Nauka o państwie i prawie II

Prezentacja na temat: "Nauka o państwie i prawie II"— Zapis prezentacji:

1 Nauka o państwie i prawie II
SYSTEM PRAWA, STOSOWANIE I OBOWIĄZYWANIE PRAWA , WYKŁADNIA PRAWA.

2 SYSTEM PRAWA Całokształt obowiązujących w danym państwie norm prawnych powiązanych hierarchicznie i treściowo. Cechy systemu prawa: 1.jednolitość, 2.różnorodność, 3.zupełność ( brak luk), 4.określony stopień niesprzeczności ( brak kolizji) 5.formalizm. PRAWO w znaczeniu przedmiotowym- to ogół reguł postępowania ( norm prawnych ) ustanowionych przez państwo ( przez upoważnione do tego organy władzy państwowej w odpowiednim trybie) i zabezpieczonych przymusem państwowym ( sankcją).

3 SYSTEM PRAWA PRAWO w znaczeniu podmiotowym- to uprawnienie lub zespół uprawnień wyrażające się w możności zachowania się w określony sposób lub możności żądania określonego zachowania ( działania, lub zaniechania) od innych podmiotów. np. X ma prawo żądać wykonania zawartej umowy, zwrotu należności, ma prawa wyborcze, prawo do żądania, by inne podmioty szanowały jego prywatność, w prawie podmiotowym można niekiedy wyodrębnić jego poszczególne części składowe, zwane uprawnieniami, np. na prawo własności składa się uprawnienie do posiadania i korzystania z rzeczy oraz rozporządzania ( sprzedania, zastawienia) rzeczy.

4 SYSTEM PRAWA GAŁĘŻ: - ukształtowany historycznie zespół norm regulujących kompleksowo daną dziedzinę życia, dotyczą całej kategorii stosunków społecznych, zbudowane są z instytucji. Przykład: prawo rodzinne( uregulowane m.in. w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z dnia 25 lutego 1964roku( k.r.o.) prawo cywilne ( uregulowane m.in. w Kodeksie cywilnym z dnia 23 kwietnia 1964r. ( k.c), oraz w k.p.c.; prawo karne ( uregulowane m.in. w Kodeksie karnym z dnia 6 czerwca 1997r. ( k.k.) oraz Kodeksie postępowania karnego z dnia 6 czerwca 19997r ( k.p.k.).

5 SYSTEM PRAWA INSTYTUCJA: pojęcie węższe,
zespół norm regulujących pewien typowy dla danej gałęzi stosunek społeczny, dotyczą jednego stosunku społecznego, zawierają się w gałęziach prawa. Przykład: Instytucja małżeństwa ( tytuł I k.r.o.) Instytucja władzy rodzicielskiej ( art k.r.o.) Instytucja własności ( księga II tytuł I k.c) Instytucja obrony koniecznej ( art. 25 k.k.) Instytucja przedterminowego warunkowego zwolnienia ( art k.k.)

6 SYSTEM PRAWA Prawo publiczne (łac. ius publicum) - jedna z dwóch podstawowych gałęzi prawa (obok prawa prywatnego), skupiająca normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu publicznego. Podstawowym kryterium rozróżnienia prawa publicznego i prywatnego jest "korzyść" (łac. utylitas). Zadaniem norm prawa publicznego jest przynoszenie korzyści społeczeństwu jako całości. W przeciwieństwie do prawa prywatnego, chroni ono zatem interesy publiczne a nie poszczególnych jednostek. W prawie rzymskim ius publicum regulowało organizację i funkcjonowanie państwa, obejmując dzisiejsze gałęzie prawa, takie jak: prawo konstytucyjne prawo karne prawo administracyjne

7 MODEL SĄDOWEGO STOSOWANIA PRAWA
USTALENIE STANU FAKTYCZNEGO Ustalenia o charakterze poznawczym, których celem jest zgromadzenie zarazem dostatecznej i wystarczającej ilości informacji o zdarzeniu , z którym norma prawna wiąże określone skutki w prawie. Ustalenie tzw. prawdy sądowej(w porównaniu do prawdy materialnej)służą: środki dowodowe, fakty znane z urzędu, domniemania, fikcje prawne.

8 MODEL SĄDOWEGO STOSOWANIA PRAWA
II. USTALENIE PODSTAWY NORMATYWNEJ Ustalenie ważnych dla procesu decyzyjnego źródeł prawa, na podstawie których rekonstruowana jest podstawa normatywna decyzji stosowania prawa. W kulturze prawa stanowionego będzie ona najczęściej wyrażone w przepisach prawa. Może też wynikać z prawa międzynarodowego, ponadnarodowego, innej decyzji stosowania prawa czy też być oparta na normie pozaprawnej ( np. moralnej, lub zwyczajowej).

