w geografii społeczno-ekonomicznej

Prezentacja na temat: "w geografii społeczno-ekonomicznej"— Zapis prezentacji:

1 w geografii społeczno-ekonomicznej
WNP, G 4, BL.3, 60 godz. lab Kartografia i GIS w geografii społeczno-ekonomicznej

2 Kartografia i GIS w geografii społeczno-ekonomicznej
Treść kursu Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne oraz możliwości ich wyrazu graficznego. Relacje między kartografią społeczno-ekonomiczną a GIS. Organizacja bazy danych społeczno-ekonomicznych. Rodzaje i zasady wyboru jednostek odniesienia dla przedstawiania zagadnień społeczno-ekonomicznych. Możliwości i ograniczenia zastosowania pakietu programowego MapInfo w badaniach geografii społeczno-ekonomicznej. Sporządzanie map społeczno-ekonomicznych. Metody jakościowe i ilościowe przedstawień kartograficznych oraz ich realizacja z wykorzystaniem technik komputerowych. Wykresy i diagramy oraz ich zastosowanie w kartografii społeczno-ekonomicznej. Praktyczne wykonywanie głównych graficznych przedstawień statystycznych. Kartograficzne metody badań. Zastosowanie technik komputerowych w analizach rozmieszczenia i regionalizacji. Metody korelacji, tendencji oraz transformacji w kartografii społeczno-ekonomicznej.

3 Literatura podstawowa
Kartografia i GIS w geografii społeczno-ekonomicznej Literatura podstawowa Ratajski L. Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK. Warszawa, 1989. Saliszczew K.A. Kartografia ogólna. PWN. Warszawa, 2002 Kistowski M., Iwańska M. Systemy informacji geograficznej. BWN. Poznań, 1997 Kraak M.-I., Ormeling F. Kartografia: Wizualizacja danych przestrzennych. PWN. Warszawa, 1998. Robinson A.N., Sale R.D., Morrison J. Podstawy kartografii. PWN, Warszawa, 1988

4 KARTOGRAFIA I GIS W GEOGRAFII SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ
Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne oraz możliwości ich wyrazu graficznego

5 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych Współczesna wizja mapy

6 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Powrót do spisu treści

7 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Dane - wyodrębniane porcje informacji opisujące lub reprezentujące wybrany aspekt rzeczywistości Dane społeczno-ekonomiczne – informacje dotyczące funkcjonowania systemów społeczno-gospodarczych: zaludnienia, osadnictwa, polityczno-administracyjne, oświaty i kultury, opieki zdrowotnej, turystyki i rekreacji, usług komunalnych, przemysłu, rolnictwa, transportu, wymiany, itp. Przestrzenne (geograficzne) dane społeczno-ekonomiczne – informacje odnoszące się do obiektów lub zjawisk społeczno-gospodarczych o określonym położeniu w przestrzeni, a więc mających adres przestrzenny

8 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
zawierające informacje o lokalizacji, czyli położeniu i wymiarach, obiektów i zjawisk społeczno- ekonomicznych charakteryzujące zmienność geometrii oraz atrybutów obiektów i zjawisk społeczno- gospodarczych w czasie o innych, niegeomet- rycznych właściwościach obiektów i zjawisk społeczno-gospodarczych Geometryczne Atrybutowe Temporalne

9 współrzędne geograficzne, współrzędne topograficzne,
Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne Dane geometryczne współrzędne geograficzne, współrzędne topograficzne, siatka skorowidzowa, numery kodów odnoszących się do jednostek statystycznych, terminy topologiczne (np. A znajduje się między B i C), terminy opisowe (np. adresy ulic)

10 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Dane geometryczne punktowe – obiekty geometryczne zerowymiarowe, które nie posiadają długości ani powierzchni i posiadający tylko jedną parę współrzędnych „x,y” linowe - obiekty jednowymiarowe, charakteryzujące się długością powierzchniowe – obiekty geometryczne dwuwymiarowe, charakteryzujące się powierzchnią i obwodem objętościowe - obiekty geometryczne zorientowane w trójwymiarowej przestrzeni (współrzędne x,y,z)

11 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Dane geometryczne Obiekty geograficzne ze względu na stopień rozbudowania (wg Kraak M.-I., Ormeling F. Kartografia: Wizualizacja danych przestrzennych. PWN. Warszawa, S. 16)

