Słowniki i korpusy języka polskiego

Prezentacja na temat: "Słowniki i korpusy języka polskiego"— Zapis prezentacji:

1 Słowniki i korpusy języka polskiego

2 Leksykografia opracowywanie słowników, słownikarstwo nauka o metodach i technice opracowywania słowników Słownik – zbiór słów lub wyrażeń ułożonych i opracowanych według jakiejś zasady. Dzieli się na artykuły hasłowe ułożone w porządku alfabetycznym, rzadko tematycznym. Rodzaj słownika określa zasadę budowy artykułu hasłowego i sposób uporządkowania. Kwalifikator – skrót podawany przed definicjami w słowniku, encyklopedii zawierający informację o zakresie używania danego wyrazu lub jego różnorodnym nacechowaniu, np. stylistycznym, chronologicznym, ekspresywnym (Engelking, Markowski, Weiss 1989, 300) Stosowane są różnego rodzaju kwalifikatory – najczęściej we wstępie do danej publikacji można znaleźć ich opis.

3 Rodzaje słowników jednojęzycznych
ogólny języka polskiego ortograficzny języka frazeologiczny terminologiczny (np. prawniczy) grup społecznych i zawodowych etymologiczny częstotliwościowy (frekwencyjny) synonimiczny onomastyczny skrótów ortoepiczny wyrazów bliskoznacznych itd.

4 Rodzaje kwalifikatorów
Kwalifikatory chronologiczne: daw., przestarz. Kwalifikatory frekwencyjne: rzadziej Kwalifikatory dotyczące zasięgu użycia innego niż zasięg czasowy Zasięg sytuacyjny/stylistyczny: książk., pot., urzęd., zasięg geograficzny: białost., krak., lubel. zasięg środowiskowy: młodz., przestęp., Kwalifikatory specjalistyczne, odsyłające do dziedziny działalności ludzkiej, w tym wiedzy fachowej lub nauki: - odsyłające do konkretnej dziedziny: anat., archeol., med., bank., bibliot., biol., biznes., chem., ekon., filoz., geogr., inform., zool., itd. - Odsyłające do grupy dziedzin: techn., nauk., kultur., Kwalifikatory ekspresywne, informujące o treści emocjonalno- wartościującej jednostki: pogard., pejorat., wulg., żart., iron. (Kurkiewicz 2007, 44-45)

5 Najnowsze słowniki języka polskiego

6 Słownik języka polskiego pod red. Mieczysława Szymczaka (1978)
Najpopularniejszy ogólny słownik dostępny w licznych wariantach 3 tomy zawiera około haseł: wyrazy używane powszechnie, terminy specjalistyczne. Podaje także frazeologię, przykłady użycia, informacje fleksyjne , kwalifikatory zakresowe i stylistyczne, najważniejsze synonimy i informacje etymologiczne.

7 Słownik współczesnego języka polskiego pod red. Bogusława Dunaja (1996)
słownik jednotomowy obejmuje ponad haseł uwzględniono w nim słownictwo specjalistyczne (tylko najbardziej rozpowszechnione). zawiera niektóre wyrazy potoczne i środowiskowe, słownictwo dawne, dotyczące realiów i kultury wcześniejszych epok i sporo wyrazów nowych

8 Nowy słownik języka polskiego PWN pod red. Mirosława Bańki (2000)
jednotomowy obejmuje objaśnieniami około jednostek leksykalnych Każda jednostka leksykalna jest zaopatrzona w informację gramatyczną, rejestr synonimów i antonimów w postaci przypisów na marginesach, oraz informacje z zakresu pragmatyki językowej. Innowacją są kontekstowe definicje, formułowane naturalną polszczyzną

9 Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. Stanisława Dubisza (2003)
cztery tomy koncentruje się na opisie słownictwa polszczyzny ogólnej drugiej połowy XX w. obejmuje ok jednostek hasłowych oraz kilkaset tysięcy zestawień terminologicznych, frazeologizmów i przysłów Wprowadza wiele nowego – opis słownictwa wg zasady klasyfikacji na nacechowane i nienacechowane, podawanie podstaw etymologicznych wyrazów pochodzenia obcego, definiowanie treści przysłów, podawanie schematów typowych połączeń składniowych, informacji dotyczących pisowni, wymowy i pragmatyki. Szeroko uwzględnia słownictwo potoczne, wtręty o genezie obcojęzycznej, formy najczęściej stosowanych skrótowców.

