1 Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII, :)…

Prezentacja na temat: "1 Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII, :)…"— Zapis prezentacji:

1

2 1 Witam Państwa na wykładzie z MAKROEKONOMII, :)…

3 2 TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ

4 3 1. NOMINALNY I REALNY KURS WALUTOWY 1.1. NOMINALNY KURS WALUTOWY  NOMINALNY kurs walutowy jest relacją wymienną pieniądza jednego kraju na pieniądz innego kraju. Nominalny kurs walutowy będziemy oznaczać symbolem, ε n.

5 4 Zwykle kurs NOMINALNY zapisuje się w sposób BEZPOŚREDNI (British terms) jako liczbę jednostek waluty zagranicznej płaconych za jednostkę waluty krajowej (np. 0,25 USD/PLN). (Dalej stosuję właśnie taki sposób zapisu). Jednak niekiedy (np. w Polsce) stosowany jest POŚRED- NI (european terms) sposób zapisu tego kursu. Informuje on wtedy o liczbie jednostek waluty krajowej płaconych za jednostkę waluty zagranicznej (np. 4,00 PLN/USD).

6 5 NOMINALNY kurs walutowy ulega DEPRECJACJI (DEWALUA- CJI), kiedy siły rynkowe powodują jego spadek (państwo adminis- tracyjnie obniża jego poziom). W efekcie za jednostkę waluty krajo- wej chętni płacą mniej jednostek waluty obcej (np. 0,2 USD/PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).

7 6 NOMINALNY kurs walutowy ulega APRECJACJI (REWALUA- CJI), kiedy siły rynkowe powodują jego wzrost (państwo adminis- tracyjnie podnosi jego poziom). W efekcie za jednostkę waluty kra- jowej chętni płacą więcej jednostek waluty obcej (np. 0,3 USD/ PLN), zamiast 0,25 USD/PLN).

8 7 1.2. REALNY KURS WALUTOWY NOMINALNY kurs walutowy jest relacją wymienną pieniądza jednego kraju na pieniądz innego kraju. Natomiast REALNY kurs walutowy jest relacją wy- mienną innych niż pieniądz towarów z różnych krajów.  Realny kurs walutowy jest relacją wymienną innych niż pieniądz towarów z różnych krajów. A oto formalny związek realnego, ε r, i nominalnego, ε n, kursu walutowego: ε r = ε n ∙ P k /P z, gdzie P z i P k to – odpowiednio - cena tej samej porcji dóbr za granicą i w kraju.

9 8 Powiedzmy np., że: ε n =0,3 [dol./zł], P k = 100 zł, P z = 15 dol. W takiej sytuacji realny kurs tej porcji dóbr, której dotyczą ceny P k i P z, wynosi: ε r =(ε n ∙P k )/P z =(0,3[dol./zł]∙100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2.

10 9 ε r =(ε n ∙P k )/P z =(0,3[dol./zł]∙100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2[porcje amerykańskie za porcję polską]. CO TO ZNACZY? Otóż w naszym przykładzie cena wybranego do porównań koszyka dóbr jest w Polsce 2 razy wyższa niż w USA.

11 10 ε r =(ε n ∙P k )/P z =(0,3[dol./zł]∙100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2[porcje amerykańskie za porcję polską]. CO TO ZNACZY? Otóż w naszym przykładzie cena wybranego do porównań koszyka dóbr jest w Polsce 2 razy wyższa niż w USA. Za te same pieniądze, które wydalibyśmy na koszyk polski, w Stanach możemy kupić 2 takie same koszyki dóbr.

12 11 ε r =(ε n ∙P k )/P z =(0,3[dol./zł]∙100 zł)/15 dol.=30 dol./15 dol.=2[porcje amerykańskie za porcję polską]. CO TO ZNACZY? Otóż w naszym przykładzie cena wybranego do porównań koszyka dóbr jest w Polsce 2 razy wyższa niż w USA. Za te same pieniądze, które wydalibyśmy na koszyk polski, w Stanach możemy kupić 2 takie same koszyki dóbr. Towary polskie nie są zatem konkurencyjne cenowo w porównaniu z towarami amerykańskimi.

13 12 A teraz pomyślmy o relacji ε r ’/ε r, czyli o zmianie realnego kursu. Otóż: ε r ’/ε r = (ε n ’/ε n )∙(π k /π z ), gdzie ε n, ε r i ε n ’, ε r ’ to kursy – odpowiednio - na początku i końcu okresu, a π k i π z to indeksy zmiany krajowej i zagra- nicznej ceny przeciętnego koszyka dóbr.

14 13 ε r ’/ε r = (ε n ’∙P k ’ / P z ’) / (ε n ∙P k / P z ) = (ε n ’∙P k ’∙P z ) / ε n ∙P k ∙P z ’) = (ε n ’/ε n )∙(P k ’/P k )∙(P z /P z ’) = (ε n ’/ε n )∙(P k ’/P k ) / (P z ’/P z ) = (ε n ’/ε n )∙( π k /100)/(π z /100) = (ε n ’/ε n )∙(π k /π z ) = ε r ’/ε r.

15 14 ε r ’/ε r = (ε n ’/ε n )∙(π k /π z ), Jak się okazuje, znając zmianę kursu nominalnego i indeksy cen, możemy ustalić zmianę kursu realnego w pewnym okresie.

16 15 ε r ’/ε r = (ε n ’/ε n )∙(π k /π z ). Powiedzmy, że nominalny kurs złotego się zmniejszył z ε n =0,3 [dol./zł] do ε n ’=0,2[dol./zł, a wskaźniki inflacji dla Stanów i Polski w tym roku są równe π z =120 i π k =240. Otóż, w takiej sytuacji: ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z )=(0,2/0,3)∙(240/120)=⅔∙2=1⅓, co oznacza, że w analizowanym okresie realny kurs złotego wzrósł o ⅓. Za pieniądze, które wydalibyśmy na porcję dóbr w Polsce, w Stanach możemy teraz kupić o ⅓ więcej porcji takich samych dóbr niż na początku tego okresu.

17 16 ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z )=(0,2/0,3)∙(240/120)=⅔∙2=1⅓. W takiej sytuacji mówimy, że trwa REALNA APRECJACJA wa- luty krajowej. Przecież międzynarodowa siła nabywcza odnośnej kwoty pieniądza krajowego się powiększa. Realna aprecjacja powoduje, że pogarsza się cenowa konkurencyj- ność krajowych towarów na rynkach zagranicznych. (Wszak kupując porcję dóbr w kraju, nabywca traci coraz więcej dóbr zagranicznych).

18 17 ε r ’/ε r = (ε n ’/ε n )∙(π k /π z ). A oto inna sytuacja. Powiedzmy, że nominalny kurs złotego wzrósł z ε n =0,3 [dol./zł] do ε n ’=0,4[dol./zł, a wskaźniki inflacji dla Stanów i Polski w tym roku są równe π z =240 i π k =120. Otóż, w takiej sytuacji: ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z )=(0,4/0,3)∙(120/240)=4∙⅓∙½=⅔, co oznacza, że w analizowanym okresie kurs realny złotego obni- żył się o ⅓. Za pieniądze, które wydalibyśmy na porcję dóbr w Polsce, w Stanach możemy teraz kupić o ⅓ mniej porcji takich samych dóbr niż na początku tego okresu.

19 18 ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z )=(0,4/0,3)∙(120/240)=4∙⅓∙½=⅔. W takiej sytuacji mówimy, że doszło do REALNEJ DEPRE- CJACJI złotego. Oznacza to, że nastąpił wzrost międzynarodo- wej cenowej konkurencyjności polskich towarów.

20 19 2. OD CZEGO W DŁUGIM OKRESIE ZALEŻY REAL- NY KURS WALUTOWY? Przyjrzyjmy się czynnikom, które decydują o zmianach realnego kursu walutowego...

21 20 TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ (TEORIA PPP) (ang. purchasing power parity, PPP) jest UOGÓLNIENIEM PRAWA JEDNEJ CENY i dotyczy wybranego arbitralnie koszy- ka wielu dóbr, a nie jednego dobra. Jest ona próbą wyjaśnienia poziomu realnego kursu walutowego. Zgodnie z tą teorią – za sprawą ARBITRAŻU TOWAROWEGO - nominalny kurs waluty dąży do poziomu odpowiadającego PARYTETOWI SIŁY NABYWCZEJ. Nominalny kurs dwóch walut odpowiada PARYTETOWI SIŁY NABYWCZEJ, kiedy za daną ilość (np. za jednostkę) jednej wa- luty można nabyć taką samą porcję dóbr w kraju i za granicą. 2.1. TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ (ang. Pur- chasing Power Parity, PPP)

22 21 DYGRESJA ARBITRAŻ UZASADNIENIEM TEORII PARYTETU SI- ŁY NABYWCZEJ Powiedzmy, że : ε r >1, czyli ε n ∙P k >P z. Waluta krajowa jest PRZEWARTOŚCIOWANA (w stosunku do innych walut), wszak jej cena (czyli nominalny kurs walutowy waluty krajowej, ε n ) sprawia, że za daną kwotę pieniądza krajowe- go można kupić więcej za granicą niż w kraju. Kurs walut nie odpowiada ich parytetowi siły nabywczej. Porcja dóbr nabywana w kraju kosztuje WIĘCEJ niż taka sama porcja dóbr nabywana za granicą. OPŁACA SIĘ ZATEM KUPOWAĆ TAKIE SAME TO- WARY ZA GRANICĄ I SPRZEDAWAĆ JE W KRAJU. W efekcie: P k  i (lub) ε n  oraz P z , więc ε r  1. KONIEC DYGRESJI

23 22 Zauważmy, że jeśli nominalny kurs walutowy dwóch walut odpowiada parytetowi ich siły nabywczej, kurs realny jest równy ε r =1.

24 23 Zauważmy, że jeśli nominalny kurs walutowy dwóch walut odpowiada parytetowi ich siły nabywczej, kurs realny jest równy ε r =1. Przecież miarą stosunku siły nabywczej dwóch walut jest właśnie realny kurs walutowy: ε r =ε n ∙P k /P z. Jeśli ε n ∙P k /P z =1, to ε n ∙P k =P z, czyli wyrażona w pieniądzu zagranicznym cena wchodzącej w grę porcji dobra w kraju ( ε n ∙P k ) i za granicą, P z, jest równa. Z kolei to oznacza, że także za jednostkę pieniądza zagranicz- nego i za jednostkę pieniądza krajowego w kraju i za granicą możemy nabyć taką samą część tej porcji dóbr.

25 24 JEDNAK REALNY KURS WYMIANY ZWYKLE ODCHYLA SIĘ OD 1! Jak regularnie donosi The Economist nominalny kurs walut krajowych okazuje się silnie przewartościowany lub niedowartościowany (w porównaniu z ich kursem odpowiadającym parytetowi siły nabywczej dotyczącej kanapki BigMac)…

26 25 Kolumna 5 tabeli pokazuje odchylenia oficjalnego kursu walut krajowych do dolara od „bigmacowego” kursu PPP. Dla Polski chodzi o –35,4%. [Oficjalny kurs złotego (3,30 zł/dol.) musiałby spaść o 35,4%, by zrównać się z „bigmacowym” kursem PPP (2,13 zł/dol.)]. Złoty jest zatem NIEDOWARTOŚCIOWANY do dolara. Kurs y

27 26 3.3. ABSOLUTNA I WZGLĘDNA WERSJA TEORII PPP Teoria PPP ma dwie wersje: ABSOLUTNĄ (mocniejszą) oraz WZGLĘDNĄ (słabszą). WERSJA ABSOLUTNA TEORII PPP Realny kurs walutowy, ε r, jest zbliżony do 1. Ta wersja teorii PPP NIE ZNAJDUJE potwierdzenia w faktach.

28 27 WERSJA WZGLĘDNA TEORII PPP ε r ≠1, lecz siła działania czynników, które powodują odchylenia re- alnego kursu walutowego od 1 (np. koszty transportu, różnice składu koszyka dóbr reprezentantów w różnych krajach używa- nego do wyliczenia tempa inflacji) jest względnie stała. Innymi słowy, zgodnie z względną wersją teorii PPP ε r ≠1, lecz w długim okresie poziom ε r WAHA SIĘ WOKÓŁ PEWNEJ ŚREDNIEJ WIELOLETNIEJ. Ta wersja teorii PPP dotyczy DŁUGIEGO OKRESU.

29 28 Zauważmy jeszcze, że zgodnie z teorią PPP (niezależnie od jej wersji) STOPĘ ZMIANY NOMINALNEGO KURSU WALUTY WYZNA- CZA – CETERIS PARIBUS – RÓŻNICA STÓP INFLACJI ZA GRANICĄ I W KRAJU.

