BB GsM PO 2011 Republika Słowacka w latach 1939-1945.

Prezentacja na temat: "BB GsM PO 2011 Republika Słowacka w latach 1939-1945."— Zapis prezentacji:

1 BB GsM PO 2011 Republika Słowacka w latach 1939-1945

2 14.3.1949 – powstanie RS 23.3.1939 – Układ o stosunku ochronnym między Rzeszą Niemiecką a Republiką Słowacką - prowadzić politykę zagraniczną w „ścisłym porozumieniu z rządem niemieckim”, - armię budować w „ścisłym porozumieniu z niemieckimi siłami zbrojnymi”, - wzdłuż granicy z Morawami „strefa ochronna” z niemieckimi jednostkami, - umowy o wykorzystywaniu zakładów zbrojeniowych, armia nadzorowana przez niemiecką misję wojskową, „niemieccy doradcy” w urzędach, - 21 lipca 1939 r. uchwalenie konstytucji – według włoskiego i portugalskiego wzorca. RS – państwo z systemem autorytarnym i ustrojem stanowym, których jednak nie wprowadzono w życie. - republika posiadała zewnętrzne cechy państwa suwerennego, jednak jej suwerenność od początku była także formalnie ograniczona poprzez uzależnienie od Niemiec. - Republikę Słowacką uznało 27 państw, włącznie mocarstw, oprócz USA 14.3.1949 – powstanie RS

3  Dopuszczalny był tylko jeden cel – likwidacja swobód demokratycznych przedmonachijskiej republiki  „Naród słowacki uczestniczy w rządach za pośrednictwem Słowackiej Partii Ludowej Hlinki”  - Partii podporządkowane były Gwardia Hlinki, Młodzież Hlinki, Chrześcijańskie Związki Zawodowe  Odejście czeskich urzędników spowodowało zwolnienie nowych miejsc pracy dla Słowaków. Ekonomika RS nawiązywała do koniunktury zbrojeniowej, w latach 1939-40 gwałtownie wzrosła produkcja, inwestycje, zatrudnienie, Niemcy budowali drogi, elektrownie wodne.  Nowe możliwości dla Słowaków stworzyła także aryzacja.  Corocznie około 40 tysięcy obywateli słowackich wyjeżdżało do Niemiec za pracą.  Korona słowacka była stabilna i wysoko oceniana.  Brakowało jednak artykułów spożywczych, trwały problemy z zaopatrzeniem.

4 Narada w Sarzburgu – latem 1940 roku Hitler podyktował J. Tiso skład nowego rządu – odwołano ministra spraw zagranicznych i spraw wewnętrznych Ferdinanda Ďurčanskiego, natomiast ministrem spraw wewnętrznych został A. Mach, a V. Tuka ministrem spraw zagraniczych i premierem rządu. Tuka domagał się bezwarunkowego podpodządkowania Słowacji Niemcom. Styczeń 1941 – wydano 14 punktów słowackiego socjalizmu narodowego. Październik 1942 – prezydent Jozef Tiso przyjął również formalnie tytuł „wódz”. Słowacka Partia Ludowa Hlinki skrzydło umiarkowane Jozef Tiso Ferdinand Ďurčanský Skrzydło radykalne Vojtech Tuka Alexander Mach Vojtech Tuka Alexander Mach http://www.youtube.com/watch?v=O1jeqFiWI0M

5 1939 – Niemcy skierowały armię słowackę na terytotium Polski. 23 czerwca 1941 armia słowacka dołączyła do niemieckiej ofensywy na ZSRR. Słowacka dywizja – 60000 – Ubezpieczająca Szybka – wysłana na Ukrainę i Białoruś. Stopniowe obniżanie liczebności armii na froncie wschodnim – do 13 000. Część armii skierowano do prac fortyfikacyjnych we Włoszech i Rumunii, niektórzy żołnierze przechodzili na stronę Armii Czerwonej, partyzantów, zaczęli budować czechosłowacki batalion.

