CO WARTO WIEDZIEĆ O GRZYBACH

Prezentacja na temat: "CO WARTO WIEDZIEĆ O GRZYBACH"— Zapis prezentacji:

1 CO WARTO WIEDZIEĆ O GRZYBACH

2 Co warto wiedzieć o owocnikach grzybów?
Ciało grzyba, zwane plechą, zbudowane jest z bardzo cieniutkich nitek, czyli strzępek. Z nich składa się też zasadnicza jego część, czyli grzybnia, która jest przeważnie ukryta w podłożu: w glebie, drewnie, wśród opadłych, zbutwiałych liści itp. W sprzyjających warunkach (odpowiednia temperatura, wilgotność) grzybnia może wykształcając owocniki, które służą grzybom do wytwarzania zarodników, spełniających taką funkcję jak nasiona u roślin zielonych. Owocnik może mieć różne kształty i rozmiary. Może być kulisty, miseczkowaty- złożony z główki i trzonu, kapeluszowaty- z kapeluszem i trzonem lub tylko z samym kapeluszem. Kapelusz może być stożkowaty, dzwonkowaty, wypukły, spłaszczony. Cechy te często zmieniają się z wiekiem owocnika. Na kapeluszu mogą występować resztki osłony, która zabezpieczała go w młodości. Resztki te mogą mieć postać łatek, strupków, łusek lub włókien. Spodnia strona kapelusza, zwana hymenoforem, może być gładka, pofałdowana, wykształcona w postaci żyłek, listewek, blaszek, kolców lub rurek. Rurki zakończone są porami, wyglądającymi jak sitko. Pory mogą być koliste lub graniaste. Blaszki mogą być przyrośnięte do trzonu, wolne lub ząbkiem wykrojone. Trzon może być cylindryczny, w dole bulwiasty, maczugowaty, u niektórych grzybów może być korzeniasty, głęboko zanurzony w podłożu. Dosyć często na trzonie widoczny jest pierścień: ruchomy, nieruchomy i kołnierzykowaty.

3 Jak rozpoznawać grzyby?
Każdy zbieracz chciałby mieć pewność, że znalezione przez niego grzyby nadają się do jedzenia, że ich spożycie nie grozi żadnym niebezpieczeństwem. Najlepiej byłoby poznać jakiś szybki i prosty sposób pozwalający odróżnić grzyb jadalny od niejadalnego, zwłaszcza trującego. Otóż trzeba wyraźnie powiedzieć, że nie ma takiego sposobu. Przykry smak lub zapach wcale nie musi świadczyć o obecności trucizny w grzybie. Niektóre piekące w smaku mleczaje nadają się do spożycia. Owocniki śmierdzących sromotników nie są trujące. Odwrotnie: to, że dany owocnik nie cuchnie i ma miły zapach, nie oznacza, iż jest jadalny. Najgroźniejszy, śmiertelnie trujący muchomor sromotnikowy, często ma przyjemny smak i zapach lub nie odznacza się żadnym określonym smakiem i zapachem, a zawiera właśnie śmiertelne dla nas substancje toksyczne. Fakt, że owocniki są zjadane przez ślimaki czy też inne zwierzęta, również nie świadczy o przydatności grzybów do spożycia. Ślimaki jedzą owocniki muchomora sromotnikowego- one mogą, a ludzie nie. Inaczej reaguje zwierzę, inaczej człowiek. Również ciemnienie srebrnych sztućców w potrawie z grzybów nie ma żadnego związku z ich toksycznością. Jak więc rozpoznać grzyby? Jest tylko jedno wyjście: trzeba nauczyć się rozróżniać cechy ich budowy, kształtu oraz barwę. Można do tego dojść, ucząc się od innych doświadczonych grzybiarzy, można też nauczyć się samemu. Trzeba na to sporo czasu i trudu. Konieczne jest korzystanie z bogatej literatury, z coraz liczniejszych atlasów.