10 Popularny słownik języka polskiego (2007)
zawiera podstawowych, używanych na co dzień wyrazów i zwrotów a także wybrane związki frazeologiczne oraz wskazówki poprawnościowe dobór i opracowanie haseł jest wynikiem pracy zespołu językoznawców Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem Bogusława Dunaja

11 Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod red
Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod red. Andrzeja Markowskiego (1999) jednotomowy ok haseł największy słownik poprawnościowy, oprócz ułożonych alfabetycznie haseł z objaśnieniem poprawnego użycia i wskazaniem najczęstszych błędów zawiera artykuły przeglądowe dotyczące różnych zagadnień poprawnościowych W osobny blok wydzielone nazwy geograficzne skróty i skrótowce i nazwiska

12 Inny słownik języka polskiego pod red. Mirosława Bańki (2000)
Ok jednostek Obszerny ogólny słownik języka polskiego wyróżnia się innym od tradycyjnego sposobem definiowania znaczenia słów (sposób ten może być szczególnie przydatny m. in. w nauce języka polskiego przez cudzoziemców)

13 Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny pod red
Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny pod red. Haliny Zgółkowej (1994) Wydawany od 1994, 50 tomów prezentuje zasób leksykalny znajdujący już opis we wcześniejszych opracowaniach i sumujący rejestr słownictwa polskiego końca XX w. zawiera sporo słów obcego pochodzenia adresowany do najszerszego kręgu odbiorców

14 Wielki słownik języka polskiego
trwają nad nim prace – polszczyzna po 1945 r. (Żmigrodzki, Przybylska) Tylko w wersji elektronicznej Źródłem komputerowe korpusy języka polskiego

15 Internetowe korpusy języka polskiego
Korpus językowy to zbiór tekstów, w którym szukamy typowych użyć słów i konstrukcji oraz innych informacji o ich znaczeniu i funkcji. Bez dostępu do korpusu nie da się dziś prowadzić badań językoznawczych, pisać słowników ani podręczników języków obcych, tworzyć wyszukiwarek uwzględniających polską odmianę, tłumaczy komputerowych ani innych programów zaawansowanej technologii językowej. Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP) Korpus Języka Polskiego Wydawnictwa Naukowego Korpus IPI PAN

16 Narodowy korpus języka polskiego (NKJP)
wspólna inicjatywa Instytutu Podstaw Informatyki PAN, Instytutu Języka Polskiego PAN, Wydawnictwa Naukowego PWN oraz Zakładu Językoznawstwa Komputerowego i Korpusowego uniwersytetu Łódzkiego korpus referencyjny polszczyzny wielkości kilkuset milionów słów Lista źródeł korpusu zawiera nie tylko klasykę literatury polskiej, ale też prasę codzienną i specjalistyczną, nagrania rozmów, teksty ulotne i internetowe. Zróżnicowanie tematyczne i gatunkowe tekstów, dbałość o reprezentację rozmówców obu płci, w różnym wieku i z różnych regionów, są dla wiarygodności korpusu równie ważne jak jego wielkość. Dwie wyszukiwarki – konkordancje i kolokacje

17 Korpus Języka Polskiego Wydawnictwa Naukowego
Wydawnictwo Naukowe PWN przygotowało i udostępniło sieciową wersję Korpusu Języka Polskiego PWN wielkości 40 milionów słów. Korpus składa się z fragmentów 386 różnych książek, 977 numerów 185 różnych gazet i czasopism, 84 nagranych rozmów, 207 stron internetowych oraz kilkuset ulotek reklamowych. Pełna wersja sieciowa korpusu jest dostępna odpłatnie, a bezpłatnie wersja demonstracyjna wielkości ponad 7,5 miliona słów na stronie:

18 Korpus IPI PAN Korpus IPI PAN jest dużym (obecnie ponad 250 mln segmentów), anotowanym morfosyntaktycznie, publicznie dostępnym korpusem języka polskiego, stworzonym przez Zespół Inżynierii Lingwistycznej w Instytucie Podstaw Informatyki PAN, w ramach projektów Komitetu Badań Naukowych oraz w ramach badań statutowych IPI PAN.

19 Český národní korpus (ČNK)
je akademický projekt zaměřený na budování rozsáhlého počítačového korpusu především psané češtiny. Pracuje na něm Ústav Českého národního korpusu na Filozofické fakultě Univerzity Karlovy v Praze (ÚČNK). Od svého založení roku 1994 má ÚČNK na starosti budování ČNK, jeho rozvoj a rovněž činnosti související, zvláště v oblasti výuky a pěstování oboru korpusová lingvistika. Korpusy języka pisanego i mówionego Pełny opis na stronie:

20

21 Literatura: Kania S., Tokarski J., 1984, Zarys leksykologii i leksykografii polskiej,Warszawa. Kurkiewicz J., 2007, Kwalifikatory w Wielkim Słowniku języka polskiego, [w:] Nowe Studia Leksykograficzne, pod red. P. Żmigrodzkiego i R. Przybylskiej, Kraków. Lewandowska-Tomaszczyk B. (red.), 2005, Podstawy językoznawstwa korpusowego, Łódź. Piotrowski T., 2001, Zrozumieć leksykografię, Warszawa. Piotrowski T., 2004, Komputerowe korpusy tekstowe polszczyzny. Materiały Zjazdu polonistów, Kraków.