Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl.

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl."— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 Justyna Drop ROLNICTWO NA ŚWIECIE –PRODUKCJA ZWIERZĘCA, PROBLEMY ŚWIATOWEGO ROLNICTWA

3 Chów zwierząt Rozwój chowu zwierząt jest uwarunkowany przede wszystkim przez bazę paszową, specjalizację produkcji, zabiegi zootechniczne, stan infrastruktury i rynek zbytu. Bazę paszową stanowią użytki zielone, rośliny pastewne oraz pasze treściwe. Baza paszowa w wielu krajach jest uzupełniana poprzez import zbóż lub pasz treściwych. Jakość łąk i pastwisk zależy od klimatu, gleby, stosunków wodnych i zabiegów agrotechnicznych. Podobnie jak produkcja roślinna hodowla zwierząt może być: Intensywna – bazująca na produkcji pasz, Ekstensywna- polegająca na wykorzystaniu naturalnych, trawiastych obszarów pastwisk. Obecnie maleje zależność rozwoju hodowli od warunków naturalnych. Chów zwierząt ma większe znaczenie w krajach wysokorozwiniętych, co wynika z większego zapotrzebowania na produkty zwierzęce oraz stosunkowo niskich cen pasz. W krajach słabo rozwiniętych gospodarczo barierą rozwoju hodowli jest brak nadwyżek produkcji roślinnej, które mogłyby stanowić podstawę wyżywienia zwierząt. Chów zwierząt jest wielokierunkową gałęzią produkcji rolnej, prowadzoną głównie w celu pozyskiwania białka i tłuszczu zwierzęcego oraz licznych surowców przemysłowych ( skór, wełny, kości).

4 Użytkowanie ziemi na świecie W skład użytków rolnych wchodzą: grunty orne, użytki zielone (łąki i pastwiska) Rolnicze użytkowanie ziemi cechuje się na świecie dużym odsetkiem użytków zielonych, Lasy oraz tereny zadrzewione, Pozostałe grunty i wody – faktyczne nieużytki, pustynie, bagna, lądolody oraz tereny przemysłowe, komunikacyjne itp. Grunty orne i sady stanowią 30%, a użytki zielone 70% użytków rolnych. Występują jednak duże różnice między państwami, uzależnione od poziomu rolnictwa. Grunty orne wraz z użytkami zielonymi tworzą użytki rolne. Na świecie stanowią one ok. 36% powierzchni kontynentów. Przeważają wśród nich użytki zielone (25,4%) nad gruntami ornymi (10,4%). Lasy stanowią 30,1% powierzchni zamieszkanej. Najwyższy odsetek gruntów ornych charakteryzuje Europę, która posiada najwięcej obszarów nizinnych wśród kontynentów. Pozostałe kontynenty odznaczają się przewagą użytków zielonych nad gruntami ornymi. Szczególnie duży udział łąk i pastwisk posiada Australia. Amerykę Południową wyróżnia ponadto najwyższy udział lasów - zajmują blisko połowę powierzchni tego kontynentu. Użytkowanie ziemi na świecie

5 Produkty zwierzęce Istotną część pożywienia ludzi stanowią produkty pochodzenia zwierzęcego. Chów zwierząt nastawiony jest przede wszystkim na pozyskiwanie: Mięsa, mleka, jaj, skór a także wełny, pierza, futer, miodu. Mięso – dostarczają wszystkie udomowione zwierzęta, natomiast jego spożycie ograniczają nierzadko zwyczaje i przepisy religijne. Np. judaizm i islam zabraniają swym wyznawcą spożywania mięsa wieprzowego a hinduizm zakazuje zabijania krów i spożywania ich mięsa. Mleko – dostarczają je krowy, kozy i owce a w Mongolii również konie ( kumys). Mleko jest przerabiane także w dużej części na masło, sery białe i żółte oraz jogurty. Wełna – uzyskiwana jest z owiec, wielbłądów, lam, kóz, królików ( angor). Produktem ubocznym chowu zwierząt jest nawóz naturalny, używany do uprawy roślin i na opał. Do najważniejszych pod względem gospodarczym, gatunków zwierząt należą: bydło rogate, świnie ( trzoda chlewna), owce, drób, konie, kozy, zwierzęta futerkowe, jedwabniki i pszczoły. Krowy mleczne Jaja kurze Wełna owcza

