Administracja publiczna i wybrane aspekty prawa administracyjnego

Prezentacja na temat: "Administracja publiczna i wybrane aspekty prawa administracyjnego"— Zapis prezentacji:

1 Administracja publiczna i wybrane aspekty prawa administracyjnego
Wykład 7

2 Podział terytorialny państwa a podział administracyjny
terytorium państwa jest podzielone nie tylko do celów administracyjnych, ale także innych, na przykład wymiaru sprawiedliwości – (rejony, okręgi), nie zawsze pokrywają się z podziałem na jednostki samorządu terytorialnego.

3 Rodzaje podziałów terytorialnych
zasadniczy (gmina, powiat, województwo) Podział trzystopniowy Realizacja zadań publicznych o podstawowym znaczeniu dla państwa pomocniczy Tworzony dla organów o charakterze pomocniczym wobec organów państwowych Dotyczą głównie gmin (sołectwa, kolonie, dzielnice osiedla, delegatury urzędów wojewódzkich) specjalne Powołany dla specjalnych zadań państwa Specyfika zadań wymaga specjalnych warunków terenowych Np. obszary garnizonów wojskowych, rejony i okręgi sądownictwa

4 Obszary specjalne –  kategoria poza podziałem terytorialnym, wydzielone dla wprowadzenia na nich specjalnego reżimu prawnego (obszary górnicze, parki narodowe, strefę nadgraniczną itp.).

5 GMINA podstawowa jednostka samorządu terytorialnego i najmniejsza jednostka zasadniczego podziału terytorialnego tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie, a także ustalanie granic należy do kompetencji Rady Ministrów(rozporządzenie wydawane na wniosek gminy, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin i przeprowadzeniu przez nie konsultacji z mieszkańcami); miasto – gminie lub miejscowości może być nadany status miasta, poprzez co następuje wyodrębnienie gmin wiejskich i miejskich. Takie miasta stanowią  równą gminie najmniejszą jednostkę podziału terytorialnego;

6 POWIAT pośrednia jednostka podziału terytorialnego
tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie, a także ustalanie granic należy do kompetencji Rady Ministrów (na zasadach takich jak przy gminie, niekiedy wydanie rozporządzenia jest obowiązkowe); miasta na prawach powiatu – miasta, które w dniu 31 grudnia 1998 r. miały więcej niż 100 tysięcy mieszkańców lub przestały być w tym dniu siedzibami wojewodów lub miasta, którym nadano status powiatu przy dokonywaniu pierwszego podziału na powiaty. Są one gminą wykonującą również zadania powiatu (w odróżnieniu od powiatu, który obejmuje kilka gmin);

7 WOJEWÓDZTWO największa jednostka zasadniczego podziału terytorialnego (w liczbie 16), siedziba wojewody i sejmiku województwa zmiany w granicach województwa poprzez tworzenie, łączenie i znoszenie należą do kompetencji Rady Ministrów (rozporządzenie wydawane po zasięgnięciu opinii organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego);

8 REGIONY w nauce prawa administracyjnego największa jednostka podziału terytorialnego, jednak polskie województwa nie dają się zakwalifikować do żadnej z wyróżnianych grup regionów (federalne, autonomiczne, funkcjonalne, samorządowe), ponieważ na ich terenie funkcjonują zarówno administracja rządowa, jak i samorządowa. obecnie regiony powstają poprzez porozumienia województw, lub województw z terenami innych państw.

9 Samorząd terytorialny

10 Wspólnota mieszkańców - mocodawca i źródło wykonywania administracji samorządowej przez organy samorządu terytorialnego (według art. 16 konstytucji – wspólnota samorządowa, czyli „ogół mieszkańców określonej jednostki zasadniczej jednostki samorządu terytorialnego”). Uczestnictwo w niej jest obowiązkowe i powstaje z mocy prawa. Nie jest to jednak wspólnota w dosłownym tego słowa znaczeniu, ale raczej umownym. Wspólnoty samorządowe funkcjonują na każdym wyznaczonym terytorium w gminie - wspólnota bez specjalnej nazwy; w powiecie - wspólnota „lokalna”; w województwie - wspólnota „regionalna”.

