Wprowadzenie do romantyzmu

Prezentacja na temat: "Wprowadzenie do romantyzmu"— Zapis prezentacji:

1 Wprowadzenie do romantyzmu

2 Romantyzm to nurt w literaturze i sztuce, który kwestionował potęgę rozumu. Podważał fundamenty kultury epoki klasycyzmu. Racjonalizmowi przeciwstawił religijność, duchowość i uczuciowość. Obiektywizmowi - indywidualizm. Uniwersalizmowi - wzrost poczucia narodowego i propagowanie rodzimości. Humanizm klasycyzmu to gloryfikacja człowieka. Romantyzm to uwielbienie natury. Nurt, którego charakterystykę najlepiej oddaje cytat z ballady "Romantyczność" Adama Mickiewicza: "Dziewczyna czuje - odpowiadam skromnie, a gawiedź wierzy głęboko. Czucie i wiara bardziej mówią do mnie niż mędrca szkiełko i oko".

3 GENEZA NAZWY Genezę terminu „romantyzm” (ang. Romanticism, fr. Romantisme, niem. Romantik) Kleiner wyprowadza z łac. słowa „romanus”. W średniowieczu wyrażenie „lingua romana” oznaczało języki nierzymskie. W przeciwieństwie do łaciny zwano romańskim język ludowy, który powstał z pomieszania łaciny i języków germańskich oraz galicyjskich.z nazwy języka utworzono okreslenie utworów pisanych w tym języku: „romance, romans, romant”. Były to powiesci o niezwykłych, awanturniczych i fantastycznych przygodach. W takim właśnie sensie pojawia się pierwszy raz w XV wieku wyraz romanticus (romantyczny), a póxniej używany jest w odniesieniu do dramatu szekspirowskiego i hiszpańskiego. Stopniowo przymiotnika tego zaczęto używać do oznaczania pewnego typu zjawisk, podobnych do tych, jakie występowały w romansach: w odniesieniu do cech ludzkiego usposobienia oznaczał idealistę, marzyciela, kogoś przesadnie uczuciowego, a w odniesieniu do otoczenia, pejzażu – coś malowniczego, nastrojowego, budzącego silne emocje.

4 Terminu ROMANTYZM używa się w 2 znaczeniach, na określenie:
* Prądu ideowego, artystycznego i filozoficznego końca XVIII i pierwszej połowy XIX wieku, będącego reakcją na założenia racjonalizmu i klasycyzmu * Typu osobowości, typu zjawisk, których cechami charakterystycznymi są: skłonność do marzeń, oderwanie od rzeczywistości, tajemniczość, malowniczość, poetyczność, fantastyka

5 GŁÓWNE FAKTY HISTORYCZNE
1789 Wielka Rewolucja Francuska 1794 Powstanie Kościuszkowskie 1795 III rozbiór Polski 1797 Powstanie Legionów Dąbrowskiego 1807 Utworzenie Księstwa Warszawskiego 1812 Wyprawa Napoleona do Rosji 1815 Klęska Napoleona pod Waterloo. Kongres Wiedeński. Utworzenie Księstwa Kongresowego 1824 Proces młodzieży wileńskiej 1825 Powstanie dekabrystów (powstanie grudniowe) w Rosji 1830 Rewolucja lipcowa we Francji. Wybuch powstania listopadowego w Warszawie 1846 Próba wzniecenia powstania. Rzeź galicyjska. Koniec Rzeczpospolitej Krakowskiej. 1848 Wiosna Ludów Wojna krymska Manifestacje patriotyczne w Warszawie Powstanie styczniowe.

