otyłych przynajmniej jedno z rodziców było otyłe

26 Czynniki fizjologiczne
Apetyt regulowany jest: -wielkością posiłków, -częstością, -składem, -smakiem -nadzorowany przez ośrodkowy układ nerwowy

27 Czynniki psychogenne Otyłość można traktować jako formę uzależnienia – utraty kontroli nad jedzeniem.

28 Styl życia Prawie 3/4 Amerykanów powyżej 18 roku życia nie wykazuje żadnej aktywności ruchowej w wolnym czasie Kobiety prowadzące siedzący tryb życia są krotnie bardziej predysponowane do przybierania na wadze, mężczyźni - 4-krotnie

29 Czynniki mogące mieć związek z wystąpieniem otyłości
1. Zaburzenie osi przysadka-tarczyca 2. Zaburzenie neuroendokrynnej czynności podwzgórza: - leptyna - galanina - neuropeptyd Y - cholecystokinina - endogenne opioidy 3. Niedobór hormonu wzrostu

30 Czynniki mogące mieć związek z wystąpieniem otyłości (cd):
4. Insulinooporność. 5. Hormony płciowe 6. Zmieniona aktywność lipazy lipoproteinowej tkanki tłuszczowej. 7. Zmieniona czynność receptorów  i  adreneregicznych w tkance tłuszczowej. 8. Czynniki psycho-socjologiczne: zmniejszona aktywność fizyczna zwiększony pobór pokarmu

31 Względne ryzyko zagrożenia zdrowia wynikające z otyłości w krajach rozwiniętych
Nieznacznie podwyższone (ryzyko względne 1 - 2) Rak (rak piersi u kobiet po menopauzie, rak macicy, rak okrężnicy) Bóle w okolicy lędźwiowo- krzyżowej Średnio podwyższone (ryzyko względne 2 - 3) Choroba wieńcowa Nadciśnienie tętnicze Choroba zwyrodnieniowa stawów Dna moczanowa Znacznie podwyższone (ryzyko względne >3) Cukrzyca Kamica pęcherzyka żółciowego Zaburzenia lipidowe Oporność na insulinę Zespół bezdechu sennego These data are taken from the report of a WHO consultation on obesity held in Geneva, June 1997 (published January 1998). It is clear that obesity is associated with a wide range of conditions many of which are chronic and cause considerable problems for healthcare providers. Raport WHO, 1998

32 Otyłość Otyłość wisceralna Otyłość udowo - pośladkowa
(centralna, brzuszna,androidalna) Otyłość udowo - pośladkowa (obwodowa, gynoidalna)

33 Typ brzuszny otyłości  zespół metaboliczny  zwiększone ryzyko rozwoju: - cukrzycy typu 2 - miażdżycy naczyń, - choroby niedokrwiennej serca i zawału mięśnia sercowego - udarów mózgu - hormonalnie uwarunkowanych nowotworów sutka i endometrium

34 Jeżeli spełnione kryterium 1 i dwa z pozostałych Zespół metaboliczny
Kryteria według International Diabetes Federation (IDF) z 2005 KOBIETY MĘŻCZYŻNI 1. OBWÓD TALII* ≥ 80 CM ≥ 94 CM 2. TRIGLICERYDY ≥150 mg/dl (1,7mmol/l) 3. CIŚNIENIE TĘTNICZE ≥130/85 mmHg 4. CHOLESTEROL HDL <50 mg/dl(1,3mmol/l) <40 mg/dl (1,04mmol/l) GLUKOZA NA CZCZO ≥ 100 mg/dl (5,6 mmol/l) Jeżeli spełnione kryterium 1 i dwa z pozostałych Zespół metaboliczny * wg National Cholesterol Evaluation Treatment Panel (NCEP) III, z obwód talii u mężczyzn ≥102cm; u kobiet ≥88cm

35 Otyłość a choroba niedokrwienna serca
Tkanka tłuszczowa  obciążenia wstępnego m.s.  objętości krwi krążącej  masy m. s.  zapotrzebowania na tlen  ciśnienia rozkurczowego  napływu krwi  rezerwy wieńcowej

36 Otyłość a niewydolność krążenia
 objętości krwi krążącej Tkanka tłuszczowa  obciążenia wstępnego m. s. niewydolność oddechowa przerost i roztrzeń komór (nagłe zgony)  oporu obwodowego  RR  RR (t. płucna)

