Przegląd podstawowych teorii metafizycznych

Prezentacja na temat: "Przegląd podstawowych teorii metafizycznych"— Zapis prezentacji:

1 Przegląd podstawowych teorii metafizycznych
Dorota Andryssek Joanna Skrzypulec Zdrowie Środowiskowe II Przegląd podstawowych teorii metafizycznych

2 Czym jest metafizyka? Spośród wszystkich filozofii żadna nie wydaje się tak abstrakcyjna jak metafizyka. W potocznym użyciu terminem „metafizyczny” opatruje się pogląd lub teorię tak skomplikowaną, że przekraczającą możliwości zrozumienia. Czasami stosuje się to pojęcie jako synonim wobec słów takich, jak „urojony” lub „wyimaginowany”. W rzeczywistości, dla potocznej greki METAFIZYKA oznaczała po prostu „to co następuje po fizyce”. Domniemuje się, iż termin ten wszedł do słownika filozoficznego wraz z odkryciem wśród dzieł Arystotelesa traktatów noszących obecnie miano jego METAFIZYKI.

3 Metafizyka (gr. τα μετα τα φυσικά ta meta ta physika – "to, co po fizyce/ponad fizyką") – dziedzina wiedzy ukonstytuowana przez Arystotelesa, rozważająca byt jako byt oraz jego istotne własności i ostateczne przyczyny.

4 Wiele z wczesnych dzieł greckich pism filozoficznych tytułowano „o naturze” (grecki termin „fizyka” oznacza właśnie naturę). Dzieła te przedstawiały głównie rozważania z zakresu tego, co dzisiaj nazywamy naukami przyrodniczymi, niemniej jednak zawierały spekulacje na temat znaczenia i natury wszechświata- tzn. usiłowały udzielić odpowiedzi na pytania, które powstają po rozwiązaniu czysto fizykalnych problemów, lub dotyczą kwestii przekraczających fizyczny świat zmysłowego doświadczenia.

5 Filozofowie metafizyczni usiłowali wypracować hipotezy, które wytłumaczą (uczynią zrozumiałymi) wszelką wiedzę naukową, wszystko co wiemy i wszystko w co wierzymy w odniesieniu do wszechświata. Te metafizyczne wyjaśnienia miały by zawierać najbardziej ogólną i fundamentalną charakterystykę kosmosu fizycznego i psychicznego (duchowego).

6 Arystoteles rozpoczął swymi rozważaniami bardzo długą drogę, która po dzisiejszy dzień nie znalazła swego końca. Metafizyka, przez setki lat rozwijana, często broniąca się przed doktrynami i wpływami wielu ustrojów polityczno-społecznych jest niezwykle istotną dziedziną wiedzy. Na wiele pytań, które jeszcze kilkaset lat temu pozostawały bez odpowiedzi, dziś znamy już odpowiedź. To nie powinno nas jednak skłaniać ku temu, by przestać się nimi zajmować. Powinno to być motywacją ku temu, by badać dalej. By te pytania, nad którymi zastanawiano się zarówno w starożytnej Grecji jak i dziś, kiedyś w końcu przestały być tajemnicą.

7 W jakim celu istnieje życie na Ziemi?
Jak ono powstało? Czy istnieje Bóg? Jaki jest sens istnienia? To pytania na które, pomimo ewolucji, technologii i industrializacji nadal nie znamy odpowiedzi. I dlatego, uważamy, iż metafizyka jest nadal “królową nauk”- nawet w czasach, w których sztuczne stworzenie ludzkiego chromosomu nie może już być problemem.

8 Sprzeczności Powstało wiele sprzecznych i wykluczających się odpowiedzi. Sokrates koncentrował swoje rozważania na etyce i innych kwestiach nie związanych bezpośrednio z teorią bytu. Dopiero dwaj najwięksi filozofowie starożytności- Platon i Arystoteles sprawili, że zagadnienia znalazły się w centrum rozważań filozoficznych. Platon, budując teorię idei, wprowadza do filozofii nową kategorię transcendencji (filozoficzny termin mający wiele różnych, lecz spokrewnionych znaczeń; m.in.„ istnienie na zewnątrz, poza (ponad) czymś, w szczególności: istnienie przedmiotu poznania poza umysłem poznającym, bądź bytu absolutnego poza rzeczywistością poznającego"). Arystoteles zaś stworzył dualizm materii i formy. Po Arystotelesie, w epoce hellenistycznej, nastąpił odwrót od kwestii przyrodniczych na rzecz etycznych.

