Teoria i jej wykładniki w JHP BN Maria Bereśniewicz

Prezentacja na temat: "Teoria i jej wykładniki w JHP BN Maria Bereśniewicz"— Zapis prezentacji:

1 Teoria i jej wykładniki w JHP BN Maria Bereśniewicz

2 Znaczenia słownikowe leksemu 'teoria'

3 systematyzowania i racjonalizowania faktów,
Teoria to system pojęć, definicji, aksjomatów i twierdzeń ustalających relacje między tymi pojęciami i aksjomatami, tworzący spójny system pojęciowy opisujący jakąś wybraną fizyczną lub abstrakcyjną dziedzinę. W przypadku nauk przyrodniczych, inżynieryjnych i nauk humanistycznych teorie są tworzone w celu: systematyzowania i racjonalizowania faktów, wyjaśniania powodów ich występowania, przewidywania przyszłych zdarzeń, budowy nowych systemów/urządzeń/broni.

4 W dziedzinie nauk ścisłych i systemowych niektóre teorie zajmują się
ogólnymi własnościami i zasadami tworzenia teorii "praktycznych", tzn. dotyczących świata fizycznego i działalności ludzkiej, oraz ich logiczną analizą. Takie teorie są metateoriami. Zbiór podstawowych pojęć i twierdzeń teorii danej nauki nazywa się jej paradygmatem. (...) Za:

5 teoria - 1. całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień; 2. dział nauki o literaturze, kulturze, sztuce itp. zajmujący się systematyzowaniem pojęć i twierdzeń leżących u podstaw tych dziedzin; 3. teza jeszcze nieudowodniona lub nieznajdująca potwierdzenia w praktyce. Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów / pod red. Jerzego Bralczyka. - Warszawa, 2005.

6 Spośród poszczególnych teorii,
w kompendiach ogólnych najczęściej definiowane są:

7 teoria estymacji - dział statystyki matematycznej (...),
teoria ewolucji - teoria, wg której (...), teoria gier - dział matematyki (...), teoria informacji - dział matematyki (...), teoria koherencji - teoria filozoficzna (...), teoria liczb - dział matematyki (...), teoria mnogości - dział matematyki (...), teoria państwa i prawa - dyscyplina prawnicza (...) , teoria poznania - dział filozofii (...), teoria względności - dział fizyki (...);

8 Genus proximum definiowanych wyrażeń wskazuje najczęściej na:
dział dziedziny nauki, dyscyplinę w dziedzinie, rzadziej na teorię jako koncepcję badawczą czy poznawczą.

9 „Teoria” jako jednostka leksykalna SJHP BN,
w funkcji: - dopowiedzenia - tematu - określnika

10 W funkcji dopowiedzenia:
przykład słownikowy Nowy Porządek Świata (teoria)

11 W funkcji tematu:

12 Teoria ciał i pierścieni Teoria czarnej skrzynki Teoria dystrybucji
Teoria agencji Teoria atrybucji Teoria błędów Teoria chaosu Teoria ciał i pierścieni Teoria czarnej skrzynki Teoria dystrybucji Teoria ergodyczna Teoria estymacji

13 Teoria masowej obsługi
Teoria ewidencji Teoria fal Elliotta Teoria gier Teoria grup Teoria homologii Teoria homotopii Teoria informacji Teoria masowej obsługi Teoria mnogości

14 Teoria opanowywania trwogi
Teoria obliczalności Teoria opanowywania trwogi Teoria pola Teoria potencjału Teoria poznania Teoria systemów Teoria ugruntowana Teoria węzłów Teoria względności

15 Teoria aktów mowy ---> Akty mowy
Odsyłacze całkowite: wybrane przykłady Teoria aktów mowy ---> Akty mowy Teoria bytu ---> Metafizyka, Ontologia Teoria grafów ---> Grafy Teoria algebr Liego ---> Algebry Liego Teoria hierarchii analitycznej ---> Analiza hierarchiczna procesów Teoria automatów komórkowych ---> Automaty komórkowe Teoria baz Gröbnera ---> Bazy Gröbnera Teoria bifurkacji ---> Bifurkacja (mat.) Teoria operatorów ---> Rachunek operatorowy Teoria postkolonialna ---> Postkolonializm

16 równokształtność wyrażeń, przejęcie znaczeń słownikowych;
Tematy „Teoria ...” : (słowniki języka ogólnego a SJHP BN) równokształtność wyrażeń, przejęcie znaczeń słownikowych;

17 Jednocześnie, sądząc po konstrukcjach odsyłaczy całkowitych,
ma miejsce tendencja wprowadzania „wymiaru teoretycznego” w zakres znaczeniowy niektórych tematów, jako tożsamego z tematem (?); dzieje się tak być może w myśl „ascetyzmu leksykalnego”, redukującego wyrażenia nadmiaru znaczeniowego (?); być może -w części przypadków- jest to redukcja wyrażeń tautologicznych (?). Teoria aktów mowy ---> Akty mowy Teoria bifurkacji ---> Bifurkacja (mat.) Teoria postkolonialna ---> Postkolonializm

18 W funkcji określnika Funkcja ta ujawnia znaczenia aktualne, realne, być może zaś znaczenia relatywne - nieokreślone znaczenie słownikowe (w ramach SJHP BN).

