Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl.

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl."— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 Justyna Drop WYMIANA MIĘDZYNARODOWA

3 Handel międzynarodowy Handel międzynarodowy od dawna był źródłem rozwoju cywilizacyjnego, postępu gospodarczego i zbliżania się narodów. Handel zagraniczny można zdefiniować jako wymianę części produkcji własnej danego kraju, na produkty lub usługi oferowane przez inny kraj. Handel zagraniczny wynika z międzynarodowego podziału pracy, który ukształtował się przez politykę gospodarczą poszczególnych państw. Stwarza możliwość specjalizacji produkcji, rozszerza krajowe możliwości konsumpcyjne. Korzyści z handlu zagranicznego mają wpływ na poziom życia społeczeństwa. Korzyści te wynikają z efektywnego wykorzystania zasobów naturalnych, kapitału i siły roboczej, a także zasobów intelektualnych i odmiennych warunków przyrodniczo- kulturalnych poszczególnych krajów. Efektem handlu zagranicznego jest pobudzenie rozwoju gospodarczego, postępu technicznego oraz napływ i rozprzestrzenianie się nowych technologii. Zarówno producenci, jak i konsumenci z różnych krajów wciąż zyskują dzięki możliwości wzajemnej wymiany produktów. Na szczęście w dzisiejszych czasach dzięki nowoczesnym technologiom i możliwościom szybkiego podróżowania wymiana handlowa między poszczególnymi krajami jest znacznie łatwiejsza i o wiele bardziej popularna niż kiedyś. Handel międzynarodowy rozwija się dosłownie z roku na rok: na przykład w 1990 roku wartość towarów wymienianych między poszczególnymi krajami stanowiła 20 procent światowego PKB, ale dziesięć lat później było to już 30 procent!

4 Pojęcia związane z wymianą międzynarodową Import – sprowadzanie towarów i usług z zagranicy w celu ich wykorzystania w kraju w sferze produkcji i bezpośredniej konsumpcji, Eksport – wywóz towarów i usług wytworzonych w kraju za granicę, Reeksport – wywóz za granicę dóbr pochodzących z importu, Saldo wymiany towarowej – różnica między eksportem i importem towarów i usług, Bilans handlowy, czyli zestawienie wartości towarów wywiezionych za granicę i wartości towarów przywiezionych z zagranicy (różnica między wartością dóbr sprzedanych a zakupionych) w ciągu jednego roku, Bilans płatniczy – różnica między wpływami a wydatkami państwa (bilans handlowy powiększony o wpływy z turystyki, odpłatność za przewozy towarów tranzytem, spłaty kredytów zagranicznych). Dumping – eksport towarów po cenach niższych od cen krajowych, niejednokrotnie niższych od kosztów produkcji, w celu pozyskania rynku zbytu lub szybkiego zdobycia dewiz, Terms of trade – stosunek cen towarów importowanych do cen towarów eksportowanych lub stosunek cen różnych towarów biorących udział w obrocie międzynarodowym.

5 Kryteria Podziału Rynków Segmenty rynków międzynarodowych w zależności od przedmiotu transakcji segment rynków surowców (np. rynek paliw, rud metali żelaznych) segment towarów rolno- spożywczych segment towarów przemysłowych segment usług (np. rynek usług transportowych, ubezpieczeniowych) wg kryterium geograficznego rynki lokalne i regionalne (najczęściej zlokalizowane wokół miejsca produkcji, są to najczęściej rynki wewnątrzkrajowe, w pewnych warunkach mogą one mieć charakter rynków międzynarodowych, np. rynki przygraniczne, rynki krajowe (zawsze można mówić o pewnym rynku krajowym, gdy zawsze są pewne bariery oddzielające ten segment od segmentu międzynarodowego rynki międzynarodowe o charakterze regionalnym (w ramach pewnych porozumień integracyjnych, np. strefy wolnego handlu : rynek krajów CEFTA,NAFTA, UE) rynek światowy (międzynarodowy o zasięgu światowym) (obejmuje swoim zasięgiem wszystkie pozostałe segmenty rynku; można w obrębie tego segmentu przeprowadzać segmentację wg przedmiotu transakcji, np. światowy rynek miedzi).

