POLITYKA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W POLSCE

POLITYKA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W POLSCE
Co to jest polityka? Polityka zawsze jest związana z państwem.. Państwo jest polityczną organizacją społeczeństwa wyposażoną w suwerenną władzę, jest też organizacją terytorialną i przymusową. Na państwo składają się takie elementy jak: terytorium, ludność (społeczeństwo), władza (najwyższa), kultura, prawo, język. Państwo to szczególnego rodzaju organizacja o charakterze terytorialnym, która obejmuje wszystkich, którzy mieszkają na danym obszarze.

Pełna władza nad państwem oznacza możliwość dowolnego kształtowania tej organizacji, (np. ustroju), w tym celów, zasad członkostwa i wewnętrznej organizacji. Państwo to społeczna organizacja mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi określone terytorium i mająca za swój główny cel rozwiązywanie wspólnych problemów i zabezpieczenie wspólnych dóbr, a przede wszystkim utrzymanie porządku”.

Państwo jest organizacją polityczną, gdyż koncentruje swoją aktywność na zarządzaniu. Państwo to trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnym terytorium, podlegających jednej, wyłącznej władzy zwierzchniej. Ważnym aspektem jest tu suwerenność władzy. To zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich. Stosunki takie zachodzą głównie na płaszczyźnie kontaktów pomiędzy rządzącymi i rządzonymi.

Prawem rządzącego jest wydawanie określonych decyzji i wymaganie ich realizacji, a obowiązkiem rządzonego jest ich realizacja pod groźbą użycia przymusu państwowego.

Polityka to sfera ludzkiej aktywności mającą związek z państwem i władzą. Celowa działalność, dotycząca głównie stosunków między warstwami społecznymi, państwami i narodami, związana z walką o zachowanie lub zdobycie władzy państwowej, gdyż ta jest narzędziem regulacji i kształtowania tych stosunków.

Warunkiem dobrobytu jest trwały sukces gospodarczy, produkcja wszystkiego co jest potrzebne oraz równomierny (sprawiedliwy) ich podział. Pamiętać należy, że nie wszystkie potrzeby mają materialny charakter (miłość, akceptacja, uczucia, głosy wyborcze). Praca tworzy produkt, jednak polityka nastawiona wyłącznie na ciągły wzrost produktu, nie wystarczy na zapewnienie wszystkim obywatelom dobrobytu, ponieważ część potrzeb ma pozagospodarczy charakter. Podział produktu według pracy nie daje gwarancji dobrobytu dla wszystkich.

Sprawowanie władzy polega na wdrażaniu stosownej polityki społecznej, obronnej, zagranicznej, kulturalnej i gospodarczej, a każda z nich powinna być aktualna i sformułowana w sposób przemyślany.

Polityka społeczna odpowiada za dobrobyt obywateli, co ja zbliża do polityki gospodarczej (dobrobyt w znaczeniu ekonomicznym, to wysoki poziom zaspokajania potrzeb obywateli; .przeciwstawne jest temu zjawisku ubóstwo. Warunkiem dobrobytu jest trwały sukces gospodarczy, produkcja wszystkiego co jest potrzebne oraz równomierny (sprawiedliwy) ich podział. Pamiętać należy, że nie wszystkie potrzeby mają materialny charakter (miłość, akceptacja, uczucia, głosy wyborcze).

Praca tworzy produkt, jednak polityka nastawiona wyłącznie na ciągły wzrost produktu, nie wystarczy na zapewnienie wszystkim obywatelom dobrobytu, ponieważ część potrzeb ma pozagospodarczy charakter. Podział produktu według pracy nie daje gwarancji dobrobytu dla wszystkich.

Definicja słownikowa polityki społecznej: to celowa działalność państwa i innych instytucji publicznych w dziedzinie kształtowania optymalnych warunków życia i pracy ludzkości oraz stosunków międzyludzkich. To także nauka o celowym oddziaływaniu na układ stosunków społecznych i przekształcaniu warunków życia ludzkości.

Przedmiotem zainteresowania polityki społecznej są potrzeby, ich rodzaje, stan i sposób ich zaspokojenia z punktu widzenia jej celu generalnego, jakim jest postęp społeczny (B. Kańtoch, B. Szatur-Jaworska, 1996).

Polityka to walka o zdobycie władzy nad państwem, jej utrzymanie, utrwalenie i powiększanie. Państwo to organizacja o charakterze terytorialnym, obejmującym ludność, obszar lądowy, powietrzny i wodny. Pełna władza nad państwem oznacza możliwość dowolnego kształtowania tej organizacji, m. in. ustroju, a w nim jej celów, zasad oraz wewnętrznej organizacji.

Polityką społeczna zajmuje się przede wszystkim Minister Pracy i Polityki Społecznej, a dotyczy to przede wszystkim spraw zabezpieczenia społecznego. Polityka społeczna nie odpowiada znaczeniu: polityka socjalna, która ma węższe znaczenie jak pierwszy termin i dotyczy tylko części spraw polityki społecznej. Dotyczy jedynie transferów socjalnych (renty, emerytury, zasiłki itp.).

Polityka społeczna a rynek W polityce społecznej konieczne jest korygowanie i uzupełnianie rynku: np. zakaz produkcji, ceny zerowe, transfery zwiększające siłę nabywcza obywateli itp. Podstawą funkcjonowania polityki są obywatele, stąd społeczeństwo w państwie nazywa się społeczeństwem obywatelskim. Przejawem jego istnienia jest dobrowolna, zorganizowana i niezależna od administracji publicznej działalność obywateli, której celem jest działalność nie związana z zyskiem (ekonomicznie rozumiany zysk). Inna nazwa= sektor pozarządowy lub trzeci sektor.

Sektor pozarządowy jest sektorem społecznym, w przeciwieństwie do sektora publicznego (organizacje których właścicielem jest rząd lub samorząd). Innym pojęciem jest sektor rynkowy, organizacje pozarządowe nastawione na zysk). Dobra i usługi mogą mieć wielu producentów i dotyczyć wielu sektorów (np. usługi medyczne). Właścicielem organizacji publicznych jest państwo, a społecznych i rynkowych- prywatna osoba fizyczna lub prawna.

Organizacje pozarządowe zaspokajają wiele potrzeb obywateli, w tym także o charakterze charytatywnym, są też grupą nacisku na władzę polityków. Biorąc pod uwagę ich istotne znaczenie powstają szczególne strategie wzmacniania tego sektora np. poprzez finansowanie przez państwo niektórych ich działań oraz zlecanie niektórych zadań.. Na tym polega tzw. uspołecznienie polityki społecznej.

Zapamiętaj: Polityka społeczna jest rodzajem polityki publicznej i wiąże się z instrumentalnym wykorzystaniem władzy w państwie do osiągnięcia wszechstronnego dobrobytu wszystkich obywateli, z uwzględnieniem nierówności socjalno-ekonomicznych oraz nierówności władzy miedzy grupami obywateli. Polityka społeczna obejmuje głównie sprawy pracy i zatrudnienia, zabezpieczenia społecznego, zdrowia, okwiaty i wychowania, mieszkalnictwa oraz kultury. Polityka socjalna jest rodzajem polityki społecznej w sprawach zabezpieczenia społecznego i transferów socjalnych.