12 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Dane geometryczne ciągłe – zjawiska, występujące w każdym punkcie przestrzeni geograficznej lub w każdym punkcie aktualnie badanej części tej przestrzeni (np. temperatura, ciśnienie; rzeźba terenu, głębokość wody) częściowo ciągłe – zjawiska, ciągłość występowanie których na badanym obszarze jest przerwana lub gdy istnieje ona jedynie na ograniczonych obszarach, podobnie do wysp (np. obszary leśne, pola uprawne, jeziora, morza) lub zjawiska, ciągłość występowania których dostrzega się w jednym kierunku (np. rzeki, drogi, granice) dyskretne – obiekty i zjawiska, występowanie których jest ograniczone w przestrzeni do wielkości punktu (np. dom, drzewo), występowanie dyskretne może być też traktowane jako teoretyczna granica generalizacji poprzedniego

13 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Dane geometryczne Charakter występowanie zjawisk i obiektów (wg Ratajski L. Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK. Warszawa, S. 24)

14 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Dane geometryczne Czasami rozróżnienie zjawisk ciągłych i dyskretnych może być dość trudne

15 widzialne (np. las iglasty, las liściasty, huty, kopalnie, itp.)
Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne Dane atrybutowe widzialne (np. las iglasty, las liściasty, huty, kopalnie, itp.) niewidzialne (np. zbiory i plony pszenicy, natężenie ruchów wędrówkowych, itd.)

16 Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne
Dane atrybutowe jakościowe – dopuszczające tylko zgodność cechy obiektu z założoną charakterystyką (np. teren leśny, teren zabudowany) lub charakteryzujące uporządkowanie cech wg przyjętego opisu (dobra gleba, średnia gleba, słaba gleba) ilościowe – uwzględniające wielkość obiektu lub zjawiska mierzoną w z pomocą liczb, co umożliwia sumowanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie wartości cech poszczególnych obiektów

17 Dane atrybutowe ilościowe
Przestrzenne dane społeczno-ekonomiczne Dane atrybutowe ilościowe bezwzględne – wyrażonych w naturalnych jednostkach miary, takich jak kilogramy, metry, stopnie, sztuki, itp. względne – odniesionych do innego zbioru danych, traktowanego jako wielkość stała (natężenie, gęstość, udział procentowy, udział w całości)

18 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Powrót do spisu treści

19 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Obiekty i zjawiska rzeczywistości przedstawiane są na mapach z pomocą określonych znaków graficznych. Są to: punkty linie powierzchnie Znaki te reprezentują przede wszystkim cechy geometryczne danych geograficznych.

20 Podstawowe typy i sposoby prezentacji danych przestrzennych (wg Kistowski M., Iwańska M. Systemy informacji geograficznej. BWN. Poznań, S. 49).

21 Każdy z tych znaków może być dodatkowo rozróżniany za pomocą:
Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych Każdy z tych znaków może być dodatkowo rozróżniany za pomocą: wielkości jasności (waloru) ziarnistości barwy orientacji kształtu Różnicowanie podstawowych znaków przez wielkość, jasność, barwę, itd. służy do prezentacji cech atrybutowych oraz temporalnych obiektów i zjawisk społeczno-ekonomicznych.

22 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Graficzne możliwości wyrazu przestrzennych danych geograficznych (wg Ratajski L. Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK. Warszawa, S. 20)

23 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Graficzne możliwości wyrazu przestrzennych danych geograficznych (wg Kraak M.-I., Ormeling F. Kartografia: Wizualizacja danych przestrzennych. PWN. Warszawa, Tablica 1)

24 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Atrybutowe dane ilościowe wyrażane są zasadniczo przez wielkość znaku. Jest to logiczny sposób przedstawiania wielkości zjawiska czy faktu, ponieważ wielkość znaku można zmierzyć bezpośrednio i pozostaje ona w określonym stosunku do ilości. W przypadku ilościowych danych względnych stosuje się również przywiązanie pewnych wartości liczbowych do skali barw lub deseni rozumianych jako kombinacja zmiennych graficznych (kartogram). Jednakże w tym przypadku wartości liczbowe mogą być przedstawione tylko w przedziałach klasowych, gdyż odniesienie ich do znaku jest umowne, nawiązujące przede wszystkim do zmiany waloru

