System wyborczy a wyniki wyborów ogólnokrajowych w Polsce po roku 1989

Prezentacja na temat: "System wyborczy a wyniki wyborów ogólnokrajowych w Polsce po roku 1989"— Zapis prezentacji:

1 System wyborczy a wyniki wyborów ogólnokrajowych w Polsce po roku 1989
Sadowska Karolina Szwejkowska Izabela

2 System wyborczy Jest to procedura ustalania wyników wyborców poprzez przeliczenie liczby oddanych głosów na poszczególne partie lub kandydatów w uzyskane przez nie mandaty. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy wyborcze większościowy i proporcjonalny.

3 System większościowy Polega na tym, że mandaty otrzymuje tylko ta partia, ten kandydat, który uzyskał określoną prawem większość głosów w danym okręgu. W systemie tym okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe - każda partia wystawia w okręgu tylko jednego kandydata i wyborca oddaje swój głos na tę lub inną partię, głosując na jej kandydata.

4 System wyborczy większości bezwzględnej
System wyborczy większości bezwzględnej, warunkiem wyboru jest otrzymanie przez kandydata więcej niż połowy wszystkich ważnych głosów w okręgu wyborczym, w Polsce obowiązuje w I turze wyborów prezydenckich,

5 System wyborczy większości względnej
W systemie wyborczym większości względnej, mandat otrzymuje ten kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów niż inni (w tym systemie przeprowadzane są wybory do Senatu RP)

6 System wyborczy proporcjonalny
System wyborczy proporcjonalny zaś stosowany jest w okręgach wielomandatowych, polega na tym, że podział mandatów między partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez każdą z nich. Podział mandatów ustalany jest według różnorodnych metod matematycznych np. d’Hondta, Hare-Niemeyera

7 Metoda d’Hondta Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

8 Przykład Mamy komitety A, B i C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów, do obsadzenia jest 8 mandatów. 1 krok: obliczenie ilorazów

9 Dzielnik Komitet A Komitet B Komitet C 1 720 (1. mandat) 300 (4.) 480 (2.) 2 360 (3.) 150 240 (6.) 3 240 (5.) 100 160 (8.) 4 180 (7.) 75 120 5 144 60 96

10 Przykład 2 krok: ułożenie ilorazów w kolejności malejącej (w nawiasach komitet): 1 (A) – (C) – (A) – (B) – (A) – (C) (A) (C) itd. W związku z tym, że do rozdzielenia jest 8 mandatów, 4 mandaty otrzymuje komitet A (ilorazy 720, 360, 240 i 180), 1 mandat – komitet B (iloraz 300) oraz 3 mandaty – komitet C (ilorazy 480, 240 i 160).

11 Metoda Hare-Niemeyera
Liczbę uzyskanych mandatów oblicza się za pomocą wzoru: gdzie: Q - liczba uzyskanych przez daną listę mandatów V1 - liczba ważnie oddanych głosów na daną listę w okregu wyborczym S - liczba mandatów do obsadzenia w danym okręgu wyborczym Vt - łączna liczba głosów oddanych w danym okręgu wyborczym X,... - wynik dzielenia, np. 1,38

12 Przykład Mamy komitety A, B oraz C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów, do obsadzenia jest 8 mandatów. Według powyższego wzoru, obliczamy współczynniki dla poszczególnych komitetów: A - 3,84 B - 1,60 C - 2,56 Zgodnie z liczbami przed przecinkiem, 3 mandaty uzyskuje komitet A, jeden komitet B, a dwa komitet C. Pozostałe dwa mandaty zostają rozdzielone kolejno komitetom o najwyższej wartości po przecinku, czyli A, następnie B. Ostatecznie komitet A uzyskuje 4 mandaty, a komitety B i C po dwa.

13 System mieszany W niektórych państwach starano się połączyć elementy obu systemów tworząc w efekcie tzw. system mieszany.

