Katedra Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu

Prezentacja na temat: "Katedra Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu"— Zapis prezentacji:

1 Katedra Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu
MEDYCYNA SĄDOWA Zabójstwo, zabójstwa uprzywilejowane, inne formy pozbawienia życia, inne przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.

2 ZABÓJSTWO Pozbawienie życia człowieka to zbrodnia zabójstwa, choć jego formy uwzględnione w kodeksie karnym są różnorodne, aczkolwiek wszystkie karalne. W polskim prawie karnym nie ma określenia „morderstwo” – w kodeksie funkcjonuje jednak równoważne mu pojęcie „zabójstwo kwalifikowane” – czyli „ze szczególnym okrucieństwem”. Art. 148 k.k. - zabójstwo: § 1 – zabójstwo „zwykłe”: Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

3 ZABÓJSTWO § 2 – zabójstwo tzw. „kwalifikowane”: Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem, 2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem [zabójstwo osoby gwałconej] albo rozbojem, 3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, 4) z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. § 3: Karze określonej w par. 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo.

4 SZCZEGÓLNE POTĘPIENIE
Określenie to odnosi się do racji (motywów), które ukształtowały decyzję sprawcy o popełnieniu zabójstwa. Muszą to być motywy, które w rozumieniu powszechnym są jaskrawo naganne, wywołują w społeczeństwie silne reakcje (oburzenie, potępienie, gniew). Charakter taki może mieć np.: zabicie człowieka na zlecenie za opłatą (płatne zabójstwo), zabójstwo w celu zagarnięcia cudzego majątku (np. upozorowane na wypadek zabójstwo żony dla uzyskania odszkodowania), zaplanowane zabójstwo mające na celu pozbycie się osoby niewygodnej (np. rywala do pożądanego stanowiska, w sprawach majątkowych lub osobistych), zabójstwo z zemsty.

5 ZABÓJSTWO § 4: Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jest to zabójstwo zwane na zachodzie „zabójstwem w afekcie”. Stan silnego wzburzenia – afekt – ustalają biegli z zakresu psychiatrii i psychologii. Natomiast okoliczności usprawiedliwiające silne wzburzenie wiążą się najczęściej z nagannym zachowaniem się pokrzywdzonego (np. ustawiczne prowokowanie, znęcanie się, zdrada małżeńska), przy czym naganność ta podlega ocenie z punktu widzenia norm moralnych i zasad współżycia społecznego tj. kryteriów obiektywnych, a nie tylko związanych z subiektywnym odczuciem sprawcy.

6 ZABÓJSTWA UPRZYWILEJOWANE
Zabójstwa „uprzywilejowane” to: Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo. Art. 150 k.k. – Eutanazja albo tzw. zabójstwo eutanastyczne. Pozostałe, wymienione w Kodeksie Karnym, sposoby pozbawienia życia człowieka nie są sensu stricte zabójstwami uprzywilejowanymi, chociaż są zagrożone niższą karą niż „zwykłe” zabójstwo – w tym rozumieniu są „uprzywilejowane”.

7 DZIECIOBÓJSTWO Występek dzieciobójstwa to realizacja art. 149 k.k.
Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo: Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Dzieciobójstwo jest zatem uprzywilejowaną formą pozbawienia życia, ze ścisłym określeniem ofiary (dziecko - „w okresie porodu”) i sprawcy (matka). Uprzywilejowanie polega na zagrożeniu sprawcy znacznie niższą karą niż dla sprawcy zwykłej zbrodni zabójstwa. Niezgodne z prawem postępowanie to występek i zbrodnia: Zbrodnia – przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata. Występek – pozostałe przestępstwa.

8 EUTANAZJA Art. 150 k.k. – Eutanazja:
§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Eutanazja to uprzywilejowany typ zabójstwa. Jest czynem przestępnym, który musi obligatoryjnie spełniać dwa warunki: żądanie przez przyszłą ofiarę pozbawienia jej życia oraz współczucie u sprawcy. Nie wystarczy tu sama zgoda ofiary na pozbawienie jej życia, musi być żądanie, nawet z elementami presji, ale wyrażone z pełnym rozeznaniem co do znaczenia tego żądania. (Prof. Andrzej Zoll – komentarz do Kodeksu Karnego).

