CUDZE CHWALIMY A CZYSWOJE ZNAMY?

Prezentacja na temat: "CUDZE CHWALIMY A CZYSWOJE ZNAMY?"— Zapis prezentacji:

1 CUDZE CHWALIMY A CZYSWOJE ZNAMY?
Polska z historią, kulturą i przyrodą w tle. Przełom Dunajca

2 Strój góralski - region krościeńsko - szczawnicki
Górale mieszkający na terenie Pienin nie wytworzyli jednolitej grupy etnograficznej o równych cechach wyróżniających się jako całość spośród innych regionów. Na zróżnicowanie górali Pienińskich w odrębne grupy regionalne wpłynął przede wszystkim czynnik geograficzny. Pieniny mimo swej niewielkiej wysokości stworzyły dzięki silnemu zróżnicowaniu krajobrazowemu poważne trudności komunikacyjne między poszczególnymi osiedlami pienińskimi. Początkowo całe Pieniny wchodziły w skład starostwa czorsztyńskiego co powodowało noszenie tego samego stroju, tzw. Ubiór mieszkańców starostwa czorsztyńskiego związany był z ubiorami mieszkańców pobliskiego Spisza, który był dla Pienin najbliższym ośrodkiem kulturowo-gospodarczym. Z czasem jednak na skutek upadku starostwa czorsztyńskiego, rozwój mody lokalnej i oddziaływanie sąsiednich regionów zaczęły wyodrębniać się mniejsze terytoria etnograficzne istniejące do dnia dzisiejszego. Są to regiony: region spiski region czorsztyński region sromowiecki region krościeńsko - szczawnicki Region krościeńsko- szczawnicki zwany pienińskim obejmuje Szczawnicę Wyżną, Niżną, Krościenko, Grywałd, Hałuszową i Tylkę. Region szczawnicki na przełomie XIX i XX w. stał się ośrodkiem mody opartej częściowo na dawnych elementach spiskich, częściowo na późniejszych nowotarskich i sądeckich /hafty/. Nowa moda szczawnicka wyróżniająca się w kroju męskim specyficznym sposobem zdobienia kurtek, kamizelek i spodni, w stroju zaś kobiecym wyszywaniem na gorsecie i haftami w zapaskach przyjęła się w Krościenku oraz przeszła do Grywałdu, Tylki i Hałuszowej. Terytorium na, którym rozprzestrzeniają się ubiory szczawnickie, mimo że jest małe nie jest wewnętrznie jednolite. Dzieli się na dwie części: wschodnią obejmującą Szczawnicę Niżną i Wyżną odznaczającą się szczególnie bogatym zdobnictwem, zachodnią do której należą pozostałe miejscowości. Odmienność ubiorów tego regionu przyczyniła się w poważnym stopniu do krystalizacji odrębności grupowej jego mieszkańców w stosunku do mieszkańców sąsiednich regionów. Można nawet zauważyć charakterystyczne nastawienie górali tego regionu, którzy uważają swoje ubiory za piękniejsze i bardziej wartościowe od ubiorów sąsiadów.