9 Pluralizm i monizm Niektórzy z wczesnych myślicieli metafizycznych byli pluralistami i uznali, że naukowa wiedza o wszechświecie musi uwzględniać więcej niż tylko jedną jego właściwość. Pozostali byli monistami tzn. zakładali istnienie tylko jednej podstawowej właściwości świata.   

10 Problem stałości i zmiany
Wczesny grecki filozof Heraklit był teoretykiem zmiany. „Wszystko płynie” mawiał. Nie da się wejść dwa razy do tej samej rzeki, ponieważ nigdy nie pozostaje taka sama. Jedyną trwałą rzeczą jest zasada albo prawo zmiany. Wszystkie rzeczy powstają i giną, tylko zasada pozostaje niezmienna.

11 Kolejnym metafizykiem był Parmenides
Kolejnym metafizykiem był Parmenides. Uważał on, że najważniejszą cechą świata jest to, że się w ogóle nie zmienia. Uważał także, że to co trwa zmienić się może  w nic, nie przestając jednocześnie być trwałym. To co jest, nie może się zmienić w to czego nie ma, nie przestając jednocześnie istnieć. Parmenides mawiał „byt jest, niebytu nie ma, a na świat bytu składa się tylko to, co pozostaje niezmienne. 

12 Następnym metafizykiem był Zenon z Elei
Następnym metafizykiem był Zenon z Elei. Interesowało go tylko, aby potwierdzić filozofie Parmenidesa, głoszącej, że jedynie to co niezmienne i trwałe jest rzeczywiste. Opracował on kilka paradoksów, które  zaprzeczały jakiemukolwiek ruchowi. Najsłynniejszy paradoks dotyczy Achillesa i żółwia. Załóżmy że Achilles porusza się 10 razy szybciej niż żółw, a żółw ma nad nim 10 metrów przewagi, wówczas gdy Achilles przebiegnie 10 metrów goniąc żółwia, ten pokona 1 metr, gdy Achilles z kolei pokona ten metr, żółw przesunie się o 10 centymetrów, i tak w nieskończoność. Żółw, mimo że jest zdecydowanie wolniejszy, nie zostanie nigdy wyprzedzony przez Achillesa.

13 Inny z paradoksów Zenona głosi, iż przedmiot aby pokonać pewien dystans, musi najpierw pokonać połowę tej odległości. Aby jednak dotrzeć do tej połowy, musi najpierw pokonać jej połowę. I tak dalej w nieskończoność. Istnieje także paradoks śmierci. To, że ktoś umiera oznacza, że jest żywy albo martwy. Jeżeli umiera kiedy jest martwy, wówczas musiałby umrzeć dwukrotnie. Jeżeli umiera kiedy jest żywy, wtedy musiałby być żywy i martwy jednocześnie. Tym samym nikt nie jest w stanie umrzeć.

14 Jedną z najważniejszych teorii metafizycznych starożytnego świata jest materializm Demokryta. W myśl jego teorii ostatecznym składnikiem rzeczywistego świata są niepodzielne jednostki fizyczne, atomy. Demokryt uważał, że cały świat zbudowany jest z maleńkich cząsteczek. Każdy atom ma określoną formę, kształt itp. która pozostaje trwała i wciąż ta sama. Atomy są jednocześnie usposobieniem zmienności. Nieprzerwanie zmieniają bowiem pozycję w przestrzeni, poruszając się nieustannie w pustce.

