Zasadnicze zjawiska i procesy elektryczne w neurobiologii i metody ich badań zjawisk elektrycznych w neurobiologii Zjawiska/procesy: 1) Potencjał czynnościowy.

Prezentacja na temat: "Zasadnicze zjawiska i procesy elektryczne w neurobiologii i metody ich badań zjawisk elektrycznych w neurobiologii Zjawiska/procesy: 1) Potencjał czynnościowy."— Zapis prezentacji:

1 16.10.2013 Receptory neurotransmiterów, klasyfikacja, drogi wewnątrzkomórkowej transdukcji sygnału

2 Zasadnicze zjawiska i procesy elektryczne w neurobiologii i metody ich badań zjawisk elektrycznych w neurobiologii Zjawiska/procesy: 1) Potencjał czynnościowy 2) Prądy w kanałach jonowych napięciowozależnych 3) Prądy w kanałach jonowych receptorów jonotropowych 4) Potencjały i prądy postsynaptyczne na przykładzie płytki końcowej w mięśniach (end-plate potential, end-plate current) 1,4 : Badania za pomocą metody „voltage clamp” 2,3 : badania za pomocą metody „patch-clamp”

3 Metoda Voltage Clamp neuro3e-box-03-a-0.jpg Techniki tej używali w latach 50-tych Hodgkin i Huxley (nobel 1963) wyjaśniając dzięki niej mechanizm m.in. potencjału czynnościowego jako zjawiska, które można wytłumaczyć i opisać poprzez zmieniające się w czasie właściwości przewodnictwa błony komórkowej dla poszczególnych jonów 3

4 Wyniki badań Hodgkina i Huxley’a nad przewodnictwem jonowym w zależności od napięcia błonowego w eksp. Voltage-clamp

5 3.5 Pharmacological separation of Na+ and K+ currents into components.
Chlorek czteroetyloamoniowy neuro3e-fig jpg doświadczenia z lat 60-tych 5

6 Potencjał spoczynkowy a stężenie jonów potasu
Uwaga: stężenie wewnątrzkomórkowe potasu u kałamarnicy ok. 400 mM neuro3e-fig jpg Hodkin i Katz w 1949 r eksperymenty (na aksonie kałamarnicy) ze zmianą stężenia pozakomórkowego K Potencjał równowagi zachowuje się „prawie” zgodnie z równaniem Nernsta 6

7 Dowód, że potencjał spoczynkowy określa głównie gradient stężenia potasu
neuro3e-fig jpg Czarna linia – predykcja potencjału zgodnie z równaniem Nernsta Czerwona linia – rzeczywiste dane pomiarowe potencjału Wykresy najbardziej się różnią dla niższych stężeń potasu (wpływ innych jonów) 7

8 Błona komórkowa jest znacznie bardziej przepuszczalna dla K niż dla innych jonów Wniosek: potas najbardziej wpływa na zachowanie spoczynkowego potencjału błonowego

9 Rola sodu w gerneracji potencjału czynnościowego
neuro3e-fig jpg Wniosek Hodgkina i Katza : w czasie Pcz następuje gwałtowny wzrost przepuszczalności dla sodu 9

10 O wartości maks. potencjału czynnościowego decyduje stężenie pozakomórkowe sodu (limituje potencjał równowagi dla sodu) O wartości potencjału spoczynkowego decyduje stężenie potasu (wniosek: w potencjale spoczynkowym dominuje przewodnictwo potasowe)

11 Metoda Patch Clamp Technika patch-clamp (Erwin Neher, Bert Sakmann 1976 Max Planck Inst. Goettingen ; Nobel 1991) umożliwiła badanie przepływów jonowych (prądów) dla indywidualnych kanałów. Ostatecznie udowodniła istnienie kanałów jonowoselektywnych a jednocześnie potwierdziła wcześniejsze postulaty odnośnie istnienia takich kanałów proponowane przez Hodgkina i Huxley’a neuro3e-box-04-a-1.jpg 11