3 Strój góralski - Ubiór górala szczawnickiego
składa się: z czarnego filcowego kapelusza, białej koszuli, kamizelki lub kożuszka bez rękawów, wełnianych białych spodni i kierpców. Na przeguby dłoni górale naciągają tzw. "zapiąstki". Na święta zamiast sukmany, która wyszła już z użycia noszone są tzw. "kurtki". W zimie górale noszą brązowe kożuchy z rękawami pozbawione ozdób. Najważniejszymi elementami stroju męskiego są spodnie i kamizelka. Spodnie są obcisłe z białego wełnianego sukna, ściągane są wąskim, długim paskiem. Część tego paska nabijana srebrnymi guzikami zwiesza się z boku. Spodnie z przodu są zaszyte, z prawego boku znajduje się tzw. "przypor" ozdobiony parzenicą. Na kieszeni jest haft roślinny. Szwy boczne nogawic zakryte są lampasem uszytym z wąskich, nieparzystej liczby skrawków sukna, względnie ze sznurka lub włóczki, koloru cynober na przemian z pomarańczowym. Na dole z prawej strony w miejscu rozcięcia nogawicy znajduję się pompon. Po obu stronach tego rozcięcia wyszyty jest piękny wzór "krokiewka". Kamizelka jest wyszyta z sukna fabrycznego, koloru niebieskiego, obramowana wypustkami z czerwonego sukna. Po bokach są cztery kieszonki bogato wyszywane. Największą ozdobą jest haftowane obramowanie biegnące od kołnierza w dół. Ponadto cała kamizelka jest ozdobiona motywami kwiatowymi i cekinami. Prócz kamizelek, które są strojem odświętnym, jako ubiór wierzchni używane są krótkie, sięgające do bioder kożuszki bez rękawów. Obecnie noszone kamizelki są koloru brązowego, po krajach wykończone czarnym barankiem i ozdobione kolorowym haftem. Miejsce sukmany w męskim ubiorze zajęła obecnie tzw. "kurtka " tj. krótka gunia sięgająca do bioder, uszyta z ciemnego sukna i barwnie haftowana. Kapelusz noszą szczawnicy górale mały, mniejszy niż górale grupy podhalańskiej, czarny, o wąskim "skrzelu" obszyty czerwoną wypustką. Główka kapelusza jest ozdobiona muszelkami. Na stopach noszą górale tzw. "kierpce", które są skórzane, wykonane ze skóry bydlęcej ozdobione wzorkami tłoczonymi, zapinane na rzemyk ze sprzęczką.

4 Strój góralski - Ubiór kobiecy
składa się z białej koszuli, gorsetu, spódnicy, zapaski i kierpców. Obecnie noszone są białe koszule bogato przy szyi marszczone z dużymi krzyżami i mankietami, ozdobione białym haftem i wykończone haftowanymi ząbkami. Spódnice wykonane są z cienkiego materiału wełnianego zw. "tybetem", najczęściej zielonego, drukowanego w duże czerwone kwiaty. Zapaski są tiulowe, haftowane. Gorsety, szyte są z aksamitu, haftowane w naturalistyczne kwiaty. Zwykle haftowany jest na środku pleców jeden bukiet, dwa na przodzie. Z przodu są haftki do sznurowania przy pomocy wstążki. Główną ozdobą stroju kobiecego są czerwone korale. "Jo se Gorolecka w ładnych korolickach Nima tys tu nima do mnie parobecka" Góralki na stopy wdziewają białe skarpety, i kierpce wiążąc "nawłokę ", która to wykonana z wąskiego rzemienia wiązana jest do pierwszej od strony palców dziurki wyciętej na wewnętrznej krawędzi kierpca , później wolny koniec przewleka się zygzakiem przez pozostałe otwory, następnie przez dwie dziurki umieszczone na pięcie i teraz zbywający koniec rzemienia okręca się koło kostki. Dziewczęta włosy czeszą w jeden warkocz, w który wplata się czerwoną wstążkę związaną na końcu kokardką. Czasem noszą tzw. "cuby " tj. warkocze związane w węzeł umieszczony na wierzchu głowy i związany kokardą . Starsze kobiety do dziś chodzą w chustkach na głowie. Zwyczaj chodzenia w chustkach na głowie rozpowszechnił się pod koniec XIX w. Były to chustki tybetowe czerwone lub zielone drukowane w kwiaty. Najczęściej kobiety nosiły czepce. Czepce kobiet szczawnickich posiadały formę typową dla Spisza tj : obcisłej czapki zachodzącej na uszy z charakterystycznym zębem nad czołem. Do przymocowania czepca na głowie służyła czarna tasiemka szeroka na dwa centymetry, a długa na dwa metry, którą obwiązywano głowę kilkakrotnie. W czasie czepin do przywiązywania czepca używano wstążki z kapelusza pana młodego.