6 Znaczenie handlu międzynarodowego w rozwoju gospodarczym państw Żaden kraj na świecie nie jest samowystarczalny w zakresie produkcji wszystkich towarów i usług różnego typu. Konieczna jest wówczas wymiana handlowa, która dynamizuje rozwój gospodarczy poszczególnych krajów. Sprzedając za granicę towary i usługi, państwo uzyskuje korzyści materialne wynikające z różnicy cen. Obrót międzynarodowy tworzy zatem część PKB każdego kraju. Kraje wysoko rozwinięte Obrót międzynarodowy tworzy znaczną część PKB. Eksport wysoko przetworzonych towarów i usług wyższego rzędu, np. bankowych, przynosi duże zyski ze względu na wysokie ceny produktów. Powstające w ten sposób nadwyżki kapitałowe wykorzystywane są w unowocześnianiu miejscowej produkcji oraz w inwestycjach zagranicznych. Inwestycje zagraniczne, szczególnie w krajach słabo rozwiniętych, przynoszą bardzo duże zyski ze względu na stosunkowo niskie koszty produkcji ( tania siła robocza), co pozwala produkować towary o niskich, konkurencyjnych cenach. Kraje słabo rozwinięte Niekorzystne terms of trade na surowce i płody rolne, dominujące w towarowej strukturze eksportu, decyduje o niewielkich zyskach. Dość duży koszt towarów wysoko przetworzonych, który prowadzi do wzrostu zadłużenia. Udział handlu zagranicznego w tworzeniu PKB jest niewielki.

7 Ograniczenia w wymianie handlowej Wymiana handlowa nie polega dzisiaj na umowach między państwami. Obecnie same firmy w poszczególnych krajach nawiązują bezpośrednie kontakty z firmami zagranicznymi. Samo państwo ma jednak wpływ na charakter tej wymiany poprzez różnego rodzaju instrumenty ekonomiczne, takie jak: Manipulowanie kursem danej waluty Opodatkowanie importu Udzielanie kredytów eksportowych. Cła eksportowe - służą Państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu. Są one nakładane w pierwszej kolejności na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów. Cło na wyroby importowane - jest to opłata nakładana przez państwo na towar w momencie przekraczania przez niego granicy celnej. Historycznie jest to najstarszy instrument polityki handlowej. W przeszłości cła stanowiły ważne źródło dochodu państwa, a także ochraniały własną produkcję.

8 Współczesny handel zagraniczny podlega wielu regulacjom. Liczne organizacje międzynarodowe dbają o interesy swoich państw członkowskich. Przykładami mogą tu być: - OPEC (Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową) – dyktuje ceny ropy naftowej, - EU (Unia Europejska) – chroni własny rynek przed nadmiernym napływem towarów z zewnątrz poprzez stosowanie ceł, limitów, kontyngentów itp., Państwa członkowskie APEC - APEC – Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku - Głównym zadaniem jest stopniowa liberalizacja wymiany handlowej, aż do utworzenia w 2015 roku strefy całkowicie wolnego handlu. W wielu krajach wprowadzony jest całkowity zakaz importu z powodów pozaekonomicznych (np. ze względów bezpieczeństwa, czy zagrożenia zdrowia). Z podobnych przyczyn ustanowiono specjalne wymogi w przywozie niektórych towarów takich jak np.: broń i amunicja, farmaceutyki, chemikalia, a także roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Niestety zakazy te nie są zawsze przestrzegane.

9 Światowa Organizacja Handlu Światowa Organizacja Handlu ( WTO) - Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization (WTO)) – organizacja międzynarodowa została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT. Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w 1995, a jej siedzibą jest Genewa. Polska była jednym z państw założycielskich. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Państwa członkowskie WTO

10 Handel w Unii Europejskiej Unia Europejska jest największym z uczestników światowej wymiany handlowej – jej udział w światowym eksporcie i imporcie wynosi ponad 20 proc. 50 lat temu to właśnie wolny handel między przyszłymi członkami Unii Europejskiej legł u podstaw późniejszej UE. Dlatego Unia działa na rzecz liberalizacji handlu światowego, co przyniosłoby korzyści zarówno bogatym, jak i biednym krajom. UE jest znaczącym partnerem w kolejnych rundach negocjacji w sprawie liberalizacji handlu. Ostatnią z nich jest tzw. runda dauhańska na rzecz rozwoju, która rozpoczęła się w 2001 r. Celem negocjacji prowadzonych na forum Światowej Organizacji Handlu jest obniżenie stawek taryfowych i usuwanie barier w handlu światowym. W wyniku wcześniejszych rund średnia stawka taryfowa na przywóz towarów przemysłowych stosowana w UE spadła do 4 proc., tj. do jednego z najniższych poziomów na świecie. Udział w światowym handlu międzynarodowym 2006 r. Unia Europejska: Udział w światowym imporcie - 23, 9%*, Udział w światowym eksporcie – 26,9%*, * Rok 2008