11 Elementy konstrukcyjne samorządu terytorialnego
jednostki samorządu terytorialnego zorganizowane są według struktury jednostek zasadniczego podziału terytorialnego, jednostki samorządu terytorialnego są całkowicie niezależne od siebie (mimo struktury przypominającej szczeblową – hierarchiczną); samorząd nie ma własnych i suwerennych zadań i praw, ale wykonuje zadania państwa;

12 Elementy konstrukcyjne samorządu terytorialnego
dualistyczny charakter kompetencji: własne oraz zadania zlecone przez ustawy lub administrację rządową; jednostki samorządu terytorialnego podlegają nadzorowi sprawowanemu przez administrację rządową (charakter weryfikacyjny); samorząd terytorialny jest podstawowym ogniwem zdecentralizowanej administracji publicznej (art. 15 Konstytucji – zapewnia decentralizację władzy publicznej).

13 Zasady funkcjonowania samorządu terytorialnego Zasada pomocniczości
Zasada decentralizacji Zasada samodzielności

14 Zasada pomocniczości Odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić organy władzy znajdujące się najbliżej obywateli, potwierdzone przez: „domniemanie kompetencji” (zadań) na rzecz całego samorządu terytorialnego , „domniemanie kompetencji” (zadań) na rzecz gminy i nazwanie jej podstawową jednostką samorządu terytorialnego „domniemanie kompetencji” (zadań) na rzecz gminy powtórzone w ustawie o samorządzie gminnym: do zakresu działania gminy nalezą  wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów; jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzyganie w tych sprawach należy do gminy.

15 zadania powiatu mają charakter ponadgminny;
Zasada pomocniczości W związku z regulacją zawartą w ustawie o samorządzie gminnym wystąpił problem należytego rozgraniczenia zadań i kompetencji gminy i powiatu, bowiem odjęcie ich gminie oznaczałoby cofnięcie w procesie decentralizacji i rozwijaniu zasady pomocniczości, naruszając jednocześnie art. 164 ust. 1 Konstytucji Problem ten ustawodawca próbuje rozwiązać regulacjami ustawy o samorządzie powiatowym: zadania powiatu mają charakter  ponadgminny; zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.

16 Ustawodawca podzielił zadania samorządowe na
Zasada pomocniczości Ustawodawca podzielił zadania samorządowe na zadania o znaczeniu lokalnym (ich dotyczy domniemanie właściwości na rzecz gminy); zadania ponadgminne; zadania o charakterze wojewódzkim (domniemanie na rzecz województwa w zestawieniu z zadaniami wojewódzkimi administracji rządowej. Ponadto każdorazowo o charakterze lokalnym lub wojewódzkim zadania decyduje konkretny podmiot samorządowy, tym samym faktycznie sprawiając, że gmina przestaje być jednostką podstawową)

17 Zasada decentralizacji
Powiązana z zasadą pomocniczości, która będąc zaprzeczeniem koncentracji prowadzi do odejścia od układu scentralizowanego. Rozwiązania polegające na decentralizacji administracji publicznej mogą być postrzegane jako konkretyzacja zasady pomocniczości;

18 kompetencja do ustalania swojego ustroju wewnętrznego;
Zasada samodzielności Dotyczy tylko i wyłącznie jednostek samorządu terytorialnego, jej istota dotyczy weryfikacyjnego charakteru nadzoru nad tymi jednostkami. Elementy samodzielności: Pełna swoboda działania społeczności lokalnych w każdej sprawie, nie będącej wyłączoną z ich kompetencji kompetencja do ustalania swojego ustroju wewnętrznego; wykonywanie części zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, jednakże zawsze są to zadania państwa, samodzielność finansów: udział w dochodach publicznych i prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych; osobowość prawna, niezależność od organów administracji rządowej i od innych jednostek samorządu terytorialnego; sądowa ochrona samodzielności - może dochodzić swoich praw naruszonych przez złamanie zasady samodzielności przed niezawisłym sądem

19 Pojęcie zadań samorządu terytorialnego
różnice między zadaniem a kompetencją  zadanie  dotyczy całej jednostki samorządu terytorialnego – na przykład gminy, powiatu (uregulowane przez kompetencja przypisana konkretnemu organowi – na przykład wójtowi, sejmikowi województwa

20 Zadania własne i zlecone - jednostka samorządu terytorialnego staje się strukturą o charakterze dualistycznym, uruchamiając w przypadku zadań zleconych funkcję wykonawczą wobec administracji rządowej własne – przekazane przez państwo samorządowi terytorialnemu w całości, zlecone – te, które są pozostawione administracji rządowej, ale z możliwością zlecenia ich samorządowi. Zadanie zlecone są wyjątkiem.