5 Strój góralski - Weselny strój panny młodej
Idąc do ślubu dziewczyna miała na głowie upiętą "ktonkę " czyli czółko w formie korony wykonanej z tektury obszytej czerwonym suknem i ozdobionej "wątrysem" i sztucznymi kwiatami. Z tyłu szyte były na "papierach" szerokie wstążki tkane w kwiaty. Na wierzch narzucano przejrzystą tiulową chustkę. Weselny strój panny młodej - Koszula góralska, halka z haftem u dołu, spódnica biała tybetowa, gorset biały lub czarny haftowany (aksamit), korale czerwone "trzy wojki", kierpce z nawłokami, białe skarpety. Na głowie wianek z czerwonego sukienka lub z aksamitu naszywany koralikami lub cekinami. Z tyłu głowy udrapowane i przytwierdzone kolorowe wstążki, powinny zwisać do długości spódnicy. Na to wszystko na plecy zakładano "rańtuch" tj. muślinowy lub koronkowy szal. Gorset zasznurowany był czerwoną lub różową wstążką. Panna młoda nie miała w ręce bukietu ślubnego- starosta niósł różczkę weselną.

6 Strój góralski - Strój pana młodego
Strój pana młodego - Koszula biała ze stójką, spodnie z sukna, kamizelka niebieska, zapiąstki, opasik góralski, cucha biała z sukna spięta spinką lub wstążką białą lub czerwoną. Na głowie kapelusz góralski opasany czerwoną wstążką, z tyłu kapelusza piórko zrobione z bukszpanu i białych drobnych kwiatków.

7 Strój góralski - Przełęcz Snozka

8 Końcówka góralskich portek tzw, smrecek
Strój góralski - Końcówka góralskich portek tzw, smrecek Mężczyźni noszą obcisłe, zazwyczaj jasne portki (spodnie), haftowane kolorowo w okolicy bioder (parzenice) i kostek. Górale z Pienin noszą  podobne do podhalańskich białe portki z wyszywaną parzenicą (inną jednak niż ta z pod Tatr) i czerwonym lampasem. Końcówka góralskich portek tzw, smrecek

9 Górna część portek z różnymi ornamentami roślinnymi - tu dziewięciosił
Strój góralski - Górna część portek z różnymi ornamentami roślinnymi - tu dziewięciosił Górna część portek z różnymi ornamentami roślinnymi - tu dziewięciosił

10 Sercówka, czyli z pienińska parzenica.
Strój góralski - Sercówka, czyli z pienińska parzenica. Górna część portek Sercówka, czyli z pienińska parzenica. Górna część portek

11 Sercówka, czyli z pienińska parzenica.
Strój góralski - Sercówka, czyli z pienińska parzenica. Górna część portek. Sercówka, czyli z pienińska parzenica. Górna część portek.

12 Sercówka, czyli z pienińska parzenica.
Strój góralski - Sercówka, czyli z pienińska parzenica. Górna część portek Sercówka, czyli z pienińska parzenica. Górna część portek

13 Strój góralski - Górna część portek. Górna część portek.

14 Góralski pas z czterama klamrami i cześcią górną na dutki.
Strój góralski - Góralski pas z czterama klamrami i cześcią górną na dutki (pieniądze) Góralski pas z czterama klamrami i cześcią górną na dutki.

15 Góralski pas - środkowa część.
Strój góralski - Góralski pas - środkowa część. Góralski pas - środkowa część.

16 Góralski pas - końcowa część.
Strój góralski - Góralski pas - końcowa część. Góralski pas - końcowa część.

17 Strój góralski - Kierpce, czyli buty góralki Kierpce - buty góralki

18 Pienińskie kwiaty na tylnej części kamizelki
Strój góralski - Pienińskie kwiaty na tylnej części kamizelki Pienińskie kwiaty na tylnej części kamizelki

19 Przód męskiej kamizelki.
Strój góralski - Przód męskiej kamizelki. W takich pływają pienińscy górale na spływie Dunajcem. Przód męskiej kamizelki.