Strategia polityki społecznej obejmuje różne formy korygowania mechanizmu rynkowego, w ramach których stosuje się rozmaite instrumenty wpływu na poziom, jakość i strukturę produkcji, cen i konsumpcji, a także na stosunki pomiędzy obywatelami. Organizacje pozarządowe nie sprawują władzy, a więc trudno zaliczyć je do podmiotów polityki społecznej. Uspołecznienie polityki społecznej oznacza zmniejszenie roli sektora publicznego w produkcji dóbr i usług zaspokajających potrzeby na rzecz sektora organizacji społecznych, a także większy wpływ społeczeństwa obywatelskiego na treść i kształt polityki społecznej.

Badania naukowe nad polityką społeczna prowadzone są w ramach różnych dyscyplin wiedzy: socjologii, ekonomii, prawa, filozofii, demografii itp. Wszystko to ma na celu wpływ na proces rządzenia w sprawach społecznych oraz racjonalna i sprawdzona polityka społeczna. ,,Specjalista polityki społecznej”, to nowy zawód zajmujący się stosowaniem i przekazywaniem wiedzy o polityce społecznej.

Geneza polityki społecznej Nauka o polityce społecznej powstawała od XIX w. w ścisłym związku z ówczesna kwestią robotniczą: wyzyskiem robotników, odrabianiem pańszczyzny na wsi, ponad 14 godziny dzień pracy, pracą dzieci, niskimi zarobkami (zasada: wysokość zarobku robotnika powinna być ustalona na poziomie odtworzenia jego zdolności do pracy na następny dzień). W II połowie XIX w. w Europie zaczęto wprowadzać pierwsze formy ubezpieczenia na wypadek ryzyk. Twórcą nowoczesnej polityki społecznej był pruski kanclerz Otton van Bismarck, który wprowadził ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe oraz renty i emerytury oraz przyczynił się do skrócenia czasu pracy. Tym samym zapoczątkował w Europie właściwą, prowadzoną przez instytucje państwowe ochronę robotników.

W II połowie XIX w. w Europie zaczęto wprowadzać pierwsze formy ubezpieczenia na wypadek ryzyk. Twórcą nowoczesnej polityki społecznej był pruski kanclerz Otton van Bismarck, który wprowadził ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe oraz renty i emerytury oraz przyczynił się do skrócenia czasu pracy. Tym samym zapoczątkował w Europie właściwą, prowadzoną przez instytucje państwowe ochronę robotników.

Wówczas na ziemiach polskich (pod zaborami) panowała bieda, bezrobocie i bezdomność działalność socjalną prowadziły państwa zaborcze. Był wyzysk ekonomiczny robotników i miała miejsce nadmierna umieralność. Rozwój kapitalizmu związany był z nierównościami społecznymi, które marginalizowały ludzi bezdomnych, głodnych, niepełnosprawnych, chorych i bezrobotnych. Dlatego też robotnicy buntowali się (strajki) i zakładali w tym celu związki zawodowe.

Polityka społeczna w Polsce do II wojny światowej Pierwszym autorem piszącym w XX w. szczegółowo o polityce społecznej w Polsce był Stanisław Gąbiński. Rozważał on politykę społeczną jako działalność, która łagodzi i załatwia kwestie socjalne Jej zadaniem jest podejmowanie działań na rzecz minimalizacji kwestii społecznych i zapewnienie ładu społecznego. Rozwój polityki społecznej spowodował konieczność wydania podręcznika pn. Polityka społeczna, którego autorem jest Antoni Szymański – (rektor KUL), reprezentujący katolicki kierunek tej nauki. Autor podkreśla w nim moralny wymiar nierówności socjalnych. Wydano go w 1925 roku.

W okresie międzywojennym m. in. Ludwik Krzywicki, Konstanty Krzeczkowski i Stanisław Rychliński. Są zdania, że polityka społeczna powinna się zajmować badaniem układ stosunków społecznych i rozwarstwieniem społeczeństwa, zachowując niezależność i obiektywizm wobec wszelkich programów i ideologii społecznych. Takie kwestie społeczne jak: ubóstwo, bezrobocie, brak mieszkań, kwestia kobiet itp., to wynik rozwoju kapitalizmu, w którym gospodarka nie uwzględnia potrzeb człowieka. Rozwiązaniem kwestii społecznych jest upodmiotowienie społeczeństwa drogą demokracji, poprzez oddolną inicjatywę, przeciwstawiają się negatywnym skutkom działania państwa.

Stanisław Rychliński jest zdania, że polityka społeczna powinna dawać szereg naukowych wskazówek w zakresie usuwania, łagodzenia kwestii społecznych (poważnych problemów), przeciwdziałania się niesprawiedliwościom i krzywdzie w kapitalizmie oraz wskazywać, jak poprawiać warunki pracy i życia społeczeństwa.

Polityka społeczna w okresie II wojny Światowej Istniejące podczas wojny ugrupowania polityczne poszukiwały odpowiedzi na pytanie o przyczyny klęski wrześniowej, a także formułowały koncepcje rozwiązań kwestii socjalnej po zakończeniu wojny. Wspólna cechą wszystkich organizacji – lewicowych i prawicowych była wola określenia zasad powojennego ładu społeczno-gospodarczego.

Socjaliści postulowali likwidację wielkiej własności rolnej poprzez reformę rolną, uspołecznienie banków i przemysłu, rozwiązanie związków monopolistycznych, zniesienie grup uprzywilejowanych, powszechne i bezpłatne szkolnictwo, służbę zdrowia, prawo do pracy oraz reformę ubezpieczeń społecznych. Państwo ma zapewnić wszystkim pracę, regulować jej czas, dbać o BHP, określić godzinne wynagrodzenia, tanie nowoczesne budownictwo mieszkaniowe oraz sieć tanich placówek gastronomiczno-usługowych (odejście od liberalizmu, planowa gospodarka społeczna).

Narodowcy traktowali naród jako wspólnotę, który powinien dbać o wspólne dobro w oparciu o nową, planową gospodarkę społeczną, równy start dla wszystkich: charakter, zdolności i pracowitość Polaków, co ma doprowadzić do rozwinięcia honoru narodowego.

Chadecy głosili czystość rasy Polaków i sprzeciw wobec mniejszości narodowych. Postulowano, że rozwój kraju i poprawę warunków życia Polaków zapewni: samorząd terytorialny, reforma socjalna, oparta na pracy człowieka, odrzucenie wszelkich przywilejów; równość startu życiowego poprzez likwidację bezrobocia, stworzenie obowiązkowego systemu ubezpieczeń społecznych, reformę ustroju rolnego, likwidację analfabetyzmu, rozbudowę szkolnictwa, wyrównanie warunków życia ludności wiejskiej.

Polityka społeczna w latach stalinizmu W latach nauka o polityce społecznej w Polsce nie rozwijała się; naukowe uprawianie polityki społecznej było faktycznie zakazane. Politykę społeczną traktowano jako podbudowę systemu kapitalistycznego, która utrwala ustrój kapitalistyczny. ,Jedynym podmiotem polityki jest socjalistyczne państwo, które rozwiąże wszelkie kwestie społeczne i spowoduje podniesienie poziomu życia mas pracujących.