14 Wybory z 4 czerwca 1989 roku po raz pierwszy od pół wieku miały miejsce wybory, które zawierały w sobie element swobodnej elekcji W wyniku obrad „okrągłego stołu” strona komunistyczna zgodziła się na to, iż wybory do Senatu będą absolutnie wolne, natomiast wybory do Sejmu, niższej izby parlamentu, będą swobodne jedyne w 1/3. W 460-osobowym Sejmie, 299 mandatów zarezerwowane zostało dla przedstawicieli partii komunistycznej oraz jej sojuszników

15 Wybory z 4 czerwca 1989 roku Ordynacja wyborcza przyjęta 7 kwietnia 1989 roku, wprowadzała system większości bezwzględnej w wyborach do obu izb parlamentu W wypadku nieuzyskania przez żadnego z kandydatów ponad 50% ważnie oddanych głosów, przeprowadzona była druga tura, z udziałem dwóch kandydatów, którzy zdobyli największą ilość głosów (do zwycięstwa wystarczała już zwykła większość głosów)

16 Wybory z 4 czerwca 1989 roku Na 100 mandatów w Senacie, KO „S” uzyskała 99 (jeden mandat zdobył kandydat niezależny, biznesmen z województwa pilskiego – Henryk Stokłosa) W Sejmie natomiast na 16 wolnych mandatów wszystkie zostały obsadzone przedstawicielami opozycji

17 Wybory z 4 czerwca 1989 roku Tak więc „Solidarność” zdobyła prawie maksimum tego, co było do wygrania. Było to możliwe dzięki zastosowaniu metody większościowej Uzyskała 99% mandatów w senacie, otrzymując jedynie 67,69% głosów Było to możliwe dzięki zastosowaniu ordynacji większościowej Większość wyborców potraktowała te elekcję jako możliwość wypowiedzenia się przeciwko dotychczasowemu systemowi i głosowała na działaczy „Solidarności”

18 Wybory z 4 czerwca 1989 roku W wyniku tych wyborów możliwe stały się zmiany reżimu politycznego naszego kraju – 12 września 1989 roku na czele stanął Tadeusz Mazowiecki, pierwszy niekomunistyczny premier od czasów zakończenia drugiej wojny światowej. W jego gabinecie znaleźli się zarówno przedstawiciele „Solidarności”, jak i działacze PZPR. Rząd ten zapoczątkował zmiany w kierunku wprowadzenia systemu demokratycznego i gospodarki wolnorynkowej.

19 W styczniu 1990 roku rozwiązała się partia komunistyczna, która przekształciła się w Socjaldemokrację Rzeczpospolitej Polskiej (SdRP) W maju 1990 roku Lech Wałęsa, przywódca „Solidarności”, ogłosił tzw. „wojnę na górze”, która spowodowała rozpad dotychczasowego KO „S” na rywalizujące ze sobą ugrupowania

20 Wybory z 27 października 1991 roku
Były pierwszymi w pełni wolnymi wyborami do obu izb parlamentu 111 komitetów wyborczych. Przygotowana ordynacja wyborcza zachęcała do startu nawet małe ugrupowania i partie

21 Wybory z 27 października 1991 roku
nie wprowadzono progów wyborczych zastosowano metodę Hare-Niemeyera jako metodę liczenia głosów wybory odbywały się w dużych okręgach wyborczych niewielka ilość podpisów potrzebnych do rejestracji komitetu w okręgu

22 Wybory z 27 października 1991 roku
Ten system wyborczy był systemem „słabym”, który umożliwiał zaistnienie w parlamencie ugrupowaniom mającym nikłe poparcie społeczne

23

24 Wybory z 27 października 1991 roku
Wybory wygrała Unia Demokratyczna, która powstała z połączenia Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna (ROAD), komitetów poparcia dla prezydentury Tadeusza Mazowieckiego oraz Forum Prawicy Demokratycznej (FDP) Zaskakująco dobry wynik zapewnił sobie postkomunistyczny Sojusz Lewicy Demokratycznej

25 Wybory z 27 października 1991 roku
Opcja postsolidarnościowa była reprezentowana przez wiele partii, które niejednokrotnie nie były w stanie ze sobą współpracować. Dlatego tez stworzenie większościowego rządu w tym parlamencie wydawało się zadaniem niezwykle trudnym i gabinety Jana Olszewskiego oraz Hanny Suchockiej, miały charakter rządów mniejszościowych