30 29 Wszak: ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z )*, więc przy stałym kursie realnym, ε r ’/ε r =1: (ε n ’/ε n )∙(π k /π z )=1. Wynika stąd, że: ε n ’/ε n = π z /π k, więc ZMIANY ε n ’/ε n SĄ TAKIE SAME JAK ZMIANY π z /π k. ---------- *Wynika to wprost z definicji realnego kursu walutowego w końcu roku: ε r ’ = ε n ’ π K ’/π Z ’ oraz na początku roku: ε r = ε n π K /π Z, gdzie superskrypt „’” oznacza poziom zmiennej w końcu roku, a π K i π Z to – odpowiednio – wskaźnik inflacji w kraju i za granicą.

31 30 ZMIANY ε N ’/ε N SĄ TAKIE SAME JAK ZMIANY π Z /π K... Powiedzmy, że inflacja w Stanach wynosi 3%, a w Kanadzie 1% i że patrzymy z perspektywy Stanów (USA to „kraj”, a Kanada – „zagranica”). W takiej sytuacji - ceteris paribus - dolar amerykański będzie ule- gał deprecjacji względem dolara kanadyjskiego w tempie OKO- ŁO 2% na rok. ε n ’/ε n =101/103  0,98. Oczywiście, podobnie jak względna wersja teorii PPP wniosek ten jest stosunkowo dobrze potwierdzony empirycznie TYLKO W PRZYPADKU DŁUGIEGO OKRESU.

32 31 4. MIĘDZYNARODOWE PORÓWNANIA POZIOMU ŻYCIA Nominalny kurs walutowy PPP jest wykorzystywany do PORÓW- NAŃ POZIOMU ŻYCIA W RÓŻNYCH KRAJACH.

33 32 Powiedzmy, że dochód per capita w kraju A (np. 1000 gdybów) prze- liczymy na walutę kraju B po kursie PPP (np. 1,25jl/gb). Mimo róż- nicy cen w obu krajach za uzyskane 1250 jeśli będzie wtedy można kupić w kraju B taki sam koszyk dóbr jak ten, który za 1000 gb można było kupić w kraju A.

34 33 Powiedzmy, że dochód per capita w kraju A (np. 1000 gdybów) prze- liczymy na walutę kraju B po kursie PPP (np. 1,25jl/gb). Mimo róż- nicy cen w obu krajach za uzyskane 1250 jeśli można wówczas w kraju B kupić taki sam koszyk dóbr jak ten, który za 1000 gb można było kupić w kraju A. Okaże się wtedy, czy dochód per capita w kraju B (np. 1251 jl!) jest większy, czy mniejszy niż dochód per capita w kraju A, czyli czy wystarcza on na kupno większego, czy mniejszego koszyka dóbr. A ------------ A Po przeliczeniu dochodu per capita w kraju A na walutę kraju B wyrażona w pieniądzu kraju B jednostka dochodu per capita obywatela kraju A ma taką samą siłę nabywczą jak jednostka dochodu per capita obywatela kraju B. Przecież, przy obowiązującym kursie nominalnym, ε n, można za nią ku- pić taką samą porcję dóbr. Oznacza to, że dochody per capita w obu krajach zmierzyliśmy taką samą jednostką miary.

35 34 Zauważ JEDNAK, że skoro – dla kursu PPP - ε n ∙P k /P z =1, to ε n ∙P k =P z oraz: ε n =P z /P k. Otóż dla różnych dóbr ich ceny: zagraniczna, P z, i krajowa, P k, pozostają do siebie w różnej proporcji. Wynika stąd, że iloraz P z /P k zmienia się, zależnie od składu koszyka dóbr, którego dotyczą ceny P z i P k. Oznacza to, że poziom kursu PPP, ε n =P z /P k, zależy od tego, jaką porcję dóbr wykorzystano dla jego ustalenia... ISTNIEJE NIE JEDEN, LECZ WIELE KURSÓW PPP!

36 35 Oczywiście PORÓWNANIA POZIOMU ŻYCIA ZA POMOCĄ KURSU PPP DAJĄ RÓŻNE WYNIKI, ZALEŻNIE OD TEGO, JAKI KURS PPP ZOSTAŁ W ICH TRAKCIE ZASTOSOWANY. W przypadku krajów o podobnej strukturze konsumpcji problem ten nie ma dużego znaczenia. W takim przypadku kurs PPP należy ustalić w oparciu o TYPOWY dla obu krajów koszyk konsumowa- nych dóbr. Jednak dla krajów o bardzo różnej strukturze konsumpcji (np. Polska i Malezja?) koszyk taki NIE ISTNIEJE i wynik porównań poziomu życia może zależeć od ARBITRALNEGO wyboru koszy- ka dóbr, w oparciu o który ustala się poziom kur su PPP...

37 ZADANIE Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji.

38 Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb.

39 Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa- rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji.

40 Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa- rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl.

41 Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa- rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl. c) Wyraź PKB per capita w Hipotecji w jeślach. Posłuż się oboma kursami PPP, które wyliczyłeś.

42 Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa- rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl. c) Wyraź PKB per capita w Hipotecji w jeślach. Posłuż się oboma kursami PPP, które wyliczyłeś. 5000 gb1,2 jl/gb=6000 jl. 5000 gb1,0 jl/gb=5000 jl.

43 Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa- rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl. c) Wyraź PKB per capita w Hipotecji w jeślach. Posłuż się oboma kursami PPP, które wyliczyłeś. 5000 gb1,2 jl/gb=6000 jl. 5000 gb1,0 jl/gb=5000 jl. d) W którym kraju PKB p. c. umożliwia nabycie większej porcji dóbr?

44 Hipotecja ma 1 mln mieszkańców, PKB równa się tu 5,0 mld gdybów (gb). Natomiast w Fantazji PKB per capita wynosi 5500 jeśli (jl). Oba kraje wytwarzają tylko wino i ryby. Tablica zawiera dalsze informa- cje. Dobro FantazjaHipotecja Cena udział w PKB Cena udział w PKB Wino Ryby 4,0 jl 2,0 jl 50% 2,0 gb 3,0 gb 40,0% 60,0% a) Podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający parytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Hipotecji. 60 gb=12w+12r=48jl+24jl=72jl. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 60gb na 72jl. 1 gb = 1,2 jl lub 1,0 jl = 0,8(3) gb. b) A teraz podaj kurs wymiany gdybów na jeśle, odpowiadający pa- rytetowi siły nabywczej (PPP) obu walut, dotyczącej koszyka dóbr o takiej samej strukturze wartościowej jak struktura PKB w Fantazji. 80 jl=10w+20r=20gb+60gb=80gb. Szukany kurs powinien umożliwić zamianę 80jl na 80gb. 1 gb = 1 jl. c) Wyraź PKB per capita w Hipotecji w jeślach. Posłuż się oboma kursami PPP, które wyliczyłeś. 5000 gb1,2 jl/gb=6000 jl. 5000 gb1,0 jl/gb=5000 jl. d) W którym kraju PKB p. c. umożliwia nabycie większej porcji dóbr? To zależy od struktury wartościowej tej porcji dóbr...

45 44 5. DLACZEGO FAKTY SŁABO POTWIERDZAJĄ ABSOLUT- NĄ WERSJĘ TEORII PPP? Dane obserwacyjne w niewielkim stopniu potwierdzają absolutną wersję teorii PPP. PO PIERWSZE, powodem jest to, że czynniki przybli- żające realny kurs walutowy do poziomu 1 działają z niewielką si- łą. PO DRUGIE, istnieją nieuwzględniane przez nas do tej pory czynniki, których działanie sprawia, że realny kurs walutowy różni się od 1.

46 45 5.1. CZYNNIKI PRZYBLIŻAJĄCE REALNY KURS WALUTO- WY DO POZIOMU 1 DZIAŁAJĄ Z NIEWIELKĄ SIŁĄ W praktyce arbitraż towarowy natrafia na przeszkody:

47 46 a) Wieloma towarami nie handluje się na rynkach międzynarodo- wych [są to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable goods) (np. ziemia, mieszkania, usługi fryzjerskie, kanapki BigMac )]. Arbitraż nie powoduje wyrównania się cen dóbr niehandlowych.

48 47 a) Wieloma towarami nie handluje się na rynkach międzynarodo- wych [są to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable goods) (np. ziemia, mieszkania, usługi fryzjerskie, kanapki BigMac )]. Arbitraż nie powoduje wyrównania się cen dóbr niehandlowych. b) W dodatku DOBRA HANDLOWE (ang. tradeable goods) w róż- nych krajach często różnią się*, co hamuje wymianę i utrudnia ar- bitraż (np. Niemcy są przyzwyczajeni do niemieckiego, a nie do polskiego piwa). -------- *Chodzi o rzeczywiste zróżnicowanie dóbr lub o ich zróżnicowanie pozorne, w które – wbrew faktom - wierzą nabywcy.

49 a) Wieloma towarami nie handluje się na rynkach międzynarodo- wych [są to tzw. DOBRA NIEHANDLOWE (ang. non tradeable goods) (np. ziemia, mieszkania, usługi fryzjerskie, kanapki BigMac )]. Arbitraż nie powoduje wyrównania się cen dóbr niehandlowych. b) W dodatku DOBRA HANDLOWE (ang. tradeable goods) w róż- nych krajach często różnią się*, co hamuje wymianę i utrudnia ar- bitraż (np. Niemcy są przyzwyczajeni do niemieckiego, a nie do polskiego piwa). c) Także inne przeszkody hamują handel zagraniczny, utrudniając arbitraż towarowy (np. cła, koszty ubezpieczenia i transportu). -------- *Chodzi o rzeczywiste zróżnicowanie dóbr lub o ich zróżnicowanie pozorne, w które – wbrew faktom - wierzą nabywcy.

50 49 5.2. WIELE PRZYCZYN SPRAWIA, ŻE REALNY KURS WA- LUTOWY ODCHYLA SIĘ OD 1. Oto niektóre spośród tych przyczyn: a) Efekt Samuelsona-Balassy (efekt S-B). b) Zakłócenia zewnętrznej równowagi gospodarki [np. „choroba ho- lenderska” (ang. dutch deasese)]. c) Przypadkowe fluktuacje nominalnych kursów walut na rynkach walutowych. Przyjrzymy się teraz tym przyczynom.

51 50 EFEKT SAMUELSONA-BALASSY W sprzeczności z absolutną wersją teorii PPP stoi EFEKT SA- MUELSONA-BALASSY (EFEKT S-B). Sprawia on, że (wyra- żony w jednej walucie) poziom cen wielu dóbr w krajach o wysokiej produktywności pracy (czyli w krajach bogatych) jest wyższy niż poziom cen takich samych dóbr w krajach o niskiej produktywności pracy (czyli w krajach ubogich). (W szczegól- ności chodzi o dobra niehandlowe). W efekcie, realny kurs walutowy w krajach bogatych (w krajach o dużej produktywnosci pracy) odnoszący się do przeciętnego, czyli zawierającego zarówno dobra handlowe, jak i niehandlowe, koszyka dóbr jest zwykle wyższy od 1. Innymi słowy kraje bogate są „droższe” niż kraje biedne, a ich waluty są „przewartościowane”. DLACZEGO TAK JEST?

52 51 Oto efekt S-B: W krajach bogatych produktywność w gałęziach wytwarzają- cych DOBRA HANDLOWE jest wysoka. (Dlatego są one boga- te). W efekcie płace w tych gałęziach w krajach bogatych są wy- sokie.

53 52 Powoduje to, ze w krajach bogatych również płace pracowników wytwarzających DOBRA NIEHANDLOWE są wysokie (inaczej przenieśliby się oni do gałęzi wytwarzających dobra handlowe...). Przy względnie niskiej produktywności pracy pracowników, któ- rzy produkują dobra niehandlowe*, jedynym sposobem sfinanso- wania ich wysokich płac są wysokie ceny dóbr niehandlowych. One mogą być takie, gdyż dotyczą dóbr niehandlowych (w przy- padku takich dóbr arbitraż nie jest możliwy). ------ * Wzrost produktywności pracy przy produkcji DÓBR NIEHANDLO- WYCH (np. usługi krawieckie) jest zwykle wolniejszy niż wzrost produk- tywności pracy przy produkcji DÓBR HANDLOWYCH (np. samocho- dy).

