PRZEMOC WOBEC DZIECKA WYBRANE ZAGADNIENIA wykład 3 Monika Zielona-Jenek Pracownia Seksuologii Społecznej i Klinicznej IP UAM POZNAŃ 2011.

Prezentacja na temat: "PRZEMOC WOBEC DZIECKA WYBRANE ZAGADNIENIA wykład 3 Monika Zielona-Jenek Pracownia Seksuologii Społecznej i Klinicznej IP UAM POZNAŃ 2011."— Zapis prezentacji:

1 PRZEMOC WOBEC DZIECKA WYBRANE ZAGADNIENIA wykład 3 Monika Zielona-Jenek Pracownia Seksuologii Społecznej i Klinicznej IP UAM POZNAŃ 2011

2 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
PRZEMOC FIZYCZNA

3 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGANIENIA.
PRZEMOC FIZYCZNA Kryteria definicyjne: Zadawanie bólu / powodowanie urazów fizycznych przez zastosowanie siły fizycznej Działanie intencjonalne Ryzyko / realne urazy fizyczne Działanie aktywne lub zaniechanie (zaniedbanie fizyczne) Formy: bicie, oparzenia, krępowanie, ugryzienia, potrząsanie, podawanie szkodliwych substancji

4 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGANIENIA.
PRZEMOC FIZYCZNA Rozpoznanie medyczne T.74 (ICD 10) – zespoły maltretowania Historyczny kontekst opisu przemocy fizycznej w literaturze medycznej (Kempe, Silverman, Steele, 1962) Wskazówki diagnostyczne: wywiad z opiekunami badanie kliniczne badanie radiologiczne

5 Zespół dziecka potrząsanego
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGANIENIA. PRZEMOC FIZYCZNA Zespół dziecka potrząsanego (Caffey, 1974) zespół symptomów powstałych w wyniku gwałtownego potrząsania i / lub uderzenia niemowlęcia / małego dziecka w głowę mechanizm powstania: potrząsanie dzieckiem -> uraz mózgu, niedotlenienie, obrzęk -> charakterystyczne objawy: krwiaki podtwardówkowe, obrzęk mózgu, krwotok w siatkówce + często: siniaki na korpusie / ramionach, złamania kości długich i żeber konsekwencje bezpośrednie i długoterminowe syndromu dziecka potrząsanego (oznaki) dane epidemiologiczne

6 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGANIENIA.
PRZEMOC FIZYCZNA Syndrom Munchausena per procura uporczywe zgłaszanie przez rodzica wymyślonych / prowokowanych symptomów somatycznych u dziecka, powodujących w konsekwencji długotrwałe zbędne badania lekarskie, hospitalizacje, leczenie symptomy mogące sugerować SMpp Nie dająca się wyjaśnić / leczyć nawracająca choroba, najczęstsze objawy, niespójność wyników badań laboratoryjnych, niespójność objawy – wywiad – obraz kliniczny – badania dodatkowe, zła tolerancja wszelkich typów leczenia, zachowania matki dane epidemiologiczne

7 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGANIENIA.
PRZEMOC FIZYCZNA Przykład 1. Rodzice 3 miesięcznej Oli zgłosili się do lekarza z powodu poparzenia słonecznego, jakiego doznała dziewczynka w upalny dzień. Dziewczynka spała w wózku w ogrodzie pod drzewem, podczas gdy tata (pod opieką którego się znajdowała) zajął się koszeniem trawy z drugiej strony domu. Obok dziewczynki bawił się jej czteroletni brat, który w czasie zabawy przesunął wózek na słońce, bo przeszkadzał mu w dostępie do drzewa. Po chwili znudził się zabawą i przeniósł się do domu, dziewczynka zaś została na słońcu. Gdy ojciec skończył pracę i przyszedł do Oli, dziewczynka głośno płakała, miała zaczerwienioną skórę a w niektórych miejscach bąble. Spędziła na słońcu około 2 godzin.