6 zbiór antyżydowskich ustaw – Żydom zabierano majątek i pracę, żydowskie przedsiębiorstwa, sklepy, zakłady rzemieślnicze przekazano po minimalnych cenach do firm nieżydowskich, likwidowano warstwy żydowskich adwokatów, lekarzy, niektórych zawodów – nauczyciele, oficerowie, redaktorzy – Żydom w ogóle nie wolno było wykonywać Żydom nie wolno było chodzić do żadnych szkół, oprócz szkół podstawowych, i tylko do specjalnych żydowskich klas, prawo zakazywało „Aryjczykom” jakiegokolwiek kontaktu z Żydami. http://www.upn.gov.sk/data/pdf/vlada_198-1941.pdf 9 września 1941 – Kodeks Żydowski „Żydom, Cyganom i psom wstęp wzbroniony”

7 „Nas nie zbałamuci głupia fraza, że Żyd jest również człowiekiem. Żydzi są przedstawicielami i agentami diabła. Żyd nie jest stworzeniem Bożym, lecz diabelskim, i dlatego nie jest człowiekiem, wygląda tylko jak człowiek. Kto Żydów w jakikolwiek sposób popiera lub chroni – nie uniknie kary Boskiej.” Z ulotki Gwardii Hlinki z 1940 r. „Stolica Święta z bólem przyjęła informację, że również na Słowacji, której prawie wszyscy obywatele radują się z najpiękniejszej tradycji katolickiej – ogłoszono 9 września 1941 roku rozporządzenie, które wprowadza szczegółowe ustawodawstwo rasowe, zawierające różne postanowienia, w sposób oczywisty sprzeczne z zasadami katolickimi.” Z noty dyplomatycznej Watykanu adresowanej do słowackiego rządu

8 Żydzi musieli nosić oznakowanie – żółtą gwiazdę, nie wolno im było chodzić po głównych drogach, do kina, na basen, wystawy itp. Latem 1941 r. rząd rozpoczął przygotowania do zgrupowania ponad 100 000 Żydów w gettach, pod pozorem przesunięcia ich „do pracy” na terytorium dawnej Polski; Tuka i Mach uzyskali od rządu poparcie deportacji. Początek deportacji – 25 marca 1942 r. – z Popradu. Legalizacja deportacji – ustawa organiczna z 15 maja 1942 r. Rząd zapłacił Niemcom za każdego wywiezionego Żyda 500 marek niemieckich. Słowacja było pierwszym samodzielnym państwem, które deportowało dużą część swych Żydów, do października – 58 000. Ponowne deportacje w październiku 1944 r. po przyjściu armii niemieckiej (w sumie – 70 000 Żydów, 67 000 zginęło).

9 „Stolica Święta przyjęła informację o nowych zasmucających rozporządzeniach rządu słowackiego przeciw niearyjczykom z głębokim żalem. Jest to tym bardziej smutne, że według Pańskiej informacji prawo to zostało przyjęte przy udziale niektórych księży, będących posłami parlamentu.” Z listu rzymskiego kardynała do M. Burzi, watykańskiego chargé d’affaires w Bratysławie http://www.youtube.com/watch?v=zj-ldCLH6ZI&feature=related

10 Republika Słowacka w latach 1939-1945 Protektorat Czech i Moraw Okupowana Polska Niemcy Węgryterytorium RS w latach 1939-1945 stolica Preszow – siedziba żupy ważne żydowskie obozy i ośrodki pracy ważne więzienia ważne obozy pracy, obozy dla internowanych i obozy koncentracyjne ważne miejsca zniszczone przez bombardowania Aliantów w 1944 r. ważne demonstracje i strajki ważne tereny partyzantów do lata 1944

11 Warszawa byli członkowie partii agrarnej Paryż Š. Osuský M. Hodža Londyn E. Beneš i rząd emigracyjny Moskwa K. Gottwald i czechosłowaccy komuniści ZAGRANICZNY ANTYFASZYSTOWSKI RUCH OPORU przyczyną jego powstania była niezgoda z warunkami po Traktacie Monachijskim i rozbiciu RCS

12 KOMUNISTYCZNY GUSTÁV HUSÁK, KAREL ŠMIDKE, LADISLAV NOVOMESKÝ KRAJOWY RUCH OPORU cel – przyczynić się do pokonania Niemiec i zniesienie reżimu RS Połączyli się z socjaldemokracją, początkowo komuniści nie zamierzali odbudować RCS, lecz chcieli utworzyć „sowiecką Słowację” (Ján Osoha), ewentualnie usiłowali o powstanie RCS według radzieckiego wzorca. Sytuacja zmieniła się po ataku na ZSRR. 18 lipca 1941 r. w Moskwie podpisano traktat czechosłowacko-radziecki – ZSRR uznał rząd londyński za prawomocny rząd RCS. Także zagraniczne kierownictwo Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KPCz) uznało rząd za reprezentanta republiki, tak samo jak i prezydenta Beneša. OBYWATELSKI Nielegalne grupy – wokół Jana Lichnera, później uciekł, został ministrem rządu londyńskiego, grupa Flora, Demec, Justicia, Obrona Narodowa Przedstawiciele: Vavro Šrobár Kveta Vestová Josef Lettrich Ján Ursíny