6 Bydło rogate Pod względem liczby sztuk bydła rogatego pierwsze miejsce w świecie zajmują Indie. Chowa się tu bydło ze względu na siłę pociągową a także ze względu na tak zwane święte krowy, których mięso –z religijnych powodów –nie jest spożywane przez większość ludności tego kraju. To sprawia, że Indie nie odgrywają większej roli na międzynarodowym rynku handlu mięsem wołowym i jego przetworami. Największe rzeźnie na świecie zlokalizowane są w Stanach Zjednoczonych ( Chicago), a także w Meksyku, Australii, Nowej Zelandii, Brazylii, Argentynie, Danii, Irlandii i Francji, czyli w krajach będących największymi eksporterami wołowiny i cielęciny. Kraje wysokorozwinięte prowadzą intensywny chów nastawiony na uzyskanie dużych ilości mięsa, mleka i przetworów. Ten typ hodowli przeważa w większości krajów Europy Zachodniej, w pasie przyjeziornym i północno – wschodnim w Stanach Zjednoczonych, na terytorium Wiktoria w Australii, a także w niektórych prowincjach Chin. Ekstensywny chów bydła powiązany jest z wykorzystaniem wielkoobszarowych pastwisk naturalnych. Ma na celu przede wszystkim pozyskanie mięsa ( np. Brazylia, Argentyna, Wyżyna Kolorado, południowo-zachodnia Rosja, północny Kazachstan), W wielu miejscach na świecie chów bydła ma charakter mieszany, tzn. wykorzystuje zarówno rośliny pastewne, jak i naturalne pastwiska. Przykładem mogą być kraje skandynawskie i alpejskie, Polska, Czechy, Wenezuela, Nowa Zelandia. Z chowu bydła pozyskuje się: mięso, mleko, skóry, nawóz W produkcji mleka krowiego dominują: Stany Zjednoczone, Rosja, Indie, Produkty handlu międzynarodowego: masło, sery, mleko w proszku, skóry, wołowina.

7 Bydło Hereford to rasa wyhodowana na bogatych pastwiskach Wielkiej Brytanii jako efekt krzyżowania twórczego ras gloucester, welsh black i glomorgan, a udoskonalona w USA i Kanadzie, należy do najbardziej rozpowszechnionych ras mięsnych na świecie. Hereford WyszczególnienieW mln sztuk Na 1 ha użytków rolnych Świat1382,228 Australia27,96 Brazylia204,578 Chiny91,116 Indie172,595 Kanada13,219 Meksyk32,630 Polska5,635 USA94,523 Państwa przodujące w hodowli bydła: 1.Brazylia – 204,5 2.Indie – 172,5 3.USA – 94,5 4.Chiny – 91,1 5.Etiopia- 50,9 Pogłowie bydła w wybranych krajach W 2009 r. w mln sztuk

8 Obszary hodowli bydła na świecie Obszary hodowli Centra hodowli

9 Trzoda chlewna Świnie pochodzą od różnych gatunków dzika, żyjącego do dziś na obszarach od Europy po Indonezję i należą do najbardziej wydajnych zwierząt produkcji przemysłu mięsnego. Trzoda hodowana jest dla mięsa, jego przetworów, tłuszczu i skóry. Największe natężenie chowu występuje na Nizinie Chińskiej. Poza Chinami, głównymi rejonami chowu są: Europa Zachodnia i Środkowa ( w tym głównie Polska), europejska część Rosji, USA (na południe od Wielkich Jezior) i wschodnia Brazylia. WyszczególnienieW mln sztuk Na 1 ha użytków rolnych Świat941,219 Australia2,31 Brazylia37,014 Chiny451,281 Indie13,88 Kanada12,418 Meksyk16,115 Polska14,388 USA67,116 Państwa przodujące w hodowli trzody chlewnej: 1.Chiny – 451,2 2.USA – 67,1 3.Brazylia – 37,0 4.Wietnam – 27,6 5.Niemcy – 26,9 Pogłowie trzody w wybranych krajach W 2009 r. w mln sztuk