19 potencjalne znaczenia, które określnik (ten) przyjmuje:
Czy 'teoria' to teoria? Potencjalne znaczenia i wskazania aspektów, które określnik nadaje tematom oraz potencjalne znaczenia, które określnik (ten) przyjmuje: pole semantyczne

20 Film polityczny - teoria
- zagadnienia O filmach politycznych : między polityką, politycznością i ideologią / Kamil Minkner. - Warszawa, 2012. Film polityczny - teoria

21 Komunikacja społeczna - teoria Pragmatyka lingwistyczna
Komponowanie sensu w procesie odbioru komunikatów / Aleksy Awdiejew, Grażyna Habrajska. - Łódź, 2010. Gramatyka - teoria Komunikacja społeczna - teoria Pragmatyka lingwistyczna Semantyka lingwistyczna

22 - określnik jako przejaw luki w leksyce JHP BN
i wyraz dystansu słowotwórczego

23 Materiały konferencyjne
Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych? / red. Oktawian Nawrot, Sebastian Sykuna, Jerzy Zajadło. - Warszawa, 2012. Prawo - teoria Materiały konferencyjne

24 - publicystyczne, dygresyjne ujęcia tematu

25 Sztuka po końcu świata : rozmowy / Jerzy Nowosielski. - Kraków, 2012.
Nowosielski, Jerzy ( ) Malarze polscy w. Sztuka sakralna polska - historia w. Ikony - teoria

26 - ujęcie polityczno-historyczne

27 Polityka międzynarodowa - 20-21 w.
Budowanie państwa : władza i ład międzynarodowy w XXI wieku / Francis Fukuyama. - Poznań, 2005. Państwo - teoria Polityka międzynarodowa w.

28 - narracja popularnonaukowa - eseistyka

29 Piękno wszechświata : superstruny, ukryte wymiary i
poszukiwania teorii ostatecznej / Brian Greene. - Warszawa, 2001. Fizyka - teoria Kosmologia

30 Równania algebraiczne Symetria - fizyka Symetria - matematyka
Dlaczego prawda jest piękna : o symetrii w matematyce i fizyce / Ian Stewart. - Warszawa, 2012. Fizyka - teoria Kosmologia - teoria Liczby Mechanika kwantowa Równania algebraiczne Symetria - fizyka Symetria - matematyka Teoria grup Wydawnictwa popularne

31 Granice rozumu / A. K. Dewdney ; przekł. Jerzy Lewiński
Granice rozumu / A. K. Dewdney ; przekł. Jerzy Lewiński. -Warszawa : Amber, Fizyka - historia Fizyka - teoria Matematyka - historia Matematyka - teoria

32 - określnik jako rodzaj semantycznego „wypełniacza” hp
i semantycznego „amortyzatora” relacji tematu rzeczowego do formalnego (650 a 655) w chwd

33 Mały leksykon politologiczny / pod red. Marka Chmaja i
Wojciecha Sokoła. - Lublin, 1997. Polityka - teoria Encyklopedie

34 - filozofia

35 Filozofia - historia - Niemcy - 20 w. Komunikacja społeczna - teoria
Racjonalność i komunikacja : filozoficzne podstawy teorii społecznej Jürgena Habermasa / Tomasz Maślanka. - Warszawa, cop Habermas, Jürgen (1929- ) Filozofia - historia - Niemcy - 20 w. Komunikacja społeczna - teoria Racjonalność - teoria

36 - teorie

37 Wydawnictwa popularne
50 teorii fizyki, które powinieneś znać / Joanne Baker. - Warszawa, 2008. Fizyka - teoria Wydawnictwa popularne

38 - metody badawcze - metodologia

39 Pojęcia i metody matematyki. T. 1, cz. 1, Teorya działań / napisał S
Pojęcia i metody matematyki. T. 1, cz. 1, Teorya działań / napisał S. Dickstein. - Warszawa, 1891. Matematyka - teoria

40 Jeżeli 'teoria' znaczy teorię, to czy...
- znaczy omówienie teorii, czy teksty kwalifikujące się jako teoretyczne, - w związku z tym, jaka jest funkcja określnika chronologicznego oraz określnika historia: x* - teoria - historia - 20 w. x - teoria - 20 w. x - teoria X * każde x oznacza dziedzinę nauki, temat badawczy etc.

