DEFINICJE.

Prezentacja na temat: "DEFINICJE."— Zapis prezentacji:

1 DEFINICJE

2 Definicja – wypowiedź o określonym kształcie, w której informuje się o znaczeniu danego wyrażenia językowego drogą wskazania innego wyrażenia przynależącego do danego języka i posiadającego to samo znaczenie.

3 Tadeusz Kotarbiński „ (...) nader cennym sposobem walki [z mętnością w rozumieniu mowy] musi być budowanie definicji, czyli określanie zwrotów językowych. Definicja sprawia, że nasza mowa staje się jasna, wyraźna i stanowcza. Definicja bowiem to odpowiedź na pytanie, co znaczy dany zwrot językowy”

4 DEFINICJE DEFINICJA REALNA DEFINICJA NOMINALNA

5 Definicja realna – jest to zdanie, które wskazuje na istotę danego przedmiotu, czyli na jego najważniejszą własność (cechy istotne przedmiotu definiowanego). Przykład: „Człowiek jest istotą rozumną, zdolną do abstrakcyjnego myślenia, umiejąca wytwarzać narzędzia”

6 Definicja nominalna – wyrażenie podające znaczenie słowa lub słów
Definicja nominalna – wyrażenie podające znaczenie słowa lub słów. Określa, jak w danym języku równoznacznie zastępować można jeden wyraz, którego znaczenia nie jesteśmy pewni, wyrazem powszechnie znanym co do którego jesteśmy pewni znaczenia Przykład: „Wyraz deltoid znaczy tyle, co wyrażenie czworokąt o dwóch parach przyległych boków równych”

7 Dalsza część prezentacji będzie dotyczyła definicji nominalnych, które są głównym przedmiotem rozważań logiki.

8 Rodzaje definicji ze względu na ich zadania
definicje sprawozdawcze projektujące konstrukcyjne regulujące

9 Definicja sprawozdawcza – wskazuje, jakie znaczenie ma lub kiedyś miał dany wyraz w pewnym języku; składa sprawozdanie z tego, jak pewna grupa ludzi posługuje się czy też posługiwała się pewnym wyrazem lub wyrażeniem. Przykłady: „W dawnym języku myśliwych w Polsce wyraz kot znaczy tyle, co zając” „Zwykły ołówek to przyrząd do pisania złożony z pręcika grafitowego i okładzin drewnianych”

10 Definicja projektująca – ustanawia regułę znaczeniową danego wyrazu, które będzie obowiązywało w przyszłości. Przykład: „Kierownika suwnicy elektrycznej nazywać się będzie w niniejszej ustawie suwnicowym”

11 a) Definicja konstrukcyjna – ustala znaczenie wyrazu na przyszłość, nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem wyrazu. Wprowadza nowe wyrażenia lub nadaje wyrażeniom zupełnie nowe znaczenie. Przykład: „Opona” w języku starosłowiańskim oznaczała płaszcz przeciwdeszczowy w dzisiejszym języku oznacza część wyposażenia pojazdów mechanicznych

12 b) Definicja regulująca – ustala (reguluje) na przyszłość wyraźne znaczenie wyrazu licząc się jednak z dotychczasowym, niedostatecznie określonym, znaczeniem tego wyrazu. Przykład: „Przyuczoną pielęgniarką w rozumieniu niniejszej ustawy jest osoba, która bez przygotowania teoretycznego wykonywała w zakładach zamkniętych służby zdrowia funkcje pielęgniarskie w okresie co najmniej dwóch lat”

13 Rodzaje definicji ze względu na ich budowę
Formy definicji Definicje równościowe Definicje nierównościowe Definicje klasyczne Definicje nieklasyczne przez postulaty

14 Definicje równościowe:
Definiendum - zwrot językowy zawierający wyraz definiowany (Bursztyn…) Łącznik – zwrot stwierdzający, że definiendum ma takie samo znaczenie jak definiens (…jest to…) Definiens – wyrazy, których użyto do wyjaśnienia znaczenia pewnego zwrotu (…skamieniała żywica) Wtedy mamy do czynienia z definicją klasyczną, gdy w wyrażeniu występuje zarówno rodzaj gatunkowy (żywica – porównanie z zakresem ogólniejszej nazwy) jak i różnica gatunkowa (skamieniała – zawężenie zakresu do jakiejś konkretnej cechy, własności).

15 Definicja nieklasyczna – polega na wskazaniu zakresu nazwy definiowanej (w definicji stosujemy wyliczenia). Przykład: „Zbożem w rozumieniu niniejszego rozporządzenia jest pszenica, jęczmień, owies, kukurydza, gryka i proso”

16 Definicja w stylizacji słownikowej – pewien wyraz czy wyrażenie ma takie samo znaczenie, jak wskazywane przez drugie wyrażenie Przykład: „Ustawa – zbiór przepisów prawnych uchwalany jako całość przez parlament”

17 Definicja w stylizacji semantycznej – pewien wyraz czy wyrażenie w którym znaczenie odnosi się do określonych przedmiotów, cech, zdarzeń czy stosunków. Przykład: „Wyrazem działalność określamy szereg czynności związanych jednym zasadniczym celem”

18 Definicja w stylizacji przedmiotowej – wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach lub własnościach danego przedmiotu. Przykład: „Popielniczka jest to naczynie przeznaczone do zbierania popiołu i niedopałków papierosów”

19 Definicje przez postulaty – wyraz definiowany umieszczamy w zdaniu lub kilku zdaniach, w których inne wyrazy mają znane nam już znaczenie i na podstawie przykładu posługiwania się wyrazem definiowanym w tych zdaniach pozwalamy się innym domyślać, jakie znaczenie nadajemy temu wyrazowi Przykład: „Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia”

20 Warunki poprawności definicji
Błędy w definicjach ignotum per ignotum Definicja za szeroka idem per idem błędne koło pośrednie Definicja za wąska

21 „ignotum per ignotum” – nieznane przez nieznane; zarówno znaczenie definiendum jak i definiensa jest nieznane przez odbiorcę Przykłady: „Bycie bytu jest to nicościowanie się nicości” „Dusza jest to pierwsza entelechia ciała”

22 „idem per idem” – to samo przez to samo; definiendum nie może być zarazem częścią definiensa
Przykład: „Logika jest nauką o myśleniu zgodnym z prawidłami logiki”

23 Błędne koło pośrednie – pierwszy wyraz definiujemy przy pomocy drugiego wyrazu a drugi wyraz definiujemy przy pomocy pierwszego wyrazu. Przykład: „Logika to nauka o poprawnym myśleniu; myślenie poprawne to myślenie logiczne; a znów myślenie logiczne to tyle, co myślenie zgodne z prawidłami formułowanymi przez logikę”

24 Definicja za szeroka – zakres definiensa obejmuje także jakieś przedmioty nie należące do zakresu definiendum Przykład: „Prokurator jest to pracownik prokuratury” Do pracowników prokuratury należą także kanceliści, woźni i sprzątaczki prokuratury

25 Definicja za wąska – zakres definiensa nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do zakresu definiendum. Przykład: „Zwykły ołówek to przyrząd do pisania złożony z pręcika grafitu umieszczonego w niebieskiej oprawce z cedrowego drzewa” Ta definicja nie obejmuje innych ołówków (umieszczonych w innych oprawkach - np. żółtych, czerwonych, białych).