10 Obszary hodowli trzody chlewnej na świecie Obszary hodowli Centra hodowli

11 Owce Chów owiec rozwija się w klimacie suchym, zarówno ciepłym, jak i chłodnym, na obszarach o urozmaiconej rzeźbie terenu i stosunkowo słabych pastwiskach. Z tych zwierząt otrzymuje się skóry, mięso, futra, wełnę, mleko, a z niego różne przetwory. Wysoką jakość wełny otrzymuje się z hodowli w klimacie o gorącym lecie, chłodnej zimie i znacznych dobowych wahaniach temperatury. Owce hoduje się głównie dla wełny. W wielu krajach (Mongolia, Afganistan, Turcja, Pakistan) spożycie baraniny i mleka owczego stanowi jednak podstawę konsumpcji produktów zwierzęcych. WyszczególnienieW mln sztuk Na 1 ha użytków rolnych Świat1071,322 Argentyna12,510 Australia72,717 Brazylia16,86 Chiny128,623 Indie65,736 Meksyk7,87 Polska0,21 Państwa przodujące w hodowli owiec: 1.Chiny -128,6 2.Australia -72,7 3.Indie – 65,7 4.Iran -53,8 5.Sudan – 51,6 W 2009 r. w mln sztuk

12 Obszary hodowli owiec na świecie Obszary hodowli Centra hodowli

13 Drób Odgrywa coraz większą rolę w gospodarce żywnościowej poszczególnych krajów. Bardzo intensywnie rozwija się obecnie hodowla drobiu. W latach ostatnich produkcja mięsa drobiowego zwiększyła się do ok. 60 mln ton rocznie, tj. o 75%, zaś produkcja jaj – do 43 mln ton rocznie, tj. o 55%. Na jednego mieszkańca w 2008 r wyprodukowano na świecie 9,1 kg jajek na 1 mieszkańca. Potentatem w hodowli drobiu są Stany Zjednoczone ( 26% produkcji mięsa drobiowego), a także Chiny. Do drobiu należą m.in: kury, kaczki, indyki, perlice, gęsi i gołębie. Drób się hoduje względu na mięso, jaja i pierze. Główni producenci jaj kurzych: 1.Chiny 2.Stany Zjednoczone 3.Indie 4.Japonia Według % udziału w świecie w 2008 r. Główni producenci mleka krowiego: 1. Stany Zjednoczone 2. Indie 3. Chiny 4. Rosja 5. Niemcy W tyś. Ton w 2008r.

14 Produkcja mięsa na świecie w mln ton Wyszczególnienie200820092010 Wołowina65,265,765,0 Wieprzowina104,0106,1107,0 Mięso drobiowe91,993,795,7 Baranina12,9 13,0 Mięso łącznie279,4283,9286,2 Spożycie mięsa ogółem na 1 mieszkańca na świecie w 2010 r wynosiło ok. 42 kg. Spożycie mięsa w krajach rozwiniętych ok. 80,7 kg/osobę, natomiast w krajach rozwijających się ok. 31,6 kg/osobę. Wszystkie te dane mają tendencje wzrostowe w porównaniu z rokiem 2009.