4 Jak rozponawać grzyby-cd.
Żeby ustrzec się przed niebezpieczeństwem zatrucia, trzeba zbierać tylko dobrze rozpoznane grzyby jadalne. Nie wolno jeść żadnych grzybów surowych lub niedogotowanych. Muszą być one odpowiednio przyrządzone do spożycia, to znaczy dobrze ugotowane, uduszone lub usmażone. Ile jest grzybów jadalnych? Trudno na to pytanie odpowiedzieć. Niektórzy autorzy twierdzą, że takich grzybów jest około 1000 gatunków. Ta oczywiście teoria. Praktycznie mało kto może tak dobrze znać grzyby, by mógł odróżnić aż tyle gatunków. Ponadto większość z nich nie ma praktycznego znaczenia jako grzyby jadalne: część nie nadaje się do transportu, część zmienia szybko barwę i np. czernieje, pozostałe mają np. smak lub zapach, który nie odpowiada amatorom grzybów. W rzeczywistości dobrych, smacznych, dużych grzybów, które można stosunkowo łatwo odróżnić, jest nie więcej niż około 100 gatunków.

5 Jak zbierać i przechowywać grzyby?
Po znalezieniu interesującego nas owocnika trzeba rozsunąć ściółkę i mech, w którym często jest ukryta podstawa trzonu grzyba. Koniecznie należy sprawdzi, czy w dole trzonu nie ma przypadkiem bulwiastego zgrubienia, osłoniętego mniej lub bardziej wyraźną pochwą. Ta prosta obserwacja może nas uchronić przed śmiertelnie trującymi muchomorami. Trzon grzyba powinno się delikatnie wykręcić z podłoża. Miejsce, w którym wyrastał owocnik, warto przykryć mchem i ściółką i delikatnie przydeptać nogą, po to, by zabezpieczyć grzybnię przed wysychaniem. Zbierać można wyłącznie owocniki dojrzałe, zdrowe, niezepsute, w których nie ma czerwi czy innych larw owadów. Młode owocniki szkoda niszczyć przedwcześnie; nie wytworzyły one jeszcze zarodników, nie mogą się rozsiać i dać potomstwa; mają małą masę, a więc małą wartość; poza tym nie wykształciły jeszcze typowych dla gatunku cech, pozwalających odróżnić grzyby jadalne od trujących. Natomiast stare mogą być twarde, często zaczynają się już psuć i zawierają bakterie, które mogą spowodować zatrucie nawet po zjedzeniu grzybów jadalnych. Grzybów nie wolno zbierać do woreczków foliowych lub nieprzemakalnych toreb z tworzywa sztucznego. Najlepiej zbierać je do wiklinowych koszyków lub łubianki używanych do transportu i sprzedaży owoców. Już w lesie warto oczyścić grzyby z ziemi i resztek ściółki. Układając zebrane owocniki w koszu, trzeba przedzielać je warstwą liści.

6 Jak zbierać i przechowywać grzyby-cd.
Grzybów nie wolno zbyt długo przechowywać: najlepiej spożywać je w dniu zebrania. Krótko można je przetrzymywać w lodówce. Przed przyrządzeniem owocniki trzeba bardzo dokładnie oczyścić, jeszcze raz sprawdzić ich cechy botaniczne, skontrolować, czy nie są zaczerwienione. Pierwszy etap suszenia grzybów powinien się odbywać w temperaturze 40-50C, potem temperatura ta może osiągać 60-65C. Można je suszyć w przewiewnych suszarkach, na kaloryferach, a także na słońcu. Grzyby powinny być dosyć pokrojone, a poszczególne plasterki nie mogą przylegać do siebie, bo może to powodować ich zlepienie się i zaparzenie. Dobrze wysuszone należy przechowywać w szczelnych słojach lub puszkach. Owady lubią nie tylko grzyby świeże, chętnie gnieżdżą się także w suszonych i mogą nam zniszczyć z trudem zdobyty całosezonowy zbiór. Grzyby suszone trzeba przechowywać w miejscach suchych, nie zawilgoconych. Nie powinno się ich przetrzymywać dłużej niż do następnego sezonu. Dotyczy to również marynat grzybowych. Jak zbierać i przechowywać grzyby-cd.

7 JADALNY GRZYB Pieprznik jadalny
Bardzo dobry grzyb, najlepszy w marynatach i duszony. KAPELUSZ: 3-15cm. średnicy, wypukły, płaski lub wklęsły, lejkowaty, jasnożółty lub pomarańczowożółty. Blaszki niskie, grube, tworzące siateczkę, żółtawe, zbiegające. TRZON: 3-8 x 0,8-2cm., cylindryczny, żółty. MIĄŻSZ: twardy, jasnożółty, o słabo pieprznym smaku i przyjemnym zapachu owocowym. WYSTĘPUJE: w lasach iglastych i liściastych, często gromadnie, w okresie VI-XI. Współżyje z różnymi drzewami, szczególnie bukiem, sosną i świerkiem. Dawniej bardzo pospolity, teraz coraz rzadszy.