13 Czescy i słowaccy żołnierze walczyli w ZSRR, we Francji – 5200 żołnierzy, 100 lotników – odejście do Wielkiej Brytanii, gdzie powstała angielska brygada, walczyli na Bliskim Wschodzie w Syrii, Libii, pod Tobrukiem. Czesi i Słowacy na polach bitwy II wojny światowej

14 Czescy żołnierze i żołnierze Armii Słowackiej na frontach II wojny światowej siedziba czechosłowackiego rządu emigracyjnego miejsca formowania się czechosł. jednostek wojskowych cele bombardowania czechosł. lotników teren akcji bojowych czechosł. myśliwców walki armii słowackiej za granicą 1939-1945 ważne bitwy z udziałem czechosł. żołnierzy powstanie czechosł. jednostki wojskowej w ZSRR walki czechosł. żołnierzy na zachodnim froncie walki czechosł. żołnierzy na froncie wschodnim ważne bitwy armii słowackiej

15 Jan Kubiš Jozef Gabčík 27 maja 1942 – operacja Anthropoid – zamach na urzędującego niemieckiego protektora Reinharda Heydricha Skutki zamachu: - stan wyjątkowy w całym Protektoracie, egzekucje - zrównanie z ziemią miejscowości Lidice i Ležáki - zdradzenie kryjówki spadochroniarzy i ich śmierć w krypcie kościoła przy ul. Resslera - zdziesiątkowanie krajowego ruchu oporu - anulowanie Traktatu Monachijskiego przez rządy Wielkiej Brytanii i Francji http://www.youtube.com/watch?v=bwKQ6MZoZlM&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=IhKUASWu7cM&feature=related

16 25.12. 1943 Umowa Bożonarodzeniowa – powstanie Słowackiej Rady Narodowej (SRN), zjednoczenie obywatelskiego i komunistycznego ruchu oporu, obywatelski ruch oporu – Ursíny, Lettricha, Josko komunistyczny ruch oporu – Šmidke, Husák, Novomeský. Główny cel – walka z nazizmem, w odpowiedniej chwili przejąć polityczną, wojskową i ustawodawczą władzę na Słowacji. Nakreślono wyobrażenia o przyszłej RCS jako o wspólnym państwie Czechów i Słowaków na zasadzie równy z równym. Pod koniec lipca 1944 r. ostatnie spotkanie podziemnej SRN, obecni byli również oficerowie z centrali wojskowej – ppłk. Ján Golian. Rosła liczba nielegalnych rad narodowych i grup partyzanckich. Wsparciem dla powstania miała być również armia – 90% żołnierzy miało antyniemieckie poglądy. 1943 – zjednoczenie ruchu oporu

17 Ján Golian Kwiecień 1944 – Ján Golian został wyznaczony, by kierować przygotowaniami do wystąpienia przeciw Niemcom. Plan powstania wynikał z działań Armii Radzieckiej. Istniały 2 warianty powstania...

18 Lipiec, sierpień 1944 – rośnie liczba akcji partyzanckich, które krzyżują plany SRN – chciała je skoordynować z planem powstania 28 sierpnia 1944 na dziedzińcu koszar w Martinie partyzanci zastrzelili 32 członków niemieckiej misji wojskowej powracającej z Rumunii – Ludina, ambasador Niemiec, przedstawił Tiso oficjalną propozycję niemieckiej interwencji wojskowej – początek niemieckiej okupacji Słowacji 19.8.1944 - przemówienie Ferdinanda Čatloša – „obywatele powinni widzieć w Niemcach swych przyjaciół” O godz. 20. Ján Golian wypowiedział uzgodnione hasło: „Rozpocznijcie wyprowadzkę” = wybuch SPN – w ten sposób Słowackie Powstanie Narodowe zostało rozpoczęte według mniej koszystnego 2. wariantu... Ferdinand Čatloš

19 Słowackie Powstanie Narodowe 1944 bazy ważnych grup powstańczych centrum powstania (od 29.8.1944) lotniska powstańcze rozmieszczenie armii wschodniosłowackiej atak armii niemieckiej ważne walki SPN front wschodni 20.10.1944 niektóre miejsca represji niemieckich niektóre miejsca zbiorowych egzekucji obywateli tereny opanowane przez powstańców 31.8.1944

