1 RYNEK 2 A zatem, RYNEK, PAŃSTWO i NORMY KULTUROWE decy- dują CO, JAK, i DLA KOGO wytwarza gospodarka.WŁAŚNIE ROZPOCZYNAMY ANALIZĘ RYNKU.

Prezentacja na temat: "1 RYNEK 2 A zatem, RYNEK, PAŃSTWO i NORMY KULTUROWE decy- dują CO, JAK, i DLA KOGO wytwarza gospodarka.WŁAŚNIE ROZPOCZYNAMY ANALIZĘ RYNKU."— Zapis prezentacji:

1

2 1 RYNEK

3 2 A zatem, RYNEK, PAŃSTWO i NORMY KULTUROWE decy- dują CO, JAK, i DLA KOGO wytwarza gospodarka.WŁAŚNIE ROZPOCZYNAMY ANALIZĘ RYNKU.

4 3 RYNEK JEST TO SYSTEM WSPÓŁZALEŻNYCH TRANSAK- CJI KUPNA I SPRZEDAŻY DOBRA. Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało upodabnia.

5 4 Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało łączy (upodabnia). Niekiedy handel trwa ciągle (np. sprzedaż kanapek na Dwor- cu Centralnym w Warszawie), innym razem – periodycznie (np. na giełdzie papierów wartościowych we Frankfurcie n. Menem).

6 5 Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało łączy (upodabnia). Transakcje zawierane są w wielu miejscach (np. na straganach i w sklepach na Krowodrzy w Krakowie) lub w jednym miejscu (np. na aukcjach obrazów w londyńskim do- mu aukcyjnym Sotheby’s).

7 6 Definicja rynku jest ogólnikowa, bo rynki wiele różni, a mało łączy (upodabnia). Cenę ustala się np. przez licytację, targ, naklejenie nalepki. Handlujacy w różny sposób zdobywają potrzebne informacje np. o towarze.

8 7 Budując UPROSZCZONY OBRAZ, CZYLI MODEL rynku, pominiemy te różnice. Za ważne uznamy natomiast to, że na rynku zwykle pojawiają się: 1. POPYT, 2. PODAŻ, 3. CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ.

9 8 Cena (P) (gb/szt.) Zapotrzebowanie (Q 1 ) (tys. sztuk/rok) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Źródło: Hypothetian Statistics, nr 5, 1995 r. TABLICA 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI POPYT

10 9 Cena (P) gb/sztuka Zapotrzebowanie (Q 1 ) (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 RYSUNEK 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI D 1. Klauzula ceteris paribus. 2. Prawo popytu i jego uzasadnienie

11 10 Rozróżnijmy przesunięcie wzdłuż linii popytu oraz przesunięcie całej linii popytu.

12 11 Cena (P) gb/sztuka Zapotrzebowanie (Q 1 ) (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 B ° 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 RYSUNEK 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI D C °

13 12 Cena (P) (gb/szt.) Zapotrzebowanie (Q 1 ) (tys. sztuk/rok) Przed Po 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Źródło: jak w tablicy 3.1. TABLICA 3.2. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2

14 13 Cena (P) gb/sztuka Zapotrzebowanie (Q 1 ) (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 RYSUNEK 3.2. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI DD’

15 14 Linia popytu przesuwa się m. in. pod wpływem: 1. Zmian cen dóbr pokrewnych. 2. Zmian dochodów nabywców. 3. Zmian gustów nabywców. 4. Zmian liczby nabywców.

16 15 Cena (P) (gb/szt.) Oferta rynkowa (Q 2 ) (tys. sztuk/rok) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Źródło: Hypothetian Statistics, nr 5, 1995 r. TABLICA 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI PODAŻ

17 16 Cena (P) gb/sztuka Oferta rynkowa (Q 2 ) (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 S RYSUNEK 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI 1. Klauzula ceteris paribus. 2. Prawo podaży i jego uzasadnienie

18 17 Rozróżnijmy przesunięcie wzdłuż linii podaży oraz przesunięcie całej linii podaży.

19 18 Cena (P) gb/sztuka Oferta rynkowa (Q 2 ) (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 S A ° B ° RYSUNEK 3.3. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI

20 19 Cena (P) (gb/szt.) Oferta rynkowa (Q 2 ) (tys. sztuk/rok) Przed Po 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Źródło: jak w tablicy 3.3. TABLICA 3.4. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

21 20 Cena (P) gb/sztuka Oferta rynkowa (Q 2 ) (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 S A ° B ° RYSUNEK 3.4. PODAŻ MOTORYNEK W HIPOTECJI S’

22 21 Linia podaży przesuwa się m. in. pod wpływem: 1. Zmian cen czynników produkcji. 2. Zmian sposobu produkcji. 3. Interwencji państwa. 4. Zmian liczby producentów (sprzedawców).

