BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ

Prezentacja na temat: "BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ"— Zapis prezentacji:

1 BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ
Stanisław KOZIEJ BEZPIECZEŃSTWO W PRZESTRZENI EUROATLANTYCKIEJ I EUROAZJATYCKIEJ SGH 2009

2 Tematy Nowa jakość środowiska bezpieczeństwa – tendencje globalizowania, uinformacyjniania i asymetryzowania Zmiany strategii bezpieczeństwa międzynarodowego – ONZ, NATO, UE, USA: nowe koncepcje i praktyka strategiczna Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego – nowe wyzwania operacyjne i transformacyjne SGH 2009

3 Literatura (1) S. Koziej: Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006 Strona internetowa – The European Security Strategy Building on common interests, EUISS 2009, E. Lucas, Nowa zimna wojna. Jak Kreml zagraża Rosji i Zachodowi, DW REBIS, Poznań 2008 Global Trends 2025: A Transformed World, NIC, November 2008, df Towards a grand strategy for an uncertain world, Noaber Foundation ( M. Madej, Zagrożenia asymetryczne bezpieczeństwa państw obszaru transatlantyckiego, PISM, Warszawa 2007 R. Kuźniar: Polityka i siła, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005 SGH 2009

4 Literatura (2) H. Munkler, Wojny naszych czasów, Wyd. WAM, Kraków 2004
Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie (red. nauk. R. Zięba), Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008 Z. Brzeziński, B. Scowcroft, Ameryka i świat, Wydawnictwo Świat i My, Łódź 2009 A. i H. Toffler: Wojna i antywojna, Wyd. Literackie MUZA, Warszawa 1997 R. Kagan: Potęga i raj. Ameryka i Europa w nowym porządku świata, Wyd. Studio EMKA, Warszawa 2003 Koncepcja strategiczna NATO, ( Comprehensive Political Guidance, NATO, Riga, 29 November 2006, ( Strategia bezpieczeństwa UE, ( Strategia bezpieczeństwa narodowego USA, ( SGH 2009

5 Strategiczne środowisko
bezpieczeństwa SGH 2009

6 Zmiana środowiska bezpieczeństwa
Globalizacja i rewolucja informacyjna - środowisko GLOBINFO – zglobalizowane i uinformacyjnione, sieciowe Rewolucja polityczna – asymetryzacja środowiska -rozpad symetrycznego świata dwubiegunowego i erupcja asymetrycznych relacji bezpieczeństwa nuklearnego i konwencjonalnego Rewolucja strukturalna - podmioty niepaństwowe, państwa problemowe (zbójeckie i upadłe), mocarstwa „wschodzące” SGH 2009

7 Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (1)
Zwiększają szanse współdziałania międzynarodowego na polu bezpieczeństwa Rodzą dodatkowe wyzwania mobilizujące do wysiłków na rzecz bezpieczeństwa Stwarzają dodatkowe ryzyka związane z szerszą aktywnością zewnętrzną SGH 2009

8 Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (2)
Zmniejszają groźbę wojny globalnej Umiędzynarodawiają konflikty i kryzysy wewnętrzne i lokalne Globalizują plagi społeczne – np. AIDS, przestępczość, terroryzm Rodzą jakościowo nowe zagrożenia informacyjne (np. cyberterroryzm) SGH 2009

9 Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (3)
Zwiększają rolę podmiotów niepaństwowych (NGO, grupy terrorystyczne) Zwiększają rolę opinii publicznej w rozstrzyganiu kwestii bezpieczeństwa SGH 2009

10 Istota terroryzmu Celowe (świadomie zamierzone) i spektakularne atakowanie niewinnych, postronnych osób dla pośredniego (asymetrycznego - poprzez zastraszanie opinii publicznej) oddziaływania na przeciwnika politycznego lub ideologicznego Rzeczywisty cel ulokowany poza atakowanym obiektem SGH 2009

11 Istota terroryzmu Walka – atakowanie przeciwnika B A
Terroryzm – atakowanie otoczenia B A SGH 2009

12 Nowa jakość terroryzmu
globalizacja i uinformacyjnienie – globalna sieć terrorystyczna proliferacja fundamentalizmu i radykalizmu – alkaidyzm? terroryzm samobójczy terroryzm masowego rażenia globalna sieć terrorystyczna – nowe, asymetryczne mocarstwo światowe ery informacyjnej? SGH 2009