54 53 Efektem jest wyższy przeciętny (dotyczący koszyka dóbr handlowych i niehandowych) poziom cen w bogatych krajach o wysokiej produktywnności pracy. Nawet jeśli – za sprawą arbitrażu towarowego - poziom cen dóbr handlowych w krajach bogatych jest podobny do poziomu cen takich samych dóbr w krajach ubogich, poziom cen dóbr niehandlowych w krajach bogatych przewyższa poziom cen tych dóbr w krajach ubogich. Wyższy przeciętny poziom cen w krajach bogatych oz- nacza, że WALUTY W KRAJACH BOGATYCH STAJĄ SIĘ TRWALE „PRZEWARTOŚCIOWANE” (ε r >1).

55 54 ZAKŁÓCENIA ZEWNĘTRZNEJ RÓWNOWAGI GOSPODAR- KI ZAKŁÓCENIA ZEWNĘTRZNEJ RÓWNOWAGI GOSPODARKI mogą m. in. przyjąć formę WAHAŃ SALDA BILANSU HAN- DLOWEGO i (lub) WAHAŃ SALDA RACHUNKU KAPITAŁO- WEGO BILANSU PŁATNICZEGO. Skutkiem mogą być zmiany nominalnego kursu walutowego i – przy „lepkich” cenach, P – krótkookresowe wahania realnego kursu walutowego, ε r (przecież: ε r =ε n ∙P k /P z ).

56 55 PRZYKŁAD: Przy płynnym nominalnym kursie walutowym, ε n, deficyt bilansu handlowego (NX=X-Z<0; Z=KSI∙Y) może spowodować nominalną deprecjację waluty krajowej. Przy „lepkich” cenach, P k i P z, skut- kiem okaże się wtedy spadek realnego kursu walutowego, ε r (prze- cież: ε r =ε n ∙P k /P z ).

57 56 O międzynarodowych przepływach kapitału decydują m. in. róż- nice poziomu zagranicznej, i z, i krajowej, i, stopy procentowej (i z – i). Kapitał płynie tam, gdzie zysk z jego zainwestowania jest naj- większy. [Mobilność kapitału ograniczają m. in.: ryzyko kursowe i różnice wysokości podatków]. Także międzynarodowe przepływy kapitału mogą powodować deprecjację lub aprecjację nominalnego kursu walutowego.

58 57 Na wysokość krajowej stopy procentowej wpływa np. polityka gospodarcza państwa, a także wiele innych czynników. Można to pokazać za pomocą modelu IS-LM. Wszak wiele róż- nych czynników decyduje o położeniu linii IS i LM, a zatem także o poziomie krajowej stopy procentowej. LM IS i3i3 i1i1 E2E2 E1E1 i Y 0 YEYE i* E4E4 E5E5 E7E7 E8E8 IS’ LM’ LM’’ IS’’ E3E3 E6E6 E i2i2 i4i4

59 58 A zatem, wiele rozmaitych czynników określa przebieg linii IS i LM, czyli również poziom stopy procentowej w gospodarce... Skutkiem oddziaływania tych czynników są różnice poziomu stóp procentowych w kraju i za granicą. Powodują one wahania salda rachunku kapitałowego bilansu płatniczego. Przy płynnym kursie walutowym, ε n, i „lepkich” cenach, P, mogą one z kolei skutkować fluktuacjami nominalnego, ε n, a zatem także real- nego kursu walutowego, ε r ( ε r =ε n ∙P k /P z !).

60 59 A zatem, wiele rozmaitych czynników określa przebieg linii IS i LM, czyli również poziom stopy procentowej w gospodarce... Skutkiem oddziaływania tych czynników są różnice poziomu stóp procentowych w kraju i za granicą. Powodują one wahania salda rachunku kapitałowego bilansu płatniczego. Przy płynnym kursie walutowym, ε n, i „lepkich” cenach, P, mogą one z kolei skutkować fluktuacjami nominalnego, ε n, a zatem także real- nego kursu walutowego, ε r ( ε r =ε n ∙P k /P z !). Na przykład, napływ do kraju lokowanego w wysoko op- rocentowanych bonach Skarbu Państwa międzynarodowego kapi- tału spekulacyjnego może spowodować wzrost (zapisywanego na sposób brytyjski) nominalnego kursu złotego. W efekcie może dojść do wzrostu realnego kursu złotego.

61 60 Ciekawym przykładem zakłócenia zewnętrznej równowagi gospo- darki skutkującego silną zmianą realnego kursu wymiany jest tzw. CHOROBA HOLENDERSKA (ang. dutch disease).

62 61 CHOROBA HOLENDERSKA Powodem CHOROBY HOLENDERSKIEJ jest - zwykle A - napływ pieniądza zagranicznego spowodowany eksploatacją obfitych bo- gactw naturalnych kraju i ich sprzedażą za granicę (np. gaz w holenderskiej części Morza Północnego w latach 60. XX w.). Para- doksalnie, niekorzystnie wpływa to na gospodarkę kraju. ---------------------------------- A Inne możliwe przyczyny to np. wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich, napływ kapitału spekulacyjnego.

63 62 CHOROBA HOLENDERSKA Powodem CHOROBY HOLENDERSKIEJ jest - zwykle A - napływ pieniądza zagranicznego spowodowany eksploatacją obfitych bo- gactw naturalnych kraju i ich sprzedażą za granicę (np. gaz w holenderskiej części Morza Północnego w latach 60. XX w.). Para- doksalnie, niekorzystnie wpływa to na gospodarkę kraju. PO PIERWSZE, spowodowana eksportem surowców APRECJACJA PIENIĄDZA KRAJOWEGO SPRAWIA, ŻE TANI IMPORT NISZCZY PRZEMYSŁ. (Chodzi zwłaszcza o produkcję dóbr handlowych). Dochodzi do dezindustrializacji całych sektorów gospodarki. ---------------------------------- A Inne możliwe przyczyny to np. wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich, napływ kapitału spekulacyjnego.

64 63 CHOROBA HOLENDERSKA Powodem CHOROBY HOLENDERSKIEJ jest - zwykle A - napływ pieniądza zagranicznego spowodowany eksploatacją obfitych bo- gactw naturalnych kraju i ich sprzedażą za granicę (np. gaz w holenderskiej części Morza Północnego w latach 60. XX w.). Para- doksalnie, niekorzystnie wpływa to na gospodarkę kraju. PO PIERWSZE, spowodowana eksportem surowców aprecjacja pieniądza krajowego sprawia, że tani import niszczy przemysł. (Chodzi zwłaszcza o produkcję dóbr handlowych). Dochodzi do dezindustrializacji całych sektorów gospodarki. PO DRUGIE, sytuację dodatkowo pogarsza to, że ekspan- sja sektora surowcowego może spowodować odpływ zasobów (np. pracy i kapitału) z gałęzi wytwarzających dobra handlowe do in- nych gałęzi gospodarki). ---------------------------------- A Inne możliwe przyczyny to np. wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich, napływ kapitału spekulacyjnego.

65 64 CHOROBA HOLENDERSKA Powodem CHOROBY HOLENDERSKIEJ jest - zwykle A - napływ pieniądza zagranicznego spowodowany eksploatacją obfitych bo- gactw naturalnych kraju i ich sprzedażą za granicę (np. gaz w holenderskiej części Morza Północnego w latach 60. XX w.). Para- doksalnie, niekorzystnie wpływa to na gospodarkę kraju. PO PIERWSZE, spowodowana eksportem surowców aprecjacja pieniądza krajowego sprawia, że tani import niszczy przemysł. (Chodzi zwłaszcza o produkcję dóbr handlowych). Dochodzi do dezindustrializacji całych sektorów gospodarki. PO DRUGIE, sytuację dodatkowo pogarsza to, że ekspan- sja sektora surowcowego może spowodować odpływ zasobów (np. pracy i kapitału) z gałęzi wytwarzających dobra handlowe do in- nych gałęzi gospodarki). PO TRZECIE, wzrost dochodów i wydatków powoduje wzrost cen dóbr niehandlowych (np. nieruchomości). Skutkiem wzrostu popytu na potrzebne do ich produkcji zasoby jest – znowu - odpływ zasobów z sektorów wytwarzających dobra handlowe. (Arbitraż wyklucza wzrost cen tych dóbr, więc ich producenci prze- grywają walkę o zasoby). ---------------------------------- A Inne możliwe przyczyny to np. wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich, napływ kapitału spekulacyjnego.

66 65 CHOROBA HOLENDERSKA Powodem CHOROBY HOLENDERSKIEJ jest - zwykle A - napływ pieniądza zagranicznego spowodowany eksploatacją obfitych bo- gactw naturalnych kraju i ich sprzedażą za granicę (np. gaz w holenderskiej części Morza Północnego w latach 60. XX w.). Para- doksalnie, niekorzystnie wpływa to na gospodarkę kraju. PO PIERWSZE, spowodowana eksportem surowców aprecjacja pieniądza krajowego sprawia, że tani import niszczy przemysł. (Chodzi zwłaszcza o produkcję dóbr handlowych). Dochodzi do dezindustrializacji całych sektorów gospodarki. PO DRUGIE, sytuację dodatkowo pogarsza to, że ekspan- sja sektora surowcowego może spowodować odpływ zasobów (np. pracy i kapitału) z gałęzi wytwarzających dobra handlowe do in- nych gałęzi gospodarki). PO TRZECIE, wzrost dochodów i wydatków powoduje wzrost cen dóbr niehandlowych (np. nieruchomości). Skutkiem wzrostu popytu na potrzebne do ich produkcji zasoby jest – znowu - odpływ zasobów z sektorów wytwarzających dobra handlowe. (Arbitraż wyklucza wzrost cen tych dóbr, więc ich producenci prze- grywają walkę o zasoby). Choroba holenderska wyjaśnia, dlaczego krajom bogatym w zasoby zwykle trudno jest rozbudować i utrzymać sektor prze- mysłu. Współcześnie problem ten występuje w Rosji. Na syndrom choroby holenderskiej składają się też KO- RUPCJA (sprzyjają jej wysokie dochody z eksportu) i PROTEK- CJONIZM (np. ochrony chcą producenci dóbr handlowych). ---------------------------------- A Inne możliwe przyczyny to np. wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich, napływ kapitału spekulacyjnego.

67 66 Zalecany przez ekonomistów środek zapobiegawczy to rezygnacja z natychmiastowej wymiany dochodów walutowych z eksportu su- rowców na pieniądz krajowy i ich gromadzenie w formie SPE- CJALNEGO FUNDUSZU WALUTOWEGO. Zapobiega to aprecjacji pieniądza krajowego i umożliwia „wygładzenie” dochodów państwa w długim okresie z korzyścią m. in. dla przyszłych pokoleń (kwestia sprawiedliwości!).

68 67 Państwowe fundusze stabilizacyjne wybranych państw (2005) Nazwa funduszu, kraj pochodzenia, środki finansowe (mld USD) ADIA (Zjednoczone Emiraty Arabskie) 875,0 GIC/Temasek (Singapur) 849,0 Government Pension Fund (Norwegia) 345,0 Diverse Fonds (Arabia Saudyjska) 300,0 Reserve Fund for Future Generation (Kuwejt) 250,0 CIC (Chiny) 200,0 Oil Reserve Fund (Libia) 50,0 Qatar Investment Authority (Katar) 50,0 Fond de Regulation des Recettes (Algieria) 38,0 Permanent Reserve Fund (USA, Alaska) 30,0 Brunei Investment Authority (Brunei) 25,7 Khazanah National BHD (Malezja) 24,0 Stabilisation Fund (Rosja) 20,0 Korea Investment Corporation (Korea Płd.) 17,6 National Fund (Kazachstan) 15,0

69 68 NORWESKIE LEKARSTWO NA CHOROBĘ HOLENDERSKĄ W 1990 r. Norwegia utworzyła Globalny Rządowy Fundusz Emerytal- ny (ang. Government Pension Fund – Global). „Strumień przychodów netto z operacji naftowych rządu cent- ralnego za pośrednictwem budżetu państwa jest w całości trans- ferowany do Globalnego Rządowego Funduszu Emerytalnego. Zgodnie z przepisami tylko oczekiwany realny zysk z Funduszu ma być zwracany do budżetu na ogólne cele wydatkowe. W ten sposób Fundusz działa jak długookresowy fundusz oszczędnoś- ciowy, umożliwiając Rządowi Norwegii nagromadzenie aktywów finansowych, w celu łatwiejszego poradzenia sobie z przyszłymi wydatkami, spowodowanymi starzeniem się społeczeństwa. (...) W końcu 2005 r. Fundusz urósł do ok. 1400 mld koron norwes- kich (NOK), co odpowiada 99% PKB powstającego na lądzie (czyli PKB po odjęciu efektów działań związanych z ropą). Sza- cunki wskazują, że w końcu 2010 r. Fundusz osiągnie poziom 180% PKB powstającego na lądzie. Przy obecnych regułach po- lityki fiskalnej po 2030 r. wartość środków zgromadzonych w Funduszu osiągnąć ma ok. 250% PKB powstającego na lądzie, a następnie zacznie stopniowo maleć” A. Wszystkie zasoby Funduszu muszą być inwestowane za granicą. Chroni to Norwegię przed chorobą holenderską. Ponieważ wiek- szość dochodów z ropy nie trafia do Norwegii, nie powstaje presja na aprecjację kursu walutowego. -------------------------------------------- A Tore Erikson (Sekretarz Generalny w Ministerstwie Finansów Nor- wegii): „The Norwegian Petroleum Sector and the Government Pen- sion Fund – Global” www.regjeringen.no (za: M. Burda, Ch. Wyp- losz: Macroeconomics. A European Text, Oxford University Press 2009, s. 378).www.regjeringen.no

70 69 PRZYPADKOWE FLUKTUACJE NOMINALNYCH KURSÓW WALUT NA RYNKACH WALUTOWYCH Zdaniem dealerów handlujących walutami na rynkach walutowych w krótkim i średnim okresie nominalne kursy walutowe zmieniają się pod wpływem EFEKTU OWCZEGO PĘDU (ang. bandwagon effect), „BEZWŁADNOŚCI” RYNKU, TRANSAKCJI SPEKU- LACYJNYCH. W krótkim okresie (do 6 miesięcy) czynniki fundamentalne, czyli informacje o stanie poszczególnych gospodarek nie mają decydującego znaczenia dla poziomu kursów. Oczywiście te wahania nominalnego, ε n, powodują z kolei fluktuacje realnego kursu walutowego, ε r ( ε r =ε n ∙P k /P z ), który odchyla się od poziomu 1.