Polityka społeczna po 1957 r. do 1989 roku = (socjalizm realny) W okresie realnego socjalizmu działalność państwa polegała na utrwalaniu ustroju socjalistycznego, stąd politykę społeczną wówczas chciano podporządkować temu ustrojowi. Definicje polityki społecznej tego okresu koncentrują się głównie na jej przydatności dla potrzeb ustroju, nie zaś na jej autonomii jako nauki. Ostra cenzura skutecznie blokowała swobodny rozwój tej nauki, nie istniała też wolność badań w naukach społecznych (=krytyki rzeczywistości i wykorzystywanie dorobku myśli zachodniej).

Polityka społeczna po 1989 r. Ekipy rządzące korzystają z doświadczeń polityki społecznej, jednak nie wypracowały jeszcze nowego modelu polityki społecznej, brak jest jasnych jej celów co skutkuje powstawaniem nowych i utrwalaniem starych kwestii społecznych: ubóstwa, bezdomności, marginalizacji osób niepełnosprawnych, bezrobocia, przestępczości, patologii społecznych itp. Okres ten charakteryzuje się nowym prawem socjalnym, spełniającym standardy europejskie.

Transformacja ustrojowa pozwoliła na swobodniejsze prowadzenie badań i wolność krytykowania państwa w jego poczynaniach socjalnych. Ludzie nauki o polityce społecznej mogą wreszcie obiektywnie oceniać działania nazywane przez ich realizatorów jako socjalne. Polityka społeczna to nieustanne, zorganizowane i świadome działanie nakierowane na utrzymanie względnej równowagi między dwiema wartościami: wolnością i równością (Wnuk-Lipiński E.).

Nauka o polityce społecznej ewaluuje w czasie i przestrzeni gdyż zmienia się społeczeństwo i podłoże ekonomiczne (np. dochód na 1 mieszkańca), potrzeby, pojawiają się nowe sytuacje socjalne i nowe kontakty międzynarodowe.

Współczesną polityką społeczną rządzą reguły demokracji, które odrzucają socjalistyczne idee; konfrontuje się ona z ustrojem gospodarki rynkowej. Jest ona sprzężona także z polityką ekonomiczną (ustawa budżetowa co roku określa poziom wydatków socjalnych w ramach finansowych możliwości państwa).

Do nowych podejść w polskiej nauce o polityce społecznej zalicza się koncepcje: dylematów (konieczności podejmowania wyborów pomiędzy wartościami i instrumentami); nowych kwestii społecznych; przedmiotem szczególnego zainteresowania przestały być potrzeby, zaś stały się nierówności i ryzyka socjalne. Analizuje się też nowe kwestie społeczne (bezrobocie, ubóstwo, marginalizacja), jako problemy społeczne o najwyższym stopniu dotkliwości dla społeczeństwa;

modeli polityki społecznej; za konieczne uważa się opracowanie i realizacje właściwego modelu polityki społecznej, który powinien być adekwatny do warunków społecznej gospodarki rynkowej (oparty o minimum socjalne dla jednostki i interwencji w sytuacji zagrożenia (,,interwencjonizm państwa”, głównie o charakterze ekonomicznym). Państwo powinno interweniować gdy jednostka nie jest w stanie sama sobie poradzić;

doktryn; każde działanie socjalne powinno być oparte na jakimś systemie wartości i ,,wielości” polityk społecznych jako konstrukcji ideowych, proponowanych przez poszczególne doktryny polityki społecznej; racjonalizacja polityki społecznej; która ma wykluczać popełnianie błędów lub ich minimalizowanie w działalności socjalnej poprzez plany oparte na celowości, wykonalności, kompletności i długoterminowości. Odbywa się to na drodze obserwacji, ewaluacji, analiz istniejącej rzeczywistości.

Subdyscypliny polityki społecznej, to zbiór naukowo ukształtowanych polityk szczegółowych: Polityka demograficzna (ludnościowa, populacyjna), Zatrudnienia (rynku pracy); Polityka edukacyjna; Polityka (ochrony) zdrowia; Polityka mieszkaniowa; Polityka rodzinna; Gerontologia społeczna.

Fundamenty reformy modelu polityki społecznej: Ścisła korelacja polityki społecznej z polityką gospodarczą; Ekonomiczna racjonalizacja wydatkowania środków na cele socjalne; Decentralizacja – przesunięcie decyzji na dolne szczeble władzy; Pluralizm organizacyjny; Wprowadzenie systemu ubezpieczeń jako sposobu finansowania ochrony socjalnej; Zasada dialogu: związki zawodowe, pracodawcy, rząd.

Główne działania w zakresie kształtowania nowego modelu polityki społecznej: Praca i bezrobocie (nowy model prawa pracy); Pracownicy i ich kwalifikacje; Informacja i pośrednictwo pracy; Formy zatrudnienia i organizacji czasu; Emigracja zarobkowa; Płace i dochody; Szeroko rozumiane zagadnienia ubezpieczeń społecznych;

Potrzeby inwalidów; Bezpieczeństwo socjalne obywateli; Ograniczenie bezrobocia; Dobre i nowoczesne szkolnictwo; Właściwa polityka mieszkaniowa, zdrowotna, oświata i kultura. Coraz powszechniejszym staje się przejmowanie w kręgach cywilizacji europejskiej przez państwo lub inne społeczności terytorialne / samorząd, sektor pozarządowy, Kościół itp. wolontariat / szerszego zakresu zadań w dziedzinie udzielania pomocy w trudnych sytuacjach życiowych obywateli: zagrożenia zdrowia, zagrożenie starością, zagrożenie trwałą niesprawnością, bezrobociem, wykluczeniem społecznym. Chodzi to o zmniejszeniu ryzyka wystąpienia zagrożeń i kompensowaniu ich następstw.

W polityce społecznej ważną rolę przywiązuje się do bezpieczeństwa obywateli. Celem zabezpieczenia społecznego jest oczywiście konieczność zagwarantowania bezpieczeństwa socjalnego celem zmniejszenia ryzyka wystąpienia zagrożeń i kompensowaniu ich następstw. Zabezpieczenie obejmuje różnego rodzaju ubezpieczenia społeczne, świadczenia o charakterze zaopatrzeniowym, pomoc społeczną, ochronę zdrowia czy rehabilitację inwalidów. Związki polityki społecznej z innymi naukami: Ekonomia, która zajmuje się wytwarzaniem dochodu narodowego, zaś polityka społeczna jego podziałem np. poprawa warunków życia grup słabszych, polityka pełnego zatrudnienia, systemy ubezpieczeń społecznych, polityka wzrostu gospodarczego i koszty interwencji państwa.;

Statystyka, która daje możliwość posiadania koniecznych danych statystycznych; Historia, polityka społeczna szuka prawidłowości rozwoju, bada trendy i tendencje, opisuje zaszłości, a także porównuje nowe i stare kwestie socjalne; Etyka; związek ten polega na wartościowaniu rzeczywistości z punktu widzenia jej dystansu od stanów pożądanych. Polityka społeczna badając rzeczywistość społeczną może określać skalę realizacji idei, takich jak sprawiedliwość, równość i wolność.