12 Metoda Patch-clamp w badaniu właściwości kanałów jonowych i uzyskane wyniki
Kanały napięciowozależne (voltage-gated)

13 Pomiary prądów jonowych przez pojedyncze kanały Na+
Prądy dośrodkowe neuro3e-fig jpg „Makroskopowy” prąd jest sumą mikroskopowych prądów pojedynczych (napięciowozależnych) kanałów 13

14 Pomiary prądów jonowych przez pojedyncze kanały K+
neuro3e-fig jpg „Makroskopowe” prądy potasowe – dozewnątrz (outward) również są zsumowanymi prądami kanałów potasowych Zarówno kanał potasowy jak i sodowy muszą posiadać „voltage sensor” – strukturę „wyczuwającą” napięcie 14

15 Tetramer zbudowany z 4 podjednostek
4.8 Structure of a simple bacterial K+ channel determined by crystallography. (Part 1) neuro3e-fig jpg Tetramer zbudowany z 4 podjednostek 15

16 Przechodzą tylko nieuwodnione jony K+
4.8 Structure of a simple bacterial K+ channel determined by crystallography. (Part 2) neuro3e-fig jpg Ujemne ładunki helisy „odwadniają” jony K Przechodzą tylko nieuwodnione jony K+ 16

17 Eksperymenty z patch-clamp wykazały podobieństwa i różnice pomiędzy różnymi kanałami jonowymi
Podobieństwa kanałów K i Na: jonoselektywność, zależność prawdopodobieństwa otwarcia od napięcia, zamykanie kanałów Na i K przez hyperpolaryzację różnice kanałów K i Na: w kinetyce otwarcia (szybkość, czas otwarcia), depolaryzacja w kanale Na prowadzi oprócz otwarcia także do jego inaktywacji (nie w przypadku kanału potasowego UWAGA! Wykryto również napięciowozależne kanały Na które nie są inaktywowane depolaryzacją i prowadzące do długotrwających Pcz – (blokowane przez lidokainę, benzokainę) neuro3e-fig jpg 17

18 Patch-clamp w badaniu różnorodności kanałów potasowych

19 Kanały K częściowo napięciowozależne
Własności różnych typów kanałów K+. Eksperymenty na oocytach X.laevis z ekspresją różnych typów kanałów K i pomiarami technika voltage-clamp neuro3e-fig jpg Kir = Kanały K częściowo napięciowozależne 19

20 Dwie zasadnicze podgrupy kanałów potasowych:
„prostujące” kanały odkomórkowe Rola w hyperpolaryzacji następczej występującej w przebiegu potencjału czynnościowego dokomórkowe kanały prostujące (K-ir) K-ir grają istotną rolę m.in. w kontroli i regulacji potencjału spoczynkowego oraz wartości potencjału progowego.

21 Potasowe „dowewnątrz prostujące” kanały jonowe (K-ir)
Cechy: osłabione przewodnictwo w warunkach depolaryzacji podwyższone w warunkach hyperpolaryzacji zdolność do wytwarzania większego dokomórkowego napływu jonów niż wypływu. Blokowanie kierunku „od” (wypływu jonów potasowych) w warunkach depolaryzacji jest skutkiem działania wewnątrzkomórkowego magnezu (Mg2+) oraz polyamin (spermina, putrescyna, spermidyna).

22 Metoda Patch-clamp w badaniu właściwości kanałów jonowych
Kanały zależne od ligandu (np. neurotransmitera)

23 Technika „patch-clamp”
A) Eksperyment typu „outside-out” – pipeta zawiera roztwór o składzie podobnym do cytoplazmy. Na zewnątrz błony z kanałem roztwór jest podobny do zewnątrzkomórkowego. Mierzone jest natężenie prądu. Natomiast woltaż jest stabilizowany na dowolnie wybranej wartości

24 Technika „patch-clamp” w badaniu prądu jonowego kanału receptorowego
B) Przepływ prądu płynącego przez pojedynczy kanał jonowy po podaniu acetylocholiny (Ach) w sposób ciągły. Obserwacja: 1) Prąd płynie w postaci impulsów z zasadą „wszystko-albo-nic”. 2) Zwiększenie stężenia Ach nie powoduje zmiany natężenia prądu lecz wzrost prawdopodobieństwa otwarcia kanału Efekt postsynaptyczny jest wynikiem sumowania potencjałów z wielu kanałów jonowych. Czas otwarcia jest różny ale „amplituda” (natężenie prądu) zawsze ta sama.