6 NAUKA I TECHNIKA 1816 utworzenie Uniwersytetu Warszawskiego
1820 odkrycie pola magnetycznego 1825 pismo Braillea 1829 pierwszy silnik elektryczny 1830 otwarcie połączenia kolejowego Liverpool – Menchester 1831 pierwszy motor elektryczny 1835 pierwszy samochód napędzany silnikiem elektrycznym 1840 alfabet Morse'a 1846 odkrycie nowej planety - Neptuna 1852 wynalezienie lampy naftowej (Łukasiewicz) 1861 rozmowa telefoniczna Bell’a 1867 odkrycie dynamitu przez Nobla

7 ROMANTYZM W EUROPIE FRANCJA
Do Francji romantyzm zawitał w początkach XIX wieku. Rozwijał się w czasach Restauracji i za monarchii lipcowej. Był reakcją i ruchem protestu przeciw skostniałym formom klasycyzmu, szczególnie długo i silnie oddziaływującego we Francji. Francuski romantyzm wywodzi się z ducha Rousseau i preromantyków, którzy wysuwali na plan pierwszy uczucie i stawiali je w opozycji do rozumu. Pojawił się rozległy ruch w kulturze, w którym jednostka emancypuje się od ograniczeń absolutyzmu i wyraża swoje wyzwolenie. Wzrost sentymentalizmu ma świadczyć, że nie ma już konieczności opierania się wyłącznie na racjach rozumu. Człowiek staje się tym, kim kiedyś dla artysty był Bóg - to w głębinach ludzkiego, pojedynczego serca szuka się teraz prawd ostatecznych. Wielkie nazwiska twórców francuskiego romantyzmu otwiera François-René de Chateaubriand oraz Charles Nodier. Następnie dołączyli: Victor Hugo, Gérard de Nerval, Stendhal. Wielką rolę w przełamaniu dominacji ideału epoki klasycyzmu odegrał dramat Victora Hugo Hernani, który stał się powodem znamiennej walki klasyków z romantykami. Hernani (1829), stał się pretekstem do gwałtownej polemiki między zwolennikami klasycyzmu a romantykami. Głównym powodem były nowatorskie zmiany języka sztuki dramatycznej. Hugo zniósł sztywne reguły wersyfikacji, wprowadził zwykły język mówiony, dotąd zakazany w "prawdziwej sztuce", zastosował zwroty popularne, wręcz pospolite oraz wyzywające metafory. Sztuka opowiada historię rewolty przeciw królowi ze strony pewnego Hiszpana, arystokraty. Premiera sztuki wywołała głośny skandal, jednak ideały romantyzmu były już na tyle zakorzenione w umysłach, że został on uznany we Francji za prawdziwy styl. Po czym został stylem oficjalnym.

8 ANGLIA W Anglii romantyzm poprzedzony był długim okresem sentymentalizmu, propagującego intuicję, indywidualizm, zbliżenie do natury, głoszącego prawo do marzeń, liryzm oraz tajemniczość. W połowie XVIII wieku następuje zwrot ku rodzimemu średniowieczu, noszący nazwę "odrodzenia gotyckiego„. Początkowo ma on charakter ekscentrycznej mody, która szybko przenosi się na kontynent europejski, pociągając za sobą radykalną zmianę dotychczasowych upodobań estetycznych. Do nurtu tego należą dwa ważne zjawiska: architektura neogotycka i powieść grozy, a wraz z nimi upodobanie do średniowiecznego sztafażu oraz specyficznej nastrojowości związanej z zagadką, tajemnicą, niepewnością i strachem. Właściwy romantyzm angielski otwiera w 1798 r. wystąpienie grupy tzw. poetów jezior (William Wordsworth, Samuel T. Coleridge). Jego postać dojrzałą reprezentuje twórczość Waltera Scotta i George'a Byrona.

9 PRZEDSTAWICIELE: Walter Scott - autor licznych powieści o tematyce historycznej: Waverley, Rob Roy; uważa się go za twórcę nowożytnej powieści historycznej. George Gordon Byron – autor powieści poetyckich (Giaur), dramatów (Manfred), poematów dygresyjnych (Wędrówki Childe Harolda, Don Juan). Stał się symbolem twórcy, którego życie i sztuka połączyły się w jedno. Byron stworzył bohaterów charakteryzujących się wybujałym indywidualizmem, osamotnieni, skłóceni ze światem, ostentacyjnie łamiący jego prawa, rozdarci wewnętrznie i tragiczni. James Macpherson - autor cyklu Pieśni Osjana - poematów opartych na tradycji ustnej sięgającej wczesnego średniowiecza. Zostały one opublikowane jako rzekomy zabytek literatury celtyckiej z III wieku. Genialne fałszerstwo Macphersona rozbudziło w Europie zainteresowanie średniowieczem i surowym pejzażem Północy (osjanizm).