9 INNE FORMY POZBAWIENIA ŻYCIA CZŁOWIEKA
Art. 151 k.k. – Pomoc przy samobójstwie: Kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Nakłanianie do samobójstwa może zajść jedynie w zamiarze bezpośrednim (nakłaniający chce, żeby nakłaniany popełnił samobójstwo. Natomiast pomoc przy samobójstwie to zarówno świadome udzielenie pomocy w czynie kończącym życie człowieka (zamiar bezpośredni), jak i dostarczenie do tego środków, gdy pomagający realnie może przewidzieć, że samobójstwo zostanie później dokonane i godzi się na to (zamiar ewentualny) – udowodnienie takiej okoliczności jest jednak mało prawdopodobne.

10 INNE FORMY POZBAWIENIA ŻYCIA CZŁOWIEKA
Art. 155 k.k. – Nieumyślne spowodowanie śmierci: Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Decydujące znaczenie dla oceny prawnej tego czynu ma określenie, czy śmierć człowieka była skutkiem zachowania się sprawcy (TAK) oraz ustalenie, czy sprawca miał zamiar i świadomość skutków jego popełnienia i na nie się godził (NIE).

11 INNE FORMY POZBAWIENIA ŻYCIA CZŁOWIEKA
Ten czyn przestępny niejednokrotnie przypisywany jest lekarzom, popełniającym błąd lekarski i dotyczy przypadków, w których doszło do śmierci pacjenta. Taka kwalifikacja karna czynu lekarza jest nieuzasadniona. Przypadki takie dotyczą osób z zazwyczaj grożącymi śmiercią bądź śmiertelnymi urazami lub schorzeniami, przy leczeniu których lekarze popełnili błędy, ale zazwyczaj nie te błędy (lub nie tylko te błędy) doprowadziły do zgonu. Mogły one co najwyżej zmniejszyć lub zniweczyć szansę przeżycia, o ile w ogóle taka szansa istniała. Natomiast np. nieprawidłowe prowadzenie porodu, w wyniku czego dochodzi do śmierci zupełnie zdrowej kobiety (np. nie rozpoznanie, mimo charakterystycznych objawów, pęknięcia macicy i nie dokonanie zabiegu operacyjnego) spełnia warunki nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka.

12 INNE FORMY POZBAWIENIA ŻYCIA CZŁOWIEKA
Art. 158 k.k. – Pobicie (ze skutkiem śmiertelnym): § 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutków określonych w art. 156 § 1 lub 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

13 INNE FORMY POZBAWIENIA ŻYCIA CZŁOWIEKA
Jest to śmierć w wyniku pobicia, nie jest to zabójstwo „uprzywilejowane” ze względu na charakter czynu, ale z powodu: niemożności ustalenia konkretnego sprawcy śmiertelnego urazu, gdy w zdarzeniu brało udział kilka osób, miało miejsce pobicie, a sprawca lub sprawcy nie godzili się na skutek śmiertelny.

14 Art. 158 k.k. – pobicie ze skutkiem śmiertelnym
23-letni mężczyzna Z.M. wracający do domu z dyskoteki został zaatakowany od tyłu przez jednego z napastników, nieletniego T.Ż., który uderzył go raz w twarz, następnie chwycił za kołnierz i przewrócił, a następnie kopnął w lewy bok. Następnie drugi z napastników M.S., kopnął go raz w głowę butem typu „Martens” z noskiem obitym cienką blachą powleczoną skórą. Po kopnięciu tym pokrzywdzony Z.M. próbował się podnieść, ale zaraz upadł i za moment zmarł. Podczas sądowo lekarskich oględzin i sekcji zwłok stwierdzono: liczne, powierzchowne obrażenia twarzy, przy braku podbiegnięć krwawych w powłokach miękkich czaszki, a w dole tylnym czaszki – pęknięty duży tętniak tętnicy podstawnej, z masywnym krwotokiem podpajęczynówkowym i do komór mózgowych.