Demografia, która dostarcza dane o pierwotnym charakterze, które później umożliwiają polityce społecznej planowanie rozwoju infrastruktury społecznej, rynku pracy, czy systemu ubezpieczeń społecznych; Demoskopia, nauka o badaniu nastrojów społecznych; Prawo, kwestie socjalne wymagają zawsze regulacji prawnych; Politologia, zajmująca się polityką i życiem politycznym;

Pedagogika, badająca przyczyny trudności edukacyjnych i różnice w dostępie do kształcenia; Filozofia, pozwala rozszerzyć wyobraźnię społeczną, dostarcza refleksji o przyczynach istnienia zróżnicowań socjalnych, a także uczy wartościować rzeczywistość; Socjologia, która bada zmiany w strukturze społecznej i kierunki prognozowanych zmian; Geografia i psychologia, to jeszcze inne nauki które są wykorzystywane w polityce społecznej. Polityka społeczna współpracując z innymi naukami ma charakter praktyczny, bada sytuacje życiowe i społeczne.

Jak zrozumieć politykę społeczną? Najważniejsze cele polityki społecznej to: kształtowanie odpowiednich na miarę możliwości gospodarczych warunków pracy i bytu ludności. W dzisiejszych czasach każde państwo musi dbać o zaspokajanie potrzeb egzystencjalnych poprzez pracę zarobkową w dobrych i bezpiecznych warunkach. To kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych, dążenie do kształtowania struktur rodziny zapewniającej zastępowalność pokoleń, odpowiedniej struktury wykształcenia ludzkości oraz odpowiedniej struktury zawodowej.

Ponadto: kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich, opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego; poprawa pozycji grup słabszych ekonomicznie i społecznie oraz profilaktyka, organizowanie postępu społecznego, łagodzenie nierówności społecznych, obrona przed niezaspokojeniem elementarnych i rozwojowych potrzeb człowieka.

Warunkiem realizacji powyższych celów jest aktywność ludności w tworzeniu warunków realizacji własnych potrze. Zaspokajanie potrzeb może dokonywać się najskuteczniej w zrównoważonym rozwoju społeczno-gospodarczym, w harmonijnym połączeniu rozwoju ekologicznego, ekonomicznego i społecznego. Polityka społeczna jest nauką o działaniach publicznych i niepublicznych organizacji , na rzecz jednostek i grup zwracających na siebie uwagę ze względu na jakąś słabość socjalną.

Działania socjalne nakierowane są na: wyrównywanie położenia życiowego jednostek i grup ekonomicznie najsłabszych i niezaradnych., do pewnego standardu, uznawanego w danym społeczeństwie za godziwy na minimalnie dopuszczalnym poziomie. To tworzenie równego dostępu do usług, gwarantowanych wszystkimi prawami konstytucyjnymi, asekurację ryzyk życiowych, które mogą dotknąć jednostkę lub grupę społeczną, np. tworzenie funduszy ubezpieczeń.

To: definiowanie (kto jest przedmiotem, a kto podmiotem), określanie celów, środków i sposobów działania, analiza doktryn (koncepcje kształtowania stosunków społecznych w oparciu o przyjęte systemy wartości), poznanie instrumentów (narzędzia i środki którymi oddziałujemy), analiza klasyfikacji na różne działy i grupy, analiza modeli polityki i poznanie stylów realizacji.

warunki życia i stosunki międzyludzkie, podział zasobów, możliwości i szans życiowych, dysproporcje i nierówności społeczne oraz udział ludzi w kształtowaniu życia zbiorowego; sfera pracy i dobrobytu, kultury i umiejętności umożliwiających uczestnictwo w życiu społecznym. Podmioty polityki społecznej: państwo i jego instytucje, organizacje i siły społeczne.

Zasady polityki społecznej = ogólne dyrektywy i normy działania jakimi powinny się kierować podmioty polityki społecznej. Zasada przezorności, to bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale powinno wynikać z odpowiedzialności człowieka za przyszłość swoją i rodziny, zdolności do rezygnacji z części bieżących korzyści na rzecz zaspokajania przyszłych potrzeb i prowadzenia takiego trybu życia, który minimalizuje występowanie zagrożeń.

Zasada pomocniczości, która przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi, zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych (w ramach niewielkich nieformalnych grup). Zasada solidarności społecznej; przenoszenie konsekwencji z jednostek na społeczeństwo. Solidaryzm społeczny oznacza wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych grup, jednostek, środowisk.

Zasada partycypacji to taka organizacja życia społecznego, by poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, zaś poszczególne mogły zajmować równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie (do bycia członkiem grup, do aktywnego działania). Zasada samorządności, która realizowana jest poprzez taka organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania i realizowania interesów.

Zasada wielosektorowości, polegająca na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które wspólnie dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Zasada dobra wspólnego, która przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam gdzie interesy te są sprzeczne.

Uwarunkowania polityki społecznej Uwarunkowania w kształtowaniu modelu polityki społecznej są ,,swoistymi koniecznościami”, które wyznaczają realia działania polityki społecznej, ograniczają jej cele i strategie, np. ograniczoność zasobów, stad konieczność ich poznania. Uwarunkowania polityki społecznej są wewnętrzne ( wynikają ze stosunków w państwie) i zewnętrzne.

Uwarunkowania wewnętrzne: ustrojowo-polityczne; np. ranga polityki społecznej, zasady demokracji parlamentarnej, samorządności lokalnej i społecznej gospodarki rynkowej, to stopień decentralizacji państwa, stan instytucji demokratycznych, relacje miedzy polityką społeczną a gospodarczą, skuteczność władzy państwowej; materialne (ekonomiczne), sytuacja na rynku pracy, poziom rozwoju gospodarczego, infrastruktura społeczna, sytuacja mieszkaniowa, stopa wzrostu gospodarczego itp.;

uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim. Wymienić tu można: starzenie się społeczeństwa, kapitał społeczny, słabość postaw obywatelskich, aktywność społeczna, poziom wydatków publicznych; uwarunkowania związane z zastanym modelem polityki społecznej: to reagowanie na skutki reform gospodarczych, to zdominowanie tempa i zakresu przekształceń przez najsilniejsze grupy społeczne czy polityczne, to konieczność podnoszenia wydatków publicznych.

Uwarunkowania zewnętrzne: np. procesy żywiołowe, przynależność do organizacji międzynarodowych, otwieranie się europejskich rynków na pracowników. Na kształt modelu polityki społecznej w przyszłości będą miały największy wpływ innowacyjność w gospodarce oraz opór grup marginalizowanych, niezdolnych do poprawy swojej sytuacji .

Wartości i zasady polityki społecznej Wartość= to, co się ceni. Jest to cecha dóbr, idei, instrukcji, świata, przyrody. Wartości cenione przez naród= kultura narodowa. Nauka o wartościach = aksjologia. Wartości w polityce społecznej pełnią funkcje drogowskazu. Dlatego też trzeba poznać jakie wartości są dla społeczeństwa czy jednostki najważniejsze: wolność, prawa człowieka, prawo do stanowienia rodziny, dłuższe życie, wiara religijna, więzy wspólnotowe, konsumpcja, wolny czas, patriotyzm, sukces, bezpieczeństwo, ochrona przyrody, ciekawa praca, satysfakcja życiowa.