21 Konieczne każdorazowe upoważnienie
Różnice między zadaniami własnymi a zleconymi Różnice Zadania własne Zadania zlecone Upoważnienie generalna i ogólna klauzula kompetencyjna(realizacja zadań bez dodatkowego upoważnienia) Konieczne każdorazowe upoważnienie Odpowiedzialność Ponosi jednostka samorządu terytorialnego Ponosi administracja rządowa Środki Wykorzystanie środków własnych wykonywanie zadań po zapewnieniu środków przez administrację rządową (brak obowiązku ich wykonywanie bez zapewnienia środków) Procedura odwoławcza Organem odwoławczym samorządowe kolegium odwoławcze Organem odwoławczym organ administracji rządowej, najczęściej wojewoda Ochrona sądowa Zapewniona brak

22 Jednostka samorządu terytorialnego Organ stanowiący i kontrolny
Klasyfikacja organów jednostek samorządu terytorialnego Jednostka samorządu terytorialnego Organ stanowiący i kontrolny Organ wykonawczy Gmina Rada gminy Wójt (burmistrz lub prezydent miasta) Powiat (organami nie są kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży) Rada powiatu zarząd powiatu (organem nie jest starosta) Województwo samorządowe Sejmik województwa zarząd województwa (organem nie jest marszałek województwa)

23 Samorząd w gminie

24 zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty;
Zadania gminy zadania własne: zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty; sprawy infrastruktury technicznej; sprawy infrastruktury społecznej; sprawy ładu przestrzennego i ekologicznego; sprawy bezpieczeństwa publicznego; sprawy reprezentacji zewnętrznej gminy; zadania z zakresu działalności gospodarczej –celem bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

25 zadania powierzone (zlecone):
Zadania gminy zadania powierzone (zlecone): zadania zlecone sensu stricto – nałożenie na gminę obowiązku wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej (oraz organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów) – tylko w drodze ustawowej; zadania powierzone (tak naprawdę również zlecone – kategoria ta wchodzi do kategorii zadań zleconych) – porozumienie z organami administracji rządowej o powierzeniu innych zadań z zakresu administracji rządowej – gmina musi wyrazić zgodę. Ponadto organ przekazujący może przekazać tylko i wyłącznie zadania do których wykonywania sam jest kompetentny; inne rodzaje porozumień o powierzeniu zadań między gminą a inną jednostką samorządu terytorialnego (forma współdziałania); umowa między gminą a innymi podmiotami lub organizacjami pozarządowymi (umowa cywilnoprawna).

26 Rada gminy (rada miejska - jeśli siedziba rady znajduje się w mieście położonym na terenie gminy, rada miasta - w gminach miejskich) organ kolegialny wybierany w wyborach powszechnych decyduje o wszelkich sprawach dotyczących gminy; stanowi przepisy prawa miejscowego; kontroluje już dokonaną działalność wszelkich gminnych jednostek organizacyjnych.

27 25 + 3 na każde rozpoczęte 100 tys. mieszkańców (maksymalnie 45)
Liczba radnych gminy Ilość mieszkańców gminy Liczba radnych Do 20 tys. 15 Do 50 tys. 21 Do 100 tys. 23 Do 200 tys. 25 Powyżej 200 tys. na każde rozpoczęte 100 tys. mieszkańców (maksymalnie 45)

28 Odwołanie poprzez referendum gminne
Czas działania rady gminy kadencja trwa 4 lata poza tym wypadki zaprzestania jej działalności przed upływem kadencji (oprócz poniższych szczególnymi sytuacjami są sytuacje zmiany zasadniczego podziału terytorialnego państwa): Odwołanie poprzez referendum gminne Referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta), na wniosek rady gminy z przyczyny innej niż nieudzielenie absolutorium Działalność rady gminy zakończona z mocy prawa – Prezes Rady Ministrów wyznacza osobę, która do czasu wyboru nowej rady gminy pełni jej funkcję; W związku z kompetencjami nadzorczymi Prezesa Rady Ministrów: uchwała o rozwiązaniu rady gminy z powodu powtarzającego się naruszania przez nią Konstytucji lub ustaw oraz zawieszenie rady gminy jeżeli przedłuża się nieskuteczne wykonywanie przez nią  zadań publicznych.