71 70 Tabela pokazuje wyniki ankiety przeprowadzonej wśród dealerow na rynku walutowym w Londynie (tzw. forex, rynek FX; ang. Fo- reign Exchange market, FX market). A ---- A Zob. Cheung, Chinn, Marsh, „How do UK Based Foreign Exchange Dea- lers Think Their Market Operates?” NBER Working Paper 7524 (2000). (Cyt. za: D.Miles, A.Scott, Macroeconomics, John Wiley&Sons Ltd., 2005).

72 71 Badania sugerują, że w krótkim okresie na nominalny kurs walu- towy na rynkach walutowych silnie wpływa tzw. STRUMIEŃ ZLECEŃ (ang. order flow). Chodzi o rożnicę wartości zleceń kup- na i sprzedaży waluty na rynku przy danym poziomie jej kursu. Wielkość STRUMIENIA ZLECEŃ i poziom kursu są ze sobą sil- nie dodatnio skorelowane.

73 72 Wielu sądzi, że chodzi tu o taki oto związek przyczynowy: w warunkach asymetrii informacji zmiany STRUMIENIA ZLECEŃ stanowią sygnał nastawienia rynku, którym w krótkim okresie kierują się niedoinformowani sprzedawcy i nabywcy walut. W efekcie małe zmiany STRUMIENIA ZLECEŃ są wzmacniane na skutek naśladowczych reakcji sprzedawców i nabywców („owczy pęd”) i stają się dużymi zmianami cen. Duża liczba graczy na rynku FX sprawia, że raz pow- stała tendencja jest zwykle stosunkowo trwała. Podtrzymują ją kolejni wchodzący do gry gracze. Rynek walutowy odznacza się zatem dużą „bezwładnością”.

74 73 ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Prawo jednej ceny stanowi uogólnienie teorii PPP. Nie, jest odwrotnie. To teoria PPP stanowi uogólnienie prawa jednej ceny. 2. Nominalny kurs walutowy odpowiada parytetowi siły nabywczej, jeśli realny kurs walutowy równa się 1. ( ε r = ε n ∙ P k /P z ). Tak. ( ε r = 1  ε n ∙ P k =P z ). 3. Wahania realnych kursów walutowych są spowodowane m. in. fluktuacjami stóp procentowych w różnych krajach. Tak. Te fluktuacje stóp procentowych następują na skutek rozma- itych zdarzeń przesuwających linie IS i (lub) LM na rysunku przedstawiającym model IS/LM. Jak pamiętasz, jest bardzo wiele takich zdarzeń. LM IS i3i3 i1i1 E2E2 E1E1 i AE PL =Y 0 YEYE i* E4E4 E5E5 E7E7 E8E8 IS’ LM’ LM’’ IS’’ E3E3 E6E6 E YPYP i2i2 i4i4

75 74 7. Na forexie zmiany strumienia zleceń i nominalnego kursu waluty są silnie skorelowane. Tak. 6. Zgodnie z teorią PPP, kiedy inflacja w kraju jest szybsza niż za granicą, skutkiem okazuje się nominalna deprecjacja waluty kra- jowej. Tak ( ε n ’/ε n =π z /π k ). Np., jeśli inflacja w Polsce wynosi 12%, a w Rosji 3%, ceteris paribus złoty będzie ulegał deprecjacji do rubla w tempie około 8% na rok (ε n ’/ε n =π z /π k =103/112  0,92). 5. Wynik porównania poziomu życia nie zależy od wyboru koszyka dóbr w oparciu o który ustala się poziom stosowanego przy tej okazji kursu PPP. Nie. To, jaki koszyk dóbr zostanie wybrany, rozstrzyga o poziomie kursu PPP, a więc także o wyniku porównania poziomu życia. ( ε r = ε n ∙ P k /P z =1  ε n = P z /P k ). 4. ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z ), więc w długim okresie: ε n ’/ε n =π k /π z. Nie.

76 ZADANIA 1. a) Co to znaczy, że w długim okresie: ε n ’/ε n = π z /π k ? Równanie: ε n ’/ε n =π z /π k oznacza np., że wzrost nominalnego kursu waluty krajowej, ε n, (jej aprecjacja) w pewnym okresie jest efektem szybszego wzrostu cen za granicą niż w kraju. W przybliżeniu: wzrost nominalnego kursu waluty krajowej o x% jest wynikiem wzrostu cen za granicą o ok. x p. proc. szybszego niż w kraju. [Dla małych a i b (100+a)/(100+b) ≈ 1+(a-b)/100]. b) Skąd wiadomo, że to jest prawda? Jak wiadomo, ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z ), więc przy stałym kursie real- nym, ε r ’/ε r =1: (ε n ’/ε n )∙(π k /π z )=1.Wynika stąd, że: ε n ’/ε n = π z /π k. c) Powiedzmy, że w Polsce w długim okresie roczne tempo inflacji wynosi 2%, a w USA 8%. O ile w przybliżeniu zmieni się nominal- ny kurs złotego do dolara? ε n ’/ε n = π z /π k, więc skoro tempo wzrostu cen za granicą wynosi 8%, a w kraju 2%, to w ciągu roku nominalny kurs waluty krajowej podniesie się o około (8-2)%=6%.

77 2. W Hipotecji i w Fantazji wytwarza się tylko chleb! W ciągu roku ceny wzrosły tu – odpowiednio – z 1 gb do 6 gb i z 3 jl do 9 jl za bo- chenek. Nominalny kurs walutowy obniżył się w tym czasie z 9 [jl/gb] do 3 [jl/gb]. a) O ile procent zmienił się kurs realny? Kurs spadł o 33,(3)%. (ε r =9[jl/gb]·1gb/3jl=9jl/3jl=3; ε r ’=3[jl/gb]·6gb/9jl=18jl/9jl=2). b) Ile bochenków chleba można było dostać w Fantazji za bochenek chleba z Hipotecji na początku I, a ile w końcu XII tego roku? Odpowiednio: 3 bochenki (ε r =9jl/3jl; w I za cenę bochenka w Hipo- tecji można kupić 3 bochenki w Fantazji) i 2 bochenki (ε r ’=18jl/9jl; na końcu roku za cenę bochenka w Hipotecji można kupić 2 bochen- ki w Fantazji). c) Jak zmieniła się konkurencyjność towarów z Fantazji w handlu z Hipotecją? (Odpowiedz, uzupełniając szablon)? [Konkurencyjność towarów z Fantazji................................., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć............., a potem.................... bochenka chleba w Hipotecji.] Konkurencyjność towarów z Fantazji..............pogorszyła się.............., bo najpierw za kwotę przeznaczoną na zakup 1 bochenka chleba w Fantazji można było mieć...... ⅓......, a potem.......... ½........ bochenka chleba w Hipotecji. (Innymi słowy chleb z Fantazji podrożał w porównaniu z chlebem w Hipotecji. Przecież najpierw, kupno bochenka chleba w Fantazji oznaczało rezygnację tylko z ⅓ bochenka chleba, który można kupić w Hipotecji, a potem rezygnację aż z ½ takiego bochenka chleba). d) Czy doszło do realnej aprecjacji, czy realnej deprecjacji gdyba? Nastąpiła realna deprecjacja gdyba do jeśla. (Na skutek zmian nominalnego kursu walutowego i cen w obu kra- jach odpowiadająca wartości porcji chleba w Hipotecji liczba gdy- bów najpierw kupowała 3 porcje chleba w Fantazji, a potem już tyl- ko 2 porcje chleba w Fantazji).

78 a) Weź wartą w F. 100 jl porcję dóbr o strukturze wytwarzanego tu PKB. Podaj jej skład. Ile gb kosztuje ta porcja dóbr w H.? 20 butelek wina i 10 ryb. (50 + 30) gb = 80 gb. b) Przy jakim kursie wymiany mieszkaniec F. może sobie kupić w H. porcję dóbr o takiej strukturze, na którą było go stać „w domu”? 100 jl zamienimy na 80 gb przy kursie równym 100 jl/80 gb = 1,25 jl/gb. Przecież 100 jl/1,25 jl/gb = 80 gb. c) Kurs, który obliczyłeś, odpowiada parytetowi siły nabywczej obu walut. Uzasadnij stosowanie tej nazwy. Skoro 100 jl/80gb=1,25 jl/gb, to siła nabywcza licznika i mianownika ułamka 1,25 jl/gb są równe. Za te kwoty można kupić taką samą porcję dóbr, przy czym chodzi o porcję dóbr o strukturze odpowia- dającej PKB w Fantazji. Krótko mówiąc, kurs odpowiadający pary- tetowi siły nabywczej obu walut wyraża stosunek kwot pieniądza z obu krajów o takiej samej (równej) sile nabywczej. d) Wyraź PKB per capita w F. w gdybach. Posłuż się oboma kursami walutowymi. PKB per capita w F. równa się 1000 jl (1 mld jl/1 mln mieszkańców). W przeliczeniu na gdyby oznacza to 1000 gb (według kursu oficjal- nego) lub 1000jl/1,25jl/gb=800gb (według kursu odpowiadającego parytetowi siły nabywczej obu walut). 3. PKB w Fantazji, która ma 1 mln mieszkańców, wynosi 1 mld jl. Kraj wytwarza wino i ryby; handluje winem z Hipotecją. Oficjalny kurs walutowy wynosi 1 jl/gb. Tablica zawiera dalsze informacje. Dobro Fantazja Hipotecja cenaudział w PKBcenaudział w PKB Wino Ryby 2,5 jl 5,0 jl 50% 2,5 gb 3,0 gb 25% 75%

79 d) Wyraź PKB per capita w F. w gdybach. Posłuż się oboma kursami walutowymi. PKB per capita w F. równa się 1000 jl (1 mld jl/1 mln mieszkańców). W przeliczeniu na gdyby oznacza to 1000 gb (według kursu oficjal- nego) lub 1000jl/1,25jl/gb=800gb (według kursu odpowiadającego parytetowi siły nabywczej obu walut). e) Który z uzyskanych wyników lepiej nadaje się do porównań po- ziomu życia w Fantazji i Hipotecji? Dlaczego? Tylko zastosowanie kursu PPP zapewnia WSPÓŁMIERNOŚĆ dochodów per capita w obu krajach. Mianowicie, zostają one wyrażone w jednostkach pieniądza o takiej samej sile nabywczej. Po przeliczeniu dochodu per capita z F. (1000 jl) na gdyby okazuje się, że przeciętny Fantazjanin otrzymuje dochód odpowiadający sile na- bywczej 800 gb. Umożliwia to porówanie jego dochodu z rzeczywistym dochodem przeciętnego Hipotecjanina (np. 1000 gdybów). 3. PKB w Fantazji, która ma 1 mln mieszkańców, wynosi 1 mld jl. Kraj wytwarza wino i ryby; handluje winem z Hipotecją. Oficjalny kurs walutowy wynosi 1 jl/gb. Tablica zawiera dalsze informacje. Dobro Fantazja Hipotecja cenaudział w PKBcenaudział w PKB Wino Ryby 2,5 jl 5,0 jl 50% 2,5 gb 3,0 gb 25% 75%