9 MODEL SĄDOWEGO PROCESU STOSOWANIA PRAWA
III. INTERPRETACJA ( WYKŁADNIA OPERATYWNA) Ustalenie znaczenia normy na podstawie interpretacji przepisów prawa i innych źródeł o charakterze walidacyjnym (wykładnia językowa, systemowa, celowościowa i funkcjonalna). IV. SUBSUMPCJA Podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod wyinterpretowaną podstawę normatywną decyzji ( zestawienie elementów stanu faktycznego z elementami zinterpretowanej normy ).

10 MODEL SĄDOWEGO STOSOWANIA PRAWA
V. DECYZJA STOSOWANIA PRAWA Ustalenie wiążących konsekwencji prawnych wynikających z ustalonego stanu faktycznego. Może to być konsekwencja w postaci sankcji, albo też np. stwierdzająca istnienie czyjegoś prawa. VI. UZASADNIENIE DECYZJI Jego podstawową funkcją jest przekonanie odbiorców decyzji o jej słuszności, racjonalności i trafności. Odbiorcami uzasadnienia oprócz adresatów decyzji mogą być także inne podmioty stosujące prawo, środowisko prawnicze czy też publiczność.

11 HIPOTEZA I DYSPOZYCJA NORMY PRAWNEJ W TWORZENIU I STOSOWANIU PRAWA
TWORZENIE PRAWA STOSOWANIE PRAWA Adresat: generalny, Np. Art. 148 k.k. : kto …- dotyczy każdej osoby fizycznej podlegającej odpowiedzialności karnej : Okoliczności : abstrakcyjne, Np.. W art. 148 k.k. brak wyróżnionych okoliczności, co w domyśle oznacza, że chodzi tu o każde okoliczności ( zawsze, kiedykolwiek- oprócz okoliczności wyłączających przestępczość lub karalność czynu); Zachowanie: abstrakcyjne, np. art. 148 kk…. Zabija człowieka…- dotyczy każdego tego typu zachowania, niezależnie od sposobu jego dokonania. Adresat: indywidualny, np. Jan Kowalski; Okoliczności: konkretne, Np. określonego dnia, w określonym miejscu i czasie ( dnia 25 sierpnia 2007 roku podczas libacji alkoholowej w…); Zachowanie: konkretne, Np. popełnienie tego konkretnego zabójstwa w określony sposób (…).

12 OBOWIĄZYWANIE PRAWA- ZAKRES
KRYTERIA OBOWIĄZYWANIA- ZAKRESY OBOWIĄZYWANIA ( na określonym terytorium, w określonym czasie, określone podmioty) TERYTORIALNY: Zasada: akty normatywne wydane przez organy centralne obowiązują na terytorium całego państwa , chyba że same stanowią inaczej rozszerzenie : terytorium pływające, powietrzne, kosmiczne( statki pod banderą danego państwa), dyplomatyczne ( ambasady i urzędy konsularne) ograniczenie: eksterytorialność placówek dyplomatycznych państwa obcych, baz wojskowych( kwestie regulowane prawem międzynarodowym) prawo lokalne: akty normatywne organów terenowych i samorządowych obowiązują na terenie działania organów , które je wydały

13 OBOWIĄZYWANIE PRAWA- ZAKRES
2) CZASOWY ( TEMPORALNY) normy prawne obowiązują od momentu wejścia w życie do momentu uchylenia nabycie mocy obowiązującej: zasada : akty normatywne o mocy powszechnie obowiązującej wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia chyba że same stanowią inaczej ( a więc przewidują dłuższy lub krótszy okres vacatio legis) sposób oznaczenia daty wejścia w życie w samym akcie: „z dniem ogłoszenia „- decyduje data danego publikatora, np. Dziennika Ustaw podanie daty kalendarzowej podanie określonego vacatio legis: „ wchodzi w życie po upływie roku od dnia ogłoszenia „ odesłanie do innego aktu, np. przepisów wprowadzających daną regulację zakaz retrakcji- lex retro non agit( prawo nie działa wstecz) chyba że jest to dopuszczalne ( ogólną zasadą jest , iż prawo może działać z mocą wsteczną, gdy poszerza sferę uprawnień lub ujmuje obowiązków, lecz nie odwrotnie) utrata mocy obowiązującej tzw. klauzula derogacyjna zawarta w akcie prawnym, pozbawiająca mocy prawnej cały akt bądż też poszczególne jego przepisy

14 OBOWIĄZYWANIE PRAWA- ZAKRES
3) PODMIOTOWY ( PERSONALNY ) zasada: wszystkie osoby przebywające na terytorium danego państwa ( wyjątki : prawo dyplomatyczne, prawo prywatne międzynarodowe)

15 OBOWIĄZYWANIE PRAWA- REGUŁY KOLIZYJNE
to zasady pozwalające uznać za obowiązujący jeden z popadających w kolizję przepisów PODSATWOWE REGUŁY KOLIZYJNE: hierarchiczna: lex superior derogat legi inferiori- prawo wyższego rzędu ( wyższej mocy prawnej) uchyla prawo niższego rzędu ( np. przepis konstytucji ma pierwszeństwo przed wpadającym z nim w kolizję przepisem ustawy) chronoligiczna: lex posterior derogat legi priori – przepis ustanowiony późniejszy w czasie ( nowszy) uchyla przepis wcześniejszy merytoryczno- chronologiczna: lex posterior generali non derogat legi priori speciali- późniejszy przepis ogólny nie uchyla wcześniejszego przepisu o charakterze szczegółowym merytoryczna: lex specialis derogat legi generali- przepis szczególny uchyla przepis ogólny ( przepis stanowiący wyjątek , odnoszący się do wyższej kategorii stosunków społecznych, sytuacji faktycznych ) ma pierwszeństwo przed przepisem ogólnym, ( np. przepisy o sprzedaży konsumenckiej stanowią lex specialis w stosunku do ogólnych przepisów normujących umowę sprzedaży).