13 Wymiary asymetryczności terroryzmu globalnego
Wymiar humanistyczny: emocjonalizm przeciw racjonalizmowi Wymiar ideologiczny: radykalizm i fundamentalizm religijny (al-kaidyzm, dżihadyzm?) przeciw demokracji i liberalizmowi politycznemu Wymiar organizacyjny: sieciowość przeciw hierarchiczności Wymiar instrumentalny: środki proste i powszechne przeciw technicznie zaawansowanym i specjalistycznym Wymiar operacyjny: terroryzm samobójczy i taktyka maksymalizacji strat przeciw taktyce minimalizacji strat własnych i przeciwnika SGH 2009

14 Jak kończą działalność grupy terrorystyczne? (dane z lat 1968 – 2006)
43% - kończą działalność i przechodzą do metod politycznych 40% - rozbite przez siły policyjne 7% - rozbite przez wojsko 10% - zwyciężyły Wg – S. G. Jones, Defeating Terrorist Groups, RAND , September 2008, Testimony presented before the House Armed Services Committee, Subcommittee on Terrorism and Unconventional Threats and Capabilities on September 18, 2008 SGH 2009

15 Postklasyczna era nuklearna
zimna wojna – klasyczne, symetryczne odstraszanie proliferacja – nowi, asymetryczni dysponenci: państwa niepewne i struktury niepaństwowe Asymetryczność roli: broń ostateczna (używana z konieczności, strategia odstraszania) – broń pierwszego użycia (używana z wyboru, strategia szantażu) bezpieczeństwo utrzymywania broni jądrowej (dostęp fizyczny i informacyjny) Asymetryczność zagrożeń i strategii nuklearnych oraz duże prawdopodobieństwo użycia broni nuklearnej – nowa jakość SGH 2009

16 Prawdopodobieństwo użycia BJ przez terrorystów
Według amerykańskich analityków: 20% - że w ciągu roku 30% do ponad 50% - że w ciągu dekady w ogóle – nieuniknione SGH 2009

17 Inne zjawiska i tendencje asymetryzacji bezpieczeństwa
Asymetryzacja tradycyjnych konfliktów i kryzysów: międzynarodowy kontekst kryzysów wewnętrznych: naruszanie praw człowieka a zasada suwerenności państw wojna z terroryzmem jako asymetryczna wojna światowa? Dezintegracja i degeneracja klasycznych struktur: państwa upadłe: asymetryczne zagrożenia słabością państwa zbójeckie: asymetryczne zagrożenia pirackim podejściem do reguł życia międzynarodowego Negatywne skutki rozwoju, dobrobytu i demokracji (zagrożenia środowiska naturalnego, postęp a dewiacje społeczne, przestępczość, katastrofy infrastrukturalne) SGH 2009

18 Konflikty i kryzysy regionalne
Bałkany – kryzysy przytłumione Afganistan – czarna dziura bezpieczeństwa światowego Irak – światełko w tunelu Iran i Pakistan – tykające bomby; groźba nuklearyzacji Bliskiego Wschodu Korea Płn. – kompletna niejasność Izrael/Palestyńczycy – zmienić konflikt asymetryczny w symetryczny Przyrosyjski „łuk południa” (Azja Środkowa, Kaukaz, Europa Wschodnia) – „mała zimna wojna” (wymiary: militarny, informacyjny, energetyczny) SGH 2009

19 AFGANISTAN - interwencja
Zgodność mocarstw co do zasadności interwencji po Współpraca USA-Rosja, szybkie wtargniecie, połowiczny sukces SGH 2009

20 AFGANISTAN - kryzys USA i NATO Kontekst Pakistanu
USA: najpierw preferencje dla Iraku, Afganistan sprawą NATO; teraz przenoszenie wysiłku z Iraku Przejęcie odpowiedzialności przez NATO: błąd strategiczny Kontekst Pakistanu „Nowy Taliban” Krucho stabilny Pakistan – kontynuacja pełzającego kryzysu w Afganistanie Destabilizacja Pakistanu – groźba kryzysu nuklearnego w regionie, także z użyciem broni nuklearnej w Afganistanie: mocarstwa wobec wyzwania interwencji SGH 2009