8 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGANIENIA.
PRZEMOC FIZYCZNA Przykład 2. Kamil jest przez wielu dorosłych uznawany za wyjątkowo trudne dziecko. Rzadko od razu słucha poleceń, eksperymentuje z łamaniem zakazów. Pod nieobecność rodziców (gdy Kamil wraca ze szkoły, a rodzice są jeszcze w pracy), Kamilem zajmuje się babcia. Kiedy po raz kolejny nie chce jej słuchać, np. siąść do obiadu, babcia wykorzystuje swój „sposób” na Kamila: chwyta go za ucho i tak prowadzi do pokoju, a następnie trzyma go za ucho podczas całego posiłku. Dzięki temu Kamil szybko i sprawnie zjada cały posiłek, a potem przez co najmniej godzinę siedzi spokojnie w swoim pokoju.

9 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
WYKORZYSTANIE SEKSUALNE

10 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
WYKORZYSTANIE SEKSUALNE Synonimy wykorzystanie seksualne napastowanie seksualne molestowanie seksualne nadużycie seksualne Terminy pokrewne przemoc seksualna pedofilia kazirodztwo

11 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
WYKORZYSTANIE SEKSUALNE „Wykorzystanie seksualne dziecka to włączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi między dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy. Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby. Aktywność taka może dotyczyć: 1/ namawiania lub zmuszania dziecka do angażowania się w prawnie zabronione czynności seksualne; 2/ wykorzystywania dziecka do prostytucji lub innych prawnie zakazanych praktyk o charakterze seksualnym; 3/ wykorzystywania dziecka do produkcji materiałów lub przedstawień o charakterze pornograficznym.” WHO, za: Sajkowska (2002)

12 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
WYKORZYSTANIE SEKSUALNE 1. Dziecko wykorzystane nie jest w stanie w pełni zrozumieć aktywności seksualnej nie jest w stanie udzielić na nią świadomej zgody nie jest dojrzałe rozwojowo do podjęcia aktywności seksualnej nie może zgodzić się na nią w ważny prawnie sposób aktywność taka jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa Polski kodeks karny specjalną ochroną otacza małoletnich poniżej 15 roku życia (art. 200 par.1 k.k.).

13 2. Osoba wykorzystująca - dorosły lub inne dziecko
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA. WYKORZYSTANIE SEKSUALNE 2. Osoba wykorzystująca - dorosły lub inne dziecko starsza charakteryzująca się wyższym stopniem rozwoju ofiara pozostaje z nim w relacji opieki, zależności, władzy. Normy prawne za osobę dorosłą uznają jednostkę powyżej 18 roku życia.

14 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
WYKORZYSTANIE SEKSUALNE 3. Aktywność seksualna Celem aktywności jest zaspokojenie potrzeb osoby wykorzystującej. Formy: 1. Zachowania bez kontaktu fizycznego 2. Pobudzanie intymnych części ciała dziecka 3. Penetracja seksualna (manualna lub za pomocą narzędzi) 4. Kontakty oralne (zmuszanie do poddania się im lub do ich wykonywania) 5. Penetracja genitalna 6. Seksualne wyzyskiwanie dzieci 7. Przemoc seksualna połączona z innymi formami przemocy (odurzanie ofiary narkotykami, alkoholem) Faller (1990)

15 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
KRZYWDZENIE I ZANIEDBYWANIE EMOCJONALNE PRZEJAWY W RELACJACH RODZINNYCH

16 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
KRZYWDZENIE I ZANIEDBYWANIE EMOCJONALNE Kryteria definicyjne (Glaser, Prior, 2003) Odnosi się do relacji / związku między osobami, nie do pojedynczego zdarzenia lub serii zdarzeń Działania powtarzają się, są stałe i charakterystyczne dla relacji Działania są rzeczywiście lub potencjalnie szkodliwe dla dziecka Krzywdzenie obejmuje podejmowanie działań i ich zaniechanie Nie wymaga kontaktu fizycznego