15 Art. 158 k.k. – orzecznictwo Wyrokiem Sądu Okręgowego M.S. uznany został za winnego czynu z art. 158 § 3 k.k. [pobicie ze skutkiem śmiertelnym] i art. 159 k.k. [...z użyciem niebezpiecznego przedmiotu] i skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności. Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony do Sądu Apelacyjnego, który w orzeczeniu OSA 2003/7/69 stwierdził: Chociaż śmierć pokrzywdzonego należy bezpośrednio wiązać właśnie z kopnięciem zadanym mu przez oskarżonego, była ona wyłącznie następstwem pęknięcia, nie wykazującego dotychczas żadnych objawów i nierozpoznanego, dużego tętniaka tętnicy podstawnej mózgu. Bez tej przyczyny kopnięcie, jakie pokrzywdzonemu zadał oskarżony nie stanowiło dla niego żadnego poważnego zagrożenia, i to nie tylko dla życia, ale nawet dla jego zdrowia.

16 Art. 158 k.k. – orzecznictwo Dla bytu przestępstwa z art. 158 § 3 k.k., a więc udziału w bójce lub pobiciu kwalifikowanym przez następstwo w postaci śmierci, koniecznym jest ustalenie, że biorący udział w bójce lub pobiciu skutek śmiertelny przewidywał lub obiektywnie mógł przewidzieć. Stwierdzenie Sądu [Okręgowego], że kopnięcie człowieka ciężkim butem w głowę może stanowić zagrożenie nawet dla jego życia jest oczywiście zasadne, ale to jeszcze nie rozstrzyga sprawy oskarżonego M.S. Zagrożenia takiego nie powoduje bowiem każde kopnięcie w głowę, a tylko kopnięcie zadane z odpowiednią siłą lub niebezpiecznie umiejscowione. W sprawie oskarżonego M.S. jest bezsporne, że wykonane przez niego kopnięcie było bardzo lekkie i w sytuacji typowej, obiektywnie nie groziło pokrzywdzonemu żadnym poważnym obrażeniem.

17 Art. 158 k.k. – orzecznictwo Gdyby nie tętniak mózgu pokrzywdzonego, o czym oskarżony – co w sprawie wydaje się być oczywiste i nie budzące wątpliwości – nie wiedział ani nie mógł wiedzieć (skoro o tętniaku nie wiedział nawet sam pokrzywdzony), skutki kopnięcia pokrzywdzonego przez oskarżonego w głowę ograniczyłyby się jedynie do stwierdzonych przez biegłego obrażeń tkanek zewnętrznych głowy pokrzywdzonego (obrzęk skóry i drobne wybroczyny krwawe), o jakich mowa w art. 157 § 2 k.k. W przypadku denata wystąpił nadzwyczajny zbieg okoliczności polegający na tym, że urazy narzędziem tępym, tępokrawędzistym takim jak pięści, ręce, stopy obute, zadawane z niewielką siłą doprowadziły do pęknięcia tętniaka, który do tego momentu nie dawał żadnych objawów klinicznych (...). Gdyby denat miał zdrową tętnicę podstawną mózgu bez obecności tętniaka, to doznałby wyłącznie obrażeń innych niż określone w art. 156 § 1 k.k. i nie naruszających czynności narządów ciała na czas dłuższy niż 7 dni.

18 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 159 k.k. – Pobicie z użyciem niebezpiecznego przedmiotu: Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

19 Art. 159 k.k. – orzecznictwo Dodatkową kwestią, jaką rozstrzygnął Sąd jest: czy rzeczywiście (...) but, w który był obuty oskarżony M.S. i którym kopnął pokrzywdzonego, stanowi „niebezpieczny przedmiot” w rozumieniu art. 159 k.k? Sąd Apelacyjny, biorąc pod uwagę punkt odniesienia dla ”niebezpiecznego przedmiotu”, którymi są broń palna i nóż, stwierdza, że „but typu „Martens”, nawet uwzględniając jego szczególny sposób wykonania, jakim jest to, że czub buta jest obłożony blachą i pokryty skórą, tak bardzo różni się w swoich cechach, stałych, obiektywnych właściwościach oraz przeznaczeniu od broni palnej i noża, że można jednoznacznie wykluczać go z kręgu desygnatów pojęcia „innego, podobnie niebezpiecznego przedmiotu”, wyrażającego znamię kwalifikujące przestępstwa z art. 159 k.k.”