21 AFGANISTAN - perspektywy
„Czarna dziura bezpieczeństwa światowego” Warianty: Opcja militarna: bezterminowa okupacja Afganistanu przez NATO? Opcja cywilna: nowa koalicja zadaniowa – uniwersalna, pod egidą ONZ, ze wsparciem wojskowym ze strony m.in. NATO, w postaci strategicznego kordonu bezpieczeństwa wokół Afganistanu Comprehensive strategy – dyplomatyczno- ekonomiczno – militarna rozmowy z talibami? SGH 2009

22 IRAK - interwencja Rada Bezpieczeństwa ONZ bezradna: spór mocarstw(USA, WB – Rosja, Chiny, Francja) Motywy i uzasadnienie: iracka BMR – błędy wywiadu i dyplomacji publicznej USA Spór wewnątrzeuropejski SGH 2009

23 IRAK – przebieg kryzysu
Szybkie zwycięstwo wojenne Warunki powojenne: szyici, sunici, Kurdowie, Al-Kaida, sąsiedzi Kłopoty pokonfliktowe: błędy koncepcyjne i realizacyjne USA (preferowanie podejścia wyłącznie wojskowego) Zmiana podejścia sunitów do Al.-Kaidy i „zielone światło” dla przyszłości Iraku SGH 2009

24 IRAK - perspektywy Decyzja prezydenta Obamy o wycofaniu się z Iraku:
Scenariusz optymistyczny: powstanie zdolnego do samodzielnego działania Iraku, ale o bardzo kruchej stabilności Scenariusz pesymistyczny: Załamanie się dotychczasowego procesu - groźba wojny wewnętrznej i jej eskalacji w wojnę regionalną z użyciem BMR Konieczność „reinterwencji” międzynarodowej SGH 2009

25 IRAN - kryzys Aspiracje mocarstwowe Iranu:
Antyamerykanizm, antyizraelskość – lider krucjaty przeciw cywilizacji zachodniej Mocarstwo szyickie, obawy arabskich państw sunickich Ambicje rakietowo-nuklearne mocarstwa naftowego Stosunki z Koreą Płn. Strategia „dwóch kroków” na drodze do mocarstwa nuklearnego Podejście Rosji SGH 2009

26 IRAN - perspektywy Iran nuklearny?
Nuklearyzacja regionu BW Konsekwencje dla mocarstw – prewencja?, jaka? Zaangażowanie Iranu w wewnętrzne sprawy Iraku? Wojna regionalna SGH 2009

27 Kaukaz Gruzja – aspiracje zachodnie i problemy wewnętrzne
Rosja – interesy i strategia Konflikt – pułapka rosyjska Nieproporcjonalna reakcji Rosji Rola UE – słabo zdany egzamin SGH 2009

28 Asymetryczność konfliktu
Konflikt palestyński Asymetryczność konfliktu Rozwiązanie – symetryzacja: państwo palestyńskie SGH 2009

29 Konflikt gazowy Ukraina – wychodzi z twarzą, choć poobijana
Rosja – nie uzyskała pełnego zwycięstwa UE – porażka (za dużo indywidualizmu, za mało solidaryzmu). Może powstanie strategia bezpieczeństwa energetycznego? SGH 2009

30 Główne problemy pozimnowojennej strategii globalnej
interwencje humanitarne operacje uprzedzające operacje prewencyjne operacje stabilizacyjne obrona przeciwrakietowa Bezpieczeństwo energetyczne główne wyzwanie: przyjąć wspólną strategię globalną, aby uniknąć anarchii strategicznej SGH 2009

31 Niespokojny świat XXI wieku
”Szare” bezpieczeństwo (między piekłem a rajem) „Skrzyżowanie” terroryzmu z BMR – kwintesencja zagrożeń SGH 2009