80 4. a) Oceń niedowartościowanie i przewartościowanie kursu róż- nych walut do „bigmacowego” kursu PPP (zob. tablica); podaj po 2 przykłady. Kurs jest niedowartościowany np. w Tajlandii (-50,4%) i w Indone- zji (-48,9% ). Przewartościowany jest on np. w Szwajcarii (+69,0%) i w Szwecji (+36,8%). b) Uogólnij te obserwacje: w jakich krajach kurs walutowy jest nie- dowartościowany, a w jakich przewartościowany? Kurs jest niedowartościowany w krajach ubogich (o niskiej produ- kcyjności), a przewartościowany w krajach bogatych (o wysokiej produkcyjności). c) Czy niedowartościowanie złotego do dolara w 2004 r. potwierdza efekt S-B? Kurs y

81 4. a) Oceń niedowartościowanie i przewartościowanie kursu różnych walut do „bigmacowego” kursu PPP (zob. tablica); podaj po 2 przykłady. c) Czy niedowartościowanie złotego do dolara w 2004 r. potwierdza efekt S-B? Tak. Przecież BigMac jest „dobrem niehandlowym”, więc – zgodnie z rozumowaniem Samuelsona-Balassy - jego cena w krajach o względnie niskiej produkcyjności pracy (np. w Polsce) powinna być względnie niska. To z kolei powinno powodować niedowartościowa- nie kursu waluty tych krajów w stosunku do „bigmacowego” kursu PPP. d) Co z tego wynika? Kur s y

82 4. a) Oceń niedowartościowanie i przewartościowanie kursu różnych walut do „bigmacowego” kursu PPP (zob. tablica); podaj po 2 przykłady. c) Czy niedowartościowanie złotego do dolara w 2004 r. potwierdza efekt S-B? Tak. Przecież BigMac jest „dobrem niehandlowym”, więc – zgodnie z rozumowaniem Samuelsona-Balassy - jego cena w krajach o względnie niskiej produkcyjności pracy (np. w Polsce) powinna być względnie niska. To z kolei powinno powodować niedowartościo- wanie kursu waluty tych krajów w stosunku do „bigmacowego” kursu PPP. d) Co z tego wynika? Ogólnie, nie należy się spodziewać zaniku niedowartościowania kursu waluty w krajach biednych, nim nie dojdzie w tych krajach do względnego wzrostu produkcyjności pracy w sektorach wytwa- rzających dobra handlowe.

83 82 5.a) Wskaż skutki efektu S-B. Efekt S-B powoduje, że w krajach bogatych kurs waluty jest prze- wartościowany. b) Czy na początku XXI w. w Polsce można się spodziewać szyb- kiego wzrostu produktywności pracy? Dlaczego? Tak. Ogólnie, przyczyną jest silny „efekt doganiania” spowo- dowany prawem malejących przychodów i „efektem gapowicza”. (Pomyśl o skutkach przystąpienia Polski do Unii Europejskiej). c) W których sektorach polskiej gospodarki produktywność pracy będzie rosła najszybciej? Zapewne chodzi o gałęzie gospodarki wytwarzające dobra handlo- we. Firmy w tych gałęziach podlegają najbardziej intensywnej konkurencji; to do tych gałęzi – zapewne – napływa najwięcej kapitału zagranicznego. d) Jak wpłynie to na względne tempo inflacji w Polsce? Efektem będzie wzrost płac w tych sektorach, a także pochodny wzrost płac i cen w sektorach wytwarzających dobra niehandlowe. Spowoduje to względny wzrost cen w Polsce np. w porównaniu z innymi krajami w Unii. e) Czy efektem będzie realna aprecjacja czy deprecjacja złotego? Dlaczego? Należy się spodziewać realnej aprecjacji złotego. Przecież: ε r =ε n ∙P k /P z, a opisane wyżej procesy powodować będą wzrost relacji P k /P z. f) Wskaż czynniki hamujące te procesy. Np. wysokie bezrobocie, a także niska mobilność pracy hamują wyrównywanie się płac w sektorach wytwarzających dobra handlowe i niehandlowe.

84 83 1. Prawdą jest, że: A. ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π z /π k ). B. ε r =ε n ∙P k /P z. C. ε r ’/ε r =(ε n ’/ε n )∙(π k /π z ). D. ε n =ε r ∙P k /P z. A. NIE. B. TAK. C. TAK. D. NIE. Test Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi 2. Zgodnie z teorią PPP, kiedy ε r < 1: A. ε n ∙P k < P z. B. P k  i (lub) ε n . C. P z . D. Opłaca się kupować takie same dobra w kraju, nie za granicą. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. TAK.

85 84 3. Kiedy ε r > 1: A. ε n ∙P k > P z. B. P k  i (lub) ε n . C. P z . D. Opłaca się kupować takie same dobra za granicą, a nie w kraju. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. TAK. 4. Przewartościowanie waluty krajowej oznacza m. in., że: A. ε r < 1. B. Towary krajowe nie są konkurencyjne cenowo na rynkach międzynarodowych. C. Podobna porcja dóbr kosztuje w kraju więcej niż za granicą. D. Za daną kwotę pieniądza w kraju można kupić mniej niż za granicą. A. NIE. B. TAK. C. TAK. D. TAK.

86 85 5. W Polsce wskaźnik inflacji wyniósł 105, a w USA 110. W takiej sytuacji zgodnie z teorią PPP w długim okresie (ceteris paribus): A. Złoty będzie ulegał deprecjacji w stosunku do dolara. B. Tempo aprecjacji złotego w stosunku do dolara wyniesie około 5%. C. Dolar będzie ulegał deprecjacji w stosunku do złotego. D. Tempo aprecjacji dolara w stosunku do złotego wyniesie oko- ło 5%. A. NIE. B. TAK. C. TAK D. NIE. 6. ε r ≠1 m. in. dlatego, że: A. Istnieją dobra niehandlowe. B. Dobra handlowe pochodzące z różnych krajów różnią się od siebie. C. Wysokie koszty transakcyjne utrudniają handel zagraniczny. D. Kurs realny zwykle odpowiada parytetowi sily nabywczej. A. TAK. B. TAK. C. TAK D. NIE.

87 86 7. Przyczyną tego, że absolutna wersja teorii PPP się nie sprawdza, są m. in.: A. Efekt S-B. B. Arbitraż towarowy. C. Transakcje spekulacyjne na rynkach walutowych. D. Zakłócenia zewnętrznej równowagi gospodarki. A. TAK. B. NIE. C. TAK D. TAK.

88 87

89 88 POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ I

90 89 Badając skutki polityki gospodarczej w gospodarce otwartej, roz- różnimy KRÓTKI i DŁUGI OKRES.

91 90 1. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWAR- TEJ - KRÓTKI OKRES Na razie ograniczymy się do krótkiego okresu, w którym gospo- darka jest „keynesowska” (wolne moce wytwórcze, „lepkie” ceny). Pozwoli nam to wykorzystać model IS/LM. Przeanalizujemy dwa przypadki : a) Sytuację, w której KAPITAŁ MIĘDZYNARODOWY JEST NIEMOBILNY. b) Sytuację, w której ów KAPITAŁ JEST MOBILNY.

92 91 Otóż kapitał jest MOBILNY, JEŚLI KAPITAŁ MOŻE NA DUŻĄ SKALĘ PRZEMIESZCZAĆ SIĘ Z KRAJU DO KRAJU. Kapitał jest mobilny, kiedy żadne ograniczenia (np. wyso- kie koszty transakcyjne) nie przeszkadzają podmiotom zagranicznym kupować aktywów krajowych.

93 92 1.1. MODEL IS/LM W GOSPODARCE OTWARTEJ: NIEMO- BILNY KAPITAŁ

94 93 Nawet jeśli kapitał nie jest mobilny, gospodarka otwarta zasadni- czo różni się od gospodarki zamkniętej. W gospodarce otwartej pojawiają się nowe zmienne, od których zależy poziom wydatków, AE PL, i produkcji, Y (AE PL =Y), odpo- wiadające danej stopie procentowej, i.

95 94 W gospodarce otwartej wydatki AE PL zależą nie tylko od wydat- ków podmiotów krajowych na dobra wytwarzane w kraju: A=C+I+G, których poziom określony jest przez produkcję krajową, Y, i kra- jową stopę procentową, i, lecz także OD SALDA BILANSU HAN- DLOWEGO, NX, na które wpływają: produkcja krajowa, Y, pro- dukcja za granicą, Y z, oraz realny kurs walutowy, ε r. AE PL =Y=A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ).

96 95 Y = A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ). PRZYKŁADY: Kiedy (ceteris paribus) Y z maleje i (lub) ε r rośnie, NX w naszym kraju maleje A. Na rysunku z modelem IS-LM w lewo przesuwa się linia IS. Zmniejsza się produkcja, Y, i stopa procentowa, i. ---- * Po pierwsze, s padek Y z powoduje spadek eksportu, X, który jest prze- cież importem zagranicy. Po drugie, wzrost ε r oznacza, że towary krajowe drożeją w porównaniu z zagranicznymi, co - znowu - powoduje spadek eksportu netto, NX. i 0 Y LM IS E’ E IS’

97 96 Y = A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ). PRZYKŁADY cd.: Kiedy Y z rośnie i (lub) ε r maleje, zwiększa się (ceteris paribus) NX A. Linia IS przesuwa się w prawo. Wzrastają: produkcja, Y, i stopa procentowa, i. ---- A Po pierwsze, wzrost Y z powoduje zwiększenie się eksportu, X. Po dru- gie, spadek ε r oznacza, że towary krajowe tanieją w porównaniu z zagra- nicznymi. i 0 Y LM IS E’ E IS’

98 97 Y = A(Y, i) + NX (Y, Y z, ε r ). Wynika stąd, że przy niemobilnym kapitale skutki krajowej polityki gospodarczej są inne niż w gospodarce zamkniętej: poprzez handel zagraniczny to, co dzieje się w jednej gospodarce, wpływa na sytua- cję innych gospodarek. Politycy gospodarczy powinni brać to pod uwagę. Wszak ICH DZIAŁANIA WPŁYWAJĄ NA SYTUACJĘ GOSPODAR- CZĄ ZA GRANICĄ, A SYTUACJA ZA GRANICĄ ZWROTNIE WPŁYWA NA SYTUACJĘ W NASZYM KRAJU.

99 98 1.2. MODEL IS/LM W GOSPODARCE OTWARTEJ: MOBILNY KAPITAŁ

100 99 Kiedy kapitał jest DOSKONALE MOBILNY, o przepływach kapi- tału między krajami decyduje – w uproszczeniu – różnica zagranicz- nej i krajowej stopy procentowej ( i z –i ). Kapitał płynie tam, gdzie stopa procentowa, a więc i przychód z zainwestowanego kapitału, jest największy. Na skalę przepływów kapitału wpływają także (m. in.): a) OCZEKIWANIA właścicieli kapitału CO DO POZIOMU PRZYSZ- ŁYCH KURSÓW WALUTOWYCH, b) RYZYKO (kursowe i polityczne), c) ZRÓŻNICOWANIE SYSTEMÓW PODATKOWYCH.

101 100 DYGRESJA CZY KAPITAŁ JEST DOSKONALE MOBILNY - PARADOKS FELDSTEINA-HORIOKI? Na początku XXI w. międzynarodowe przepływy kapitału były og- romne: np. dzienne obroty na światowych rynkach walutowych równały się rocznemu PKB we Włoszech. (Już u schyłku XIX w. relacja tych przepływów do wielkości PKB we wchodzących w grę krajach była bardzo duża! ). Jeśliby kapitał był doskonale mobilny, inwestycje w wielu krajach w bardzo znacznej części finansowane byłyby oszczędnoś- ciami ZAGRANICZNYMI. Badania pokazują jednak, że wielkość inwestycji w różnych krajach jest bardzo silnie skorelowana z po- ziomem oszczędności NARODOWYCH [ S+(NT-G) ]. Zaprzecza to tezie o doskonałej mobilności kapitału w skali między-narodo- wej. Ten PARADOKS FELDSTEINA-HORIOKI świadczy o tym, że w praktyce istnieją SILNE OGRANICZENIA MIĘDZY- NARODOWEJ MOBILNOŚCI KAPITAŁU. Niemniej analiza skutków doskonałej mobilności kapitału przyczynia się do lepszego zrozumienia działania gospodarki otwartej. KONIEC DYGRESJI

102 101 Kiedy kapitał jest doskonale mobilny, odchylenia krajowej stopy procentowej, i, od stopy zagranicznej, i z, powodują masowe prze- pływy kapitału, (ang. capital flows, CF) między krajem, a zagra- nicą. PRZYWRACAJĄ ONE RÓWNOŚĆ STÓP PROCENTO- WYCH, i=i z. Dotyczy to zarówno GOSPODARKI ZE STAŁYM, jak i Z PŁYNNYM KURSEM WALUTOWYM.