41 Współczesne doktryny polityczne / Roman Tokarczyk.
Ideologia - historia - 20 w. Polityka - teoria - historia - 20 w. Podręczniki akademickie

42 Pedagogika -teoria - historia - 20 w.
Współczesne teorie i nurty wychowania / Bogusław Śliwerski. - Kraków, 2010. Pedagogika -teoria - historia - 20 w. Wychowanie -teoria - historia - 20 w.

43 Marketing polityczny - Polska - od 2001 r.
Zrozumieć politykę : główne problemy teorii polityki i współczesnej myśli politycznej / pod red. Romana Bäckera [et al.]. - Toruń, cop Marketing polityczny - Polska - od 2001 r. Polityka - socjologia w. Polityka - teoria - 20 w.

44 Pisma filozoficzne / Albert Einstein. - Warszawa, 2001.
Einstein, Albert ( ) Filozofia - historia - Niemcy w. Fizycy - Niemcy w. Fizyka - teoria - 20 w. Nauka - filozofia

45 Maszyny elektryczne - teoria
Wibroakustyka maszyn elektrycznych z magnesami trwałymi / Paweł Witczak. - Łódź, 2012. Drgania Maszyny elektryczne - teoria Wibroakustyka

46 Analysis of the electroproduction structure functions in the low Q²2 region combining the vector meson dominance and the parton model with possible scaling violation / Jan Kwieciński and Barbara Badełek. - [Warszawa] : Instytut Fizyki Doświadczalnej UW, [1987]. Cząstki elementarne Funkcje Reakcje jądrowe

47 Jaka 'teoria' w teorii : - fundamentalnie pojęte podstawy teoretyczne dziedziny wiedzy, definiujące obszar jej zainteresowań, ustaleń, działań badawczych, terminologię; paradygmat; - "nadbudowa" do dziedziny działań i artefaktów (literatura, sztuka, „technika”, konfrontacyjnie do „empirii” ekonomicznej, socjologicznej, psychologicznej itp.), - synonim wielu teorii, czyli koncepcji badawczych, funkcjonujących w danej dziedzinie: teoria drgań, teoria ewolucji, kwantowa teoria pola, teoria heliocentryczna

48 Pole elektromagnetyczne - teoria Nauki empiryczne – teoria
Fizyka – teoria Liczby – teoria Funkcje – teoria Automaty – teoria Geometria – teoria Aproksymacja – teoria Pole elektromagnetyczne - teoria Nauki empiryczne – teoria Chemia – teoria Malarstwo (szt.plast.) - teoria Literatura – teoria Reżyseria – teoria Zarządzanie - teoria

49 Modele matematyczne – teoria Racjonalność – teoria Decyzje – teoria
Fizyka jądrowa – teoria Kryzys – teoria Wzrost gospodarczy – teoria Plazma (fiz.) - teoria Funkcje – teoria Fizyka molekularna – teoria Algebra – teoria Ewolucja - teoria

50 Ważniejsze wnioski z powyższych
zestawień tematów z określnikiem 'teoria': 1) anachroniczne postaci grupy leksemów JHP BN, 2) tautologiczność semantyki określnika wobec zdefiniowanego znaczenia tematu, 3) redundancja – nadmiar : znaczenia aktualne i słownikowe, języki naturalne a języki sztuczne.

51 Liczby – teoria ---> teoria liczb
Ad 1. Liczby – teoria ---> teoria liczb Automaty – teoria ---> teoria automatów Organizacja – teoria ---> teoria organizacji Aproksymacja – teoria ---> teoria aproksymacji Cząstki elementarne - teoria ---> teoria cząstek elementarnych Wartość – teoria ---> Teoria wartości

52 Na marginesie, językowo-słownikowa niekonsekwencja:
Decyzje – matematyka NU Teoria decyzji i jednocześnie: Decyzje - teoria

53 teoria ewolucji = Ewolucja
Ad 2. Temat Ewolucja - pragmatyka opracowania wskazuje na synonimię teoria ewolucji = Ewolucja w indeksie haseł przedmiotowych: Ewolucja - teoria

54 Modele matematyczne – teoria Estetyka – teoria
Ad 3. Funkcje – teoria Modele matematyczne – teoria Estetyka – teoria Fizyka molekularna – teoria Algebra – teoria Racjonalność – teoria Równania całkowe – teoria Równania różniczkowe – teoria Nauki empiryczne - teoria