15 Rybołówstwo Ryby są cennym pokarmem dla człowieka, ponieważ zawierają białko, tłuszcz, sole mineralne i witaminy. Ryby przerabia się także na paszę ( mączka rybna), artykuły farmaceutyczne i nawozy. W światowym rybołówstwie dominującą rolę odgrywają połowy morskie, w których ok. 80% stanowią połowy ryb a w 20% połowy skorupiaków (krewetki, homary, kraby), małż oraz glonów i traw morskich. Najzasobniejsze w ryby są wody bogate w plankton, który jest pokarmem ryb. Najwięcej planktonu rozwija się w miejscach styku ciepłych i zimnych prądów morskich w morzach ciepłych i płytkich, dobrze nasłonecznionych i dotlenionych wodach szelfowych. Są to jednocześnie obszary łowisk, czyli miejsc, w których występuje takie zagęszczenie ryb, że ich połowy są opłacalne. Największe łowiska morskie na świecie to: Rejon wzdłuż zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej, Północny Atlantyk ( rejon Nowej Funlandii, Labradoru, Islandii), Wybrzeże Chin, Japonii, Kamczatki, Kurylów, Zatoka Gwinejska, Zatoka Bengalska i Morze Arabskie, Obszar wzdłuż zachodnich wybrzeży Stanów Zjednoczonych i Kanady, Morze Północne i Morze Norweskie. III Konwencja Prawa Morza z 1983r. Zagwarantowała wszystkim państwom nadbrzeżnym 200 milową strefę wyłączności ekonomicznej, co spowodowało ograniczenie wolności rybołówstwa na obszarach wielu łowisk.

16 Połowy ryb na świecie Krajami przodującymi w rybołówstwie są Chiny, Peru, Indonezja, Stany Zjednoczone, Japonia i Chile. W pierwszej 10 znajdują się także kraje takie jak: Rosja, Indie, Norwegia czy Filipiny. Światowe połowy ryb morskich i słodkowodnych w 2008 r. wynosiły 90 741 tyś ton, w tym połowy morskie 77 796. Światowymi potęgami w połowach morskich są: Chiny – prawie 19 % ogólnych połowów, Peru – prawie 11%, Chile i Japonia – po około 8% i Stany zjednoczone około 5%. Coraz częściej zamiast połowów stosuje się hodowlę organizmów morskich tzw. marikulturę. Jest to głównie hodowla ryb (np. łososi) ale także mięczaków, stawonogów i glonów. Państwami gdzie marikultura rozwija się najprężniej są Norwegia, Japonia, Chiny i Francja. Rybołówstwo ma największe znaczenie w krajach nie dysponujących odpowiednio rozległymi obszarami rolniczymi, a zwłaszcza w Islandii, Norwegia, Chile, Peru i Danii. Dosyć duże znaczenie połów ryb ma również w Nowej Zelandii, Irlandii, Tajlandii, Korei Południowej, Japonii i Indonezji.

17 Problemy rolnictwa na świecie Intensywny rozwój rolnictwa na świecie jest przyczyną różnorodnych problemów, występujących zarówno w krajach rozwijających się, jak i wysoko rozwiniętych. W krajach rozwijających się wielkość obszarów, które mogą być wykorzystywane rolniczo maleje. Główne tego powody to: erozja, procesy pustynnienia, zwiększające się zasolenie gleb. Na skutek silnego wiatru lub intensywnych opadów deszczu gleba pozbawiona roślinności ulega erozji, w wyniku czego staje się jałowa. Erozja gleb na wielką skalę zachodzi m.in. W Himalajach. W ciągu ostatnich kilkunastu lat zaczęto tu uprawiać ziemniaki na granicy lasów i krzewów ( 3000-4000 m n.p.m.). Przy występujących tam obfitych opadach, gdzie usunięto szatę roślinną, gleba ulega gwałtownemu spłukiwaniu. W celu ochrony gleb przed erozją zaleca się na stokach orkę wzdłuż poziomic, nigdy zaś wzdłuż stoku. Pustynnienie występuje głównie na obszarach o małej ilości opadów i na terenach przyległych do pustyń, na obszarach suchych, półsuchych i półwilgotnych. Główne powody pustynnienia to: Wypas dużej ilości zwierząt na niewielkich obszarach powodująca, że roślinność jest zjadana szybciej, niż może odrastać. Pozbawiona w ten sposób roślinności gleba ulega pustynnieniu. Uniemożliwia to uprawę pół i w znacznym stopniu utrudnia chów zwierząt. Do powiększania się obszaru pustyń przyczynia się także zwyczaj wypalania traw. Gdy roślinność zostaje spalona, podczas długiej pory suchej wierzchnia warstwa gleby staje się pylista i łatwo ulega wywiewaniu.