23 22 Cena (P) (gb/szt.) POPYT Q 1 PODAŻ Q 2 (tys. sztuk/rok) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Źródło: tablice 3.1.i 3.3. TABLICA 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ

24 23 Cena (P) gb/sztuka Q 1, Q 2 (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 RYSUNEK 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI D S C F A B E 1. Kwestia STABILNOŚCI sytuacji w punkcie E.

25 24 1. Kwestia STABILNOŚCI sytuacji w punkcie E.

26 25 1. Kwestia STABILNOŚCI sytuacji w punkcie E

27 26 Cena (P) gb/sztuka Q 1, Q 2 (tys. sztuk/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 RYSUNEK 3.5. PODAŻ I POPYT NA MOTORYNKI D S C F A B E 2. „Automat zrobiony z ludzkich działań”. 3. „Niewidzialna ręka rynku”, ktora rozstrzyga, co, jak i dla kogo jest produkowane.

28 27 ZADANIE W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w Hipotecji. a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem. b) Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe? c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe” doprowadzą do jej zmiany? CenaZapotrzebowanieIlość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 a) 6 P 6 E’ D D’ S E Q 3 3

29 28 W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w Hipotecji. a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem. b)Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe? c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe” doprowadzą do jej zmiany? CenaZapotrzebowanieIlość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 b) 6 P 6 E’ D S E Q 3 3 S’

30 29 W tablicy są przedstawione popyt i podaż na rynku czekolady w Hipotecji. a) Pokaż na rysunku, jak zmienią się cena i wielkość obrotów pod wpływem pogłoski, że czekolada chroni przed rakiem. b)Co się stanie z ceną i ilością, gdy podrożeje ziarno kakaowe? c) Powiedzmy, że cena wynosi 4. Co to znaczy, że „siły rynkowe” doprowadzą do jej zmiany? CenaZapotrzebowanieIlość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 c) 6 P 6 D S E Q 3 3 A B P A/B

31 30 ZADANIE Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a)Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów? b)Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość? c)A cena?

32 31 ZADANIE Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a)Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów? b)Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość? c)A cena? P E1E1 D S E Q S’ a) P*P* P1P1 Q1Q1 Q* Linia podaży grzybów przesuwa się w lewo. To jest negatywny szok podażowy. Ilość grzybów będąca przedmiotem handlu maleje (z Q* do Q 1 ). Cena wzrasta z P* do P 1.

33 32 Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a)Pokaż na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybów na targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów? b)Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość? c)A cena? P E1E1 D S E Q S’ b) P*P* P1P1 Q1Q1 Q* P2P2 D’ Q2Q2 Linia popytu na grzyby przesuwa się w lewo. To jest negatywny szok popytowy. W przypadku ilości JEGO SKUTKI MAJĄ TEN SAM KIERUNEK co skutki opisanego w punkcie (a) negatywnego szoku podażowego. W efekcie ilość grzybów będąca przedmiotem handlu maleje jeszcze bardziej (z Q 1 do Q 2 ).

34 33 Kiedy trwają upały, w lesie jest mało grzybów. a)Pokaz na rysunku, co dzieje się wtedy z podażą grzybow na targu w Żyrardowie. Co dzieje się z ceną i ilością grzybów? b)Poza tym skwar obniża popyt na grzyby, bo mniej ludzi przychodzi na targ. Uzupełnij rysunek: co stanie się z linią popytu na grzyby? Jak ostatecznie zmieni się ilość? c)A cena? P E1E1 D S E Q S’ c) P*P* P1P1 Q1Q1 Q* P2P2 D’ Q2Q2 W przypadku ceny skutki negatywnego szoku podażowego i nega- tywnego szoku popytowego mają RÓŻNY KIERUNEK. Nie wia- domo, który z szoków okaże się silniejszy (na rysunku arbitralnie założono, że silniejszy jest szok podażowy). W efekcie ostatecznie cena może wzrosnąć, zmaleć, a nawet nie zmienić się w porówna- niu z sytuacją sprzed nadejścia upałów.

35 34 ZADANIE „Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy rzeczywiście? a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli.