29 Domniemanie kompetencji na rzecz rady gminy (do jej właściwości należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, chyba, że ustawy nie stanowią inaczej) Funkcja stanowiąca Kompetencje organizacyjne (uchwalanie statutu gminy, ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych) Kompetencje finansowo-majątkowe (uchwalanie budżetu, rozpatrywanie sprawozdania z jego wykonania i podejmowanie uchwały o absolutorium; Kompetencje osobowe (stanowi o kierunkach działania wójta, powołuje i odwołuje skarbnika gminy i sekretarza gminy; Stanowienie aktów prawa miejscowego Kompetencje planistyczne Kompetencje dotyczące współdziałania z innymi jednostkami funkcja kontrolna – poprzez komisję rewizyjną (radni z wszystkich klubów) kontrola wójta i gminnych jednostek  organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych opiniuje budżet; występuje z wnioskiem do rady gminy o udzielenie lub nieudzielenie absolutorium wójtowi.

30 Przewodniczący rady gminy - organ wewnętrzny
Organy rady gminy Przewodniczący rady gminy  - organ wewnętrzny organizuje jej pracę i prowadzi obrady wiceprzewodniczący tryb ich wyboru i odwołania oraz ustalenie jego statusu jako organu wewnętrznego reguluje ustawa; Komisje  stałe i doraźne

31 Tryb pracy rady gminy działa w trybie sesyjnym (zbiera się nie rzadziej niż raz na kwartał); organ kolegialny, działający w formie uchwał uchwały zapadają zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym. Ustawa może wprowadzać inne reguły.

32 Radni posiadają  immunitet; nie można łączyć mandatu radnego z mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji wojewody (wicewojewody),ani z członkowstwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego; nie może być z radnym nawiązany stosunek pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał mandat; radny nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub z innymi osobami z wykorzystaniem mieniakomunalnego gminy, w której uzyskał mandat.

33 Wójt, burmistrz lub prezydent miasta
jednoosobowy organ wykonawczy gminy; wybierany w wyborach powszechnych; podstawowym zadaniem wykonywanie uchwał rady gminy; Burmistrz – w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy; prezydent miasta – w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców oraz w miastach, w których do dnia wejścia w życie ustawy o samorządzie gminnym tzw. organem wykonawczo-zarządzającym był prezydent miasta; nie można łączyć funkcji wójta z funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie, poza tym odnosi się do niegowiększość unormowań dotyczących radnych.

34 zebranie wiejskie (wszyscy mieszkańcy danego sołectwa/ wsi)
Rodzaj gminy Jednostka pomocnicza Organ uchwałodawczy Organ wykonawczy Gminy wiejskie Sołectwo zebranie wiejskie (wszyscy mieszkańcy danego sołectwa/ wsi) Sołtys (wybierany przez stałych mieszkańców sołectwa) może uczestniczyć w pracach rady gminy;  - organ wykonawczy uchwał zebrania wiejskiego;  - funkcja reprezentacyjna, wykonawcza i zarządzająca Gminy miejskie Dzielnica rada Zarząd (przewodniczący może uczestniczyć w pracach rady gminy) Osiedle Rada lub zebranie mieszkańców Miasto położone na terenie gminy

35 Gminy o specjalnym statusie
gmina warszawska - miasto stołeczne Warszawa stanowi gminę mającą status miasta na prawach powiatu; odrębności dotyczą zadań tej gminy wynikających ze stołecznego charakteru miasta (zadania zlecone z zakresu administracji rządowej); utworzenie jednostek pomocniczych – dzielnic – jest obowiązkowe. gminy uzdrowiskowe - gmina, której obszarowi lub jego części został nadany status uzdrowiska - możne zostać wytyczony oddzielny obszar ochrony uzdrowiskowej; inne odmienności: szczególna nazwa; specjalne zadania własne; działanie stałej komisji uzdrowiskowej – organu opiniodawczo-doradczego; prawo do pobierania opłaty uzdrowiskowej