17 Cechy wyróżniające krzywdzenie emocjonalne wśród innych form przemocy
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA. KRZYWDZENIE I ZANIEDBYWANIE EMOCJONALNE Cechy wyróżniające krzywdzenie emocjonalne wśród innych form przemocy Przemoc seksualna Przemoc fizyczna Krzywdzenie i zaniedbywanie emocjonalne jawność interakcji krzywdzącej ukryta ukryta lub obserwowalna obserwowalna identyfikacja sprawcy często kwestionowana czasem znana zawsze znana relacja sprawca – główny opiekun zwykle różne osoby ta sama lub inna osoba ta sama osoba potrzeba natychmiastowych działań ochronnych tak zwykle nie

18 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
KRZYWDZENIE I ZANIEDBYWANIE EMOCJONALNE Kategorie krzywdzenia i zaniedbywania emocjonalnego (Glaser, Prior, 2003) Emocjonalna niedostępność, niewrażliwość i zaniedbywanie Przypisywanie dziecku cech negatywnych i błędne obwinianie go Rozwojowo nieodpowiednie lub niespójne wzajemne oddziaływania opiekuna i dziecka Nieumiejętność rozpoznawania i uznania indywidualności dziecka i jego psychologicznych granic Zaniedbywanie wspierania adaptacji społecznej dziecka

19 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
KRZYWDZENIE I ZANIEDBYWANIE EMOCJONALNE Przykład 3. Damian ma 10 lat i decyzją sądu znajduje się pod opieką ojca. Ze swoją mamą spotyka się co dwa tygodnie w specjalnej instytucji, gdzie ich spotkań dogląda psycholog wyznaczony przez sąd. Chłopcu jest smutno, że tak rzadko widuje się z mamą, choć czasem się jej boi, bo mama czasem dziwnie się zachowuje. Gdy są sami w pokoju i bawią się, mama opowiada chłopcu, jak bardzo tęskni do niego i jakby było pięknie, gdyby Damian mieszkał u niej (codziennie chodziliby na lody albo na basen, miałby upragnionego psa). Potem prosi go, żeby powiedział pani psycholog, że od teraz chce mieszkać z mamą, a nie z tatą i że ją bardziej kocha.

20 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
PRZEMOC RÓWIEŚNICZA

21 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
PRZEMOC RÓWIEŚNICZA Badania Brzezińskiej i Hornowskiej w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich na terenie Poznania (2004) znaczące rozpowszechnienie pobić (11,5%), kradzieży (17,8%), gróźb (25,4%), zmuszenia (8,9%) współzmienność form przemocy i wieku współzmienność form przemocy i płci miejsca aktów agresji i ich sprawcy

22 Specyficzne zjawiska przemocy rówieśniczej
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA. PRZEMOC RÓWIEŚNICZA Specyficzne zjawiska przemocy rówieśniczej „kocenie” grupy młodzieżowe, formy zawierające element poniżenia i upokorzenia, czynniki nasilające (Hołyst, 2007): - indywidualne (doświadczenia przemocy), - społeczne (przyzwolenie na przemoc, sprzeczność norm), - strukturalne (dezorganizacja struktury szkolnej)

23 Specyficzne zjawiska przemocy rówieśniczej
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA. PRZEMOC RÓWIEŚNICZA Specyficzne zjawiska przemocy rówieśniczej 2. Agresja elektroniczna grupy młodzieżowe, formy (Wojtasik, 2007): przemoc werbalna 52% wykorzystywanie niechcianych zdjęć i filmów, prezentowanych rówieśnikom 57% publikacja kompromitujących materiałów 14% kradzież tożsamości 29%

24 Specyficzne zjawiska przemocy rówieśniczej
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA. PRZEMOC RÓWIEŚNICZA Specyficzne zjawiska przemocy rówieśniczej Cyberbullying – wrogie zachowania, gdy uczeń / uczniowie intencjonalnie przez dłuższy czas atakują innego ucznia, który ze względu na przewagę fizyczną lub psychologiczną sprawców nie potrafi się obronić. Narzędziem realizacji są nowoczesne technologie komunikacyjne. Cechy charakterystyczne (Pyżalski, 2008) 1. powtarzalność 2. intencja skrzywdzenia 3. przewaga sprawców 4. agresja wewnątrz znanej grupy społecznej