36 35 „Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy rzeczywiście? a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli. P E’ D D’ S E Q P* Q1Q1 P1P1 Q*

37 36 „Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy rzeczywiście? a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli. b) Co powiesz o zachowaniu podaży? (Znowu posłuż się rysun- kiem). P E’ D D’ S E Q P* Q1Q1 P1P1 Q*

38 37 „Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy rzeczywiście? a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli. b) Co powiesz o zachowaniu podaży? (Znowu posłuż się rysun- kiem). LINIA PODAŻY NIE ZMIENIA POŁOŻENIA. c) Czy cytowana opinia jest prawdziwa? P E’ D D’ S E Q P* Q1Q1 P1P1 Q*

39 38 „Upał zwiększa popyt na colę, więc jej cena rośnie. Wywołany tym wzrost podaży coli prowadzi do spadku jej ceny.” Czy rzeczywiście? a) Pokaz na rysunku wpływ upału na popyt i cenę coli. b) Co powiesz o zachowaniu podaży? (Znowu posłuż się rysun- kiem). LINIA PODAŻY NIE ZMIENIA POŁOŻENIA. c) Czy cytowana opinia jest prawdziwa? NIE. NIE NASTĘPUJE TU WZROST PODAŻY, KTÓRY MÓGŁ- BY SPOWODOWAĆ ZMIANĘ CENY COLI. NATOMIAST Z Q* DO Q 1 ZWIĘKSZA SIĘ ZAOFEROWANA NA RYNKU ILOŚĆ NAPOJU, CZEMU ODPOWIADA PRZESUNIĘCIE WZDŁUŻ LINII PODAŻY Z PUNKTU E DO PUNKTU E 1. P E’ D D’ S E Q P* Q1Q1 P1P1 Q*

40 39 ZADANIE Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co pro- dukować?

41 40 Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co pro- dukować? Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej. b) Jak produkować?

42 41 Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co pro- dukować? Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej. b) Jak produkować? Producenci wybierają tu takie sposoby (technologia, lokalizacja produkcji), które pozwalają wytwarzać możliwie najtaniej. c) Dla kogo produkować?

43 42 Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co pro- dukować? Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej. b) Jak produkować? Producenci wybierają tu takie sposoby (technologia, lokalizacja produkcji), które pozwalają wytwarzać możliwie najtaniej. c) Dla kogo produkować? Sprzedawcy dają te dobra tylko tym, którzy są w stanie zapłacić za nie cenę równowagi rynkowej. d) Każdą z odpowiedzi na pytania (a), (b) i (c) zilustruj przykładem z życia codziennego.

44 43 Pomyśl o gospodarce, która składa się z wielu konkurencyjnych rynków. Co to znaczy, że rynek rozwiązuje tu problem: a) Co pro- dukować? Na konkurencyjnym rynku firmy wytwarzają tylko te dobra, za które ludzie chcą płacić cenę równowagi rynkowej. b) Jak produkować? Producenci wybierają tu takie sposoby (technologia, lokalizacja produkcji), które pozwalają wytwarzać możliwie najtaniej. c) Dla kogo produkować? Sprzedawcy dają te dobra tylko tym, którzy są w stanie zapłacić za nie cenę równowagi rynkowej. d) Każdą z odpowiedzi na pytania (a), (b) i (c) zilustruj przykładem z życia codziennego. d) Oto przykłady: da) Warszawscy piekarze pieką i sprzedają smaczny chleb śliwkowy, bo ludzie chcą płacić za taki chleb cenę równowagi rynkowej. db) Konkurencja rynkowa sprawia, że - ze strachu przed utratą klientów - wiele sprzedawczyń w małych prywatnych sklepikach jest bardzo uprzejmych. dc) Ten chleb śliwkowykupują tylko ci, których na niego stać (cena nie jest niska i wynosi np. 1,99 zł za opakowanie). Inni nie kupują tego chleba. e) Co to znaczy, że dzieje się to „automatycznie”?

45 44 e) Co to znaczy, że dzieje się to „automatycznie”? Celem ludzi, o których jest mowa w odpowiedzi na pytanie (d), nie jest powstanie żadnej „równowagi rynkowej”. Nabywcy chcą tanio kupić to, co lubią, a producenci (sprzedawcy) chcą jak najwięcej za- robić. Mimo to, nie zamierzonym, ubocznym skutkiem działań tych wszystkich ludzi jest właśnie stabilna równowaga rynkowa. Rynek jest automatem zrobionym z ludzkich działań!

46 45 ZADANIE a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?

47 46

48 47

49 48 a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika?

50 49 a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika? W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dziala- niami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automa- tycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do potrzeb nabywców. b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy słonecznika?