20 Strój góralski - Kieszeń kamizelki Kieszeń kamizelki

21 Strój góralski - Kamizelka damska. Kamizelka damska.

22 Damski gorset - część przednia.
Strój góralski - Damski gorset - część przednia. Damski gorset - część przednia.

23 Damski gorset - część tylna
Strój góralski - Damski gorset - część tylna Damski gorset - część tylna

24 Strój góralski - Kłobuk - Kapelusz
Góralski kapelusz z charakterystycznymi muszelkami (wcześniej - kostkami) Kłobuk – Kapelusz Kłobuk – nakrycie głowy. W języku staropolskim kłobuk oznaczał kapelusz, obecnie słowo to odnosi się do dwóch różnych nakryć głowy: miękki filcowy kapelusz noszony przez górali oraz nakrycie głowy duchownych prawosławnych i greckokatolickich. Dlaczego Noszą Muszelki? Prawd jest kilka wszak ks.Tischner też góral Górale siedząc miesiącami na halach nudzili się. Robili rewie mody. I do kapeluszy wsadzali ,co znaleźli. Piórka,liście a i kości z padłej zwierzyny. A później, nastąpiły czasy handlu; Utkane cudownie płótna z lnu, nosili daleko na sprzedaż. Wędrowali aż nad morza, gdzie monetą była muszelka. Górale podhalańscy zdobili kapelusze muszelkami kauri. Muszelki te kupowali aż nad Morzem Adriatyckim, ponieważ tam sprzedawali swoje zgrzebne płótna na żagle. Kupowali je także od wędrownych handlarzy tzw. Bośniaków. Jak się popisać przed innymi bogactwem? Nosząc je na wierzchu. Na kapeluszu. I to jakoby miało zastąpić poprzednie ,leśne znaleziska. Inni gadają, że z tych wędrówek, to i żeniaczki były. Grupy się mieszały, przyjmując miejscowe obyczaje, to i może muszelki do kapelusza. A inni, że to chodzi o kolor, że fajnie je widać na czarnym. A inni że szczęście przynosi. Znad morza przynosili nie tylko muszelki. Dla swych wybranek z dalekich morskich stron… korale. Czerwone korale.

25 Ciupaga Strój góralski -
Ciupaga - część górna z głową orła po prawej stronie. Ciupaga (słow. valaška, osekanec, huculsky toporec, czes. valaška;) – laska w formie siekierki o lekkim żeleźcu i wydłużonym stylisku. Posiada mocno okute żeleźce, czasem z „wąsami”, pozwalające na podniesienie się np. w czasie wspinaczki albo zadanie ciosu. Ciupaga jest nieco podobna do czekanu, który jest kategoryzowany jako drzewcowa biała broń obuchowo-sieczna. Etymologia nazwy nie jest jasna. W języku rumuńskim ciupaga to rodzaj tradycyjnej odzieży kobiecej. Polski etnograf i historyk Zygmunt Gloger wywodził ciupagę od popularnej w średniowieczu siekiery bojowej, a bezpośrednio od stosowanego przez polską szlachtę nadziaka zwanego popularnie obuszkiem lub siekierką. Ciupaga