10 ROMANTYZM W POLSCE TŁO HISTORYCZNO-SPOŁECZNE:
W momencie kiedy rodzi się romantyzm od kilku dziesięcioleci Polski nie ma na mapie Europy. Duże nadzieje wiązano z Napoleonem, a po jego klęsce z Kongresem Wiedeńskim, ustalił on nowy porządek w Europie, potwierdził rozbicie Polski na trzy części tworząc jednocześnie namiastkę polskości pod berłem cara - Królestwo Kongresowe. Ono właśnie stało się późniejszym miejscem działania polskich patriotów i organizacji spiskowych. Polakom wydawało się przynajmniej na początku, że car Aleksander będzie przestrzegał porozumienia zawartego w czasie Kongresu, okazało się to jednak złudnym marzeniem. Początkowy liberalizm cara zanikał, a na jego miejsce wchodził ucisk i despotyzm. Pokolenie pamiętające czasy wolności powoli wymierało, a na jego miejsce przychodzili młodzi ludzie, których celem stało się odzyskanie niepodległości. Temu właśnie celowi podporządkowana została cała literatura romantyczna. Pierwszymi przejawami nieprawomyślności wobec cara było powstanie tajnych stowarzyszeń : Wolnomularstwa Narodowego i Towarzystwa Patriotycznego. W początkach romantyzmu życie umysłowe i kulturalne skupiło się przede wszystkim w dużych ośrodkach akademickich : Warszawie i Krakowie. U progu romantyzmu nie istniały jeszcze realne szanse na odzyskanie niepodległości drogą walki zbrojnej. U progu nowej epoki całą uwagę młodych romantyków pochłonął spór między klasykami, a romantykami.

11 WALKA KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI W POLSCE
Spór klasyków z romantykami był sporem pokoleniowym. Pokolenie starsze opowiadało się za klasycyzmem. Młodsze, w kwestiach światopoglądowych poza cechami racjonalnymi i empirycznymi popierało także uczucia i emocje. Wiązało się to z dążeniami wolnościowymi i demokratycznymi. Był to spór nie tylko o sprawy estetyczne ale i światopoglądowe oraz polityczne. Polemika ta miała charakter czysto teoretyczny. Twórcy byli podzieleni do czasu wydania “Ballad i romansów” Adama Mickiewicza. Kazimierz Brodziński - “O klasyczności i romantyczności” (1818r.). Dążył do pokojowego połączenia klasycyzmu i romantyzmu. Trzy główne elementy, jakie według niego powinna spełniać literatura: narodowość, oryginalność, ludowość Jan Śniadecki- “O pismach klasycznych i romantycznych” (1819). Był intelektualistą, racjonalistą. Atakował tendencje romantyczne. Romantyzm uważał za zagrożenie dla rozwoju literatury i oświaty. Maurycy Mochnacki - “O literaturze polskiej w wieku XIX”. Domagał się literatury narodowej, w utworach polskich miały odbijać się charakterystyczne elementy z życia Polaków. Literaturę klasycystyczną uważał za złą, bowiem była na wzór innych utworów. Głosił konieczność odrzucenia wszelkich kanonów i reguł w sztuce, gdyż krępują one twórcę. Literaturę czynią pozbawioną spontaniczności; natchnienie i bezpośrednie przeżycie twórcy jest najlepszą inspiracją do tworzenia