20 Powstanie ograniczyło się wyłącznie do górzystych terenów środkowej Słowacji – ośrodkiem była Bańska Bystrzyca – siedziba SRN, która przejęła władzę, ogłosiła odrodzenie RCS, zniosła wszelkie dyskryminujące ustawy i zarządzenia SR, HSLS, HG, HM oraz polityczne organizacje niemieckiej i węgierskiej mniejszości. Życie organizowały rady narodowe. Niemieckie jednostki okupowały zachodnią Słowację, zawiodło przygotowanie powstania w Bratysławie, Nitrze, Trenczynie. Niemcy rozbroili także 2 wschodniosłowackie dywizje, 31.8. zdobyli Preszow, w ten sposób otoczyli tereny powstańcze środkowej Słowacji z wszystkich stron. Na Słowację weszła również 2. czechosł. brygada desantowa, 1. czechosł. pułk myśliwców z ZSRR – była to jedna z największych operacji powietrznych na tyłach wroga podczas II wojny światowej. ZSRR dostarczał na Słowację również broń, benzynę Samoloty 1. czechosł. pułku myśliwców na lotnisku polowym Z walk o Bańską Bystrzycę

21 Dom Narodowy w Bańskiej Bystrzycy – zjazd zjednoczeniowy słowackich socjaldemokratów i KSS Powstała Partia Demokratyczna, socjaldemokraci połączyli się z KSS, w ten sposób na Słowacji powstało dwuwładztwo: w BA – prezydent i rząd, a jednocześnie Słowacka Rada Narodowa jako najwyższy organ na Słowacji. 8.9. początek ofensywy przez Przesmyk Dukielski w kierunku na Preszow, 21.9. wyzwolenie Kalinowa, 6.10.1944 – Dukla. Najliczniejszą częścią sił zbrojnych SPN była armia zorganizowana jako 1. Armia Czechosłowacka, głównodowodzącym był gen. Ján Golian, od 7.10. gen. Rudolf Viest. (liczba wzrosła z 18 000 do 60 000).

22 18 października – początek niemieckiej ofensywy przeciw SPN Główne uderzenie zmierzało z południa – od Luczenca na Zwolen i Bańską Bystrzycę. Tereny powstańcze znajdowały się w paśmie operacyjnym Armii Czerwonej. Ta jednak nie pomogła powstańcom w dostatecznym stopniu i nie umożliwiła, aby z powietrza pomogli anglo- amerykańscy sojusznicy. Dowództwo armii i główny sztab ruchu partyzanckiego zdecydowały o wycofaniu w góry i prowadzeniu partyzanckiego sposobu walki. 27 X 1944 upadła Bańska Bystrzyca (15 000 jeńców), Golian i Viest znaleźli się w niewoli niemieckiej, aresztowania, zbiorowe mogiły, Kremniczka, Nemecka – mordowanie, kolejne prześladowania Żydów. Walka o Słowację była wyczerpująca i trudna. Trwała aż do końca kwietnia 1945 r., górzyste tereny Słowacji stwarzały wycofującym się Niemcom możliwość przeczekania.

23 Kremniczka W okresie od 5 listopada 1944 do 11 lutego 1945 po zakończeniu SPN Niemcy zamordowali tutaj w okopach przeciwczołgowych 747 cywilów (Słowacy, Żydzi, Romowie i partyzanci), w tym 211 kobiet i 58 dzieci w wieku od 6 tygodni do 14 lat. Ofiary leżały w 6 zbiorowych grobach. Była to jedna z największych nazistowskich zbrodni wojennych na Słowacji. W 1949 r. w miejscu egzekucji zbudowano wielki kamienny pomnik... W miejscu zbiorowego mordu zbudowano monumentalny pomnik, przy którym odbywają się uroczystości wspomnieniowe. 9.5.1995, z okazji 50. rocznicy zwycięstwa nad nazizmem, odsłonięto na cześć żydowskich współobywateli pomnik Menora.