26 Ciupaga Strój góralski - Ciupaga
Ciupagi górali podhalańskich charakteryzują się żeleźcem silnie zwężonym od strony obsady i również zwężającym się ku dołowi styliskiem. Ciupagi huculskie posiadają żeleźce krótsze, bardziej zwarte, bez tak mocnego zwężenia, styliska natomiast mają zwykle jednakowy obwód na całej długości. Oba typy ciupag bywają często zdobione, zarówno okuciami trzonka, jak i ornamentami na ostrzu (zwykle kutymi lub grawerowanymi). Ciupaga stanowi element męskich strojów góralskich, zwłaszcza stroju podhalańskiego. Jest także ważnym elementem choreograficznym góralskich tańców ludowych. Stylizowane cztery ciupagi, ułożone w kształcie swastyki były w okresie II Rzeczypospolitej elementami odznak pułkowych większości polskich jednostek piechoty górskiej. Popularne ciupagi dla turystów, wykonane całkowicie z drewna, nie nadają się do turystyki górskiej. Ciupagi były też używane przez zbójników, np. Janosika, Ondraszka. Ciupaga była także używana jako broń, walczono nią wręcz i rzucano na odległość, np. do zwierzyny. Ciupaga

27 Odzież zimowa - serdak damski część tylna
Strój góralski - Odzież zimowa - serdak damski część tylna Odzież zimowa - serdak damski część tylna

28 Odzież zimowa - serdak damski - przód.
Strój góralski - Odzież zimowa - serdak damski - przód. Odzież zimowa - serdak damski - przód.

29 Strój góralski - Zimowa czapka górala Zimowa czapka górala

30 Serdak pieniński - przód.
Strój góralski - Serdak pieniński - przód. Serdak pieniński - przód.

31 Strój góralski - Serdak pieniński - tył. Serdak pieniński - tył.

32 Wierzchnie okrycie górali pienińskich
Strój góralski - Wierzchnie okrycie górali pienińskich tzw. cucha. Wierzchnie okrycie górali pienińskich tzw. cucha.

33 Strój góralski - Wierzchnie okrycie górali pienińskich tzw. cucha (fragment)

34 Strój góralski - Wierzchnie okrycie górali pienińskich tzw. cucha (fragment)

35 Strój góralski - Wierzchnie okrycie górali pienińskich tzw. cucha

36 Strój góralski - Wierzchnie okrycie górali pienińskich tzw. cucha

37 Strój góralski - Zapiąstki
Zapiąstki, czyli wełniane opaski służące do potrzymania szerokich rękawów góralskiej koszuli. Zapiąstki

38 Strój góralski - Zapiąstka ozdobna, czyli wełniane opaski służące do potrzymania szerokich rękawów góralskiej koszuli.

39 http:/Pienińskie stroje - Picasa Web Albums - Google
Przełom Dunajca Źródła: stroje - Picasa Web Albums - Google picasaweb.google.pl/sercepienin/PieninskieStroje

40 SOBÓTKI DATA MIEJSCE ROZPOCZĘCIA OPIS TRASY DŁUGOŚĆ ZAKOŃCZENIE
SKM Sopot Kamienny Potok ul. Małopolska godz Szlak Dzików 6 km Sopot ul. 23-Marca pętla autobusowa godz Szlak wejherowski 7 km Gdynia Karwiny Gdynia Dąbrowa pętla ul. Miętowa godz Do lęgowiska mew 8 km godz Gdańsk dworzec PKS ul. 3 Maja 16 Szlak Trójmiejski cz. I Gdańsk Pieceki powrót ZKM do Stacji PKP Gdańsk Wrzeszcz godz Stacja PKP Gdańsk Wrzeszcz przejazd do Piecek Szlak Trójmiejski cz. II Złota Karczm na przystanek ZKM linii 110, 126,157 z Wrzeszcza PKP Złotej Karczmie na przystanku autobusów ZKM linii 110, 126,157 z Wrzeszcza PKP Godz Szlak Trójmiejski cz. III 11 km Gdańsk Oliwa Ul. Spacerowa godz Szlak Trójmiejski cz. IV 10 km Szlak Trójmiejski cz. V Gdynia Główna Sopot Wyścigi ul. Smolna około godz Szlakiem Lisów

41 DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ! DZIĘKUJĘ !