25 Technika patch-clamp z kanałem receptorowym: podawanie N-T przy zmienianych wartościach potencjału stabilizowanego napięcia

26 Isc = sc (Vm – Er) Technika patch-clamp kanałem receptorowym:
1) Po związaniu z NT częstotliwość i średni czas otwarcia kanału są niezależne od napięcia 2) Kierunek i amplituda prądu zależy od napięcia. 3) Kierunek prądu „dąży” do osiągnięcia równowagi zgodnie z równaniem Goldmana-Hodgkina-Katza. 4) Testowany kanał jest tak samo przepuszczalny dla K+ i Na+ (ale różne kanały odpowiedzialne za wytwarzanie EPSP są różnie przepuszczalne dla K+ i dla Na+.) Isc = sc (Vm – Er) „reversal (null) potential” receptora, w tym przyp.= 0 (Są one różne dla różnych receptorów) Prąd płynie na zewnątrz

27 Metoda Voltage-clamp Badanie prądów postsynaptycznych ma przykładzie złącza n-mięśń. w zależności od napięcia błonowego () neuro3e-fig jpg Badania te (wraz z manipulacją stężeń jonów) pomogły ustalić przepływ jakich jonów tworzy te prądy (małżeństwo Akira i Noriko Takeuchi 1960) 27

28 (EPP) w złączu nerwowo-mięśniowym w warunkach niskiego poziomu Ca2+.
Badanie złącza nerwowo-mięśniowego (ryc B) wystarczająco wysoki EPP powoduje powstanie Pcz w mięśniu (ryc C) spontaniczne „mini EPP” (ryc D) przy niskim poziomie Ca++ stymulacja nerwu ruchowego powoduje EPP podobne do „mini EPP”

29 Terminy EPP – end plate potential – potencjał płytki końcowej w mięśniu – pojęciowo równoważny: EPSP (excitatory postsynaptic potential); EPC – end plate current – prąd płytki końcowej w mięśniu, pojęciowo równoważny EPSC excitatory postsynaptic current – pobudzający prąd postsynaptyczny:

30 5.16 The influence of the postsynaptic membrane potential on end plate currents.
dośrodkowy neuro3e-fig jpg outward) Kierunek i wielkość prądu EPC zależą od zastosowanego postsynaptycznego napięcia błonowego Potencjał „bez prądu” to tzw. „reverse potential” (potencjał odwrócenia) 30

31 W warunkach typowego poziomu wapnia:
Złącze nerwowo-mięśniowe: Pojedynczy potencjał czynnościowy uwalnia do 300 „kwantów” N-T Otwarcie pojedynczego pęcherzyka daje pojedynczy „MINI” = rzędu kilku mV Synapsa glutamatergiczna: 1 potencjał czynnościowy uwalnia 5-10 kwantów N-T, Każdy z nich powoduje EPSP=1mV (zdecydowanie za mało do wywołania potencjału czynnościowego)

32 EPC jest proporcjonalny do różnicy między danym napięciem (Vm) i potencjałem odwrócenia (Erev) i do przewodnictwa błony aktywowanej acetylocholiną (gACh) EPC = gACh (Vm – Erev)

33 Prądy EPC przy zmianie stężeń jonów pozakomórkowych (Na) i (↑K)
Naout ↑Kout Badania Takeushi

34 Co by było gdyby Kanał jonowy w płytce końcowej był przepuszczalny tylko dla K? tylko dla Na?

35 5.17 The effect of ion channel selectivity on the reversal potential.
neuro3e-fig jpg 35

36 5.17 The effect of ion channel selectivity on the reversal potential.
Wartość potencjału „spoczynkowego” z równania GHK przy założeniu, że przepuszczalność dla sodu i potasu jest podobna do Erev (czyli ok. 0 mV) wniosek ? neuro3e-fig jpg 36