51 50 a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika? W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dziala- niami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automa- tycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do potrzeb nabywców. b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy słonecznika? Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr pro- dukowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano infor- macje o wytwarzanej ilości dobra...).

52 51 a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika? W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dziala- niami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automa- tycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do potrzeb nabywców. b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy słonecznika? Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr pro- dukowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano infor- macje o wytwarzanej ilości dobra...). c) A co jest odpowiednikiem słońca?

53 52 a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika? W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dziala- niami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automa- tycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do potrzeb nabywców. b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy słonecznika? Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano in- formacje o wytwarzanej ilości dobra...). c) A co jest odpowiednikiem słońca? Odpowiednikiem słońca są ZMIENNE potrzeby nabywców dóbr.

54 53 a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika? W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dziala- niami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automa- tycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do potrzeb nabywców. b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy słonecznika? Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji takiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano in- formacje o wytwarzanej ilości dobra...). c) A co jest odpowiednikiem słońca? Odpowiednikiem słońca są ZMIENNE potrzeby nabywców dóbr. d) Podaj inny przykład podobnej sytuacji.

55 54 a) Na czym polega podobieństwo gospodarki, w której jest bardzo wiele konkurencyjnych rynków, i słonecznika? W obu przypadkach mamy do czynienia z automatycznymi dziala- niami, ktore przypominają celowe działania. Słonecznik „automa- tycznie” odwraca swoją tarczę w kierunku słońca. Konkurencyjny rynek „automatycznie” dostosowuje to, co wytwarzają firmy, do potrzeb nabywców. b) Co w przypadku takiej gospodarki jest odpowiednikiem tarczy słonecznika? Odpowiednikiem tarczy słonecznika jest struktura produkcji ta-kiej gospodarki. (Oto jej opis: wyobraź sobie listę wszystkich dóbr produkowanych w tej gospodarce; przy każdej pozycji podano in- formacje o wytwarzanej ilości dobra...). c) A co jest odpowiednikiem słońca? Odpowiednikiem słońca są ZMIENNE potrzeby nabywców dóbr. d) Podaj inny przykład podobnej sytuacji. Rakieta samonaprowadzająca się na cel.

56 55

57 56 ZADANIE a) Punkty 25V i 26V na rys. A odpowiadają cenom i sprzedaży wielkanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne - poza ceną – czynniki, od których zależało zapotrzebowanie, były stałe). Oszacuj linię popytu (uzasadnij metodę).  Q 26V     P 25V P 26V Q 25V Q P 0  25V 26V

58 57 ZADANIE a) Punkty 25V i 26V na rys. A odpowiadają cenom i sprzedaży wiel- kanocnych zajęcy z czekolady, odpowiednio, 25 i 26 maja. (Inne – poza ceną – czynniki, od których zależało zapotrzebowanie, były sta- łe). Oszacuj linię popytu (uzasadnij metodę).  Q 26V     P 25V P 26V Q 25V Q P 0  25V 26V Na rys. A, odwołując się do dostępnych danych obserwacyjnych, szacujemy linię popytu na czekoladowe zające (jest to linia 25V 26V). Wszak linia popytu składa się z punktów, którym odpowiada- ją: cena na osi pionowej oraz wielkość zapotrzebowania zgłaszanego przy tej cenie na osi poziomej. Na rys. A chodzi właśnie o punkty 25V i 26V. Dnia 25 maja cena wynosiła P 25V a sprzedaż, czyli zapo- trzebowanie (przecież nikt nie kupował pod przymusem!), Q 25V. Dnia 26 maja cenie P 26V odpowiadało zapotrzebowanie Q 26V.  Q 26V     P 25V P 26V Q 25V Q P 0  25V 26V

59     P 12 P 11 Q 11 Q 12 Q P 0 XI XII b) Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje. Punkty XI i XII na rysunku B znowu pokazują ceny i wielkość sprzedaży, tym razem w listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz punkty, szacując linię popytu. Jesteś zadowolony z wyniku?