32 STRATEGIE BEZPIECZEŃSTWA
MIĘDZYNARODOWEGO S SGH 2009

33 Zmiana strategiczna Nieadekwatność i nieefektywność symetrycznych procedur (dwubiegunowość i równoważne relacje między mocarstwami) z czasów zimnej wojny ONZ – istota nieefektywności w pozimnowojennych warunkach, potrzeba i próby reformy Nowa ONZ? SGH 2009

34 NATO Transformacja i potknięcia
Nowa pozimnowojenna strategia: od konfrontacji do współpracy, partnerstwa i członkostwa Kosowo: pierwsza interwencja 11.09 – art. 5. 2003 – Irak i Turcja, art. 4. NATO wobec sytuacji trudnokonsensusowych Afganistan – ryzyko „psucia się” NATO Cyber-defense, bezpieczeństwo energetyczne, obrona przeciwrakietowa, NRF - kłopoty GLOBALTO? SGH 2009

35 SGH 2009

36 Strategia UE - cele przeciwdziałanie zagrożeniom (inaczej niż tradycyjna samoobrona przed agresją, z dala od granic, wyprzedzająco, nie tylko militarnie) poszerzanie strefy bezpieczeństwa w bezpośrednim sąsiedztwie (EW, Bałkany, Kaukaz, BW, M. Śródziemne) wzmocnienie multilateralnego ładu międzynarodowego (ONZ, NATO, inne podmioty) SGH 2009

37 UNIA EUROPEJSKA: Traktat lizboński (1)
Misje UE - wspólne działania rozbrojeniowe, humanitarne i ratownicze, doradztwo i wsparcie wojskowe, zapobieganie konfliktom i utrzymywanie pokoju oraz misje zbrojne w ramach reagowania kryzysowego, w tym przywracania pokoju i stabilizacji pokonfliktowej. Mogą one służyć walce z terroryzmem, w tym przez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach. SGH 2009

38 UNIA EUROPEJSKA (2) Państwa członkowskie, które spełniają wyższe kryteria w zakresie potencjału wojskowego oraz zamierzają przyjąć większe zobowiązania wojskowe z uwagi na najbardziej wymagające misje, mogą ustanowić współpracę strukturalną SGH 2009

39 UNIA EUROPEJSKA (3) Docelowo = wspólna obrona, jeśli tak postanowi Rada Europejska. Do tego czasu możliwe bliższe współdziałanie obronne części członków (wzajemna pomoc wojskowa i cywilna w razie agresji bezpośredniej) Państwa te na co dzień realizują tzw. współpracę strukturalną SGH 2009

40 UNIA EUROPEJSKA: perspektywa
NATO- bis? Tandem NATO – UE? SGH 2009

41 Organizacje euroazjatyckie
Wspólnota Niepodległych Państw (rosyjski odpowiednik UE?) Organizacja Traktatu o Kolektywnym Bezpieczeństwie (rosyjski odpowiednik NATO?) Szanghajska Organizacja Współpracy SGH 2009

42 „Uboczne” skutki Organizacje międzynarodowe - koalicje „ad hoc” (zadaniowe) Strategie międzynarodowe – strategie narodowe (renacjonalizacja praktyki strategicznej) SGH 2009

43 USA – nowa strategia hegemona światowego
Szok po 11 września nowe koncepcje strategiczne (system strategii narodowych) Nieadekwatność dotychczasowej strategii odstraszania (MAD) w stosunku do terrorystów i państw zbójeckich Prewencja i uderzenia uprzedzające w walce z terroryzmem i BMR Obrona przeciwrakietowa – odpowiedź na asymetryczne zagrożenia rakietowo- nuklearne SGH 2009

44 Zapobieganie i uprzedzanie ataku (Preventive and preemptive)
Prawdopodobieństwo ataku z poważnymi szkodami Prewencja (tylko RB ONZ) Uprzedzanie ataku (uprawnione) SGH 2009

45 GEOGRAFICZNE STREFY ODPOWIEDZIALNOŚCI STRATEGICZNYCH DOWÓDZTW USA
NORTH EU CENT AFRI PAC SOUTH SGH 2009

46 Geneza obrony przeciwrakietowej
Historyczna - wyścig „miecza i tarczy” Technologiczna - dziś rakiety głównym nośnikiem siły uderzeniowej, przeciwrakiety – technicznie możliwe Strategiczna – asymetryczne środowisko nuklearno-rakietowe SGH 2009