11 USA Eksport: zboża ( gł. Pszenica), surowce naturalne; Import: rozmaite produkty przemysłu przetwórczego, m. in. maszyn i urządzeń, środków transportu, chemikaliów. AMERYKA ŁACIŃSKA: Eksport: egzotyczne rośliny jadalne, np. banany, ananasy, kokosy, daktyle, kawę, kakao, przyprawy, płody rolne, Import: głównie towary przetworzone przemysłowe, niewielki ilości żywności. AFRYKA: Eksport: egzotyczne rośliny jadalne, np. banany, ananasy, kokosy, daktyle, kawę, kakao, przyprawy i surowce mineralne: ropa naftowa: np. Algieria, Libia, rudy aluminium- Gwinea, rudy miedzi - Zambia Import: głównie towary przetworzone przemysłowo. BLISKI WSCHÓD: Eksport: głownie ropa naftowa, poza tym wyroby włókiennicze i skórzane oraz artykuły spożywcze (np. owoce cytrusowe ). CHINY: Eksport: przedmioty codziennego użytku, odzież, zabawki, obuwie, przedmioty gosp. Domowego. Import: maszyny, sprzęt elektroniczny, paliwo, plastik, żelazo, stal i chemikalia. JAPONIA Eksport: samochody, maszyny, urządzenia, sprzęt elektroniczny Handel głównymi towarami z UE

12 Obroty bieżące w handlu zagranicznym a) są wyznaczane przez eksport i import (towarów i usług), kwoty przekazów (otrzymywanych lub wysyłanych za granicę), b) polegają one głównie na kontaktach z sąsiadami lub krajami leżącymi w pobliżu. Jest to związane z tym, że kontakty handlowe z pobliskimi krajami wiążą się z: Niższymi kosztami wymiany na niedużą odległość Możliwością wyspecjalizowania gospodarki pod kontem potrzeb sąsiadów W przypadku krajów leżących w jednym regionie geograficznym możliwością uzupełniania nawzajem charakteru swojej gospodarki Funkcjonowanie tzw. zasady bliskości geograficznej. Głównymi partnerami np. Belgii są Niemcy, Francja i Holandia. 57% importu pochodzi z tych krajów i lokowanych jest w nich 57% eksportu, a także Wielka Brytania i Stany Zjednoczone, Głównymi partnerami Japonii są Chiny ( 20% zarówno w eksporcie, jak i imporcie), USA i kraje Azji południowo –wschodniej, Głównymi partnerami USA są Kanada, Meksyk i Japonia.

13 Struktura towarowa handlu międzynarodowego Wielkość i struktura handlu międzynarodowego obrazują zróżnicowanie gospodarcze krajów. Rozpatrując obroty ze względu na masę towaru, w handlu międzynarodowym dominują: Surowce mineralne – głównie ropa naftowa, ponieważ obszary wydobycia ropy nie pokrywają się z obszarami największego zapotrzebowania na ten surowiec, a także: rudy żelaza, miedzi i cyny, boksyty, węgiel kamienny i gaz ziemny. Zboża – głównie pszenica, Rolnicze surowce przemysłowe – przede wszystkim bawełna, Używki i owoce – cytrusy, banany, kawa, herbata. Ze względu na wartość towaru ( w cenach bieżących) dominują: Wyroby przemysłowe – ok. 70% ogólnej wartości obrotów, choć stanowią tylko ok. 10% masy towarów znajdujących się w obrocie. Geograficzna struktura eksportu i importu towarów zależy od rozmieszczenia surowców i upraw oraz od poziomu rozwoju gospodarczego państw. Od 1970 roku w strukturze towarowej handlu zagranicznego, notuje się spadek udziału surowców i artykułów rolnych na rzecz wyrobów przemysłu przetwórczego. Wynika to z zastępowania surowców naturalnych sztucznymi, efektywniejszego wykorzystania surowców oraz ze stosowania w przemyśle surowców wtórnych i z miniaturyzacji produkcji przemysłowej.

14 Struktura importu i eksportu Państwa te dominują w handlu międzynarodowym – 70% światowych obrotów. Udział tych państw w światowym handlu rośnie i wynosi obecnie ok. 10% globalnych obrotów. Ich udział w obrotach światowych wynosi około 20%.

15 Struktura towarowa handlu międzynarodowego Międzynarodowa wymiana handlowa opiera się na wymianie towarów i usług. W przypadku towarów – ok.70 % wartości handlu światowego obejmuje handel: wyrobami przemysłu elektromaszynowego (ok. 40%), produktami rolnymi (ok. 12%), paliwami, (ok.9%), żywnością (ok. 9%), wyrobami przemysłu chemicznego, rudami metali, metalami, stalą oraz artykułami tekstylnymi i odzieżą. W tej całej masie towarów aż 3 stanowią wyroby przetworzone. Usługi stanowią ok.30 % wartości całego handlu światowego. Ponad 15% to usługi transportowe i turystyczne. Do największych eksporterów usług należą takie państwa jak: USA, Francja, Włochy, Niemcy, Wielka Brytania i Japonia. Największymi importerami usług są: USA, Niemcy, Japonia, Francja i Włochy.