8 GRZYB JADALNY POD OCHRONĄ
Smardz wyniosły GRZYB JADALNY POD OCHRONĄ GŁÓWKA: 3-8 X 2-8 cm, mniej lub bardziej stożkowata, z wyraźnymi, podłużnymi żeberkami oddzielającymi jamkowate zagłębienia, szaro lub czarno-brązowa, także oliwkowo-brązowa. TRZON: X 1- 1,5 cm, białawy lub kremowy, w dole zgrubiały, woskowaty, kruchy, pusty. MIĄŻSZ: kruchy, białawy lub kremowy, bez wyraźnego smaku i zapachu lub z mdłym zapachem. WYSTĘPUJE: w lasach, zaroślach, rzadziej w parkach i ogrodach, w okresie IV-V.

9 GRZYB JADALNY Borowik ceglastopory
KAPELUSZ: 5-20cm średnicy, kasztanowo-brązowy, matowy, zamszowy, z porowatą spodnią stroną, początkowo żółtawą, potem ceglasto-czerwonawą. TRZON: 5-12 X 2-6 cm, cylindryczny lub w dole zgrubiały, na żółtym tle z gęstymi, drobnymi, czerwonymi ziarenkami, ale bez siateczki. MIĄŻSZ: żółty, po przecięciu bardzo szybko silnie niebieszczejący, o łagodnym smaku i słabym zapachu. WYSTĘPUJE: w lasach iglastych i liściastych, częściej w górach, w okresie V-X. Współżyje z różnymi drzewami liściastymi i iglastymi. Dawniej dosyć pospolity, obecnie rzadszy.

10 GRZYB JADALNY Borowik szlachetny
KAPELUSZ: do 20 cm średnicy, od białawego do brązowego. Pory białe, zielonawożółte lub oliwkowozielone. TRZON: 7-15 X 3-6 cm, maczugowaty lub bulwiasty, szaro-białawy lub szaro-brązowy z białawą lub jasnobrązową siateczką. MIĄŻSZ: biały, niezmienny, o przyjemnym grzybowym smaku i zapachu. WYSTĘPUJE: w lasach iglastych i mieszanych, w okresie VI-X. Współżyje z sosną i świerkiem.

11 GRZYB JADALNY POD OCHRONĄ
Czasznica olbrzymia GRZYB JADALNY POD OCHRONĄ OWOCNIK: cm średnicy, kulisty, początkowo biały i gładki, potem kremowy lub żółtobrązowy, ze skórką odpadającą płatami. MIĄŻSZ: początkowo biały, potem gąbczasty, watowaty, żółto-oliwkowy lub brązowawy, sproszkowany. Smak i zapach młodego owocnika przyjemne, zapach okazów starych niemiły. WYSTĘPUJE: w rzadkich, żyznych lasach liściastych i zaroślach, ogrodach, ale także na wysypiskach śmieci, w okresie VIII-X. Rozkłada szczątki organiczne. Na północy Polski dosyć częsta, na południu rzadsza, ale ostatnio wyraźnie się rozprzestrzenia.

12 GRZYB JADALNY Mleczaj rydz
KAPELUSZ: 3-20 cm średnicy, pomarańczowoczerwony, z ciemniejszymi strefami. Blaszki pomarańczowożółte. TRZON: 3-7 x 1,5-2 cm, czerwonawo-żółty lub ceglasto-czerwonawy, niekiedy z ciemniejszymi dołeczkami. MIĄŻSZ: żółtawy, po przecięciu wydzielający marchwiano-czerwony sok, którego barwa nie ulega zmianie, o smaku łagodnym i słodkawym owocowym smaku. WYSTĘPUJE: zwłaszcza w lasach iglastych i na ich obrzeżach, w zaroślach, w okresie VII-X. Współżyje z sosną pospolitą i kosodrzewiną. Dawniej bardzo pospolity, obecnie rzadszy.