37 Otyłość a oporność na insulinę i cukrzyca typu 2
Tkanka tłuszczowa  TNF- zmniejsza wychwyt glukozy, autofosforylację receptora INS i IRS-1 oraz aktywność GLUT-4  FFA hamują wychwyt i utylizację glukozy w m. szkieletowych  Leptyny, rezystyny Oporność na insulinę Hiperinsulinemia Cukrzyca typu 2 Struktura włókien mięśniowych Stan śródbłonka Gęstość kapilarów w mięśniach szkieletowych

38 Cukrzyca typu 2 Aż 80-90% pacjentów z cukrzycą typu 2 to ludzie otyli ( masy ciała o 5 – 10% prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi i pozwala na obniżenie dawki leków doustnych i insuliny)

39 Otyłość a układ oddechowy
Tkanka tłuszczowa Pojemność życiowej Zespół hipowentylacji Hipoksemia i hiperkapnia Zespół bezdechu sennego Skurcz naczyń Bradykardia Zaburzenia rytmu Nadciśnienie płucne Niewydolność prawokomorowa Nagły zgon

40 Otyłość a nowotwory U otyłych częściej występują nowotwory: macicy
sutka pęcherzyka żółciowego prostaty jelita grubego

41 Otyłość a nowotwory Mężczyźni Kobiety
zwiększone ryzyko raka jelita grubego i gruczołu krokowego Kobiety zwiększone ryzyko raka endometrium, szyjki macicy, jajników, piersi, pęcherzyka żółciowego u kobiet po menopauzie 11% raków piersi i 11% raków jelita grubego jest spowodowane otyłością

42 Przyrost masy ciała po 18 roku życia
był związany z wystąpieniem raka sutka po menopauzie Związek ten był szczególnie silny u kobiet po menopauzie, które nigdy nie były leczone estrogenową terapią zastępczą. Względne ryzyko rozwoju raka sutka wynosiło 1,6 w przypadku przyrostu masy ciała 10 do 20 kg i 2,0 gdy przyrost  niż 20 kg Wśród kobiet stosujących estrogeny, u których wystąpił przyrost masy ciała nie miały zwiększonego ryzyka rozwoju raka sutka. Huang Z et al. JAMA 1997; 278:1407

43 U otyłych 6-krotnie częściej niż u szczupłych dochodzi do schorzeń pęcherzyka żółciowego

44 Otyłość a zaburzenia hormonalne
Hormony tarczycy Hormon wzrostu Glikokortykosteroidy Hormony płciowe Insulina

45 U kobiet z nadwagą występują częściej zaburzenia miesiączkowania
Otyłość a hormony płciowe: U kobiet z nadwagą występują częściej zaburzenia miesiączkowania

46 Otyłość a menopauza W okresie przekwitania kobieta osiąga maksymalną wagę ciała. Wraz z wygasaniem funkcji jajników, dochodzi do redystrybucji tkanki tłuszczowej ze wzrostem depozytu tłuszczu wisceralnego  otyłość brzuszna.

47 Otyłość a menopauza Kobiety przejawiające dużą aktywność fizyczną po menopauzie wykazywały mniejszą skłonność do tycia.

48 Otyłość a hormony płciowe
Otyłość gynoidalna, połączona z ginekomastią, żeńskim typem owłosienia łonowego i słabym zarostem twarzy może być jednym z objawów feminizacji u mężczyzn

49 Otyłość a hormon wzrostu.
Wraz z wiekiem zmniejsza się sekrecja hormonu wzrostu i IGF Niedobór GH prowadzi do rozwoju otyłości.

50 Kompleksowe leczenie otyłości
1. Lekarz 2. Psycholog 3. Dietetyk 4. Rehabilitant

51 Redukcja masy ciała Zmiana stylu życia Stosowanie diety
Zwiększona aktywność fizyczna Farmakoterapia

52 Wskazania do farmakoterapii
pacjenci z otyłością ( BMI > 30 kg/m2), lub pacjenci z nadwagą ( BMI > 27 kg/m2), u których istnieją dodatkowe czynniki ryzyka związane z otyłością (cukrzyca typu 2, dyslipidemia)

53 Aktywność fizyczna zwiększenie codziennej aktywności (chodzenie)
30 minut dziennie ćwiczeń fizycznych przyspieszenie chudnięcia ubytek tłuszczu i zabezpieczenie beztłuszczowej masy (mięśni i kości) obniżenie ciśnienia tętniczego poprawa przemiany węglowodanowej i lipidowej poprawa wydolności fizycznej i samopoczucia