Zasady użycia liter i, j.

Prezentacja na temat: "Zasady użycia liter i, j."— Zapis prezentacji:

1 Zasady użycia liter i, j

2 Funkcja litery i Oznacza samogłoskę i – w nagłosie, np. igła, indyk, iloraz. Oznacza tylko zmiękczenie, np. ciocia, miasto, ściana. Oznacza samogłoskę i jednocześnie zmiękczenie spółgłoski, np. kino, miska, wino, litość, maki, wodociągi.

3 Funkcja litery i Może oznaczać głoskę j w wyrazach pochodzenia obcego, np. Ostia, wiata, patriota, piasta, magnateria. Oznacza połączenie głoskowe ji, np. epopei, kodeina, koić, taić. Bez względu na wymowę, po samogłosce nie piszemy połączenia ji, lecz samo i. Np. swoja – swoi, kolej – kolei, nadzieja – nadziei, Złotoryja – Złotoryi.

4 Pisownia j, i po spółgłoskach
Po spółgłoskach (poza s, z, c) zarówno przed spółgłoską, jak i przed samogłoską, bez względu na wymowę piszemy literę i, np. biuro, dieta, ring, mikrus, zimno. Odstępstwem od tej zasady jest pisownia j po przedrostkach zakończonych na spółgłoskę, np. nadjechać, odjąć, objąć; także po cząstce zd-, np. zdjąć, zdjęcie.

5 Pisownia j, i po z, s, c Gdy wymawiamy połączenia spółgłosek sj, zj, cj, piszemy j, np. pensja, poezja, owacja, kolacja, audiencja, Tunezja. Gdy wymawiamy spółgłoski miękkie ś, ź, ć piszemy i, np. sierpień, sianko, zimny, poziomka, ciepło, cisza.

6 -ji, -i w przypadkach zależnych
W dopełniaczu (kogo? czego?), celowniku (komu? czemu?), miejscowniku (kim? czym?) rzeczowniki zakończone na – ja, występującym po s, z, c mają zakończenie –ji. Np. Rosja – Rosji, misja – misji, edukacja – edukacji, poezja – poezji.

7 Rzeczowniki zakończone na -ja (D. C. Msc.)
Po samogłoskach mają zakończenie –i. Np. aleja – alei, epopeja – epopei, mierzeja – mierzei, tuleja – tulei. W dopełniaczu l. mn. niektóre wyrazy mogą przybrać formę oboczną. Np. alei lub alej, kniei lub kniej, rei lub rej, uklei lub uklej.

8 Rzeczowniki zakończone na –ia (D. C. Msc.)
Mają zakończenie –ii lub –i. Jeśli –ia występuje po spółgłoskach: p, b, w, f, m, to bez względu na wymowę piszemy –i (w wyrazach rodzimych i przyswojonych). Natomiast w wyrazach obcych –ii. Np. Słupi, głębi, skrobi, ziemi, hrabi, mafii, Kolumbii, filozofii, akademii, anemii.

9 -ia w wyrazach zapożyczonych
Jeśli –ia występuje po t, d, r, l, k, g, ch, to piszemy –ii. Np. apatii, empatii, kwestii, sympatii, Holandii, ewangelii, hierarchii, komedii. Jeśli –ia występuje po n, to piszemy –ni w wyrazach, których zakończenie wymawiamy w mianowniku jako [-ńa], gdy wymawiamy jako [-ńja], piszemy –nii. Np. dyni, pustyni, bieżni, wartowni, palmiarni, aronii, opinii, linii, ironii, Danii, harmonii.

10 Wyrazy obcego pochodzenia
Zakończone na –ja oraz na –ia dopełniacz liczby mnogiej mają równy dopełniaczowi liczby pojedynczej, zarówno w mowie, jak i w pisowni. Np. tej lekcji – tych lekcji tej misji – tych misji, tej komedii – tych komedii tej linii – tych linii

11 Rzeczowniki używane tylko w liczbie mnogiej
Bez względu na wymowę zawsze piszemy tych ferii, wakacji, bakalii, konwulsji. Trudności ortograficzne związane z pisownią nazwisk w przypadkach zależnych (dyplomy, dedykacje, zaświadczenia, podziękowania).

12 Przykłady dla Ewy Spodziei (Spodzieja) Marcina Koziei (Kozieja)
Natalii Nurzai (Nurzaja) Jerzego Bani (Bania)

13 Tekst opracowano na podstawie Wielkiego słownika ortograficznego, PWN, 2005
Dziękuję za uwagę.