18 Pustynnienie na świecie – źródło UNESCO 1.Afryka - to kontynent w największym stopniu dotknięty procesem pustynnienia. Aż 2/3 powierzchni Afryki stanowią pustynie bądź suche gleby. Blisko 3/4 wysuszonych terenów rolniczych uległo degradacji. 2.Azja - na kontynencie azjatyckim pustynnienie przybiera wiele różnych form. 1,7 miliarda hektarów stanowią gleby półwilgotne, półsuche i suche, obejmujące pas od wybrzeża Morza Śródziemnego aż do brzegów Pacyfiku. Do obszarów, które uległy degradacji zalicza się m.in.: piaszczyste wydmy Syrii, strome zbocza Nepalu oraz wylesione tereny wysokogórskie w Laos.

19 Pustynnienie 3. Ameryka Łacińska i Karaiby - 1/4 terenu Ameryki Łacińskiej i Karaibów stanowią pustynie i suche gleby. Rozciągają się one od południowych wybrzeży Ekwadoru, przez linię brzegową Peru, aż do północnej części Chile. Ponadto, Peru, Boliwia, Chile i Argentyna położone są na wysuszonym płaskowyżu w Andach Środkowych. Problem wysuszonych gleb dotyka również Karaiby, a zwłaszcza ich wschodnie wyspy, gdzie zjawisko erozji jest coraz powszechniejsze. 4 Północne wybrzeże basenu Morza Śródziemnego - Region ten charakteryzuje się bardzo zróżnicowanym krajobrazem. Większość terenu zajmują gleby półsuche. Sezonowo występują tu susze bądź silne opady deszczu. Często degradacja gleb to wynik nieprawidłowych praktyk rolniczych, związanych np. ze zbyt intensywnymi uprawami. 5. Europa Środkowa i Wschodnia - Degradacja gleb, pustynnienie oraz susze dotykają wiele obszarów Europy Środkowej i Wschodniej. Klimat większości tego regionu (Armenii, Azerbejdżanu, Bułgarii, Gruzji, Republiki Mołdawii, Rumunii, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy) jest uznawany za półwilgotny, a na niektórych obszarach, zwłaszcza wzdłuż pólnocno-zachodniego wybrzeża Morza Czarnego i Kaspijskiego, za półsuchy. Poziom degradacji gleb w Europie Środkowej i Wschodniej jest wysoki, a wzdłuż Adriatyku bardzo wysoki. Zasolenie gleb – brak wody w s strefie suchej powoduje, że rośliny muszą być sztucznie nawadniane. Gdy jest ono nieumiejętne, woda rozpuszcza zawarte w glebie sole, następnie wyparowuje powodując osadzanie się ich na powierzchni. Prowadzi to do zasolenia gleb. Procesowi temu zapobiega odpowiedni sposób drenażu – odprowadzenia wody poza pola uprawne. Jednak w krajach rozwijających się, stosowany jest on dość rzadko ze względu na wysokie koszty. Zasolenie gleby bardzo niekorzystnie odbija się na rozwoju roślin, ponieważ prowadzi do zachwiania pobierania składników pokarmowych, a przez to do niewłaściwego odżywienia roślin. Poza tym nadmierne stężenie soli w podłożu powoduje wystąpienie tzw. suszy fizjologicznej – stanu, w którym rośliny, pomimo obecności wilgoci w glebie, nie są w stanie pobrać wody z podłoża.