12 CHRONOLOGIA 1) Romantyzm w Polsce zamyka się w latach ( pierwsze wydanie "Ballad i romansów" Adama Mickiewicza, powstanie styczniowe). Teoretycznym początkiem polskiego romantyzmu jest rok 1818, kiedy to Kazimierz Brodziński wydał rozprawę pt. "O klasyczności i romantyczności, tudzież do duchu poezji polskiej". Jednak praktycznym początkiem romantyzmu jest rok 1822. a) (powstanie listopadowe) - niektórzy historycy literatury określają ten okres mianem fazy wstępnej. W latach tych krystalizuje się program polskiego romantyzmu, powstają młodzieńcze utwory Mickiewicza i Słowackiego, dokonuje się wielu przekładów literatury obcej b) (Wiosna Ludów) - szczytowa faza romantyzmu. Wybuch i klęska powstania listopadowego to przełomowe wydarzenie w dziejach romantyzmu, po klęsce powstania bardzo wielu polskich twórców emigruje do Niemiec i Francji, tworzy tzw. "wielką emigrację". W tym właśnie okresie powstają najwybitniejsze utwory Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego c) schyłek romantyzmu. W tym okresie umierają wszyscy trzej wieszcze narodowi, zaczyna tworzyć C.K.Norwid, jest to także szczytowy okres współczesnego i historycznego pisarstwa J.Kraszewskiego. Kres romantycznemu widzeniu świata i człowieka położył wybuch powstania styczniowego. Po jego upadku zaczął kształtować się pozytywizm, który bardzo krytycznie odnosił się do koncepcji romantycznych (walki narodowo wyzwoleńczej)

13 Założenia filozoficzne epoki
Filozofia romantyzmu wyrosła ze zwątpienia w hasła oświeceniowe, ujmujące świat jako sprawnie funkcjonującą maszynę, której działaniem rządzą poznawalne rozumowo, niezmienne prawa - hasła obalone przez Wielką Rewolucję Francuską. Filozofowie romantyzmu proponowali odmienną wizję świata jako żyjącego i rozwijającego się organizmu. Filozofia romantyzmu (zwłaszcza niemieckiego) miała charakter metafizyczny i idealistyczny, odrzucała empiryzm oraz realizm. rozróżnienie na świat ducha i materii; przeświadczenie, że warto poznać wyłącznie świat duchowy; świat materii stanowi opozycję świata duchowego; sposobem poznawania świata jest nie rozum, lecz wiara, czucie, intuicja, objawienie.

14 MALARSTWO ROMANTYCZNE:
Malarstwo romantyczne było ściśle związane z postawą światopoglądową, jaką w II poł. XVIII w. prezentowało wielu twórców europejskich. Postawa ta polegała na uwydatnieniu poetyckiej indywidualności, odrzuceniu normatywnej estetyki opartej na klasycyzmie, poszukiwaniu inspiracji w średniowieczu i Oriencie, a także w twórczości ludowej, co było wynikiem niezadowolenia z tamtych czasów. Znamionuje ją pojmowanie sztuki jako przejawu odrębności cywilizacyjnych, narodowych i osobowych oraz jako ekspresji przeżyć wewnętrznych twórcy, wyolbrzymienie roli sztuki, artysty i doznań estetycznych, wybujały indywidualizm i subiektywizm i odrzucenie przekonania o racjonalnym charakterze twórczości artystycznej. Nastąpił zwrot ku poznaniu intuicyjnemu i twórczej roli wyobraźni. Postawa ta zaowocowała zarówno ogromnym rozszerzeniem repertuaru tematycznego wyobrażeń, jak też różnorodnością form artystycznych. Źródłami nowych tematów stały się północne mitologie celtycko-germańskie („Pieśń o Nibelungach”, „Pieśń Osjana”), poezja nieklasyczna (Dante, W. Szekspir, J. Milton) i współczesna (J.W. Goethe, G. Byron), ludowe podania i legendy.