103 102 STAŁY KURS WALUTOWY i>i z  CF  M S  i  i=i z lub i<i z  CF  M S  i  i=i z. Zjawiska ( CF  M S  ) i ( CF  M S  ) zachodzą na skutek interwencji banku centralnego, który broni stałego kursu waluty, skupując lub sprzedając walutę zagraniczną za walutę krajową i zmieniając w ten sposób podaż pieniądza w gospo- darce, M S.

104 103 PŁYNNY KURS WALUTOWY i>i z  CF  ε r  NX  Y  M D  i  i=i z lub i<i z  CF  ε r  NX  Y  M D  i  i=i z. Tym razem kluczowe znaczenie mają zmiany popytu na pieniądz, M D, spowodowane zmianami wielkości produkcji, Y, do których dochodzi pod wpływem zmian realnego kursu walutowe- go, ε r, i salda bilansu handlowego, NX.

105 104 A zatem, kiedy kapitał jest doskonale mobilny, (po dokonaniu się wszystkich procesów dostosowawczych) gospodarka znajduje się w jednym z punktów linii BP=0 (zob. rysunek). Przepływy kapitału sprawiają, że krajowa stopa procentowa, i - niezależnie od wielkości Y – równa się zagranicznej stopie procentowej, i z. i 0 Y iziz BP=0 JAKIE SKUTKI MA W TAKIEJ SYTUACJI POLITYKA GOS- PODARCZA?

106 105 MODEL MUNDELLA-FLEMINGA Stały kurs walutowy Ekspansywna polityka pieniężna (kurs stały)   i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E

107 106 Restrykcyjna polityka pieniężna (kurs stały)        .YAEMCFCF Y M S PL S i i i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E  

108 107 Ekspansywna polityka fiskalna (kurs stały).YAEMCMY NT G PL SD         ii i 0 Y iziz LM IS BP=0 E’ E IS’ E’’ LM’ F

109 108 Restrykcyjna polityka fiskalna (kurs stały).YAEMCFCFMY NT G PL SD         ii i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E IS’ E”

110 109 STAŁY KURS WALUTOWY : WNIOSKI Okazuje się, że w gospodarce otwartej z kursem stałym polityka pieniężna jest zupełnie nieskuteczna. (Podaż pieniądza w gospo- darce, M S, jest określona przez wymóg utrzymywania danego po- ziomu kursu walutowego, ε r ). Wzrasta natomiast skuteczność polityki fiskalnej.

111 110 Płynny kurs walutowy Ekspansywna polityka pieniężna (kurs płynny) i 0 Y iziz LM’ LM IS BP=0 E’ E” IS’ E         .YAENXCFCF Y AE M PL S r i 

112 111 Restrykcyjna polityka pieniężna (kurs płynny)         .YAENXCFCF Y AE M PL S r i  i 0 Y iziz LM LM’ IS BP=0 E’ E IS’ E”

113 112 Ekspansywna polityka fiskalna (kurs płynny).YAENXCFCFMYAE NT G PL D          r i  i 0 Y iziz LM IS’ BP=0 E E’ IS 

114 113 Restrykcyjna polityka fiskalna (kurs płynny).YAENXCFCF MYAE NT G PL D          r i  i 0 Y iziz LM IS BP=0 E’ E IS’  

115 114 PŁYNNY KURS WALUTOWY: WNIOSKI Okazuje się, że w gospodarce otwartej z kursem płynnym polityka pieniężna nabiera skuteczności. Traci skuteczność polityka fiskalna.

116 115 Pora na analizę polityki gospodarczej w gospodarce otwartej w długim okresie (usuwamy założenie o stałości cen w gospodarce). Tym razem posłużymy się modelem AD/AS. Znowu rozróżnimy PRZYPADKI STAŁEGO i PŁYNNE- GO KURSU WALUTOWEGO. 2. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ - DŁUGI OKRES

117 116 Rozpatrzmy przypadek kraju, w którym trwa RECESJA i istnieje DEFICYT BILANSU PŁATNICZEGO... 2. 1. GOSPODARKA OTWARTA – STAŁY KURS WALUTOWY KLASYCZNY PROCES DOSTOSOWAWCZY

118 117 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach Widoczny na rysunku WYKRES RÓWNOWAGI BILANSU HAN- DLOWEGO, NX=0, składa się z punktów (kombinacji P i AE PL ), w których bilans handlowy, NX, jest zrównoważony. [ Ten wykres jest ujemnie nachylony: kiedy produkcja, Y, rośnie, zwiększa się import, Z, i tylko spadek cen, P, pozwala za- chować równowagę bilansu handlowego. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

119 118 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach 1. W punkcie E w gospodarce opisywanej modelem AD/AS panuje krótkookresowa równowaga wewnętrzna. Wszak znajdujemy się na przecięciu linii krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, oraz linii zagregowanego popytu, AD. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

120 119 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach 1. W punkcie E w gospodarce opisywanej modelem AD/AS panuje krótkookresowa równowaga wewnętrzna. Wszak znajdujemy się na przecięciu linii krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, oraz linii zagregowanego popytu, AD. 2. Jednocześnie w punkcie E moce produkcyjne nie są w pełni wyko- rzystane (Y E <Y P ). Na rynku pracy istnieje bezrobocie. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

121 120 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach 1. W punkcie E w gospodarce opisywanej modelem AD/AS panuje krótkookresowa równowaga wewnętrzna. Wszak znajdujemy się na przecięciu linii krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, oraz linii zagregowanego popytu, AD. 2. Jednocześnie w punkcie E moce produkcyjne nie są w pełni wyko- rzystane (Y E <Y P ). Na rynku pracy istnieje bezrobocie. 3. W punkcie E istnieje również deficyt bilansu handlowego (ceny kra- jowe, P*, musiałyby się obniżyć i (lub) produkcja, Y*, musiałaby się zmniejszyć, aby NX = 0). 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

122 121 Klasyczny proces dostosowawczy W takiej sytuacji (recesja plus deficyt handlowy) przy stałym kur- sie walutowym LINIE SAS i AD BĘDĄ SIĘ PRZESUWAĆ W DÓŁ, aż gospodarka odzyska równowagę długookresową w punk- cie E’. Oto przyczyny tych procesów... 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

123 122 Klasyczny proces dostosowawczy 1. Linia SAS przesuwa się w dół (w prawo), bo na rynku pracy panu- je bezrobocie, które powoduje stopniowy spadek płac. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

124 123 Klasyczny proces dostosowawczy 2. Linia AD przesuwa się w dół (w lewo), bo importerzy za walutę krajową skupują walutę zagraniczną, finansując w ten sposób NADWYŻKĘ importu, Z, nad eksportem, X. Powoduje to presję na spadek kursu waluty krajowej. Broniąc kursu, bank centralny musi sprzedawać waluty zagra- niczne, co powoduje zmniejszenie się podaży pieniądza krajowego, M SN, i pochodny spadek zagregowanych wydatków, AE PL. 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

125 124 Klasyczny proces dostosowawczy DYGRESJA STERYLIZACJA interwencji na rynku walutowym polega na do- konaniu przez bank centralny operacji otwartego rynku w celu ZNEUTRALIZOWANIA zmiany podaży pieniądza, M S, spowodo- wanej tą interwencją banku centralnego na rynku walutowym. Sterylizacja umożliwia istnienie trwałego deficytu bilan- su płatniczego. Przestaje działać opisany przed chwilą automatycz- ny mechanizm dostosowawczy (NX<0  ε r  M S  i  AE PL  ). M S nie maleje, bo bank centralny sterylizuje interwencję, skupu- jąc papiery wartościowe na otwartym rynku. Oczywiście w takiej sytuacji planowane wydatki zagrego- wane, AE P, się nie zmniejszają a linia zagregowanego popytu, AD, nie przesuwa się w dół. KONIEC DYGRESJI 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

126 125 Klasyczny proces dostosowawczy W takiej sytuacji (nie dochodzi do sterylizacji!) przy stałym kursie walutowym linie SAS i AD będą się przesuwać w dół, aż gospo- darka odzyska równowagę długookresową w punkcie E’... Wadą tego KLASYCZNEGO PROCESU DOSTOSO- WAWCZEGO jest jego powolność, równoznaczna z PRZEWLEK- ŁOŚCIĄ RECESJI). 0 AD P Y NX=0 LAS E’ E Y* Yp P* SAS

127 126 Alternatywą dla działającego automatycznie KLASYCZNEGO PROCESU DOSTOSOWAWCZEGO jest POLITYKA GOSPO- DARCZA państwa. Jej celem jest osiągnięcie równowagi zewnętrznej dzięki ZMNIEJ SZENIU IMPORTU PRZY JEDNOCZESNYM ZWIĘK- SZENIU WYDATKÓW NA DOBRA KRAJOWE. Narzędziem ta- kiej polityki gospodarczej może być DEWALUACJA. DEWALUACJA ALTERNATYWĄ DLA KLASYCZNEGO PRO- CESU DOSTOSOWAWCZEGO

128 127 W wyniku dewaluacji zmniejsza się nominalny, ε n, a więc również realny, ε r, kurs walutowy, ε r = ε n ∙P k /P z (ceteris paribus) (P z i P k to – odpowiednio – cena tej samej porcji dóbr za granicą i w kraju). Wyrażone w pieniądzu zagranicznym ceny dóbr krajo- wych ( ε n ∙P k ) maleją w porównaniu z cenami dóbr zagranicznych ( P z ). Za daną sumę wydaną na dobra krajowe można teraz kupić mniej takich samych dóbr zagranicznych. W efekcie dewaluacja może skłonić nabywców do przestawienia się z dóbr zagranicznych na krajowe.

129 128 Skutkiem dewaluacji jest wzrost opłacalności eksportu, X, i spadek opłacalności importu, Z. Dewaluacja (deprecjacja) zwiększa zatem saldo bilansu handlowego, przyczyniając się do wzrostu eksportu netto, NX, i zagregowanych wydatków planowanych, AE PL, więc - w gospodarce „keynesowskiej” – również produkcji, Y.

130 129 Przyjrzyjmy się uważniej skutkom dewaluacji (deprecjacji) waluty krajowej...

131 130 PO PIERWSZE... Pomyśl o grupie krajów, (regionie gospodarczym), KTÓRE HAN- DLUJĄ PRAWIE WYŁĄCZNIE ZE SOBĄ... Zauważmy, że dewaluacja (deprecjacja) zmienia jedynie STRUK- TURĘ takiego regionalnego popytu. KOSZTEM HANDLOWYCH PARTNERÓW zyskują kraje, których waluty słabną. To się nazywa POLITYKA ZUBOŻANIA SĄSIADA (ang. beggar-thy-neighbour policy) i (lub) WALKA NA KURSY (ang. com- petitive depreciation). Natomiast CAŁKOWITA WIELKOŚĆ popytu w regionie na skutek dewaluacji (deprecjacji) się nie zmienia.

132 131 WIELKOŚĆ popytu w regionie na skutek dewaluacji (deprecjacji) się nie zmienia... Wynika stąd, że – z punktu widzenia takiej grupy krajów – w sytuacji, kiedy dla całej tej grupy Y≠Yp, dewaluacja (depre- cjacja) nie jest skutecznym narzędziem polityki stabilizacyjnej. Jej skutkiem nie okaże się wszak zmiana łącznej WIELKOŚCI AE PL w tej grupie krajów, lecz zmiana ROZKŁADU danych AE PL między członków tej grupy. Jednak z punktu widzenia pojedynczego kraju może się to okazać korzystne...

133 132 Inaczej jest w sytuacji, kiedy w skali regionu Y=Yp, lecz różne kraje są w różnych fazach cyklu koniunkturalnego. W takiej sytuacji dewaluacja może przesunąć popyt z krajów, którym grozi „przegrzanie koniunktury”, do krajów, które tkwią w recesji. Oto jeden z powodów powstania w Europie Unii Mone- tarnej. W obliczu umiędzynarodowienia cyklu koniunkturalnego, które wyklucza sytuacje drugiego rodzaju, zamiast manipulować kursem walutowym, kraje członkowskie Unii usiłują koordynować politykę fiskalną i pieniężną.