25 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Atrybutowe dane jakościowe są zwykłe wyrażane przez pozostałe środki graficzne wypowiedzi kartograficznej. Skala barw zmienia się od tzw. kolorów ciepłych do chłodnych i od ciemnych do jasnych. Podobnie jasność rozumiana jako proporcja czerni do bieli (im więcej jest bieli w deseniu lub barwie, tym jasność jest większa) zmienia się od bieli do czerni. Bezpośrednie odczucie psychiczne kojarzy większe znaczenie zjawiska z kolorami ciepłymi i ciemniejszymi lub niskim walorem (czerń), a mniejsze znaczenie – z kolorami chłodnymi i jasnymi oraz wysokim walorem (biel).

26 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Dane dotyczące zjawisk i faktów przedstawiane są na mapie w dwojaki sposób: według ciągłej lub skokowej skali wartości. Ciągła skala wartości – to takie przedstawienie kartograficzne, które zwala na odczytanie nas mapie indywidualnej wartości dowolnego punktu obszaru. Inaczej mówiąc, każdy dowolny punkt na mapie może być scharakteryzowany według jego indywidualnej wartości liczbowej. Skokowa skala wartości jest wynikiem grupowania całej zbiorowości wyrażeń liczbowych w przedziały klasowe. W rezultacie wielkość danego zjawiska może być odczytana tylko w granicach danej klasy.

27 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Graficzna interpretacja skali wartości (wg Ratajski L. Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK. Warszawa, S. 22): A – ciągłej, B – skokowej

28 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Fragment mapy z przedstawieniem danych w ciągłej skali wartości

29 Graficzne możliwości wyrazu danych geograficznych
Fragment mapy z przedstawieniem danych w skokowej skali wartości

30 Współczesna wizja mapy
Powrót do spisu treści

31 Współczesna wizja mapy
Mapa - graficzne przedstawienie na płaszczyźnie wybranych cech powierzchni Ziemi oraz zjawisk przyrodniczych i społecznych. Mapa charakteryzuje się: matematycznie określoną konstrukcją (kartograficzne odwzorowania) zastosowaniem symboli kartograficznych (znaki kartograficzne) wybiórczym przedstawieniem cech i zjawisk (generalizacja kartograficzna)

32 Współczesna wizja mapy
Mapy od wieków są wykorzystywane: do prezentacji danych przestrzennych, uzyskiwania informacji o odległościach, kierunkach i wielkości obszarów, jako pomoc w odkrywaniu i rozumieniu rozmieszczenia zjawisk i relacji przestrzennych

33 Współczesna wizja mapy
Jednakże w związku z rozwojem, jaki się dokonał w ostatnich latach w zakresie operowania cyfrowymi danymi przestrzennymi, warunki, w jakich są używane mapy uległy zasadniczej zmianie. Mapy pojawiły się na ekranach monitorów (tzw. mapy cyfrowe – nowoczesne odpowiedniki zwykłych map analogowych, czyli papierowych). Obecnie wyróżnić można co najmniej trzy zasadnicze kierunki zmian wykorzystania map... 

34 Współczesna wizja mapy
zmiana celów wykorzystania map - przejście od wydobywania informacji do badania informacji (możliwości przeszukiwania baz danych, na podstawie których mapy te są opracowywane)

35 Współczesna wizja mapy
zmiana grup użytkowników - w kierunku odbiorców indywidualnych (w oparciu o tą samą bazę kartograficzną tworzyć można różne mapy, przedstawiające określony zbiór informacji, zależny od konkretnych potrzeb)

36 Współczesna wizja mapy
zmiana w elastyczności korzystania z map - odejście od statycznych map w kierunku map charakteryzujących się wysoką dynamiką (modelowanie trójwymiarowe, animacja komputerowa)

37 Współczesna wizja mapy
W latach osiemdziesiątych nastąpił rozwój programów komputerowych, określanych mianem systemów informacji geograficznej (GIS). Pełnią one wymienione wyżej funkcje i znajdują zastosowanie we wszystkich dziedzinach zajmujących się danymi przestrzennymi.

38