60     P 12 P 11 Q 11 Q 12 Q P 0 XI XII b) Jesienią nie sprzedane zające przetopiono na święte Mikołaje. Punkty XI i XII na rys. B znowu pokazują ceny i wielkość sprze- daży, tym razem w listopadzie i w grudniu. Jeszcze raz połącz pun- kty, szacując linię popytu. Jesteś zadowolony z wyniku? b) Na rys. B próba połączenia punktów XI i XII prowadzi do pow- stania linii o nachyleniu dodatnim. To zaprzecza prawu popytu.! Za- pomnieliśmy o klauzuli ceteris paribus! W XI i XII zbliżały się świę- ta. Ludzie coraz chętniej kupowali Mikołaje z czekolady. Pozytywny szok popytowy przesuwał linię popytu w prawo. A zatem zaobserwo- wane punkty XI i XII są punktami jej przecięcia z linią podaży.     P 12 P 11 Q 11 Q 12 Q P 0 XI XII D2D2 D1D1 S

61 60 ZADANIE a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.

62 61 ZADANIE a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. NIE ZAWSZE. Co prawda konkurencyjny rynek „automatycznie” sprawia, że są wytwarzane takie dobra, których potrzebują nabyw- cy. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie odpowiada wszystkim. Pomyśl np. o heroinie, usługach prostytutki, karabinku Kałasznikowa, które tu i ówdzie można kupić w Warszawie. b) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Jak produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład.

63 62 ZADANIE a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. NIE ZAWSZE. Co prawda konkurencyjny rynek „automatycznie” sprawia, że są wytwarzane takie dobra, których potrzebują na- bywcy. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie odpowiada wszystkim. Pomyśl np. o heroinie, usługach prostytutki, karabinku Kałasznikowa, które tu i ówdzie można kupić w Warszawie. b) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Jak produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. NIE ZAWSZE. Co prawda na rynku przedsiębiorstwa wybierają najtańsze sposoby produkcji. Jednak czasem prowadzi to do sytua- cji, która nie wszystkim odpowiada. Pomyśl o fabryce i związkach arsenu wdychanych przez okolicznych mieszkańcow, bo to się opła- ca właścicielowi. c) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Dla kogo produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. Dla kogo produko- wać?

64 63 ZADANIE a) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Co produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. NIE ZAWSZE. Co prawda konkurencyjny rynek „automatycznie” sprawia, że są wytwarzane takie dobra, których potrzebują na- bywcy. Jednak czasem prowadzi to do sytuacji, która nie odpowiada wszystkim. Pomyśl np. o heroinie, usługach prostytutki, karabinku Kałasznikowa, które tu i ówdzie można kupić w Warszawie. b) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Jak produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. NIE ZAWSZE. Co prawda na rynku przedsiębiorstwa wybierają najtańsze sposoby produkcji. Jednak czasem prowadzi to do sytua- cji, która nie wszystkim odpowiada. Pomyśl o fabryce i związkach arsenu wdychanych przez okolicznych mieszkańcow, bo to się opła- ca właścicielowi. c) Czy rynkowa odpowiedź na pytanie „Dla kogo produkować?” w pełni zadowala społeczeństwa? Podaj przykład. Dla kogo produko- wać? NIE ZAWSZE. Co prawda rynek wynagradza przedsiębiorczych i oszczędnych. Jednakże niektórzy – z własnej lub nie z własnej winy – nie mają nic na wymianę i rynek przydziela im mało dóbr. Pomyśl o pięciolatku, który za rok umrze na raka krtani, bo tata pije, a leki są drogie.

65 64 Kiedy państwo interweniuje w gospodarce, zmieniając rynkowe roz- strzygnięcie kwestii «Co, jak i dla kogo jest produkowane? », rynek przestaje być „wolny” i staje się „regulowany”. Prawdziwe gospo- darki nie są ani „państwowe” ani „rynkowe”, lecz „MIESZANE”.

66 65  CENA MAKSYMALNA jest to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży. PROSTE PRZYKŁADY INTERWENCJI PAŃSTWA

67 66  CENA MAKSYMALNA jest to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży. Rysunek: Cena maksymalna chleba w Hipotecji Cena (P) gb/sztuka Q 1, Q 2 (tys. ton/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D S A B E PROSTE PRZYKŁADY INTERWENCJI PAŃSTWA

68 67 Rysunek: Cena maksymalna chleba w Hipotecji Cena (P) gb/sztuka Q 1, Q 2 (tys. ton/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D S A B E Co z tego, że szynka jest w sklepach, gdy nikogo na nią nie stać? Za „komuny” pojawiała się rzadko, ale można ją było „wystać”!

69 68  CENA MINIMALNA jest to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży.

70 69  CENA MINIMALNA jest to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży. Rysunek: Cena minimalna mięsa w Hipotecji Cena (P) gb/sztuka Q 1, Q 2 (tys. ton/rok) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D S C F E

71 70 ZADANIE Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość za- potrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5? CenaZapotrzebowanie Ilość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606

72 71 ZADANIE Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość za- potrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5? CenaZapotrzebowanie Ilość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1.