13 GRZYB JADALNY Boczniak ostrygowy
Bardzo dobry grzyb: nadaje się do marynowania, ale najlepszy jest panierowany w mące, jaju i smażony na tłuszczu. KAPELUSZ: 5-30 cm średnicy, muszlowaty lub łopatkowaty, popielaty, szarobrązowy, szaro-granatowy lub prawie czarny, gładki. Blaszki gęste, białawe, zbiegające. TRZON: 2-12 x 1-1,5 cm, przeważnie boczny lub prawie boczny, zwykle bardzo krótki. MIĄŻSZ: biały, niezmienny, o łagodnym smaku i niewyraźnym zapachu. WYSTĘPUJE: w lasach, parkach, ogrodach, przy drogach, na martwych i żywych pniach drzew liściastych lub pniakach, w okresie X-III ( często w zimie).

14 JADALNY Czubajka kania GRZYB
Bardzo dobry grzyb , nadający się szczególnie do smażenia. Jadalne są tylko kapelusze. Owocniki z regionów silnie uprzemysłowionych lub poboczy dróg nie nadają się do spożycia, gdyż grzyb ten szczególnie gromadzi metale ciężkie szkodliwe dla człowieka. KAPELUSZ: cm średnicy, początkowo jajowaty, potem wypukły, w końcu spłaszczony, z jasnobrązowymi odstającymi, dachówkowatymi łuskami na białawym tle, z czubkiem na wierzchołku. Blaszki białawe, szerokie, gęste, wolne. TRZON: x 1-2,5 cm, barwy kapelusza, z ciemniejszymi łuskami, tworzącymi zygzakowaty wzorek na jaśniejszym tle, i z ruchomym pierścieniem. WYSTĘPUJE: w różnych lasach, na ich obrzeżach, w zaroślach, na polanach, przy drogach leśnych, w okresie VII-XI. Rozkłada szczątki organicznie. Czubajka kania

15 DOBRY GRZYB JADALNY Kożlarz babka
Dobry grzyb jadalny. Polecany do spożycia zwłaszcza młode owocnika, gdyż trzony starszych są twarde i nie nadają się do domowego przetwórstwa. KAPELUSZ: 3-20 cm średnicy, brązowawy. Pory brązowawe. TRZON: 8-20 x 1-1,5 cm, białawy z szarym lub czarniawymi łuseczkami, pod kapeluszem niekiedy z siateczką. MIĄŻSZ: młodych owocników białawy, później szarawy, ma przyjemny smak i zapach. WYSTĘPUJE: w okresie VI-X, w lasach, zaroślach, parkach; zwłaszcza pod brzozami, z którymi współżyje. Jeszcze dosyć częsty, ale np.. Zanika w okolicy niektórych dużych miast.

16 GRZYB JADALNY Maślak zwyczajny
KAPELUSZ: 4-15 cm średnicy, brązowo-żółty lub brązowy, w czasie deszczu lepki. Pory najpierw jasnożółte, potem oliwkowo-żółte. TRZON: 2,5-11 x 1-2,5 cm, nad pierścieniem żółty, pod nim brązowawy. Pierścień skórkowaty, białawy lub szarawy, zwisający. MIĄŻSZ: żółtobiały lub białawy, o smaku kwaskowym i słabym przyjemnym zapachu. WYSTĘPUJE: w lasach iglastych i mieszanych, pod sosną, często gromadnie.

17 PiaSkOwiec kaSztanOwatY
GRZYB JADALNY KAPELUSZ:3-10 cm średnicy, brązowy, żółtobrązowy lub kasztanowy. Pory białawe lub oliwkowożółte. TRZON: 3-8 x 1-1,5 cm, najpierw pełny, później pusty, żółtobrązowy lub cynamonowo-brązowy. MIĄŻSZ: biały lub jasnożółty, niezmienny, kruchy, o przyjemnym smaku orzechowym i słabym zapachu. WYSTĘPUJE: w lasach iglastych i liściastych, pod bukiem, dębami, sosnami i świerkami, w okresie VI-X. Współżyje z różnymi drzewami.