24 NEMECKÁ 5 stycznia 1945 po upadku Słowackiego Powstania Narodowego w zakładach wapienniczych w Nemeckiej, powiat Brezno, rozpoczęły się pierwsze zbiorowe egzekucje. W ciągu siedmiu dni zamordowano około 1 000 osób. Mordu oraz spalenia w piecach dokonali członkowie Einsatzkomanda 14 z Bańskiej Bystrzycy oraz członkowie oddziałów Gwardii Hlinki z Poważskiej Bystrzycy. Wśród ofiar byli partyzanci oraz bojownicy antyfaszystowscy ze Słowacji, Francji, byłego Związku Radzieckiego i USA. W zakładach wapienniczych w Nemeckiej zginęli Żydzi, Romowie, słowaccy i zagraniczni partyzanci, antyfaszyści i inni. Nie można ustalić dokładnej liczby zamordowanych w Nemeckiej. Osoby podejrzane i zatrzymane podczas obławy w pociągach i na drogach były bowiem natychmiast przewożone do Nemeckiej i tam, bez sądu, mordowane. Egzekucje w Nemeckiej były okrutniejsze niż w Kremniczce, do zakładów wapienniczych zwożono przede wszystkim osoby z więzienia sądu wojewódzkiego w Bańskiej Bystrzycy. Gwardziści zawsze otoczyli teren wokół zakładów i strzelali do każdego, kto próbował uciec. Ofiarom, zanim je zamordowano, zabierano wartościowe rzeczy. Następnie ofiary musiały klęknąć, strzelano w tył głowy i rzucano je do gotującej się mieszanki wapna i asfaltu. Aby ukryć brutalne czyny, popiół wsypywano do pobliskiej rzeki Hron. O brutalności gwardzistów świadzy również fakt, iż do wrzącego wapna i asfaltu wrzucali żywych ludzi...

25 Żołnierze – powstańcy koło Liptowskiej Osady Wydawanie ekwipunku i broni podczas mobilizacji w Bańskiej Bystrzycy

26 Wyzwalanie Słowacji - 4. ukraiński front – gen. Jeremenko + 1. czechosł. korpus – (31 725 mężczyzn) na zachód od Koszyc – 2. ukraiński front – marszałek Malinowski, 1. i 4. armia rumuńska – w sumie 850 00 mężczyzn styczeń – marzec 1945 posunęli się od Ondawy przez Szarisz, Spisz do Liptowa 19 stycznia 1945 – wyzwolenie Preszowa, Koszyc gen. Andrej Iwanowicz Jeremenko gen. Andrej Ivanovič Jeremenko marszałek Rodion Jakowlewicz Malinowskij

27 wyzwolenie Bratysławy marzec, kwiecień – Liptow, Orawa koniec marca – Komarno, Nitra N. Zamki 4 kwietnia – wyzwolenie Bratysławy. Słowacki rząd uciekł do Austrii. Jego członkowie podpisali z przedstawicielami armii amerykańskiej 8.5.1945 w Austrii umowę o kapitulacji. Prezydent Tiso ukrywał się w klasztorze w mieście Altötting, następnie został umieszczony w amerykańskim obozie dla internowanych i wydany RCS. Niemcy najdłużej utrzymywali się nad Wagiem – Czadca, Trenczyn – 30.4. wyzwolenie Żyliny, Poważskiej Bystrzycy, Czadcy. Słowacja weszła do powojennej Europy jako część światowego frontu antyfaszystowskiego, z większą polityczną pewnością siebie, doświadczeniem i z narodowym organem politycznym – Słowacką Radą Narodową.

28 wyzwalanie Czechosłowacji 1944 - 1945 tereny powstańcze na początku SPN centrum powstania operacje armii amerykańskiej r.1945 operacje armii radzieckiej i 1. czechosł. korpusu w r. 1944-45 linia demarkacyjna w maju 1945 miejsca najcięższych walk rewolucyjne zrywy obywateli czeskich i partyzantów w maju 1945

29 Bartlová, A., Letz, R.2005. Dejepis – národné dejiny pre 3. ročník gymnázií. (Historia – historia państwa dla 3. klasy liceum). Bratislava: SPN, Kováč, D, 1998, Dejiny Slovenska (Historia Słowacji),. Praha: Nakladatelství Lidové noviny 1998, Kováč D., Lipták, L. Kapitoly z dejín pre stredné školy (Rozdziały z historii dla szkół średnich), 1. vydanie. Bratislava: SPN, Slovensko v 20. storočí (1918-1939) na mapách, DMD učební pomůcky /Słowacja w XX wieku (1918-1939) na mapach, pomoce naukowe/ http://www.youtube.com/watch?v=zj-ldCLH6ZI&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=bwKQ6MZoZlM&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=IhKUASWu7cM&feature=related http://www.muzeumsnp.sk/index.php?a0=historia&a1=slovenske_nar_povstanie http://sk.wikipedia.org/wiki/Kremni%C4%8Dka http://bystrica.sme.sk/c/5178519/pred-65-rokmi-sa-vo-vapenke-zacali-masove- popravy.html