15 Metafizyka Platona Niektóre podstawowe elementy Platońskiej metafizyki zrodziły się z prób rozstrzygnięcia pytania o prawdziwość posiadanej przez nas wiedzy oraz jej przedmiot. W Platońskim obrazie wszechświata rzeczywista, stabilna i niezmienna jest dziedzina idei albo form. Relacja jaka istnieje pomiędzy nadzmysłowym światem rzeczy materialnych, przedstawiona jest w Platońskim dialogu Timajos. Obie sfery rzeczywistości opisane są jako wieczne. Świat idei jest podstawowy, to znaczy stanowi przyczynę wszystkiego, co dzieje się w świecie materialnym. Dynamika zaś tego materialnego świata jest rezultatem jakiejkolwiek aktywności idealnej rzeczywistości, która nie zawiera żadnej zmiany, ani innej formy działalności, lecz funkcjonowania pewnego czynnika, który ma zdolność tworzenia szczególnego rodzaju kopii lub namiastek prawdziwej realności i umieszczania ich w chaosie zmysłowego, materialnego świata. Po jednej stronie mamy więc świat doskonałości, który tworzą niezmienne idee, świat zawierający znaczenia albo definicje rzeczy. Po drugiej- amorficzne, niespójne „coś”, zdolne w pewnym stopniu do przyjmowania rozmaitych aspektów form. Aby wyjaśnić sposób, w jaki obie te realności wchodzą w kontakt ze sobą, Platon wprowadził dodatkowy czynnik, istotę zwaną demiurgiem, zdolną do istnienia na granicy obu światów.

16 Umysł- ciało- dusza Świat ludzki w metafizyce Platońskiej to rodzaj sytuacji granicznej, w sensie nieco przypominającym pozycję demiurga. Przez to, że posiada ciało, jednostka jest częścią fizycznego świata, odbiera wrażenia zmysłowe itp. Jednocześnie jest wyposażona w umysł zdolny do poznania form. Posiada również czynnik sterujący- duszę, która przedstawiana jest jako woźnica rydwanu, kierująca i kierowana przez dwa konie- umysł i ciało. Umysł pragnie wzbić się do niebiańskiej dziedziny idei i dąży tylko do ich kontemplacji. Ciało pożąda aktywności naturalnego życia. Dusza ludzka, zamknięta w więzieniu ciała jest wplątana pomiędzy te sprzeczne siły, usiłując nad nimi panować. Harmonia, którą dusza może osiągnąć może być zrealizowana dopiero po wyzwoleniu się z cielesnego życia. W teoriach tak pojętej metafizyki jesteśmy zdolni do wyzwolenia się spod całkowitego zdeterminizowania przez potrzeby fizyczne. Na ogół ludzie nie mają wolności, bowiem ich żywoty są w pełni określane przez uwarunkowania cielesne. Dusza dopiero po zakończeniu cielesnej egzystencji jest w stanie wzbić się do wiecznego, doskonałego świata idei.

17 Akcent mistyczny Ten element Platońskiej metafizyki, zapewne wbrew intencjom twórcy, rozwinął się w mistyczny pogląd propagujący oderwanie od świata, pogląd który zazwyczaj utożsamia się z platonizmem. Wielu platoników twierdziło, że rzeczy posiadające wartość w tym świecie nie istnieją w realności fizycznej, lecz można je odnaleźć jedynie w dziedzinie idealnej. Utrzymywali, że wyższych metafizycznych realności możemy doświadczyć tylko przez odrzucenie trosk materialnych, oddając się kontemplacji wiecznych właściwości doskonałego świata form.

18 Neoplatonizm Interpretacja poglądów Platona, którą znamy jako neoplatonizm, a której metafizyczna teoria Platona stanowi jeden z filarów, kładzie szczególny nacisk na kwestię wyrzeczenia się świata. Neoplatończycy głosili, że jednostka może stać się częścią tego poziomu rzeczywistości, który rozumie i z którym się utożsamia. Tak więc możliwa jest przemiana własnej natury metafizycznej poprzez wyzbycie się zainteresowania światem fizycznym i zwrócenie się wyłącznie ku realności idealnej.

19 Metafizyka Arystotelesa
Koncepcja Arystotelesa była wielką teorią metafizyczną zmagającą się z problemem zmiany i stałości. Dla Arystotelesa ani postrzegalna zmienność, ani trwałość nie powinny być rugowane podczas konstruowania adekwatnej teorii opisującej fundamentalne właściwości świata.