47 Sens obrony przeciwrakietowej
Rakiety – przeciwrakiety: nowoczesna wersja odwiecznego wyścigu między środkami ofensywnymi i defensywnymi Bezsens strategiczny w relacjach symetrycznych; przydatność w relacjach asymetrycznych Stanowisko Rosji – pretekst dla wojny informacyjnej SGH 2009

48 Europejski segment amerykańskiego MD (źródło: MDA)
SGH 2009

49 Rola obrony przeciwrakietowej
Rola obrony przeciwrakietowej w systemie bezpieczeństwa: jeden z instrumentów strategicznych Zintegrowany z: Nieproliferacja i kontrproliferacja Odstraszanie Interwencje prewencyjne i uderzenia uprzedzające SGH 2009

50 Rosja Jelcyn – poszukiwanie miejsca w nowym porządku strategicznym w latach 90. Putin – strategia wojny informacyjnej z Zachodem Miedwiediew – „mała zimna wojna” Relacje Rosji z USA, NATO, UE, Chinami, Indiami SGH 2009

51 Chiny Tradycyjne balansowanie między celami rozwoju (gromadzenie potencjału narodowego) i bezpieczeństwa (eksploatowanie potencjału)‏ Pragmatyzm - priorytet dla celów rozwojowych Treść założeń strategicznych: pokojowy rozwój, unikanie użycia siły, nieingerencja w sprawy wewnętrzne, obronny charakter strategii wojskowej. Drugie mocarstwo ekonomiczne świata do 2025; najwiekszy importer surowców USA i Tajwan - główne punkty odniesienia Październik 2007 WSHiP 51 SGH 2009

52 Mocarstwa wschodzące: Chiny i Indie
Do 2025 wciąż bardziej skoncentrowane na swoim wewnętrznym rozwoju niż na zmienianiu świata Kapitalizm państwowy – inna niż była na Zachodzie droga rozwoju, podobnie idą też inne wschodzące mocarstwa: Rosja i Indie Generalnie – historyczne przesunięcie bogactwa i siły ekonomicznej z Zachodu na Wschód USA pozostaną najważniejszym aktorem, ale mniej dominujacym SGH 2009

53 Inni ważni gracze Francja – ambicje przewodzenia
Wielka Brytania – pragmatyzm, strategia balansowania Niemcy – siła gospodarcza, politycznie - w punkcie zwrotnym? Japonia – jak Niemcy Pakistan – tykająca bomba nuklearna Izrael – siła wpływów Październik 2007 WSHiP 53 SGH 2009

54 SGH 2009

55 Pozapaństwowe podmioty
Dalszy względny (w stosunku do tradycyjnych państw) wzrost siły różnych podmiotów niepaństwowych (organizacje biznesowe, plemienne, religijne, sieci terrorystyczne, kryminalne itp.) Niektóre państwa mogą nawet być przejmowane i prowadzone przez sieci przestępcze W niektórych regionach Afryki i Azji Płd. tradycyjnie pojmowane państwa mogą wręcz zanikać z powodu niezdolności rządów do zapewnienia podstawowych potrzeb, w tym bezpieczeństwa Global Trends 2025: A Transformed World, November 2008 SGH 2009

56 Przyszły ład międzynarodowy
Najbardziej wyróżniającą cechą „nowego ładu” będzie przejście od świata jednobiegunowego zdominowanego przez USA do względnie nieuporządkowanej struktury starych mocarstw i państw wschodzących oraz przechodzenie siły wpływów z podmiotów państwowych do niepaństwowych SGH 2009

57 Główne problemy pozimnowojennej strategii globalnej
interwencje humanitarne operacje uprzedzające operacje prewencyjne operacje stabilizacyjne obrona przeciwrakietowa Bezpieczeństwo energetyczne główne wyzwanie: przyjąć wspólną strategię globalną, aby uniknąć anarchii strategicznej SGH 2009

58 Główny dylemat globalny
Alternatywa: Umiędzynarodowienie strategii wyprzedzania: strategia globalna? czy – anarchia strategiczna? SGH 2009