16 WYKŁADNIA Wykładnia prawa- operacja myślowa której celem jest ustalenie jakie normy prawne, są zawarte w obowiązujących przepisach prawnych i co one znaczą. Wykładnia przepisów prawnych ma prowadzić do ustalenia znaczenia normy prawnej.

17 PODZIAŁY WYKŁADNI AUTENTYCZNA dokonywana przez ten sam podmiot który ustanawia normę; np. Sejm- normy zawarte w ustawach . LEGALNA dokonywana przez organ upoważniony do stanowienia wiążącej wykładni ; obecnie nie ma organu generalnie upoważnionego do wykładni legalnej ( w latach taką kompetencję miał TK. OPERATYWNA dokonywana na potrzeby konkretnej sprawy , w toku rozpatrywania indywidualnego przypadku; stosują: ją sądy, organy administracji ; rozstrzygając sprawę cywilną karną, administracyjną. DOKTRYNALNA Dokonywana przez przedstawicieli nauki np. profesor w książce, podręczniku, komenatrzu.

18 WYKŁADNIA ETAPY WYKŁADNI: I. ustalenie czy przepis budzi wątpliwość;
jeżeli jest jasny ( w danych okolicznościach w odniesieniu do danego stanu faktycznego) wykładnia jest zbędna, w myśl zasady „ clara non sunt interpretanda” II. ustalenie właściwego znaczenia przepisu; użycie dyrektyw wykładni I stopnia ( językowych, systemowych, celowościowych) III. kolizja interpretacyjna ( sprzeczności interpretacyjne)- użycie dyrektyw II stopnia – wybór między wynikami uzyskanymi przy użyciu dyrektyw I stopnia, jeśli rezultat rodzi sprzeczności interpretacyjne. Zasada: w pierwszej kolejności należy skorzystać z dyrektyw językowych, a jeżeli okaże się to niewystarczające, w drugiej kolejności z systemowych i w trzeciej – funkcjonalnych.

19 WYNIKI WYKŁADNI Punkt odniesienia stanowią wyniki wykładni językowej z którą porównuje się wyniki wykładni otrzymane innymi metodami. STWIERDZAJĄCA- stwierdzenie zgodności dyrektyw językowych i pozajęzykowych, uprawnia do mówienia o wykładni stwierdzającej; ROZSZERZAJĄCA- zakres treściwo normy prawnej jest większy niż to wynika z wykładni językowej; ZAWĘŻAJĄCA- interpretator przyjmuje węższe od językowego znaczenie przepisu; UCHYLAJĄCA- ten sam stan faktyczny regulują dwie normy całkowicie ze sobą sprzeczne.

20 WYKŁADNIA Odpowiedź na poniżej zamieszczone pytania. Wskaż z jakiego rodzaju wnioskowania korzystałeś przy udzielaniu na nie odpowiedzi? ( a maiori ad minus, a minori ad maius, argumentum a contrario). 1„Sąd polski nie jest związany wyrokiem skazującym sądu zagranicznego, bowiem może zaliczyć skazanemu całość bądź część kary wykonanej za granica.”Czy sąd polski jest związany wyrokiem uniewinniającym sądu zagranicznego? 2.”Sąd może odstąpić od wymierzenia kary zasadniczej i dodatkowej.”Czy sąd może odstąpić od wymierzenia jedynie kary dodatkowej? 3.”Spowodowanie wypadku drogowego wskutek nieumyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa ruchu jest karalne.”Czy karalne jest umyślne spowodowanie wypadku drogowego? 4.”Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony , którego społeczna szkodliwość jest znikoma.”Co to jest przestępstwo? 5.”Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej osobie za jej zgoda dla pozoru.”Czy ważne jest oświadczenie złożone drugiej osobie bez jej zgody dla pozoru?

21 BIBLIOGRAFIA M. Droba, Podstawy Prawa, Plansze Becka, Wydawnictwo C. H. Beck , Warszawa 2008r.,s.34 i n. A. Kalisz, E. Prokop- Perzyńska, Podstawy Prawoznawstwa w schematach i tablicach, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2009r.,s. 91 i n. Ł. Bojarski,M.Płatek, Z prawem na ty, Zakamycze 1999r.,s.14 i n. A.Korybski,L.Leszczyński,A.Pieniążek,Wstęp do prawoznastwa, Lublin 2009r.,s.189 i n.