20 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 160 k.k. – Narażenie: § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. § 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

21 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 162 k.k. – Nieudzielenie pomocy: § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

22 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 152 k.k. – Przerwanie ciąży za zgodą kobiety: § 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy [Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży], podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania. § 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

23 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 153 k.k. – Przerwanie ciąży przemocą lub podstępem: § 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody przerywa ciążę albo przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

24 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 154 k.k. – Śmierć kobiety ciężarnej: § 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

25 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 157a k.k. – Uszkodzenie ciała dziecka poczętego: § 1. Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. § 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1.

26 INNE PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 161 k.k. – Narażenie na zarażenie: § 1. Kto wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Kto wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1. lub 2. następuje na wniosek pokrzywdzonego.

27 KATASTROFA POWSZECHNA
Art. 163 k.k. – Spowodowanie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego. Jest to zdarzenie, które „zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach”. Jako rodzaje takich zdarzeń wymieniono: pożar, zawalenie się budowli, zalew (powódź), obsunięcie się ziemi, skał lub śniegu (lawina) a także np. eksplozję materiałów wybuchowych lub łatwopalnych oraz gwałtowne wyzwolenie energii jądrowej. Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – kara pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (przy działaniu nieumyślnym – od 6 miesięcy do 8 lat). Karalne jest również spowodowanie bezpośredniego niebezpieczeństwa (art. 164 k.k.) ww. zdarzeń.

28 KATASTROFA KOMUNIKACYJNA
Art. 173 k.k. – Katastrofa w komunikacji. Jest to „spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, zagrażającej życiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach.” Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – kara pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (przy działaniu nieumyślnym – od 6 miesięcy do 8 lat). Karalne jest również sprowadzenie niebezpieczeństwa (art. 174 k.k.) i przygotowanie do spowodowania (art. 175 k.k.) ww. zdarzenia.

29 KATASTROFY Są to zdarzenia o dość zróżnicowanym charakterze, których cechą wspólną, zasadniczą jest powszechność zagrożenia większej, nieokreślonej ilości osób i mienia w wielkich rozmiarach (ale niekoniecznie o „większej wartości”). To, co odróżnia katastrofę od wypadku, to skala zdarzenia. Według komentatorów prawa kryterium „większej liczby” ofiar spełnia liczba większa niż 5 (poza sprawcą). W orzecznictwie SN katastrofę w ruchu lądowym zdefiniowano poprzez skutki o zasięgu powszechnym, następującą w sposób nagły i bardzo groźny. Wywołane tą drogą zmiany muszą się odznaczać powszechnością oraz szerokim zakresem i wielką dotkliwością. Popełnienie czynów określonych w ww. artykułach jest karalne, niezależnie od sposobu zachowania, które do niego doprowadziło. Omawiane czyny mogą być zrealizowane w obu formach winy umyślnej (w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym) i nieumyślnej (w następstwie lekkomyślności lub niedbalstwa).

30 WYPADEK W KOMUNIKACJI Art. 177 k.k. – spowodowanie wypadku w komunikacji. § 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 k.k., podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech. § 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. § 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek. Zaostrzona odpowiedzialność karna za czyny z art. 173, 174 i 177 k.k. – jeżeli sprawca znajdował się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca wypadku – o „połowę w górę” od dolnego i górnego wymiaru kary.

31 WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI
Wyłączenie odpowiedzialności karnej, także przy przestępstwie pozbawienia życia. Art. 25 k.k. – Obrona konieczna: § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. § 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. § 3. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

32 WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI
Art. 26 k.k. – Stan wyższej konieczności: § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. § 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w § 1 poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego. § 3. W razie przekroczenia granic stany wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. § 4. Przepisy § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić, nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.

33 WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI
Art. 31 k.k. – Brak rozpoznania znaczenia czynu: § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. § 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia lub powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał lub mógł przewidzieć.