16 Handel – Kraje Wysoko Rozwinięte Analizując tę strukturę można zorientować się czy dany kraj należy do KWR czy KSR. Jest to więc jeden z mierników rozwoju gospodarczego państw. Obrazuje również stopień specjalizacji danego państwa. a) w Krajach Wysoko Rozwiniętych – opiera się głównie na towarach wysoko przetworzonych. Kraje te eksportują głównie: maszyny, środki transportu, elektronikę, paliwa, produkty nowoczesnej chemii, w tym wyroby farmaceutyczne. Importują natomiast : żywność ( używki i owoce) a przede wszystkim surowce mineralne. Do tych krajów należą m.in. Stany Zjednoczone, Niemcy, Wielka Brytania, Japonia. Są to kraje mające największe znaczenie w handlu międzynarodowym. W grupie państw KWR należą także: wszystkie kraje Europy Zachodniej, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Singapur, Izrael i Korea Południowa Cechą charakterystyczną KWR jest fakt, iż dokonują one głównie obrotów między sobą. Eksport samochodów z Niemiec do krajów Europy Środkowej i Wschodniej Japonia –towary na eksport

17 b) w Krajach Słabo Rozwiniętych zależy przede wszystkim od: warunków naturalnych: baza surowcowa czy warunki rolnictwa), czynników historycznych ( chodzi głównie o dziedzictwo kolonialne. Byłe kraje metropolitalne rozwinęły tylko te dziedziny gospodarki, z których mogły ciągnąć zyski). W KSR rozwinięty jest zatem przemysł: wydobywczy i monokultury rolnicze jak banany, bawełna, kauczuk, kawa itd. Brakuje natomiast przemysłu elektromaszynowego lub jest on rozwinięty na niskim poziomie). W efekcie kraje te eksportują głównie surowce mineralne i płody rolne a importują produkty wysoko przetworzone. Ceny na większość wyrobów produkowanych w krajach biednych dyktują kraje bogate. To one są głównymi odbiorcami tych wyrobów. To tu jest największe zapotrzebowanie np. na kawę. Taka wymiana w dłuższym czasie prowadzi do wzrostu zadłużenia KSR. Większość obrotów w światowym handlu zagranicznym stanowi wymiana pomiędzy krajami wysoko rozwiniętymi gospodarczo. Pewną, wcale nie taką małą, rolę odgrywają tzw. tygrysy azjatyckie Ich eksport jest bardzo duży mają zróżnicowany asortyment. Udział tygrysów w światowym handlu systematycznie rośnie. Tygrysy Azjatyckie -pierwotnie popularna nazwa czterech wschodnioazjatyckich państw Korei Południowej, Tajwanu, Singapuru i Hongkongu których wspólną cechą był szybki wzrost PKB (rzędu od kilku do kilkunastu procent rocznie) w latach 19601995. Później termin ten został poszerzony o kolejne wschodnioazjatyckie kraje (Malezja, Tajlandia, Chiny, Filipiny, Wietnam, Indonezja i Makau), które weszły na podobną ścieżkę rozwoju pod koniec lat 80. i na początku lat 90. XX w.

18 Geograficzne kierunki handlu międzynarodowego Zdecydowana większość (około 90%) ogólnoświatowych obrotów handlowych przypada na 3 regiony: - Europę, - Amerykę Północną, - Azję Wschodnią. Są to główne obszary, gdzie gospodarka jest silnie rozwinięta i bezpośrednio związana z ożywioną wymianą handlową. Liderami w handlu są takie kraje jak: Stany Zjednoczone, Niemcy, Chiny, Japonia, Francja, Wielka Brytania. Główni eksporterzy* Udział w rynku w % Niemcy9,1 Chiny8,9 USA8,0 Japonia4,9 Holandia3,9 Francja3,8 Główni importerzy* Udział w rynku w % USA13,2 Niemcy7,3 Chiny6,9 Japonia4,6 Francja4,3 Wielka Brytania3,8 * Dane na 2008 rok

19 Obroty handlowe w wybranych krajach świata Import : 2169,5 mld USD Eksport: 1287,4 mld USD Import: 1132,5 mld USD Eksport: 1428,3 mld USD Import: 1203,8 mld USD Eksport: 1461,9 mld USD Import: 115,1 mld USD Eksport: 313,4 mld USD Import: 762,6 mld USD Eksport: 782,0 mld USD Import: 210,5 mld USD Eksport: 171,9 mld USD Dane z 2008r.