Państwo nie może być neutralnie aksjologicznie; kształtując odpowiedni model polityki społecznej należy uwzględniać przede wszystkim te wartości, które akceptuje największą liczbę obywateli. Powinny też te wartości byś ujmowane w programach partii politycznych, w fazie konstruowania koalicji, stanowić wizje ideologiczne. Państwo powinno dbać o organizowanie postępu społecznego, co należy rozumieć jako woli służenia pewnym wartościom.

To syntetyczne ujecie akceptowanych systemów wartości; ciąg pozytywnych zmian społecznych; dzięki niemu przybywa zrealizowanych wartości Kanon wartości i zasad zapisanych w różnych dokumentach międzynarodowych, to prawa i swobody obywatelskie. Do nich zalicza się także prawa socjalne, ujęte w Europejskiej Karcie Socjalnej (ratyfikowana w Polsce w 1997 r.).

Style i instrumenty polityki społecznej Ile dóbr wytworzy gospodarka narodowa, takie będzie wykształcenie i zdrowie społeczeństwa, formy i jakość opieki nad dziećmi i inwalidami, kondycja rodzin, możliwość obrony przed zagrożeniami, stan dobrobytu obywateli itp. Dążąc do wysokiej skuteczności naszej pracy należy wybrać stosowny styl polityki społecznej: Styl wyzywający, wyzwalający wolność jednostce w działaniu; Styl opiekuńczy, przy braku umiejętności i możliwości; Styl bodźcowy, przy stosowaniu nagród; Styl rygorystyczny, stosowanie presji, ostrych sankcji.

Instrumenty polityki społecznej; każda decyzja w polityce społecznej jest wielowymiarowa, z wykorzystaniem takich instrumentów, jak: 1. Instrumenty ekonomiczne; (polityka cenowa, podatki, dotacje, świadczenia socjalne). Zaliczyć tu można m. in. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; Fundusz Pracy; Fundusz Ubezpieczeń Społecznych; Fundusz Rezerwy Demograficznej; Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; Fundusz Alimentacyjny; Państwowy Fundusz Kombatantów; Krajowy Fundusz Mieszkaniowy.

2. Obiekty infrastruktury: szpitale, koleje, drogi, szkoły…); 3. Instrumenty prawne; 4.Instrumenty informacyjne (szkoła, środki masowego przekazu, poradnictwo indywidualne); 5.Instrumenty kadrowe (parlamentarzyści, samorządowcy, związkowcy, zawodowi pracownicy służb społecznych, nauczyciele, lekarze ….); 6.Gospodarka czasem;

Instrumenty kształtowania przestrzeni: obiekty i infrastruktura materialna służąca zaspokajaniu potrzeb społecznych, np. szkoły, szpitale, osiedla mieszkaniowe; udogodnienia dla niepełnosprawnych, świetlice, przedszkola.

Sektory i podmioty w polityce społecznej: Sektor publiczny: administracja państwowa i samorządowa; nieprywatna własność majątku: nieruchomości, bogactw naturalnych, lasów, wód, dróg. W wymiarze finansowym, to gromadzenie dochodów publicznych, które przeznaczają na utrzymanie administracji, obrony narodowej, bezpieczeństwa wewnętrznego, edukacji, ochrony zdrowia, pomoc społeczna itp. i na przedsięwzięcia gospodarcze: komunikacja, dostawa energii.

W państwie opiekuńczym uwagę zawraca się na rozwiązywanie problemów społecznych i zapewnienie różnych dóbr. Sektor prywatny: własność prywatna: środki produkcji dobra konsumpcyjne. Ma w nim miejsce samofinansowanie, autonomia, gromadzenie kapitału na zasadzie dobrowolności. Sektor pozarządowy (non profit, trzeci sektor); podmioty niezależne od władz publicznych, nie nastawione na zysk, najczęściej są to stowarzyszenia i fundacje.

To organizacje woluntarystyczne, zajmujące się ochrona zdrowia, kulturą, pomocą społeczną, rozwojem lokalnym. Najważniejsze z nich, to tzw. ,,organizacje pożytku publicznego”, korzystające z odpisu dochodu w wysokości 1%. Są one wyrazem rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, i służą do przebudowy modelu państwa resortowo-korporacyjnego na model samorządowo-obywatelski, opartego na rozwijaniu się pomiędzy nimi partnerstwa. Dzięki temu są zaspokajane problemy charakterystyczne dla regionów i środowisk lokalnych.

Krajowe podmioty polityki społecznej : podmioty ustawodawcze (Sejm i Senat); podmioty wykonawcze: Prezydent RP, administracja centralna: Rada Ministrów, Prezes rady Ministrów, ministrowie. To także zabezpieczenia społeczne: ZUS i KRUS. Wymienić tu należy także m. in. szkolnictwo wyższe. Organizacje administracji terenowej: wojewoda, samorząd terytorialny. Podmioty sądownicze: Sąd i Trybunały: Konstytucyjny i Trybunał Stanu. Podmioty kontrolne: Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw dziecka, Państwowa Inspekcja Pracy, państwowa Inspekcja Sanitarna.

W polityce społecznej ważna role odgrywa diagnoza społeczna; to wszelkie badania, w których się zbiera informacje dotyczące życia społeczeństwa, porządkuje je i interpretuje jak jest, jak powinno być i jak to zmienić, by było lepiej? Podstawowym przedmiotem badań w polityce społecznej są potrzeby, ich rodzaje i stan zaspokojenia. Ponadto: stosunki społeczne: (np. miedzy pracodawcami i pracownikami, miedzy obywatelami a państwem, biednymi a bogatymi).

Potrzeba to stan napięcia lub odczucie braku wynikające z biologicznej i psychicznej struktury organizmu. Źródłem potrzeb jest jednostka i społeczeństwo; Potrzeby można uporządkować hierarchicznie pod względem ważności: potrzeby bytowe i potrzeby rozwoju (A. Maslow); Potrzeby zmieniają się w ciągu życia; Niektóre z nich można mierzyć za pomocą pewnych wskaźników dotyczących np. poziomu ich zaspokajania; są zatem przedmiotem badań. Środki do zaspokajania potrzeb: finansowe, rzeczowe, w postaci usług. W badaniach stosuje się wiele metod i technik badawczych: wywiad środowiskowy, obserwacja, analiza dokumentów, lustracja społeczna.

Modele polityki społecznej Modelowanie – uznana metoda poznania, polegająca na konstrukcjach modeli adekwatnych wobec opisywanej rzeczywistości Modelowanie w przypadku polityki społecznej powinno polegać nie tyle na dążeniu do coraz dokładniejszego odwzorowania stanu obecnego lub przyszłego, ile na dążeniu do wyeksponowania najistotniejszych założeń i charakterystyk modelowych.

Polityków społecznych interesuje głownie jak w państwie wysoki jest Produkt Krajowy Brutto (dochód= PKB) i jak wysoki jest w nim udział wydatków socjalnych. Na tej postawie relacji między polityką społeczna a polityką gospodarczą Titmus wyróżnia trzy modele polityki społecznej: Model marginalny – wg tego modelu właściwym celem państwa jest nauczenie ludzi jak sobie radzić bez państwa. Uznaje się tutaj dwa naturalne kanały właściwego zaspokojenia potrzeb indywidualnych: rynek i rodzina;

Model motywacyjny =służebny, wydajnościowy. Zakłada priorytet zasług i wydajności pracy w zaspokajaniu potrzeb. Im większa motywacja im większa wydajność pracy tym większe zaspokojenie jednostki poprzez wyższe wynagrodzenie itd.;

Model instytucjonalno-redystrybucyjny – polityka społeczna jest integralną instytucją w ramach współczesnych społeczeństw i gwarantuje się tutaj powszechny dostęp do świadczeń i usług na podstawie kryterium potrzeb. W modelu tym dużą role odgrywają świadczenia zaopatrzeniowe, co ma wyrównywać poziom życia wszystkich obywateli.