37 Wpływ potencjału błonowego w błonie postsynaptycznej na prądy płytki końcowej (end-plate currents – EPC) Naout ↑Kout neuro3e-fig jpg Obniżenie zewnątrzkomórkowego Na (ryc. D) powoduje przesunięcie „reversal potential” w stronę wartości ujemnych Podwyższenie zewnątrzkomórkowego stężenia jonów K (ryc. E) powoduje przesunięcie „reversal potential” w stronę wartości dodatnich 37

38 Na+ and K+ movements during EPCs and EPPs. (Part 1)
neuro3e-fig jpg Dla typowego potencjału spoczynkowego mieśnia (-90 mV) w EPC dominuje prąd dośrodkowy jonów Na (efekt netto prądów Na i K jest też dośrodkowy) 38

39 Na+ and K+ movements during EPCs and EPPs. (Part 2)
neuro3e-fig jpg Dla potencjału odwrócenia = 0mV oba prądy jonowe Na i K równoważą się (i znoszą wzajemnie) - „makroskopowy” EPC = 0. Dla potencjału +70mV (równowaga dla Na) istnieje tylko prąd potasowy (dozewnątrz) (hyperpoplaryzuje komórkę postsynaptyczną) 39

40 Szczytowa amplituda EPP w zależności od potencjału postsynaptycznego
Prąd płytki końcowej -EPC i amplituda potencjału płytki końcowej -EPP w zależności od potencjału postsynaptycznego Szczytowa amplituda EPP w zależności od potencjału postsynaptycznego Erev Erev neuro3e-fig jpg Prądy dla potencjału powyżej „potencjału odwrócenia” hyperpolaryzują komórkę postsynaptyczną a dla potencjału poniżej „potencjału odwrócenia” depolaryzują komórkę. Glutaminian zwykle również powoduje otwarcie kanałów przepuszczalnych zarówno dla Na jak i K dlatego ogólny opis zależności jest podobny jak w złączu nerwowo-mięśniowym 40

41 Istotne terminy Potencjał odwrócenia (tu dotyczy receptorowych kanałów jonowych): wartość potencjału powyżej którego kierunek prądu w kanale jonowym jest odwrotny niż dla potencjału poniżej; jeśli receptorowy kanał jonowy znajduje się dokładnie w warunkach tego potencjału (wynosi zwykle ok, 0 mV) ruch jonów netto jest zerowy (nie ma prądu) Potencjał równowagi: dotyczy określonego jonu i oznacza wartość potencjału która równoważy gradient stężenia jonu między przeciwnymi stronami błony komórkowej; wyznaczany równaniem Nernsta Potencjał spoczynkowy: potencjał błonowy osiągany i utrzymywany relatywnie stabilnie przez komórki w wyniku jako wypadkowa gradientów stężeń jonów i i różnych przepuszczalności dla różnych jonów; obliczany wg równania Goldmana-Hodgkina-Katza Potencjał progowy: wartość potencjału przy której komórki nazywane komórkami „pobudliwymi” (neurony, mięśnie) wytwarzają tzw. Potencjał czynnościowy Potencjał czynnościowy: gwałtowna sekwencja zmian potencjału błonowego wg. charakterystycznego i powtarzalnego wzorca charakteryzująca tzw. komórki pobudliwe (neurony, kom. mięsniowe, niektóre endokrynne, a nawet roslinne) i wywołana szybkimi zmianami przewodnictwa dla określonych jonów ( w szczególności sodu i potasu).