20 Według Arystotelesa w każdym naturalnym wydarzeniu można rozpoznać dwa podstawowe elementy. Pierwszym jest to, co musi pozostawać niezmienne, stanowić jednocześnie przedmiot zmiany. Drugim jest fakt zachodzenia prawdziwych zmian. Jeżeli weźmiemy przykład żołędzia, z którego wyrasta później dąb, przekonamy się łatwo, że musi istnieć w nim jakaś trwała cecha, która w pewnym czasie posiada jakości nazywane przez nas żołędziem, w późniejszym czasie jakości zwane dębem. Jeżeli by tak nie było, owego wzrastania nie moglibyśmy nazwać zmianą. Musi istnieć aspekt zmienny, w przeciwnym razie nie bylibyśmy w stanie odróżnić żołędzia od dębu.

21 W przeciwieństwie do Platońskich poglądów głoszonych dualistyczną naturę kosmosu, rozdartego pomiędzy światłem idei a widzialną realnością fizycznych rzeczy, teoria metafizyczna Arystotelesa, z resztą bezpośredniego ucznia Platona, zmierzała do opisania świata naturalnego jako świata rzeczywistego. Wychodząc od założenia, że rzeczywistość, z która jesteśmy oswojeni na co dzień, może być wytłumaczona i zrozumiana bez odwoływania się do realności metafizycznych, leżących po za ludzkim doświadczeniem. Arystoteles skonstruował teorię opartą na pojęciach materii i formy, które uważał za podstawowe właściwości wszechświata. Po za tymi dwoma podstawowymi kategoriami, koncepcja Arystotelesowego kosmosu zawiera również pojęcie celu.

22 Materia i cel W najogólniejszym sformułowaniu treścią twierdzenia Arystotelesa jest przekonanie, że każdy przedmiot we wszechświecie, wyjąwszy Boga, jest tak skomponowany z pewnej formy oraz z tworzywa stanowiącego jej podstawę, a zwanego „materią”. Materia każdego przedmiotu ma możliwość przyjmowania formy temu przedmiotowi właściwej i zwanej jego „kresem” lub „celem”. Procesy zmiany i ruchu są realizacją możliwości przedmiotu. Istnieje naturalna tendencja lub teologia, która każe każdemu bez wyjątku przedmiotowi dążyć do osiągnięcia swego naturalnego celu czy też ostatecznej formy. Przemiany, jakim podlegają wszystkie przedmioty, nie dają się zrozumieć inaczej jak tylko w kategoriach zawartych w nich przyczyn.

23 Czyste formy Każdy przedmiot ma względny cel realizowany w ramach formy właściwej dla jego gatunku. Istnieje jednakowoż cel ostateczny każdego przedmiotu, cel polegający na realizacji stanu całkowitego spoczynku, w którym nie byłoby żadnej możliwości zmiany. Wszystko jednak, co jest złożone z materii, zawsze wykazuje pewną możliwość, pewną zdolności do zmiany, ruchu, przemiany. W związku z tym osiągniecie tego ostatecznego stanu możliwe jest tylko poprzez stanie się czystą formą całkowicie pozbawioną materii. Kiedy przyglądamy się wszechświatowi, obserwujemy, że różne gatunki są w stanie osiągną do pewnego stopnia określony stan trwałości, niezmienności czy spoczynku.

24 Najbardziej przybliżonym przykładem tego stanu, jak uważał Arystoteles, jest niebo. Gwiazdy i planety, przynajmniej w granicach wiedzy, jaką dysponował, zmieniają się tylko pod jednym względem, mianowicie pod względem położenie. Ich kształt i wielkość pozostają zawsze stałe- nie giną ani nie powstają. Jedynym sposobem w jaki przejawia się ich poszukiwanie ostatecznej formy jest ciągły kołowy ruch po niebie. W tym ruchu wydaja się nieprzerywanie przemierzać te same trasy, co można tłumaczyć tym samym, iż jedyną rzeczą oddzielającą je od celu jest regularny kołowy ruch, w który uwikłane są w swoim pościgu za stanem czystej formy.