55 Zarys teorii równań całkowych i równań różniczkowych
cząstkowych / Janina Wolska-Bochenek. - Warszawa, 1981. Równania całkowe - teoria Równania różniczkowe - teoria Podręczniki akademickie

56 Parabolic equations in divergence form : theory of global
solutions /Tomasz Dłotko. - Katowice, (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach). Równania całkowe Równania różniczkowe

57 Voprosy literatury i èstetiki : issledovaniâ / M. M.
Bahtin. - Moskva, 1975. Estetyka - teoria Powieść - teoria

58 Problemy literatury i estetyki / Michaił Bachtin. - Warszawa, 1982
Estetyka Powieść - teoria

59 O przedmiocie i metodzie estetyki / Stefan Morawski. - Warszawa, 1973.
Estetyka

60 Czy powyższe przykłady, związane z tematem Estetyka, są ilustracją niekonsekwencji, jak poniżej ?

61 Pole elektromagnetyczne
Podstawy teorii pola elektromagnetycznego / Zygmunt Piątek, Paweł Jabłoński. Pole elektromagnetyczne - teoria Podręczniki akademickie Podstawy teorii pola elektromagnetycznego / Paweł Szulkin, Seweryn Pogorzelski. Pole elektromagnetyczne

62 –> tzw. denotaty pośrednie:
- czy wskazują, że o różnicach między tematami decyduje nie tylko wykładnik kategorii tematu (w standardzie MARC21 x00, x10, x11, x30 etc), ale istotnym komponentem znaczenia jest kwalifikacja pojęcia/terminu w systemach wiedzy (dziedziny abstrakcyjne, spekulatywne a pragmatyczne, empiryczne), - przykład ten zwraca uwagę na dystynkcję, która różni tematy – jest nią nie kategoria bazodanowa, nadana wyrażeniu, ale odniesienie do rzeczywistości pozasłownikowej, –> tzw. denotaty pośrednie:

63 – dziedziny empiryczne, indukcyjne (1),
Nauka – dziedziny empiryczne, indukcyjne (1), - dziedziny abstrakcyjne, spekulatywne (2), Dziedziny działalności i technologiczne artefakty (3)

64 Malarstwo (szt.plast.) - teoria
Medycyna – teoria Literatura – teoria Sztuka – teoria Reportaż – teoria Powieść – teoria Aktorstwo – teoria Teatr – historia Malarstwo (szt.plast.) - teoria (1)

65 - określnik teoria a funkcja dystynktywnego określnika historia:
w poniższych przykładach, które dotyczą dziedzin wiedzy spekulatywnej, wydaje się, iż teoria znaczy tyle, co historia (ew. omówienie);

66 Ponadto, gdyby strukturę hasła przedmiotowego przetransponować na strukturę tematyczno-rematyczną, i wg tej struktury ustalać sens oraz funkcję wyrażeń, to czy dla dziedzin i zagadnień abstrakcyjnych, spekulatywnych, systemowych, będących meta wobec rzeczywistości i tzw. universum, określnik teoria, w kontekście tematu, wnosi novum ?

67 Modele matematyczne – teoria Estetyka – teoria
Funkcje – teoria Modele matematyczne – teoria Estetyka – teoria Fizyka molekularna – teoria Algebra – teoria Racjonalność – teoria Równania całkowe – teoria Równania różniczkowe – teoria Instrumenty pochodne kredytowe - teoria (2)

68 Atom Funkcje Modele matematyczne Estetyka Fizyka molekularna Algebra Racjonalność Równania całkowe Równania różniczkowe Nauki empiryczne Czas Plazma (fiz.) Cząstki elementarne

69 Układy elektryczne – teoria Elektrotechnika – teoria
Materiałoznawstwo – teoria Maszyny elektryczne – teoria Prądnice – teoria Transformatory – teoria Rolnictwo - teoria Komasacja gruntów - teoria (3)

70 określnik teoria powinien być zamieniony na teorie
Dla części tematów, wskazujących na spekulatywne i empiryczno-badawcze dziedziny nauki, określnik teoria powinien być zamieniony na teorie

71 Matematyka – teoria Matematyka - teorie

72 Semantyka tematów pozbawionych określnika teoria:
[dziedzina, przedmiot badawczy] – teoria a [dziedzina, przedmiot badawczy] = jej paradygmat i założenia badawcze

73 Fizyka Biologia Chemia Socjologia Kosmologia Nauki polityczne Nauki empiryczne Nauki społeczne Pedagogika Szkolnictwo Sądownictwo

74 = Maria Bereśniewicz 10 maja 2012