42 Potencjał postsynaptyczny (PSP) – bezpośredni efekt działania neurotransmitera
PSP – zmiana wartości potencjału błonowego w błonie postsynaptycznej synapsy chemicznej (w tym złącza nerwowo-mięśniowego) w efekcie działania neurotransmitera. (W wyniku działania neurotransmitera następują zmiany przewodnictwa elektrycznego i powstaje „prąd postsynaptyczny” (postsynaptic current – PSC) w wyniku którego ostatecznie dochodzi do zmiany potencjału postsynaptycznego PSP - może być pobudzający (excitatory postsynaptic potential – EPSP) lub hamujący (inhibitory postsynaptic potential – IPSP). PSP podlega sumowaniu czasowemu i przestrzennemu

43 Wartość potencjału odwrócenia zależy od charakterystyki kanału (przepuszczalności dla poszczególnych jonów) oraz od stężeń jonów na zewnątrz i wewnątrz kanału (zgodnie z równaniem GHK) Rezultaty otwarcia receptorowego kanału jonowego zależą od różnicy między potencjałem spoczynkowym (całej komórki nerwowej) a wartością potencjału odwrócenia danego kanału receptorowego. Prąd kanału po jego otwarciu (związaniu z neurotransmiterem) „stara się” zmienić potencjał spoczynkowy w kierunku potencjału odwrócenia dla danego kanału.

44 Prąd jonowy w receptorowym kanale zależny jest od przewodnictwa kanału oraz różnicy potencjału spoczynkowego i potencjału odwrócenia dla kanału ale Skutki jego otwarcia zależą od innych kanałów („przeciekowych” oraz napieciowo-zależnych kanałów jonowych, które znacznie przeważają nad kanałami receptorowymi) Dlatego prąd kanału receptorowego nigdy nie pozwala na znaczne zbliżenie potencjału spoczynkowego do potencjału odwrócenia receptorowego kanału jonowego

45 Postsynaptyczny potencjał pobudzający i hamujący (EPSP) (IPSP)
neuro3e-fig jpg Relacja potencjału progowego i potencjału odwrócenia EPSP (pobudzający) – jego potencjał odwrócenia (Erev) jest bardziej dodatni niż próg pobudliwości 45

46 Różnica między EPSP i IPSP
Reversal and threshold potentials determine postsynaptic excitation and inhibition. neuro3e-fig jpg Różnica między EPSP i IPSP IPSP (hamujący) charakteryzuje się tym, że jego potencjał odwrócenia jest bardziej ujemny niż potencjał progowy. EPSP jest depolaryzujący a IPSP zwykle hyperpolaryzujący ale nie musi (w pewnych warunkach IPSP może być depolaryzujący! Wystarczy aby jego Erev był poniżej progu pobudzenia czyli powstania potencjału czynnościowego) 46

47 Wystarczy aby jego Erev był poniżej progu pobudzenia
neuro3e-fig jpg EPSP jest depolaryzujący a IPSP zwykle hyperpolaryzujący ale nie musi (w pewnych warunkach IPSP może być depolaryzujący! ) Wystarczy aby jego Erev był poniżej progu pobudzenia 47

48 Hamowanie (inhibicja) neuronów
1. Poprzez IPSP (z reguły poprzez hyperpolaryzację) 2. Poprzez „przeciek” (shunting inhibition) Otwarcie kanału jonowego dla Cl- w sytuacji gdy w jego „rejonie” potencjał spoczynkowy jest równy potencjałowi równowagi dla chloru (i nie ma prądu jonowego i nie ma hyperpolaryzacji) Skutek: Obniżenie oporu błonowego i umozliwienie neutralizacji dodatnich jonów w rejonie otwartego jonu chlorowego. Ponadto obniżony opór powoduje mniejsze zmiany potencjału (słabszą depolaryzację) pod wpływem działania pobudzającego NT np. glutaminianu (zgodnie z zależnością fizyczną V=IR)

49 Receptory neurotransmiterów
JONOTROPOWE - po związaniu z ligandem otwierają kanały jonowe, - - duże rozmiary, zbudowane z podjednostek pobudzenie wywołuje szybko potencjał postsynaptyczny (PSP), który jest jednak krótkotrwały („fast-PSP”- typowo ok. 20ms) METABOTROPOWE (G-protein coupled receptors GPCRs) działają poprzez aktywację białek wiążących GTP utworzone przez pojedynczy polipeptyd. pobudzenie wywołuje długo trwający postsynaptyczny potencjał („slow-PSP”) w zależności od różnych typów białek G i aktywowania różnych wtórnych przekaźników i wewnątrzkomórkowych szlaków tramsdukcji sygnału wpływają nie tylko na zmiany funkcjonowania kanałów jonowych ale na procesy metaboliczne a nawet molekularno-genetyczne (np. ekspresja genów) Mogą bezpośrednio (przez aktywację białka G bez potrzeby indukcji wtórnych przekaźników) modulować aktywność kanałów jonowych