25 Metafizyka epikurejska
W ostrej sprzeczności z Arystotelesowską koncepcją wszechświata, wyjaśnianego zasadniczo w kategoriach celowego działania, pozostaje materialistyczne stanowisko Epikura. Jego teoria, po raz pierwszy zaproponowana przez wczesnego filozofa greckiego Demokryta, a najlepiej znana dzięki poematowi „o naturze wszechrzeczy” rzymskiego poety Lukrecjusza, przestawia wszechświat zawierający tylko rozmaitego kształtu atomy poruszające się w pustej przestrzeni. Pojęcie niepodzielnego atomu stanowiącego podstawowy element świata, nie mającego żadnego celu swych ruchów ani żadnych jakości, wyjąwszy rozmiar i kształt, do wytłumaczenia wszystkiego, co wiemy o świecie.

26 Teoria fizyczna Stałą cechą wszechświata jest fizyczny
atom, nie stworzony i niezmienny. Epikurejczycy uważali atomy za stałe cząsteczki, których nie można rozbić na mniejsze części i które nie występują w nieograniczonej liczbie kształtów oraz rozmiarów. Każdy przedmiot nie jest niczym więcej niż kombinacją atomów rozproszonych w pustej przestrzeni. Podobnie jak ma się rzecz z kamieniami czy stołami, tak też dzieje się z istotami żyjącymi, a nawet z umysłem ludzkim. Pomimo, że atomy pozostają niezmienne, zmieniają się ich układy i dzięki temu przedmioty, które obserwujemy, mogą zmieniać się i znikać, co nigdy nie przydarza się atomom. Ruch jest podstawową cechą atomu. Ruch nie ma początku lecz trwa nieprzerwanie przez cały czas.

27 Metafizyka stoików Ostatni wielki system metafizyczny, który teraz rozważymy, został skonstruowany przez czołowych przeciwników filozofii epikurejskiej, mianowicie przez stoików. Podobnie jak teoria ich adwersarzy, opierał się na materialistycznej wizji świata, z tym, że stoicy, kładąc nacisk na wszechobecny w przyrodzie wzorzec racjonalny, utrzymywali, że świat materialny jest przeniknięty dynamiczną siłą, która funkcjonuje nie w sposób mechaniczny, lecz celowy.

28 Materia i rozum Fundamentalne elementy stoickiego kosmosu to materia i rozum. Elementy te przenikają go na wskroś. Materia nie składa się z atomowych jednostek, lecz stanowi ciągłe amorficzne tworzywo przepojone racjonalną siłą, siłą nadającą mu określone właściwości. W myśl tej koncepcji przedmioty fizyczne są rozmaitymi stanami napięcia materii, zależnymi od sił racjonalnych, istniejących w całym wszechświecie. Dynamiczne właściwości tych sił powodują wszystkie zachodzące zmiany. Element racjonalny stanowi coś, co nazywa się czasami duszą świata, czasami racjonalnymi ziarnami zawartymi w nim, a niekiedy uniwersalnym rozumem czy Bogiem. Rozumieć należy przezeń moc kosmiczną, która organizuje i rządzi całym wszechświatem, znajdując się jednocześnie po za nim, lecz i wewnątrz. Rozważana całościowo stanowi wiodącą zasadę świata, natomiast w jednakowych przejawach jest racjonalnym elementem albo ziarnem obecnym wewnątrz każdej oddzielnej rzeczy, którą kieruje lub reguluje.

29 Determinizm stoicki Ponieważ w metafizyce stoików wszystko, co się dzieje dla jakiejś przyczyny, a przyczyny te stanowią część planu racjonalnego elementu obecnego w kosmosie, tym samym natura podlega całkowicie zdeterminowaniu. Determinizm ten nie jest wszakże efektem określonych stadiów rozwoju wszechświata, lecz raczej wynikiem istnienia kosmicznego celu, końcowego rezultatu, ku któremu zmierza uniwersalny rozum. Wszystko musi się dziać tak, jak się dzieje, ze względu na to, że wszelkie zdarzenia są rozumnie dyktowane przez wszechprzenikający rozum w zgodzie z jego racjonalnym celem. Tym samym każde zdarzenie jest w tym całkowicie racjonalnym świecie równie racjonalne i konieczne, ponieważ nie mogło zdarzyć się coś innego, niźli się dzieje, musiałoby mieć swoją rację. Lecz takie racje nie mogą istnieć ze względu, na to, że uniwersalny rozum kieruje wszystkim, co się zdarza, toteż stanowi jedną racjonalną możliwość.