Modele polityki społecznej wg Espringa – Andersa Model liberalny – dominują tutaj skromne transfery i minimalne programy ubezpieczeń społecznych. Działa zasada aby świadczenia społeczne nie zastępowały pracy. Opiera się on na założeniu wolnego rynku (usługi kupuje się a nie dostaje). Uznaje się, że kwestie społeczne wynikają z przyczyn natury jednostkowej. (Model liberalny decydujące znaczenie w zaspokajaniu potrzeb ma wolny rynek, skromne transfery i umiarkowane programy socjalne mają prowadzić do łagodzenia biedy; jednostka jest odpowiedzialna sama za siebie; świadczenia społeczne nie powinny zastępować pracy);

Model konserwatywno-korporacyjny – przywiązuje się tutaj dużą wagę do tradycyjnych wartości rodzinnych i uważa się, że to rodzina a nie podmioty publiczne powinny wykonywać zadania w zakresie polityki społecznej (opieka nad dziećmi). Dochody rodzin powinny być właściwe, a polityka podatkowa - prorodzinna.

(Model konserwatywny zakłada, że potrzeby społeczne powinny być zaspokajane zgodnie z efektami pracy, zgodnie z zasługami i stażem pracy, wysokość świadczeń społecznych zależy od statusu danej osoby (np. emerytury); programy socjalne stanowią jedynie dodatek do gospodarki i gwarantują zaspokojenie potrzeb na poziomie minimum wszystkim obywatelom. Programy socjalne realizowane są głównie poprzez organizacje pozarządowe; instytucje publiczne nie powinny zstępować rodziny ale tę rodzinę wspierać);

Model socjaldemokratyczny – występuje w krajach w których przyjmuje się powszechne i bezwarunkowe prawa socjalne nie tylko ludziom z niższych warstw dochodowych, ale także ludziom z warstw dobrze sytuowanych o stosunkowo wysokich dochodach, w tym także klasie średniej. Socjaldemokraci budują państwo dobrobytu, które gwarantuje równe prawo wszystkim do wysokiego standardu życia. Obowiązkiem państwa jest sprawiedliwe zabrać i sprawiedliwie podzielić poprzez system podatkowy, mamy do czynienia z redystrybucją dochodów. Uważa się ze źródłem problemów socjalnych są niewłaściwe rozwiązania w sferze społecznej i gospodarczej czyli winę za powstanie kwestii socjalnej ponosi społeczeństwo.

(model socjalny zakłada: troska o pełne zatrudnienie, wysoki poziom usług socjalnych i godziwe zabezpieczenie społeczne; powszechny i zasadniczo bezpłatny system ochrony zdrowia, oświaty oraz dostęp do emerytur, rent, zasiłków; za bezpieczeństwo socjalne odpowiedzialne jest państwo, gdyż ani rodzina ani wolny rynek nie gwarantują zaspokojenia potrzeb na odpowiednim poziomie; równe prawa dla wszystkich członków społeczeństwa do godnego życia opartego na wysokim standardzie)...

Uwaga: nie ma jednego, powszechnie akceptowanego modelu polityki społecznej; na ogół punktem odniesienia jest model wg Espringa – Andersa, wzbogacając go w dodatkowe elementy. Najwięcej cech modelu konserwatywnego posiada polityka społeczna realizowana w Austrii, Belgii, Francji, Niemczech. Cechy modelu liberalnego najsilniej występują w Wielkiej Brytanii oraz częściowo w takich we Francji Holandii, Niemczech, Danii i Włoszech. Typowym przykładem państwa socjalnego jest Szwecja, Dania, Finlandia, Holandia.

Państwo opiekuńcze = państwo dobrobytu na przykładzie Szwecji. Dzięki zamożności państwa polityka społeczna w Szwecji integralną instytucją, gwarantującą obywatelom powszechny dostęp do świadczeń i usług na podstawie kryterium potrzeb, a nie zamożności. W modelu tym główną rolę odgrywają świadczenia zaopatrzeniowe, co ma wyrównywać poziom życia wszystkich obywateli; brak jest zatem miejsca na pomoc społeczną w polskim pojęciu, udzielanej ludziom biednym, czyli opartym na stopniu pauperyzacji jednostki lub rodziny. Świadczenia powszechne są publiczne i powszechnie dostępne np. zasiłki rodzinne (niezależnie od dochodów), szeroki jest system zapomóg, a służba zdrowia powszechnie dostępna, ale i świadcząca usługi o szerokim zakresie, a są one na wysokim poziomie. Szwedzka polityka społeczna rozwijała się niezależnie od wysokości dochodu jednostki bądź rodziny. Świadczenia powszechne są publiczne i powszechnie dostępne np. zasiłki rodzinne (niezależnie od dochodów), służba zdrowia powszechnie dostępna, ale i świadcząca usługi o szerokim zakresie i wysokim poziomie. Takie zaopatrzenie ludności eliminuje pomoc społeczną, opartą na badaniu dochodu przed jej udzieleniem.

Teoria kwestii i problemów społecznych KWESTIA SPOŁECZNA = stan/proces społeczny blokujący w szerokiej skali zaspokajanie podstawowych potrzeb ludzkich, konkretny problem społeczny o szczególnie dotkliwym wpływie na życie i współdziałanie członków danej zbiorowości. Kwestie społeczne - ich charakter, zasięg, nasilenie wynikają przede wszystkim ze sposobu urządzenia społeczeństwa: układu stosunków między składającymi się na nie grupami ludności, zasad gospodarowania i podziału dóbr, hierarchii wartości i interesów, które ukierunkowują główne nurty życia publicznego.

Źródła kwestii społecznych tkwią wewnątrz społeczeństwa, w zasadach i mechanizmach życia generujących deprywację szerokich rzesz ludzkich. Kwestie społeczne należą do ogólniejszej klasy problemów społecznych i charakteryzują się wysokim natężeniem dolegliwości dla organizmów żywych, potencjału kulturowego i spójności społeczeństwa.

Kwestia społeczna: To proces społeczny który blokuje w szerokiej skali zaspokojenie podstawowych potrzeb ludzkich; To konkretny problem społeczny o szczególnie dotkliwym wpływie na życie współdziałanie członków danej zbiorowości. Źródła kwestii społecznych tkwią wewnątrz społeczeństwa w takich zasadach i mechanizmach życia społecznego, podział dóbr, hierarchia wartości, stosunków między jenotami; powodują one deprywację (niezaspokojenie potrzeb podstawowych, szerokich rzesz ludzkich;

Kwestie społeczne nie odnoszą się do jednostek ale do całych grup społecznych, całego społeczeństwa.; Słowo ,,kwestia społeczna’ oznacza zagadnienie do rozwiązania a nie naturalny porządek rzeczy; Kwestie są zazwyczaj długotrwale i uporczywe: bezrobocie, bieda, patologie społeczne itp., stąd nie są one powszechnie akceptowane. Wymiary kwestii społecznej: lokalny, krajowy i globalny.