50 Receptory jono i metabotropowe

51 Szybkie PSP Wolne PSP Wielokrotnie dłuższy
Otwarcie kanału jonotropowego receptora Wolne PSP Wielokrotnie dłuższy Zmiana właściwości kanału jonowego na skutek fosforylacji (kinaz białkowa PKA aktywowana przez receptor metabotropowy tzn. związany z białkiem G) (tu aktywacja receptora metabotropowego powoduje zamknięcie kanału dla K+ co trwa do czasu gdy fosfataza zdefosforyluje kanał) Jeszcze dłuższe działanie może być wtedy, gdy aktywowane są geny i modulowany metabolizm 10 ms 20s

52 Receptory jonotropowe
neuro3e-fig jpg 52

53 Receptory metabotropowe
neuro3e-fig jpg 53

54 Receptory jonotropowe
1- nikotynowe Ach -dla kationów i jego „analogi”: (pentamery) GABAA -dla anionów glicynowy, -dla anionów 5-HT3 (podklasa receptora dla serotoniny), -dla kationów 2- jonotropowe glutamatergiczne tetramery 3- receptory purynergiczne P2X (trimery?)

55 Nikotynowy receptor Ach (nACh) (model struktury jonotropowych receptorów)
W złączu nerwowo-mięśniowym W synapsach pomiędzy przedzwojowymi i pozazwojowymi neuronami obu części układu autonomicznego (parasympatycznego i sympatycznego) W mózgu Torpedo ray źródło receptora nACh Źródło -bungarotoksyny swoiście wiążącej receptor nACh Krait (Bungarus caeruleus)

56 Receptor nikotynowy cholinergiczny
Podjednostki  są podwójne i na nich znajdują się miejsca wiążące ligand W miastenii przeciwciała obecne we krwi blokują wiązanie Ach do tych podjednostek mięśniowego AChR. Neuronalny nAChR zbudowany jest jedynie z podjednostek  i  innych niż w receptorze mięśniowym

57 Neuronalny receptor Ach (nAChR)
Neuronalny nAChR zbudowany jest jedynie z podjednostek  i  innych niż w r eceptorze mięśniowym (innych niż 1 i 1) Wiele wariantów budowy podjednostki  (9) oraz  (4) Możliwa kombinacja nawet tysięcy różnych „wersji” receptora z różnymi właściwościami ! Neuronalny nAChR prawdopodobnie jest odpowiedzialny za psychofizyczne efekty uzależnienia od nikotyny. Blokerem kanału jonowego w nACh jest hexametonium, antagonistą miejsca łączącego ACh jest trimetafan (powodujący gwałtowny spadek ciśnienia krwi), ponadto kurara

58 Ilustracje medyczne: schorzenia z rolą receptora Ach w patogenezie
Miastenia gravis: jedna z najlepiej poznanych chorób autoimmunologicznych jest spowodowana autoagresją przeciw mięśniowym receptorom Ach Osłabienie siły mięśni W miastenii nie ma objawów ze strony autonomicznego ukł nerwowego Autoimmune autonomic ganglionopathy: (AAG) schorzenie wywołane przeciwciałami przeciw neuronalnemu nAChR w zwojach autonomicznych. Objawy AAG są różne np. niedociśnienie ortostatyczne, zaburzenia motoryki jelita i żołądka, anhidrosis, zaburzenia czynności pęcherza, zespół suchości. Często nieprawidłowy odruch źreniczny na światło

59 (jonotropowy) Receptor serotoninowy – (5-HT3) (większość receptorów 5-HT jest metabotropowa)
Występowanie: Obwodowe zakończenia nerwów czuciowych i w CNS Przepuszczalny dla K+ i Na+ (nieprzepuszczalny dla Ca2+ i innych dwuwartościowych jonów, pomimo podobnej szerokości otworu jak w nACh) Antagoniści receptora 5-HT3 są używani jako: leki przeciwwymiotne (ONDASETRON, GRANISETRON – blokują 5-HT3 receptory m.in. W dnie kom.IV i obwodowo w zak.nerwu X), antypsychotyczne i anksjolityki.