134 133 PO DRUGIE... Skuteczność dewaluacji spada, kiedy WZROST KRAJOWYCH CEN, P k, kompensuje skutki zmniejszenia się nominalnego kursu walutowego, ε n, i kurs realny, ε r =ε n ∙P k /P z, się nie zmienia. Czy nominalna dewaluacja spowoduje realną dewaluację waluty, zależy wtedy m. in. od sposobu ustalania płac w gospodarce i prawdopodobieństwa pojawienia się w efekcie dewaluacji SPI- RALI PŁAC I CEN. Uruchomiony podwyżką płac i cen dóbr im- portowanych ogólny wzrost cen może wtedy skompensować skutki zmiany nominalnego kursu walutowego.

135 134 „PEŁZAJĄCA DEWALUACJA” (ang. crawling peg) jest sposo- bem wymuszenia realnej dewaluacji waluty mimo wzrostu cen krajowych. Na przykład, po dewaluacji kurs waluty krajowej w regularnych odstępach czasu jest zmniejszany w tempie zbliżonym do różnicy między inflacją krajową a inflacją za granicą. Jednak ceną za taką „pełzającą dewaluację” może się okazać „kosztowa” inflacja (drożeją dobra importowane!), której hamowanie wymaga restrykcyjnej polityki gospodarczej.

136 135 PO TRZECIE... Skuteczność dewaluacji osłabia „EFEKT KRZYWEJ J”: w krót- kim okresie (½ roku?) następuje raczej pogorszenie wyrażonego w pieniądzu krajowym salda bilansu handlowego, NX! Przyczyną jest KONIECZNOŚĆ ZREALIZOWANIA ZAWARTYCH WCZEŚ- NIEJ KONTRAKTÓW EKSPORTOWYCH I IMPORTOWYCH. Jeśli mierzona w jednostkach fizycznych wielkość X i Z początkowo się nie zmienia, a za jednostkę waluty obcej trzeba pła- cić więcej waluty krajowej, WYRAŻONA W PIENIĄDZU KRA- JOWYM wartość X i Z się zwiększa, co sprawia, że rośnie wartość ich różnicy, czyli NX. Jeśli początkowo różnica ta była ujemna (NX<0), deficyt bilansu handlowego rośnie, nie maleje! Dopiero w długim okresie reakcja mierzonej w jednost- kach fizycznych wielkości eksportu i importu na zmianę kursu staje się odpowiednio silna, X rośnie, Z maleje i NX zaczyna się zwięk- szać...

137 136 EFEKT KRZYWEJ J Bezpośrednio po dewaluacji konieczność wywiązania się z już zawartych kontraktów eksportowych i importowych sprawia, że wyrażona w walucie krajowej wielkość ewentualnego deficytu handlowego wzrasta, nie maleje. Dopiero potem saldo wymiany z zagranicą się poprawia. Czas Saldo bilansu handlowego, NX

138 137 PO CZWARTE... Równiez HISTEREZA (pol. efekt zapadki) osłabia działanie dewa- luacji... Np. po aprecjacji złotego pojawia się deficyt bilansu handlowego. W efekcie stopniowo wykształcają się nowe powiązania handlowe i przyzwyczajenia konsumentów. Ich zmiana i zrównoważenie bilan- su handlowego wymaga nie tylko powrotu złotego do kursu pier- wotnego, lecz jego długookresowego niedowartościowania. Innymi słowy, deficyt bilansu handlowego sam się utrwala i jego likwidacja wymaga naprawdę dużej realnej dewaluacji waluty. ------------------------------------- A Termin „histereza (gr. hysteresis) oznacza, że reakcje układu na bodźce zależą od historii tego układu.

139 138 A zatem... „WALKA NA KURSY”, „SPIRALA CEN I PŁAC”, „EFEKT KRZYWEJ J” oraz „HISTEREZA” zmniejszają skuteczność dewaluacji, jako alternatywy dla „klasycz- nego procesu dostosowawczego”.

140 139 Pamiętamy, że przy PŁYNNYM KURSIE WALUTOWYM polity- ka fiskalna traci skuteczność. 2. 2. GOSPODARKA OTWARTA – PŁYNNY KURS WALUTOWY

141 140 Pamiętamy, że przy PŁYNNYM KURSIE WALUTOWYM polity- ka fiskalna traci skuteczność. Ekspansywna polityka fiskalna (kurs płynny).YAENXCFCFMYAE NT G PL D          r i  i 0 Y iziz LM IS’ BP=0 E E’ IS 

142 141 NASZE ZAINTERESOWANIE procesami zachodzącymi w gospo- darce otwartej z płynnym kursem walutowym OGRANICZYMY ZATEM DO ANALIZY SKUTKÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ.

143 142 Procesy, które zachodzą w długim okresie w gospodarce otwartej ze STAŁYM KURSEM WALUTOWYM, badaliśmy, od- wołując się do przykładu kraju trapionego – jednocześnie - recesją (Y<Y P ) i deficytem handlowym (NX<0). Teraz punktem wyjścia analizy uczynimy – po prostu - STAN RÓWNOWAGI KRÓTKOOKRESOWEJ I DŁUGOOKRESO- WEJ W GOSPODARCE...

144 143 Jak pamiętamy, w gospodarce z płynnym kursem waluty W KRÓTKIM OKRESIE ekspansywna polityka pieniężna ma nastę- pujące skutki: NEUTRALNOŚĆ PIENIĄDZA W DŁUGIM OKRESIE

145 144 Oto te same procesy, przedstawione za pomocą modelu Mundella- Fleminga. Krótkookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp

146 145 W DŁUGIM OKRESIE odchylenie się rzeczywistej wielkości produkcji, Y E, w górę od wielkości produkcji potencjalnej, Y P, powoduje WZROST CEN KRAJOWYCH, P K. Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp

147 146 W DŁUGIM OKRESIE odchylenie się rzeczywistej wielkości produkcji, Y E, w górę od wielkości produkcji potencjalnej, Y P, powoduje WZROST CEN KRAJOWYCH, P K. Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. W efekcie – PO PIERWSZE - maleje realna podaż pieniądza, M SN /P k, i – „cofa się” linia LM’. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp 

148 147 Maleje realna podaż pieniądza, M SN /P, „cofa się” linia LM’... PO DRUGIE, wraz z linią LM’ „cofa się” linia IS’. Powo- dem jest wzrost realnego kursu walutowego, ε r, i pogorszenie się salda bilansu handlowego, NX. REALNY KURS WALUTOWY ( ε r =ε n ∙P k /P z ) rośnie na skutek: i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

149 148 Maleje realna podaż pieniądza, M SN /P, „cofa się” linia LM’... PO DRUGIE, wraz z linią LM’ „cofa się” linia IS’. Powo- dem jest wzrost realnego kursu walutowego, ε r, i pogorszenie się salda bilansu handlowego, NX. Realny kurs walutowy ( ε r =ε n ∙P k /P z ) rośnie na skutek: 1.WZROSTU CEN KRAJOWYCH, P K  ; i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

150 149 Maleje realna podaż pieniądza, M SN /P, „cofa się” linia LM’... PO DRUGIE, wraz z linią LM’ „cofa się” linia IS’. Powo- dem jest wzrost realnego kursu walutowego, ε r, i pogorszenie się salda bilansu handlowego, NX. Realny kurs walutowy ( ε r =ε n ∙P k /P z ) rośnie na skutek: 1. WZROSTU CEN KRAJOWYCH, P K  ; 2. NAPŁYWU, PRZYCIĄGANEGO PRZEZ ROSNĄCĄ STOPĘ PROCENTOWĄ, i , KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO, CF , I SPOWODOWANEGO TYM NAPŁYWEM WZROSTU NOMI- NALNEGO KURSU WALUTOWEGO, ε n . i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

151 150 Zatem wzrost cen, P k, sprawia, że „cofają się” linie LM’ i IS’... Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodar- ka powraca do punktu E. Wszak tylko wtedy: 1.Rzeczywista produkcja, Y, zrównuje się z produkcją poten- cjalną, Yp. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

152 151 Zatem wzrost cen, P k, sprawia, że „cofają się” linie LM’ i IS’... Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodarka powraca do punktu E. Wszak tylko wtedy: 1.Rzeczywista produkcja, Y, zrównuje się z produkcją poten- cjalną, Yp. 2. Krajowa stopa procentowa, i, zrównuje się ze światową stopą procentową, i z. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

153 152 Zatem wzrost cen, P k, sprawia, że „cofają się” linie LM’ i IS’... Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodarka powraca do punktu E. Wszak tylko wtedy: 1.Rzeczywista produkcja, Y, zrównuje się z produkcją poten- cjalną, Yp (Y=Yp). 2. Krajowa stopa procentowa, i, zrównuje się ze światową stopą procentową, i ż (i=i z ). NIESPEŁNIENIE KTÓREGOŚ Z TYCH WARUNKÓW PO- WODOWAŁOBY DALSZE PROCESY DOSTOSOWAWCZE, PRZYBLIŻAJĄCE Y DO Y P ORAZ i DO i Z. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

154 153 1. Np.: Y>Yp, więc ceny krajowe, P K, rosłyby nadal, zmniej- szając realną podaż pieniądza, M S /P, i podnosząc realny kurs wa- lutowy, ε r =ε n ∙P k /P z ; i (lub): 2. Np.: i>i z, więc trwałby napływ kapitału do kraju, wzrost no- minalnego i realnego kursu waluty. W efekcie w końcu: Y=Yp oraz i=i z. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

155 154 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Po zakończeniu się tych procesów okazuje się, że: 1. Ceny, P k, wzrosły o tyle samo, o ile zwiększyła się nominalna po- daż pieniądza, M SN (INACZEJ LINIA LM’ NIE POWRÓCI- ŁABY DO PIERWOTNEGO POŁOŻENIA, LM!). i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

156 155 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Po zakończeniu się tych procesów okazuje się, że: 1. Ceny, P k, wzrosły o tyle samo, o ile zwiększyła się nominalna po- daż pieniądza, M SN (inaczej linia LM’ nie powróciłaby do pier- wotnego położenia, LM!). 2. Nominalny kurs walutowy, ε n, zmniejszył się o tyle samo, o ile wzrosły ceny, P k. INACZEJ LINIA IS’ NIE POWRÓCIŁABY DO POCZĄTKOWEGO POZIOMU!). i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

157 156 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Po zakończeniu się tych procesów okazuje się, że: 1. Ceny, P k, wzrosły o tyle samo, o ile zwiększyła się nominalna podaż pieniądza, M SN (inaczej linia LM’ nie powróciłaby do pier- wotnego położenia, LM!). 2. Nominalny kurs walutowy, ε n, zmniejszył się o tyle samo, o ile wzrosły ceny, P k. Inaczej linia IS’ nie powróciłyby do początko- wego poziomu!). ZMIENNE REALNE (M S, ε r ) NIE ULEGŁY ZATEM ZMIANIE. PIENIĄDZ OKAZAŁ SIĘ W PEŁNI NEUTRALNY. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

158 157 Zauważ! KIEDY CENY, P k, ROSŁY, KURS, ε n, TEŻ RÓSŁ, BO ZWIĘK- SZAJĄCA SIĘ STOPA PROCENTOWA PRZYCIĄGAŁA KAPI- TAŁ ZAGRANICZNY. Gospodarka zmierzała wtedy z punktu E” do punktu E. „PRZESTRZELENIE” KURSU WALUTOWEGO i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

159 158 A jednak po upływie długiego okresu w punkcie E okazało się że spadek ε n był taki sam jak wzrost cen krajowych, P k. (Inaczej kurs realny, ε r, uległby zmianie i linia IS nie powróciłaby do pier- wotnego położenia…). POCZĄTKOWY SPADEK ε n (GOSPODARKA ZMIERZAŁA WTEDY Z PUNKTU E DO PUNKTU E”) BYŁ ZATEM BARDZO DUŻY (WIĘKSZY OD OSTATECZNEGO WZROSTU CEN, P k !). „PRZESTRZELENIE” KURSU WALUTOWEGO i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

160 159 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej Tak NIEOCZEKIWANIE SILNĄ REAKCJĘ NOMINALNEGO KURSU WALUTY NA EKSPANSYWNĄ POLITYKĘ PIENIĘŻ- NĄ nazywamy efektem PRZESTRZELENIA KURSU WALUTO- WEGO (ang. exchange rate overshooting). „PRZESTRZELENIE” KURSU WALUTOWEGO i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp  

161 160 Znaczną wrażliwość nominalnego kursu waluty na eks- panywną politykę pieniężną nazywamy PRZESTRZELE- NIEM KURSU WALUTOWEGO (ang. exchange rate overshooting). Zjawisko PRZESTRZELENIA KURSU WALUTOWEGO tłuma- czy część rzucającej się w oczy zmienności nominalnych kursów walutowych na światowych rynkach walutowych.