73 72 ZADANIE Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość za- potrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5? CenaZapotrzebowanie Ilość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2?

74 73 ZADANIE Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość za- potrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5? CenaZapotrzebowanie Ilość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3.

75 74 ZADANIE Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość za- potrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5? CenaZapotrzebowanie Ilość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3. c) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny maksymalnej na poziomie 4?

76 75 ZADANIE Oto pewien rynek. a) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość za- potrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 5? CenaZapotrzebowanie Ilość zaoferowana 060 151 242 333 424 515 606 Cena wzrośnie do 5, oferta także wzrośnie do 5; zapotrzebowanie zmaleje do 1. b) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny minimalnej na poziomie 2? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena minimalna 2 jest niższa od ceny równowagi rynkowej, która wynosi 3. c) Jak zmienią się: cena, oferta i wielkość zapotrzebowania po ustaleniu ceny maksymalnej na poziomie 4? W ogóle się nie zmienią, ponieważ cena maksymalna 4 przewyż- sza cenę równowagi rynkowej.

77 76 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* BARDZIEJ SKOMPLIKOWANY PRZYKŁAD INTERWENCJI PAŃSTWA – JAK DZIAŁA PODATEK? Oto konkurencyny rynek. Na osi pionowej zaznaczamy cenę płaconą przez NABYWCĘ. Na takim rynku państwo wprowa- dza PODATEK OD SPRZEDAŻY (podatek kwotowy).

78 77 Na takim rynku państwo wprowadza PODATEK OD SPRZEDAŻY (podatek kwotowy)…

79 78 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* Po wprowadzeniu podatku linia popytu, D, nie zmienia położe- nia. Przecież nie zmieniają się: ceny dóbr pokrewnych, dochody nabywców, gusty nabywców.

80 79 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* P°P° T Natomiast linia podaży, S, przesuwa się do góry o odcinek odpo- wiadający stawce wprowadzonego podatku (w lewo). Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką do- starczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że na- bywcy zapłacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powięk- szoną o stawkę podatku.

81 80 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* P°P° T S1S1 Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką dostarczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy za- płacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o stawkę podatku. Okazuje się, że wprowadzenie podatku od sprzedaży powoduje ne- gatywny szok podażowy na rynku opodatkowanego dobra.

82 81 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* S’ E1E1 Q1Q1 A P1P1 P2P2 B Oto końcowy efekt wprowadzenia podatku. Wzrosła cena płacona przez nabywców, spadła cena, którą dostają sprzedawcy, zmalała ilość dobra będąca przedmiotem handlu. Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku na nabywców... DLACZEGO??

83 82 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* S’ E1E1 Q1Q1 A Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku na nabywców... DLACZEGO?? Kiedy rosła cena, sprzedawcy sprzedawali coraz mniej, bo nabywcy kupowali coraz mniej. Powstała nadwyżka oferty nad zapotrzebowaniem (np. zob. odcinek FG na rysunku) zmuszała sprzedawców do zaakceptowania niższej ceny... F G P°P° P1P1 P2P2

84 83 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* S’ E1E1 Q1Q1 A P1P1 P2P2 B Czy dostrzegasz obszar odpowiadający wpływom z tego podatku do budżetu państwa? Oczywiście chodzi o pole P 1 P 2 AE 1. Kiedy właściwie cena dla nabywcy wzrośnie bardziej niż spadnie cena dla sprzedawcy? Być może, w odpowiedzi pomoże Ci „teoria gwoździa”?

85 84 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* S’ Q1Q1 P1P1 P2P2 Teoria gwoździa D’

86 85 D E Q P P*P* Q*Q* Q1Q1 P1P1 D’ Co to właściwie znaczy, że linia popytu staje się bardziej stroma? Otóż w takiej sytuacji, reagując na wzrost ceny (P*P 1 ), nabywcy ograniczają zapotrzebowanie mniej niż w przypadku względnie płaskiej linii popytu! Q*Q 1 <Q*Q 2. Przyczyną może byc np. brak bliskich substytutów drożejącego dobra... Q2Q2

87 86 D S E Q PBPB P*P* Q*Q* S’ E1E1 Q1Q1 A P1P1 P2P2 B Na jakim rynku wprowadzenie podatku od sprzedaży spowoduje większy wzrost ceny, na rynku mleka, czy na rynku wody mineralnej?