15 Romantycy szukali także indywidualnej drogi w mistycyzmie W
Romantycy szukali także indywidualnej drogi w mistycyzmie W. Blake'a lub panteizmie CD. Friedricha. Było to malarstwo w znacznej mierze związane z poezją i muzyką, w których postawa romantyczna uzewnętrzniła się najsilniej. Tendencje romantyczne są wyraźne w serii grafik G.B. Piranesiego Więzienia wyobraźni z 1745 roku oraz malarstwie A. Magnasca we Włoszech, w wielkiej sztuce F. Goyi w Hiszpanii, w wizjonerskiej twórczości W. Blake'a, J. Flaxmana i G.H. Füsslego, w późnym malarstwie G. Romneya w Anglii, w poszukiwaniach O. Rungego i uduchowionych pejzażach CD. Friedricha w Niemczech, w dramatycznych i nastrojowych pejzażach H. Roberta i J. Verneta we Francji. W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich poddanych obcej przemocy, postawa romantyczna łączyła się z patriotyczną walką o niepodległość od wczesnej twórczości A. Orłowskiego przez P. Michałowskiego, po historyczne wizje Jana Matejki. Romantyczne malarstwo rozwijało się bardzo szerokim nurtem w całym XIX w., ponieważ jednak opierało się na uznaniu twórczej indywidualności, nie wykształciło jednego repertuaru form, było wynikiem postawy, a nie stylu.

16 Przedstawiciele malarstwa doby romantyzmu:
Francisco Goya Edgar Degas Joseph Wiliam Turner John Constable William Blake Caspar David Friedrich Eugene Delacroix Theodore Gericault Jan Matejko Artur Grottger Piotr Michałowski Aleksander Orłowski

17 Francisco Goya - Rozstrzelanie Powstańców Madryckich 3. Maja 1808 r

18 Goya: Obrazy z cyklu KAPRYSY: Kiedy Rozum Śpi, Rodzą się Potwory Nie uciekniesz

19 Edgar Degas – Po Kąpieli (1884)

20 William Blake – Ilustracja do 'Boskiej Komedii' Dantego

21 William Blake – Jerusalem Lucyfer i Papież w Piekle

22 Eugene Delacroix - Wolność Wiodąca Lud na Barykady (1830)

23 Eugene Delacroix Fryderyk Chopin (nie ukończony) George Sand

24 Piotr Michałowski – Błękitni Husarzy (1836)

25 Jan Matejko - Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony wobec straconego Smoleńska. (1862)

26 Muzyka doby romantyzmu
Romantyzm w muzyce obejmuje, razem z następującym po nim neoromantyzmem, niemal cały XIX w. Charakteryzowała go wielość nurtów i indywidualizm postaw twórczych, dla których podstawę stylistyczną stanowił przejęty z okresu klasycyzmu warsztat kompozytorski. W romantyzmie nastąpiło jednak przesunięcie akcentu na inne gatunki muzyczne, co się wiązało z nowym programem estetycznym i nowym typem ekspresji. Naczelnym postulatem estetycznym romantyzmu była idea syntezy sztuk - powiązania muzyki z innymi sztukami, zwłaszcza z literaturą. Wyrazem tego stała się pierwszoplanowa rola liryki wokalnej, wykorzystywanie pieśni jako tematu w muzyce instrumentalnej, rozwój miniatury instrumentalnej, opartej często na wzorcach pieśniowych, a w okresie neoromantyzmu przenikanie literackich i malarskich tematów do symfonii programowej, uwertury i poematu symfonicznego oraz realizowanie romantycznej idei syntezy sztuk w dramacie muzycznym (R. Wagner).