30 Fatalizm i optymizm Teoria stoików prowadzi do całkowitego fatalizmu i kosmicznego optymizmu. Stanowisko fatalistyczne wynika z rozpoznania faktu, że cokolwiek się dzieje, dziać się musi i nie jesteśmy w stanie tego zmienić. Optymistyczna strona metafizycznego stanowiska stoików jest efektem zrównania z dobrem konieczności i racjonalności tego co się dzieje, ponieważ rozum uniwersalny kieruje aktywnościami świata, układa je w porządek zmierzający do osiągnięcia pewnego kosmicznego celu.

31 Kartezjanizm- metafizyka współczesna
W metafizyce Kartezjusza istnieją trzy podstawowe komponenty wszechświata– Bóg, umysł, materia. Wszystko inne stanowi ich modyfikację lub konkretne przykłady. Bóg jest substancją twórczą, która pozostałe dwie powołała do istnienia. Istotną właściwością substancji psychicznej jest to, że myśli, natomiast podstawową cechą materii jest rozciągłość. Wszystko, cokolwiek się dzieje w dziedzinie mentalnej lub materialnej, całkowicie zależna jest od Boga, który kontroluje je, ustanawiając porządek. Świat fizyczny rozumiany jest jako wielka maszyna działająca zgodnie ze stałymi prawami nałożonymi przez Boga.

32 Zgodnie z twierdzeniem Kartezjusza wszystko co jest rozciągłe, stanowi część tej maszyny włącznie ze światem zwierzęcym, który składa się z wielu mniejszych maszyn funkcjonujących na całkowicie mechanicznych zasadach, aczkolwiek najprawdopodobniej bardziej skomplikowanych, niźli to bywa w przypadku przedmiotów nieożywionych. Jedyną właściwością świata stworzonego, która nie jest częścią maszyny, jest umysł. Teoria ta dostarczyła zadowalającej postawy metafizycznej, dla naukowców np. Galileusza. 

33 W filozofii Kartezjusza, Spinoza nie akceptował dualizmu Boga i świata, myśli i rozciągłości, duszy i ciała. Spinoza uznał, że tym co istnieje jest jedna substancja, która jest zawsze Bogiem i przyrodą. Spinoza definiował substancję jako byt, który istnieje „sam przez się”. Jego zdaniem substancja jest „causa sui”, czyli jest przyczyną samej siebie. Bóg– Przyroda jest zarazem substancją myślącą i rozciągłą. Bóg, świat i myślenie podlegają tym samym prawom logicznym.

34 George Berkeley (ur. 12 marca 1685 r
George Berkeley (ur. 12 marca 1685 r. w Dysert Castle w hrabstwie Kilkenny, zm. 14 stycznia 1753 r. w Oksfordzie) – irlandzki filozof, myśliciel, misjonarz anglikański i biskup Cloyne.

35 Teoria Berkeleya Teoria Berkeleya opiera się na tezie głoszącej, że nie ma nic takiego jak świat materialny, fizyczny, rozumiany w sensie niezależnie istniejących przedmiotów. To, co zazwyczaj nazywamy przedmiotami fizycznymi, jest w rzeczywistości układem idei umysłu. Stół jest zbiorem postrzeżeń, jakich doświadczam podczas dotykania, spoglądania, wąchania go itp. Nie można mówić, że rzeczy są czymś różnym od tego jak się przejawiają. Berkeley twierdził, że wszystko, czego jesteśmy w stanie dowiedzieć się na temat przedmiotów, jest ograniczone do idei, jakie mamy na ich temat. Przejawy przedmiotów, jakich doświadczamy są prawdziwymi przedmiotami i stanowią wrażenia lub postrzeżenia myślącego bytu.