162 161 ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Zgodnie z modelem Mundella-Fleminga arbitraż towarowy po- woduje, że w długim okresie realny kurs walutowy jest względnie stabilny. Nie. Model Mundella-Fleminga dotyczy skutków polityki budżeto- wej i pieniężnej w „keynesowskiej” gospodarce otwartej i nie wy- jaśnia zachowania realnego kursu walutowego „w długim okresie”. 2. Wykres równowagi bilansu handlowego, NX=0, jest dodatnio nachylony. Nie. Na przykład, wzrost cen powoduje zwyżkę realnego kursu wy- miany, ε r =ε n ∙P k /P z, i zmniejszenie się NX. Zachowanie równości NX=0 wymaga wtedy zmniejszenia się produkcji, Y (Z=KSIY). Zatem wzdłuż wykresu równowagi bilansu handlowego, NX=0, wzrostowi cen, P, towarzyszy spadek produkcji, Y. 3. „Pełzająca dewaluacja” (ang. crawling peg) służy powolnemu podwyższaniu realnego kursu walutowego, ε r =ε n ∙P k /P z. Nie. Celem „pełzającej dewaluacji” jest ZWYKLE stabilizowanie realnego kursu walutowego w sytuacji względnie szybkiego wzros- tu cen w kraju.

163 162 ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 4. Dla kraju o stałym kursie waluty, w którym trwa recesja a bi- lans handlowy wykazuje deficyt, dewaluacja jest alternatywą dla „klasycznego procesu dostosowaczego”. Tak. Podobnie jak w przypadku „klasycznego procesu dostoso- wawczego” skutkiem dewaluacji jest także wzrost eksportu i kra- jowej produkcji oraz spadek importu. 5. W długim okresie ekspansywna polityka pieniężna powoduje wzrost płynnego nominalnego kursu waluty. Częściowo niweluje on początkowy spadek kursu. W efekcie po odzyskaniu przez gos- podarkę długookresowej równowagi okazuje się, że spadek nomi- nalnego kursu waluty i wzrost cen w pełni się kompensują. Tak.

164 163 Zadania 1.1. a) Dlaczego przy stałym kursie walutowym i mobilnym kapitale stopy pro- centowe: krajowa i zagraniczna wyrównują się ze sobą? a) Przy stałym kursie waluty krajowa stopa procentowa, i, nie może się od- chylić od światowej stopy procentowej, i z, bo powoduje to przepływy kapi- tału i interwencję broniącego kursu waluty banku centralnego. W efekcie zmienia się podaż pieniądza i krajowa stopa procentowa powraca do po- ziomu światowej stopy procentowej. Np. i>i z  CF  M S  i  i=i z. b) Czy podobnie jest w gospodarce z płynnym kursem walutowym? Rozpatrz przypadek: (i) restrykcyjnej polityki budżetowej; (ii) ekspansyw- nej polityki pieniężnej). Także w gospodarce z płynnym kursem waluty po krótkookresowym odchyleniu się krajowej stopy procentowej od stopy procentowej na świecie, będącym skutkiem polityki gospodarczej, krajowa stopa procentowa, i, powraca do poziomu światowej stopy procentowej, i z. Gdyby było inaczej, przepływy kapitału, CF , trwałyby, powodując zmianę kursu waluty, salda bilansu handlowego i wielkości produkcji. Zmieniający się popyt na pieniądz prędzej czy później doprowadziłby do wyrównania się krajowej i zagranicznej stóp procentowych... (i) Oto przykład restrykcyjnej polityki budżetowej: ( ii) A oto przypadek ekspansywnej polityki pieniężnej: c) Jakie czynniki, mimo mobilności kapitału, mogą przeciwdziałać wyrównywaniu się stóp procentowych w różnych krajach? Różnice opodatkowania zysków z lokat kapitałowych w różnych krajach; zróżnicowane ryzyko zmiany kursu waluty krajowej.

165 164 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) (ii) a)(i) CF↑→M S ↑→i↓→AE↑→Y↑. b)(ii) CF↑→M S ↑→i↓→AE↑→Y↑. b) Kurs jest płynny: (i) (ii) b) (i) Ten proces został opisany poprawnie. (ii) Skutkiem wzrostu stopy procentowej będzie przypływ, a nie odpływ kapitału zagranicznego do kraju, a następnie wzrost kursu waluty krajowej. (Reszta rozumowania jest poprawna).

166 165 3. W Fantazji trwa „pełzająca dewaluacja” waluty krajowej. Jej tem- po równa się nadwyżce tempa inflacji krajowej nad inflacją zagra- niczną. a) Jak w efekcie zmienia się realny kurs waluty krajowej? Uzasadnij odpowiedź. b) Czemu zwykle służy „pełzająca dewalu- acja”? c) Wskaż główną wadę „pełzającej dewaluacji” jako narzę- dzia polityki gospodarczej. a) Realny kurs walutowy równa się: ε r =ε n ∙P k /P z. Skoro nominalny kurs walutowy, ε n, maleje o tyle, o ile rośnie P k /P z, to realny kurs walutowy, ε r =ε n ∙P k /P z, się nie zmienia. b) „Pełzająca dewaluacja” zwykle służy właśnie ustabilizowaniu re- alnego kursu walutoweg, ε r =ε n ∙P k /P z, na określonym poziomie (np. po dewaluacji waluty). c) Tą wadą jest niebezpieczeństwo pojawienia się „importowanej” inflacji.

167 166 4. Czy to prawda, że skuteczność dewaluacji wzmacniają: a) „Efekt krzywej J”? b) Efekt histerezy? c) Sterylizacja? Za każdym razem uzasadnij swoją opinię. a) Nie. Bezpośrednio po dewaluacji konieczność wywiązania się z już zawartych kontraktów eksportowych i importowych sprawia, że wyrażona w walucie krajowej wielkość ewentualnego deficytu handlowego wzrasta, a nie maleje. Dopiero potem saldo wymiany z zagranicą się poprawia. b) Nie. Istniejące kontakty handlowe i przyzwyczajenia nabywców osłabiają wpływ dewaluacji na bilans handlowy. c) Nie ma bezpośredniego związku między skutecznością dewaluacji a sterylizacją.

168 167 b) W długim okresie rosną ceny, P k, redukując realną podaż pie- niądza, M S. Linia LM’ wraca zatem do pierwotnego położenia. i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp E’’’ a) LM przesuwa się do położenia LM’, spadek stopy procentowej powoduje ucieczkę kapitału i deprecjację waluty krajowej. Rośnie eksport netto, NX, i IS też przesuwa się w prawo. Krótkookreso- wym skutkiem ekspansywnej polityki pieniężnej okazuje się silny wzrost produkcji, Y, przy nie zmienionej stopie procentowej (i=i z ). 5. W Hipotecji obowiązuje płyn- ny kurs walutowy, a bank cent- ralny prowadzi ekspansywną po- litykę pieniężną. a) Na rysunku wskaż krótkookresowe skutki ta- kiej polityki. b) Jak w długim ok- resie zmieni się położenie linii LM’? Dlaczego? c) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii IS’? Dlaczego? d) Co to znaczy, że w długim okresie „pieniądz jest neutralny”? c) W trakcie tego procesu wzrasta realny kurs walutowy, ε r, bo pod- noszą się ceny krajowe, a rosnąca stopa procentowa przyciaga kapitał zagraniczny, co powoduje wzrost nominalnego kursu walu- ty krajowej, ε n. Wzrost realnego kursu waluty krajowej, ε r, zmniej- sza eksport netto, NX, więc linia IS’ także wraca do pierwotnego położenia, IS. d) Po zakończeniu tych procesow okazuje się, że żadna ze zmien- nych realnych (wielkość produkcji, realna stopa procentowa, realny kurs waluty) nie uległa zmianie. Wzrost cen w pełni skompensował skutki zwiększenia przez bank centralny nominalnej podaży pienią- dza, M SN.

169 168 6. Obowiązuje płynny kurs walu- towy, bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną. a) Co to znaczy, że jej skutkiem jest „przestrzelenie nominalnego kursu walutowego”? b) Pokaż, że ekspansywna polityka pieniężna skutkuje „przestrzeeniem kursu”. c) Jak „przestrzelenie” ma się do „teorii kursu walutowego oparte- go na parytecie siły nabywczej”? i 0 Y iziz LM’ LM IS’ BP=0 E’ E” IS E YpYp E’’’ a) To znaczy, że w krótkim okresie nominalny kurs wymiany, ε n, zareagował bardzo silną obniżką na ekspansywną politykę pieniężną. b) Po długim okresie w punkcie E okazuje się, że realny kurs wymiany, ε r, powrócił do pierwotnego poziomu (inaczej linia IS nadal się przesuwałaby). A zatem wzrost krajowych cen, P K, został w pełni skompensowany spadkiem ε n (ε r =ε n ∙P k /P z ). Stało się tak mimo trwającego między końcem krótkiego i długiego okresu wzrostu ε n. Zatem ten wzrost nominalnego kursu wymiany, ε n, skompensował tylko część spadku tego kursu, do którego doszło w krótkim okresie. Oznacza to, że w krótkim okresie ε n zareagował bardzo silną obniżką na ekspansywną politykę pieniężną banku centralnego. c) „Przestrzelenie” przyczynia się do zmienności nominalnych, a więc także realnych, kursów wymiany. Tym samym „przestrzelenie’ jest jednym z mechanizmów sprawiających, że nominalny kurs walutowy odchyla się od parytetu siły nabywczej.

170 169 Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 1. Bank centralny usiłuje nie dopuścić do deprecjacji nominalnego kursu walutowego. W tej sytuacji: A. Sterylizacja polega na skupowaniu przez bank centralny pa- pierów wartościowych na wolnym rynku. B. Na rynku walutowym występuje presja na wzrost realnego kur- su walutowego. C. Sterylizacja polega na sprzedawaniu przez bank centralny pa- pierów wartościowych na wolnym rynku. D. Na rynku walutowym występuje presja na spadek realnego kur- su walutowego. A. TAK. B. NIE. C. NIE. D. TAK. 2. Zgodnie z modelem Mundella-Fleminga w „keynesowskiej” gospo- darce z płynnym kursem walutowym: A. Polityka pieniężna okazuje się nieskuteczna. B. W przypadku ekspansywnej polityki budżetowej dochodzi do spadku kursu waluty krajowej. C. Polityka budżetowa okazuje się skuteczna. D. W przypadku restrykcyjnej polityki pieniężnej dochodzi do wzrostu krajowej podaży pieniądza. A. NIE. B. NIE. C. NIE. D. NIE.

171 170 3. Wzrost cen w kraju zmniejsza zagregowane wydatki, AE PL, ponie- waż: A. Wzrost cen powoduje wzrost realnego kursu waluty krajowej. B. Wzrost cen powoduje spadek konkurencyjności towarów krajo- wych w porównaniu z towarami zagranicznymi. C. Wzrost cen zmniejsza realną podaż pieniądza w gospodarce. D. Wzrost cen nie zmniejsza planowanych wydatków zagregowa- nych, AE PL. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. NIE. 4. Przy stałym kursie walutowym w kraju, który tkwi w recesji i ma deficyt bilansu handlowego, w długim okresie: A. Nastąpi obniżka cen. B. Nastąpi wzrost realnej podaży pieniądza. C. Nastąpi „klasyczny proces dostosowawczy”. D. Dewaluacja waluty krajowej przyczyni się do odzyskania równo- wagi wewnętrznej i zewnętrznej. A. TAK. B. NIE WIADOMO. C. TAK. D. TAK.

172 171 5. Dewaluacja może okazać się skutecznym narzędziem polityki stabi- lizacyjnej, jeśli: A. Regionalny Y≠Yp, a my przyjmujemy punkt widzenia całego re- gionu. B. Regionalny) Y=Yp, poszczególne kraje znajdują się w tych sa- mych fazach cyklu, a my przyjmujemy punkt widzenia całego re- gionu. C. Regionalny Y≠Yp, a my przyjmujemy punkt widzenia kraju, któ- ry dokonuje dewaluacji. D. Regionalny Y=Yp, poszczególne kraje znajdują się w różnych fa- zach cyklu, a my przyjmujemy punkt widzenia całego regionu. A. NIE. B. NIE. C. TAK. D. TAK. 6. Przy płynnym kursie waluty ekspansywna polityka pieniężna powo- duje: A. Spadek stopy procentowej w krótkim okresie. B. Deprecjację waluty w krótkim okresie. C. Wzrost stopy procentowej w długim okresie. D. Aprecjację waluty w długim okresie. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. TAK.