27 Pod wpływem tendencji programowych, dominujących w muzyce symfonicznej, nastąpiło wzbogacenie kolorystyki dźwiękowej. Przejawiało się to w rozbudowie orkiestry, w rozwoju wirtuozostwa instrumentalnego (styl brillant), a zwłaszcza wirtuozostwa fortepianowego (Chopin) i skrzypcowego (N. Paganini), w technicznych udoskonaleniach instrumentów, w rozkwicie sztuki i w intensywnym wykorzystaniu w symfonice głosów ludzkich Jednym z głównych osiągnięć romantyzmu było wyodrębnienie stylów narodowych. Znalazło to wyraz w powstawaniu szkół narodowych, przede wszystkim rosyjskich, czeskich, polskich, skandynawskich, które wniosły własną tematykę historyczną, baśniową oraz nowe środki wypływające ze stylizacji rodzimego folkloru. Nastąpił też rozkwit twórczości operowej w Niemczech, Francji i Włoszech. Historyzm, kult przeszłości były w okresie romantyzmu i neoromantyzmu źródłem nurtu klasycyzującego , utrzymywania się tradycyjnych form muzyki religijnej (msza, oratorium) i gatunków instrumentalnych (sonata, symfonia, suita, wariacje).

28 GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE ROMANTYZMU W MUZYCE:
Ludwik van Beethoven Franciszek Schubert Robert Schumann Karol Maria Weber; Feliks Mendelssohn – Bartholdy Hector Belrioz; Nicolo Paganini Ryszard Wagner Stanisław Moniuszko Fryderyk Chopin Antonin Dvorak Franciszek Liszt Modest Musorgski Johannes Brahms

29 MODA I OBYCZAJE Romantyzm ogarnął także modę i obyczaje. Strojem manifestowano często przekonania społeczne, polityczne czy literackie. W czasie powstania styczniowego kobiety polskie na znak żałoby nosiły czarne suknie. Niektórzy oryginalność podkreślali ekstrawagancją. George Sand preferowała spodnie i paliła cygara, Słowacki miał oryginalny kołnierzyk, Balzak kamizelki. Mężczyźni wzorem Werthera, nosili niebieskie fraki i żółte kamizelki. Kobiety, jako istoty idealne, miały wyglądać zwiewnie i anielsko. Nosiły suknie podkreślające wysmukłość talii oraz niespokojne fryzury, uwypuklające indywidualność i tajemniczość osoby

30 ARCHITEKTURA ROMANTYCZNA
W architekturze odbiły się zamiłowania historyczne romantyków i ich kult średniowiecza. Z tego kultu wywodził się renesans gotyku. Budowano więc pałace i kościoły w stylu gotyckim. We wnętrzach umieszczano średniowieczne zbroje, dawne świeczniki, galerie portretów przodków. Nie stworzył natomiast romantyzm własnego stylu w budownictwie.

31 POSTAWY I POJĘCIA ZWIĄZANE Z EPOKĄ
BAJRONIZM WERTERYZM WALLENRODYZM PROMETEIZM TYRTEIZM MESJANIZM IDEALIZM MISTYCYZM IRRACJONALIZM ORIENTALIZM

32 Najważniejsze problemy literatury romantycznej
przeszłość i przyszłość; kult ruin i pamiątek przeszłości, bunt wobec teraźniejszości, dążenie do radykalnego przeobrażenia świata nawet przez krwawą rewolucję. nawiązanie do średniowiecza, baroku, pogańskiej Litwy, słowiańszczyzny przed chrześcijaństwem. nieskończoność - romantyków pociąga świat tajemniczy, szukają drogi do zaświatów. Cechą religijności  romantycznej jest łączenie elementów z różnych religii. irracjonalizm - kult uczucia i fantazji, nieufność wobec rozumu, dystans wobec nauki indywidualizm, egotyzm, skłócenie z otoczeniem, wybór samotnej ofiary, często konflikt z   istniejącymi normami społecznymi, ucieczka w marzenia. naród – rozumiany jako duchowa wspólnota ustanowiona przez Boga. Polska - w myśleniu o historii punktem odniesienia jest Polska przeciwstawiona Zachodowi, często uważana za naród wybrany. poezja - poeta, wieszcz, duchowy przewodnik narodu, sam ustanawia granice swej sztuki pejzaż romantyczny - przyroda dzika, ponura, pełna tajemnic, ożywionia, symboliczna.

33 Gatunki literackie romantyzmu:
BALLADA ROMANTYCZNA POWIEŚĆ POETYCKA POEMAT DYGRESYJNY DRAMAT ROMANTYCZNY