59 koncepcja strategiczna
Polska koncepcja strategiczna SGH 2009

60 Polska strategia bezpieczeństwa
Strategia 2007 przyjęta w okresie vacuum rządowego Dobry krok w kierunku integracji bezpieczeństwa, ale nie dokończony Słabość części preparacyjnej (transformacyjnej) – budowa, utrzymywanie i transformowanie systemu bezpieczeństwa SGH 2009

61 Koncepcja bezpieczeństwa: dylematy strategiczne
Zmieniająca się wartość sojuszy (NATO, UE) dla bezpieczeństwa Polski Strategiczne stanowisko Polski wobec relacji NATO – UE Strategia udziału w operacjach sojuszniczych NATO i UE Polska wobec tarczy antyrakietowej - w świetle relacji z USA, NATO i UE SGH 2009

62 Udział w operacji NATO w Afganistanie
Dylematy sojusznicze Ratować NATO przed psuciem się w Afganistanie Dylematy narodowe Konsolidacja operacyjna a odpowiedzialność za strefę Ograniczenia operacyjne Rotacja wewnątrzsojusznicza SGH 2009

63 Tarcza w Polsce Kontekst amerykański (szukanie oszczędności finansowych, „waluta strategiczna” na arenie międzynarodowej: wobec Rosji i NATO) Kontekst rosyjski (kolejne, po wejściu do NATO, uniezależnienie strategiczne Polski od Rosji) Kontekst sojuszniczy (przyszła obrona przeciwrakietowa NATO i UE) Kontekst polski (zainicjowanie budowy „narodowej tarczy” jako koniecznego wkładu do systemu NATO) SGH 2009

64 Strategia preparacyjna (transformacyjna)
Integracja systemu kierowania – na wszystkich szczeblach: Państwo: decydent (P+RM), organy doradcze (RBN+?), organy sztabowe (BBN+…RCB?) SZ – konsolidacja (błędy: szef obrony, redyslokacja dowództw) Profesjonalizacja wyspecjalizowanych podsystemów wykonawczych - SZ: Profesjonalizacja = uzawodowienie, modernizacja techniczna, szkolenie Paradygmat jakościowy: wielkość wtórna wobec jakości Powszechność przygotowań na rzecz bezpieczeństwa System edukacji powszechnej Lokalne systemy bezpieczeństwa, zamiast systemu OT system BT SGH 2009

65 Kryzys budżetowy w MON: strategia ucieczki do przodu
Kryzys: nie tylko zagrożenie, ale także wyzwanie i szansa Myśl przewodnia: rewizja docelowego modelu SZ zgodnie z paradygmatem jakościowym i rekonstrukcja wieloletniego programu ich rozwoju Główne zadania: Konsolidacja organizacyjna i komasacja dyslokacyjna Integracja systemu kierowania i dowodzenia Reforma szkolnictwa wojskowego Racjonalizacja strategii udziału w operacjach międzynarodowych Stabilizacja wskaźnika nakładów obronnych oraz zmiana wewnętrznej struktury budżetu MON Kierowanie się „strategią przeskoku generacyjnego” w modernizacji technicznej sił zbrojnych Zmniejszenie zakładanej wielkości sił zbrojnych SGH 2009

66 Polska Państwa o nowoczesnych SZ potencjał Tempo modernizacji SZ
Sprzęt na pojutrze (przyszłej generacji) L u k a Sprzęt na jutro Państwa o nowoczesnych SZ Sprzęt na dziś Polska Starogeneracyjne darowizny (sprzęt wczorajszy) czas 2009 Opcje strategii modernizacyjnych SZ RP: Strategia zapaści (pogodzenia się z losem) Strategia biernej kontynuacji (czekania na cud) Strategia ratunkowa (utrzymania dystansu) Strategia wyprzedzająca (przeskoku generacyjnego) SGH 2009

67 Synteza Skrzyżowanie terroryzmu z BMR – główne zagrożenia asymetryczne
Strategia wyprzedzania – odpowiedzią na asymetryczność zagrożeń Strategia globalna odpowiedzią na niebezpieczeństwo anarchii strategicznej Zintegrowany, profesjonalny i powszechny system bezpieczeństwa narodowego SGH 2009

68 Pytania ????????? ? SGH 2009