25 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
PRZEMOC W INSTYTUCJACH

26 Przemoc w instytucjach opieki
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA. PRZEMOC W INSTYTUCJACH Przemoc w instytucjach opieki (Sajkowska, 2005) znacząco częste doświadczenia przemocy „konwencjonalnej”: kradzież 70%, rozbój 18%, zniszczenie rzeczy 47%, napad 24% znaczący udział sprawstwa osób dorosłych(ok. 1/3 danych nt przemocy fizycznej i psychicznej) przemoc ze strony rówieśników przemoc fizyczna 34% (szkolni koledzy 47%, koledzy z placówki 41%) przemoc fizyczna ze strony grupy 19% problem przemocy seksualnej

27 Strukturalne determinanty przemocy w instytucjach
PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA. PRZEMOC W INSTYTUCJACH Strukturalne determinanty przemocy w instytucjach (White, Holland, Marshland, Oakes, 2003) Sposób zarządzania placówką Rozwój i wsparcie personelu Postawy, zachowania i granice personelu Kompetencje personelu Poczucie mocy, wpływu i klimat organizacyjny w placówce Izolacja Warunki opieki, styl i planowanie przestrzeni

28 PRZEMOC WOBEC DZIECKA. WYBRANE ZAGADNIENIA.
PRZEMOC W INSTYTUCJACH Kontakt z wymiarem sprawiedliwości jako sytuacja ryzyka przemocy wobec dziecka Psychologiczna sytuacja dziecka w sądzie: wyjściowe obciążenie trudne zadanie do wykonania (na granicy / przekraczające kompetencje dziecka). Obawy dziecka co do składania zeznań. szczególne okoliczności realizacji roli świadka priorytety pracy wymiaru sprawiedliwości

29 Rola pedagogów w pomocy dziecku wykorzystanemu seksualnie
Przesłanki nakazujące podejmować działania na rzecz dziecka wykorzystanego seksualnie (krzywdzonego): obowiązek moralny obowiązek prawny

30 Rola pedagogów w pomocy dziecku wykorzystanemu seksualnie
Zapewnienie ochrony dziecku zebranie / weryfikacji informacji na temat kontaktu dziecka ze sprawcą współpraca z policją (przekazywanie informacji) współpraca z Sądem Rodzinnym Zapewnienie wsparcia i/lub terapii – pomoc psychologiczna dla dziecka i jego bliskich zapewnienie wsparcia emocjonalnego dziecku w toku ujawnienia wykorzystania seksualnego zapewnienie możliwości udziału w terapii pomoc w odnalezieniu / kontakcie z placówkami specjalistycznymi Zgłoszenie przestępstwa – działania prawne karne powiadomienie policji / prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa współpraca w gromadzeniu danych na temat przestępstwa (notatki, obserwacje, wytwory dziecka)

31 Literatura Glaser, D., Frosh, S. (1995). Dziecko seksualnie wykorzystywane. Warszawa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Beisert, M. (2004). Kazirodztwo. Rodzice w roli sprawców. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Sajkowska, M. (red.) (2004). Wykorzystywanie seksualne dzieci. Warszawa: Fundacja „Dzieci Niczyje”. Jarosz, E. (2003). Odpowiedzialność pedagogów za dziecko krzywdzone. Dziecko krzywdzone, 5, 1-9. Kwartalnik „Dziecko krzywdzone. Teoria Badania Praktyka” (Wydawnictwo Fundacji „Dzieci Niczyje”) nr 1/2002 Wykorzystanie seksualne dzieci (1). nr 2/2002 Komercyjne wykorzystanie seksualne dzieci. Nr 7/2004 Wykorzystanie seksualne dzieci (2) – sprawcy. Nr 9/2005 Wykorzystanie seksualne dzieci (3) – ofiary. Nr 16/2006 Zachowania seksualne dzieci – norma a problem. Nr 18/2007 Profilaktyka wykorzystania seksualnego dzieci – działania wobec sprawców.