20 Problemy rolnictwa w krajach wysoko rozwiniętych W krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo głównym problemem jest nadprodukcja rolnicza. Nadwyżka produktów rolniczych na rynku powoduje spadek ich cen i nieopłacalność produkcji. Coraz częściej kontrolowane jest to przez organizacje międzynarodowe. Na przykład w krajach Unii rolnictwo jest dotowane, co umożliwia utrzymanie odpowiednich cen żywności, zapewniających opłacalność tej gałęzi gospodarki. W krajach, gdzie wyraźny jest postęp agrotechniczny czy poprawa ochrony roślin, powstał nadmiar żywności. Przykładem tego mogą być Stany Zjednoczone i Kanada, które przed II wojną światową eksportowały 5 mln ton zbóż a w latach 80. już prawie 120 mln ton. Większość nadwyżek żywności kierowana jest do krajów byłego ZSRR, Azji i Afryki. Mimo, krajów, gdzie produkowana jest ogromna nadwyżka żywności, ludzie na świecie głodują, co niestety stwarza kolejny poważny problem globalny. Kolejny problem to nadmierne nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin. Stosuje się te zabiegi w celu uzyskania większych plonów i poprawienia jakości zbiorów. Duża ilość nawozów mineralnych prowadzi również do chemicznej degradacji gleb. Teoretycznie dorodniejsze plony okazują się mało trwałe w przechowywaniu, zawierają szkodliwy nadmiar azotanów i azotynów, rośliny wykazują objawy chorób fizjologicznych, będących efektem przenawożenia różnymi makro i nawet mikroelementami.

21 Systemy żywieniowe na świecie Według badań z zakresu medycyny przyjmuje się, że do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka potrzeba w ciągu doby 2300- 2700 kalorii oraz ok. 80 g białka. Szacunkowe określenie potrzeb życiowych ludności jest bardzo trudne, bo zależą one od płci, wieku, rodzaju wykonywanej pracy, stanu zdrowia, klimatu i pory roku. O wartości i ilości spożywanego pokarmu decydują przede wszystkim osobiste dochody poszczególnych ludzi, a w skali społeczeństwa Produkt Krajowy Brutto, przypadający na jednego mieszkańca. Odnosząc się do norm spożycia kalorii sklasyfikowano 4 systemy żywieniowe: 1.Obfity powyżej 2800 kalorii na dobę i więcej niż 80 gramów białka, 2.Normalny 2400-2800 kalorii na dobę i 50-80 gramów białka, 3.Niedostateczny 2000-2400 kalorii na dobę i mniej niż 50 gramów białka 4.Głodowy poniżej 2000 kalorii na dobę 1.System żywieniowy obfity cechuje kraje wysoko rozwinięte pod względem gospodarczym, mający duży dochód narodowy na 1 mieszkańca. W strukturze spożycia zachowuje się prawidłowe proporcje między podstawowymi składnikami pokarmowymi, uwzględniając zróżnicowaną dietę. Do tych krajów należą m.in. Dania, Szwecja, Wielka Brytania, Niemcy i Stany Zjednoczone. 2.2. Normalny system żywieniowy cechuje kraje o średnim poziomie rozwoju gospodarczego, np. Polskę, Czechy, Węgry.

22 3 i 4 Niedostateczny i głodowy system żywieniowy – obejmuje ok. 65% ludności świata, żyjących przede wszystkim w krajach, gdzie mają miejsce klęski żywiołowe lub wojny domowe ( czy plemienne). Według danych Światowej Organizacji do spraw Rolnictwa i Wyżywienia (FAO) ok. 850 mln ludzi na świecie cierpi z powodu niedożywienia. Konsekwencją niedożywienia są różne dysfunkcje organizmu, które w skrajnych przypadkach prowadzą do śmierci. Największy odsetek niedożywionej ludności występuje w krajach afrykańskich. Praktycznie biorąc w każdym z państw, nawet o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego, występują grupy ludności okresowo niedożywionej. Są to np. kraje, gdzie panuje susza, kraje Sahelu ( Mali, Mauretania, Niger, Czad, Senegal), gdzie spożycie kilokalorii często nie przekracza 2 000 kcal (w Etiopii około 1 750 kcal). Niemal we wszystkich krajach ubogich spożywaną żywność cechuje jednorodność, co wpływa na deficyt ważnych składników pokarmowych, niezbędnych od prawidłowego funkcjonowania organizmu. Podobny typ wyżywienia występuje na znacznych obszarach Etiopii, Kenii, Tanzanii, w niektórych krajach Ameryki Łacińskiej (Boliwia, Peru, Ekwador. Nikaragua, Haiti) i w Azji, m.in. W Bangladeszu, Pakistanie. 35% Brak danych Odsetek ludności niedożywionej na świecie