Prawa socjalne stanowią podstawę współczesnej polityki społecznej. Prawa socjalne to zbiór wolności i uprawnień każdego człowieka w dziedzinie polityki społecznej. Prawa socjalne razem z prawami obywatelskimi, politycznymi, kulturalnymi i ekonomicznymi stanowią zbiór praw człowieka. Obowiązki państwa w zakresie praw socjalnych: poszanowanie czyli powstrzymanie się od wszelkich działań, które mogłyby przeszkadzać w pełnym korzystaniu z tych praz przez każdego członka społeczeństwa w tym: więźniów, emigrantów, mniejszości narodowych, ochrona, skuteczne używanie środków powstrzymujących naruszanie tych praw realizacji, podjęcie działań prawnych, administracyjnych, budżetowych, sądowych, promocyjnych i innych niezbędnych do zapewnienia ich realizacji.

W konstytucji polskiej z 1997 r. znajduje się katalog praw socjalnych. Wiele zapisów w konstytucji ma swój odpowiednik w doktrynie socjalnej Kościoła Katolickiego. Zapisy praw socjalnych w konstytucji: godność osoby ludzkiej ma byś spełniona poprzez respektowanie sprawiedliwości społecznej i poprzez działalność samorządów terytorialnych decydujących o jakości życia społecznego.

Funkcje doktryn polityki społecznej Doktryny stanowią ideowe propozycje porządkowania i zmieniania rzeczywistości. doktryny objaśniając tę rzeczywistość, wprowadzają ład w istniejący chaos społeczny oraz regulują stosunki wewnątrz ludzkich zbiorowości. Doktryny wyznaczają celowość działań, konstruuje program poprawy istniejącej rzeczywistości wpływa na rozwój społeczny. Treścią doktryn w latach 90-tych była skuteczność rozwiązań socjalnych jednostki, obecna ich treść dotyczy bardziej wartości humanistycznych. To: wolność, sprawiedliwość, równość, godność, wspólne dobro, samorządność, interes, podmiotowość, solidarność.

Istnieje wiele doktryn w polityce społecznej: LIBERALIZM; doktryna charakterystyczna dla ustroju kapitalistycznego, która opiera się na takich zasadach jak: wolności jednostki, własności prywatnej, bogacenia się, elastyczności ról życiowych, maksimum zysku przy minimalnych nakładach. Zgodnie z teorią liberalizmu każdy obywatel ma prawo prowadzić taką działalność gospodarczą, jaka jest mu wygodna, a jedynym ograniczeniem mogą być tylko poszczególne ustawy. Liberalizm stanowił doktrynę silnie indywidualistyczną. Dobro jednostki wysuwa się tu na pierwszy plan. Interes społeczeństwa wynika natomiast z interesu poszczególnych jednostek i odpowiada on interesowi większości.

Charakterystyczna jest tu teoria „państwa stróża nocnego”, ingerującego wyłącznie wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba. Państwo to opiekun własności prywatnej. Państwo ma stać na straży przestrzegania reguł uczciwej gry. Ani państwo ani społeczeństwo nie może ograniczać uprawnień indywidualnych jednostki; interes jednostki jest wartością elementarną. Teoria „niewidzialnej ręki rynku”. Liberalizm jest gloryfikacją egoizmu: w myśl tej doktryny wszelka protekcja ubóstwa jest hodowaniem nędzy, wszelkie ograniczenia w rozdziale dochodu, które są wprowadzane na korzyść ubogich lub słabszych ekonomicznie zmniejszają rentowność produkcji i ogólną sumę czystego dochodu przewidywanego do podziału.

W posumowaniu: 4 zasady liberalizmu: wolność jednostki; własność prywatna; bogacenie się; elastyczność ról życiowych. Doktryna liberalna stwierdza że człowiek kieruje się maksymalizacją zysków i minimalizacją strat. Najlepszą moralnie jest ta działalność, która zmierza do maksimum zadowolenia jak największej liczby jednostek. Rola państwa. Państwo powinno być opiekunem własności prywatnej, powinno dbać o przestrzeganie w życiu społecznym i gospodarczym reguł uczciwej gry. Dobro jednostki uznaje się za wartość pierwszoplanową. Interes społeczeństwa wynika z interesu poszczególnych jednostek.. Ekonomiczna przewaga jednych nad drugimi staje się warunkiem dobrobytu dla wszystkich. Np. że wiedza, którą rozwijają i zdobywają nieliczni później staje się dostępna dla wszystkich. Równość ma negatywne skutki. Państwowa redystrybucja dochodów oznacza zabieranie jednym a dawanie w majestacie prawa drugim a to hamuje rozwój gospodarczy i postęp. Kategoria sprawiedliwości: wszyscy maja zagwarantowane takie same prawa; nierówności wtedy są sprawiedliwe kiedy wszyscy mają równy dostęp do władzy, do stanowisk, wykształcenia, możliwość realizowania przez jednostki własnego planu życiowego.

Doktryna socjalizmu, która gloryfikuje równość jednostek. Człowiek jest ofiarą nierówności społecznych, które są skutkiem wyzysku pracodawców (warstw uprzywilejowanych.

DOKTRYNA SOCJALNA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO
Na doktrynę społeczną Kościoła Katolickiego składają się dokumenty Kościoła, pisma oraz wypowiedzi papieży. Powstała ona formalnie w 1891 r., aczkolwiek w praktyce istniała ona jednak od samego istnienia Kościoła. Za prekursora społecznej doktryny Kościoła uznaje się bp Wilhelma von Kutlera z Moguncji, który zajmował się niesieniem pomocy robotnikom i ich rodzinom. Głosił on postulaty dotyczące pozycji robotników, zakaz pracy dzieci do lat 14 poza domem, zakaz pracy w trudnych warunkach dla kobiet ciężarnych oraz młodych mężatek, zakazu pracy w niedzielę i święta, likwidacja zakładów pracy szkodliwych dla zdrowia pracowników, powołanie inspekcji pracy i legalizacja robotniczych związków zawodowych oraz ograniczenie czasu pracy do 12 godzin..

Jako sprzeciw wobec myśli liberalnej powstała Encyklika „Rerum nowarum” („O kwestii robotniczej”), która powstała w 1891 r. a jej twórcą jest papież Leon XIII. Dokument ten był przełomowym dokumentem w historii Kościoła.

Główne tezy zawarte w Rerum Nowarum: Twierdzenie, iż socjalizm to rozwiązanie fałszywe; Własność prywatna jest celem pracy – jest niezbędna do rozwoju człowieka; Praca dla dobra wspólnego; Konieczna jest interwencja państwa przy jawnych nadużyciach; Konieczna jest ochrona własności prywatnej; Konieczność ochrony pracy kobiet i dzieci; Idea samopomocy; Popierano związki zawodowe; Poruszono zagadnienie „słusznej płacy”.