18 Podgrzybek brunatny GRZYB JADALNY
Bardzo dobry grzyb jadalny, ale po katastrofie w Czarnobylu zawiera radioaktywny cez. Dlatego w północno-wschodniej i południowej Polsce lepiej go nie zbierać KAPELUSZ:3-16 cm średnicy, ciemnobrązowy lub brązowy. Pory najpierw jasnożółte, potem żółto- zielonawe lub szaro-zielonawe, po uszkodzeniu niebiesko-zielonawe. TRZON: 3-15 x 1-4 cm, żółtobrązowy, czasem z nie wyraźną siateczką. MIĄŻSZ: biały lub bladożółty, po uszkodzeniu niebieszczejący o przyjemnym smaku i zapachu. WYSTĘPUJE: w lasach iglastych i mieszanych, czasem na pniakach; zwykle na glebie piaszczystej o kwaśnym odczynie, w okresie VI-XI, często gromadnie. Rozkłada szczątki roślin, może także współżyć z drzewami.

19 Gąska zielonka GRZYB JADALNY
Jeden z najlepszych grzybów jadalnych, ale po zjedzeniu tego grzyba i równoczesnym wypiciu alkoholu mogą wystąpić zatrucia. GRZYB JADALNY KAPELUSZ: 5-10 cm średnicy, zielonawy lub brązowo-zielono-żółty. Blaszki siarkowożółte lub żółtawobiałe. TRZON: 4-6 x 1-2 cm, siarkowożółty lub złotawo-biały, zwykle głęboko zanurzony w ziemi. MIĄŻSZ: jasnożółty lub białawy, o łagodnym smaku i słabym mącznym zapachu. WYSTEPUJE: w lasach sosnowych na glebach piaszczystych, w okresie IX-XI. Współżyje z sosną. Miejscami jeszcze pospolita, ale w wielu regionach jest coraz rzadsza.

20 GRZYB JADALNY Pieczarka szlachetna Bardzo dobry, także uprawiany
Nie należy zbierać owocników rosnących w miejscach zanieczyszczonych. KAPELUSZ: 3-15 cm średnicy, najpierw białawy, potem żółknący. Blaszki początkowo białawe, później różowe lub czekoladowo-brązowe. TRZON: 3-5 x 2cm, białawy, w dole często zwężony, z podwójnym pierścieniem. MIĄŻSZ: biały, różowiejący, o smaku orzechowym i przyjemnym zapachu, przypominającym woń świeżego drewna. WYSTĘPUJE: najczęściej na osiedlach, w parkach, przy drogach i ulicach, w okresie V-XI.

21 Pierścieniak uprawny GRZYB JADALNY
Uprawiany i dziczejący z uprawy, rozkłada szczątki roślin, bardzo smaczny grzyb, zwłaszcza smażony w plasterkach na maśle. GRZYB JADALNY KAPELUSZ: 5-25 cm średnicy, początkowo szarobrązowy lub żółtobrązowy, później różowawy, czerwonobrązowy, lub kasztanowo-brązowy, z fioletowawym odcieniem. Blaszki najpierw jasnoszare, potem szaro-liliowe lub szaroniebieskie, w końcu czarno-fioletowe. TRZON: 7-20 x 2-3,5 cm, początkowo białawy, później biało-brązowawy, z błonkowatym, zwisającym pierścieniem. MIĄŻSZ: biały, niezmienny, o smaku początkowo łagodnym, potem czasem nieprzyjemnym, oraz o słabym zapachu. WYSTĘPUJE: w parkach, ogrodach i na działkach- na żyznej glebie, w okresie V-X.

22 GRZYB JADALNY POD OCHRONĄ
Sromotnik bezwstydny MŁODY OWOCNIK: kulisty lub jajowaty, białawy, przyrośnięty do podłoża białymi sznurami. Dojrzały złożony z główki, trzonu i pochwy. Główka 3-6 x 3-5 cm, dzwonkowata, z jamkami. Jamki w młodych owocnikach wypełnione oliwkowo-zielonawą lub oliwkowo-brązowawą i lepką mazista masą zarodników; u starych okazów białawe lub żółtawe, puste, bez zarodników. TRZON: x 2,5- 5 cm, wrzecionowaty, gąbczasty, porowaty, białawy, kruchy, pusty, w dole osłonięty białą lub żółtawą, wewnątrz galaretowatą pochwa. MIĄŻSZ: białawy lub żółtawy, o bardzo silnym nieprzyjemnym zapachu, zwabiającym muchy, przypominającym woń padliny. WYSTĘPUJE: w różnych lasach, zaroślach, parkach, w okresie V-XI. W wielu regionach kraju pospolity i rozprzestrzeniający się. GRZYB JADALNY POD OCHRONĄ