26 Wybory z 27 października 1991 roku
Dystans ideologiczny między SLD a niektórymi partiami postsolidarnościowymi lub pozasolidarnościowymi, był bardzo duży. System partyjny ukształtowany przez wybory 1991 roku był więc niezwykle rozproszony, ekstremalnie spolaryzowany i mający cechy charakterystyczne dla systemu rozbicia wielopartyjnego

27 Wybory z 27 października 1991 roku
Wraz z późniejszym rozwiązaniem Parlamentu kończy się w polskim systemie partyjnym okres ekstremalnego rozproszenia i rozbicia, który był wynikiem zarówno ordynacji wyborczej, jak i konsekwencją odzyskania niepodległości i wolności

28 Wybory z 19 września 1993 roku Obyły się one według nowej ordynacji wyborczej Zachowano zasadę proporcjonalności w rozdzielaniu mandatów w sejmie i zasadę głosowania większościowego do Senatu

29 Wybory z 19 września 1993 roku zastosowano progi wyborcze – 5% dla partii politycznych i 8% dla koalicji zmniejszono rozmiar okręgów wyborczych – średnia rozmiaru okręgu wynosiła 7,4 , w porównaniu ze średnią 10,3 w poprzednich wyborach zmieniono metodę liczenia głosów na metodę d’Hondta

30

31 Wybory z 19 września 1993 roku Wyraźnym zwycięzcą tej elekcji okazały się dwa ugrupowania silnie związane z reżimem sprzed 1989 roku – SLD i PSL Poza parlamentem znalazły się Katolicki Komitet Wyborczy (KW) „Ojczyzna”, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy (NSZZ) „Solidarność”, Porozumienie Centrum (PC) oraz Kongres Liberalno-Demokratyczny (KL-D). Prawie 35% wyborców o poglądach prawicowych nie znalazło swoich reprezentantów w Sejmie

32 Wybory z 19 września 1993 roku SLD otrzymal 20,4% głosów a uzyskał 37,17% mandatów, PSL przy poparciu rzędu 15,4% otrzymało 28,69% mandatów Sytuacja ta pozwoliła na sformowanie większościowej koalicji rządowej SLD i PSL

33 Wybory z 21 września 1997 roku W wyborach do Sejmu w okręgach wg ordynacji proporcjonalnej wybierano 391 posłów. Mandaty dzielono metodą d'Hondta pomiędzy komitety, które uzyskały co najmniej 5%, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) - 8% głosów. Z progu tego zwolnione były komitety mniejszości narodowych. Pozostałe 69 mandatów obsadzano z list krajowych, na których kolejność ustalały same komitety. Mandaty z list krajowych przydzielano proporcjonalnie metodą d'Hondta; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 7% głosów.

34 Komitet Wyborczy Głosy  % głosów Mandaty  % mandatów Akcja Wyborcza Solidarność 33,83% 201 43,7% Sojusz Lewicy Demokratycznej 27,13% 164 35,7% Unia Wolności 13,37% 60 13,0% Polskie Stronnictwo Ludowe 7,31% 27 5,9% Ruch Odbudowy Polski 5,56% 6 1,3% Unia Pracy 4,74% - Krajowa Partia Emerytów i Rencistów 2,18% Unia Prawicy Rzeczypospolitej 2,03% Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej Polskiej 1,63% Blok dla Polski 1,36%

35 System wyborczy w Polsce był narzędziem kształtowania sceny politycznej i systemu partyjnego. Przybierał różne formy i charakteryzował się zmiennością. W wyborach do Sejmu zaczynano od zasady większościowej (wybory z czerwca 1989 roku), by przejść do formuły proporcjonalnej w następnych wyborach. Zmieniała się również metoda liczenia głosów – metoda Hare-Niemeyera w 1991 roku oraz metoda d’Hondta w roku 1993.

36 Pytania Co było zaskakującego w wyborach z 1989 r. I jakie były tego przyczyny? Czy system wyborczy wpływa na wyniki wyborów? Jeśli tak, to w jaki sposób? Jeśli nie, to dlaczego?

37 Koniec 