60 Receptory GABAA - główne receptory hamujące w CSN
GABAA to najczęściej występujący hamujący receptor GABA Agonista: muscimol Antagonista : bikukulina Pięć podjednostek   oraz  (głównie w siatkówce); - każda z różnymi podtypami. GABAA jest selektywny dla Cl- (skutek otwarcia kanału zależy od wewnątrzkomórkowego stężenia Cl-, a to od aktywności kotrasportera potasu i chloru KCC2) u dorosłych - hyperpolaryzacja po otwarciu kanału - hamujacy IPSP u noworodków i płodów pobudzający (brak kotransportera KCC2!) GABAC jest głównie w siatkówce (GABAB jest metabotropowy !)

61 Kotransportery chloru

62 Receptory GABAA- główne receptory hamujące w CSN
GABAA modulowany przez wiązanie: - barbituranów (luminal) - benzodiazepin (diazepam) (potęgują wiązanie GABA i podwyższają hamowanie). Inne potęgujące działanie GABAA : progesteron, kortykosteron, testosteron (zwł, neurosteroidy), alkohol Odwrotnie działają substancje powodujące drgawki: picrotoxin (blokuje kanał) bicucullina (która zmniejsza wiązanie GABA). penicylina hamuje receptor blokując otwór dla jonów (UWAGA! drgawki należą do działań niepożądanych penicyliny!). Receptory siatkówkowe GABA nie są wrażliwe na bicuculinę, barbiturany i benzodiazepiny

63 6.9 Ionotropic GABA receptors. (Part 2)
neuro3e-fig jpg 63

64 Receptor glicynowy – główny receptor hamujący w rdzeniu kręgowym i pniu mózgu
Przepuszczalny dla Cl- Pentamer (podjedn.  oraz ) Trzy glicyny muszą być przyłączone, aby otworzyć kanał Strychnina (alkaloid z gat. roślin strączkowych) jest antagonistą receptora glicynowego.

65 Receptory glutamatergiczne zbudowane z 4 podjednostek (tetramer)
Główne typy jonotropowego receptora glutamatergicznego NMDA i AMPA/kainate i zasadnicze różnice Receptory glutamatergiczne zbudowane z 4 podjednostek (tetramer) Receptory NMDA i AMPA kolokalizują w błonie postsynaptycznej Na schemacie prądy receptorowe w napięciu +50mV (prąd odśrodkowy) neuro3e-fig jpg 65

66 Glutamatergiczne jonotropowe receptory NMDA
Cechy charakterystyczne: Napięciowo zależne blokowanie przez Mg2+ Glicyna konieczna dla efektywnego otwarcia kanału Przewodzą również Ca2+ (potencjalnie patologiczne znaczenie prowadzące do tzw. ekscytotoksyczności)

67 Właściwości receptora NMDA
neuro3e-fig jpg 67

68 Wnioski z obserwacji charakterystyki receptora NMDA
Bez glicyny nie otwiera się Bez magnezu kanał zachowuje się jak nieselektywny (poniżej potencjału odwrócenia dominuje prąd dośrodkowy, powyżej odwrotnie) Z magnezem otwiera się jeśli potencjał błonowy wynosi ponad ok. -40mV (a więc wymaga depolaryzacji (oprócz oczywiście podania glutaminianu ! ). Konieczność depolaryzacji dla otwarcia kanału receptorowego to KLUCZOWA CECHA receptora NMDA.

69 „rekreacyjne użytkowanie” NMDA
Fencyklidyna („angel dust”) blokuje kanał jonowy w receptorze NMDA Ketamina („Special K”) – antagoniści receptora NMDA (stany dyssocjatywne – modele schizofrenii)