36 Umysł i Bóg Cóż jednak miałby tłumaczyć serię
dziejących się zdarzeń i regularności, w jakie się układają? Zgodnie z wyjaśnieniem Barkeleya, idee są jedynie biernymi rezultatami czegoś, niezdolnymi do tworzenia czy wywoływania dalszych idei. My postrzegający, którzy jesteśmy świadomi idei, jesteśmy zdolni wpływać czy też tworzyć jedynie niewielką liczbę idei które posiadamy.

37 Berkeley wyciąga wniosek, że musi istnieć umysł inny niż nasz, umysł odpowiedzialny za porządek idei, umysł, który nieprzerwanie postrzega wszystkie idee i czasami powoduje, że postrzegamy określone ich zespoły tworzące nasze doświadczenia. Ten powszechny umysł, który zawsze postrzega, jest Bogiem. Dalej w myśl tego filozofa, umysł jest aktywny, stanowi czynnik działający, podczas gdy idee są jedynie biernymi efektami jego funkcjonowania. Cały wspaniały świat przyrody wraz z jego cudowną naukową harmonią nie jest niczym innym jak tylko ekspresją idei boskiego umysłu. Mówi Berkeley: „Świat naturalny przedstawia się nam jako rodzaj języka, znaków, służący do interpretacji umysłu Boga.”

38 Solipsyzm Teoria Berkleya, którą jej autor nazwał immaterializmem (co oznacza rozumienie świata jako pozbawionego materii), otwiera dalsze możliwości radykalizacji zawartych w niej stwierdzeń- w postaci idealizmu subiektywnego i solipsyzmu. To drugie stanowisko głosi, że na tyle, na ile można tego doświadczyć, nie istnieje nic prócz mnie, mojego umysłu i jego idei. Pogląd taki jest rozwinięciem tezy Berkeleya, w myśli której jedyne rzeczy, o których możemy wiedzieć, że istnieją, muszą stanowić treść świadomości. Wynika stąd dalej, iż nie istnieją inne umysły aniżeli tylko mój własny, żadne przedmioty, wyłączywszy moje idee, a wreszcie nie ma nic we wszechświecie ponad strumień myśli, które przewijają się przez moje wnętrze.

39 Georg Wilhelm Friedrich Hegel (ur. 27 sierpnia 1770 w Stuttgarcie, zm
Georg Wilhelm Friedrich Hegel (ur. 27 sierpnia 1770 w Stuttgarcie, zm. 14 listopada 1831 w Berlinie) – niemiecki filozof, twórca klasycznego systemu idealistycznego.

40 Teoria hegla Hegel zamierzał zbudować całkowity system nauki, pojmując go jako całościową, a więc jedyną możliwą formę przedstawiania prawdy w nauce. "Prawda jest całością. Całością zaś jest tylko taka istota, która dzięki swemu rozwojowi dochodzi do swojego ostatecznego zakończenia". System filozofii Hegla składać się miał z trzech części:

41 logika – nauka o idei w sobie i dla siebie, w jej całkowitej abstrakcji, składająca się z logiki subiektywnej (zajmującej się teorią bytu i wiedzy) oraz logiki obiektywnej (zajmującej się teorią pojęć). Poznanie ducha w sobie, jego konieczności w dialektycznym rozwoju, zawiera logika; w niej znajdujemy zasadniczą strukturę systematyczną, którą odnajdziemy łatwo w następnych fazach; filozofia przyrody – nauka o idei w jej innobycie (którą podzielił na mechanikę, fizykę i organikę). Obejmuje poznanie ducha w swej swoistości, ducha dla siebie. filozofia ducha – nauka o idei, która powraca z innobytu do siebie. Synteza form poprzednich w sobie i dla siebie, zawiera pełną świadomość dokonanego przejścia. W obrębie każdej fazy rozróżnia się 3 rodzaje form duchowych. Są to: Duch subiektywny, Duch obiektywny i Duch absolutny.

42 Źródła http://filo-zofia.webpark.pl/metafizyka.htm
Najpopularniejszy na świecie podręcznik filozofii dla niefilozofów; R. H. Popkin, A. Stroll