Teoria „słusznej płacy”: przy określaniu wysokości płacy trzeba uwzględniać także stan przedsiębiorstwa i prawa jego właściciela. Niesłusznym byłoby żądanie tak nadmiernych płac, żeby ich przedsiębiorstwo nie mogło dać bez popadnięcia w ruinę i - co za tym idzie - bez klęski dla samych robotników. Nie zachodzi jednak słuszna przyczyna zmniejszania płacy robotniczej, gdy przedsiębiorstwo mniejsze daje zyski z powodu lenistwa, braku inicjatywy lub swego technicznego i gospodarczego zacofania.

Jeśli jednak przedsiębiorstwo nie ma tyle dochodów, ile potrzeba na wypłacanie słusznej płacy, a to dlatego, że się ugina pod naciskiem niesprawiedliwych ciężarów, lub dlatego, że swoje wyroby sprzedawać musi poniżej sprawiedliwej ceny, wówczas sprawcy tych trudności przedsiębiorstwa winni są zbrodni o pomstę do nieba wołającej; sprawiedliwej bowiem płacy pozbawiają robotników, którzy skutkiem tego muszą przyjmować płacę nie odpowiadającą normom sprawiedliwości. (Pius XI)

Tak zaś należy te dobra wymierzać, by człowiekowi wystarczyły nie tylko na zaspokojenie konieczności życiowych i potrzeb pewnej godności, ale także by mu pozwoliły wznieść się na wyższy stopień dobrobytu i kultury, który - pod warunkiem roztropnego korzystania z nich - nie będzie przeszkadzał cnocie, ale ją owszem ułatwi. (Leon XIII)

Encyklika Piusa XI – Quadragesimo anno – 1931 r. Tłem dla powstania tej encykliki jest występujący wówczas kryzys gospodarczy. Papież Pius XI krytykuje w tej encyklice doktrynę socjalizmu oraz liberalizmu i podejmuje się również krytyki życia moralnego i gospodarczego; te dwie sfery są według niego połączone. Podejmowane jest również zagadnienie dobra wspólnego. Papież podkreśla również zagadnienie własności i opisania relacji praca-kapitał. W encyklice tej podejmowane jest również zagadnienie słusznej płacy. Z tej encykliki wywodzi się zasada pomocniczości (subsydiarności.).

Sformułował ją papież Jan XXIII, jej założenia opierają się na 3 filarach: Widzieć – badać określony problem społeczny, jego podłoże i przyczyny; Ocenić – określić w świetle zasad głoszonych przez Kościół; Działać – znaleźć najlepsze rozwiązanie.

Encyklika Jana XXIII Mater et magistra – 1961 r. Papież postuluje w niej pierwszeństwo inicjatywy prywatnej w życiu gospodarczym. Zachęca do podejmowania działań na rzecz dobra wspólnego. Podkreśla ważność pełnego zatrudnienia oraz odpowiednich płac i sprzeciwia się praktykom monopolistycznym. W encyklice tej papież podkreśla znaczenia „humanizacji” ustroju przedsiębiorstw. Istotne jest według Jana XXIII upowszechnienie i udział pracowników w zarządzaniu.

Encyklika papieża Jana XXIII Pacem in terris – 1963 r. Według papieża punktem wyjścia dla ideału porządku na Ziemi jest pokój oraz poszanowanie praw człowieka. Papież podkreśla poszanowanie następujących praw: prawa do życia, do prawdy , do rodziny, prawa do godziwych warunków pracy i do swobody działalności gospodarczej. Ponadto: prawa do zrzeszania się i prawa do emigracji. Według papieża każdemu z tych praw odpowiadają obowiązki oparte na odpowiedzialności, prawdzie i wolności. Jan XXIII porusza w tej encyklice również tematy: dobra wspólnego, zadań władzy publicznej i obowiązków wobec mniejszości narodowych.

Podczas II Soboru Watykańskiego uchwalono Konstytucję Duszpasterską o Kościele w Świecie Powszechnym „Gaudium et spes”. Dokument ten konkretyzuje naukę poprzedników i aktualizuje ją. Zawarty jest tu także postulat podejmowania dialogu ze wszystkimi ludźmi. Konstytucja ta wskazuje na potrzebę usunięcia różnic społeczno-gospodarczych w świecie w celu wprowadzenia sprawiedliwości i godności człowieka.

Jan Paweł II nazywany był papieżem praw człowieka i osoby ludzkiej. Encyklika papieża Pawła VI – Populorum progressio – 1967 r. Według papieża kwestią społeczną w wymiarze światowym jest nierównomierny rozwój. Papież akcentuje takie problemy jak ubóstwo, głód, przeludnienie miast, a także niedorozwój społeczeństw. Według papieża rozwój jest nowym imieniem pokoju. Rozwój oznacza przejście od warunków życia mniej godnych do godnych człowieka. Papież popiera międzynarodowy interwencjonizm socjalny na rzecz walki z nędzą w krajach niedorozwiniętych.

Encyklika Jana Pawła II Redemptor hominis – 1979 r.; Encyklika ta stanowiła swoiste expose Jana Pawła II. Główną myślą tej encykliki jest teza, iż człowiek jest drogą Kościoła; Encyklika JP II – Laborem exercens (O pracy ludzkiej) – 1981 r. Powstała w 90-tą rocznicę Rerum novarum. Fundamentalną tezą tej encykliki jest twierdzenie, iż praca ludzka to klucz do rozwiązywania wszystkich kwestii społecznych. Papież analizuje pojęcie pracy w dwóch wymiarach – podmiotowym i przedmiotowym.:

Dwa wymiary pracy według Jana Pawła II: Praca w wymiarze podmiotowym – podmiotem pracy jest człowiek: jako osoba jest tedy człowiek podmiotem pracy. Jako osoba pracuje, wykonuje różne czynności przynależące do procesu pracy, a wszystkie one, bez względu na ich charakter, mają służyć urzeczywistnianiu się jego człowieczeństwa, spełnianiu osobowego powołania, które jest mu właściwe z racji samegoż człowieczeństwa.

Praca w wymiarze przedmiotowym – praca stanowi technikę „panowania nad ziemią”: Wielorakość procesu „panowania nad ziemią” rzuca światło na pracę ludzką, skoro panowanie człowieka nad ziemią dokonuje się w niej i poprzez nią. W ten sposób wyłania się znaczenie pracy w sensie przedmiotowym, co znajduje wyraz w kolejnych epokach kultury i cywilizacji. Człowiek panuje nad ziemią już poprzez to, także oswaja i hoduje zwierzęta, czerpiąc z tego dla siebie konieczne pożywienie i odzienie, a także przez to, że może wydobywać z ziemi i morza różne bogactwa naturalne.

Daleko bardziej jednak człowiek „panuje nad ziemią”, gdy zaczyna tę ziemię uprawiać, a z kolei jej płody przetwarza, przystosowując je do swego Użytku. W ten sposób rolnictwo stanowi wciąż podstawową dziedzinę życia gospodarczego i przez pracę ludzką nieodzowny składnik produkcji. Przemysł z kolei będzie polegał zawsze na odpowiednim zespoleniu bogactw ziemi — czy to żywych zasobów natury, czy produktów rolnych, czy też bogactw mineralnych lub chemicznych — z pracą człowieka, zarówno fizyczną, jak i intelektualną. To samo odnosi się w pewnym sensie także do dziedziny tak zwanych usług, jak niemniej do badań teoretycznych lub stosowanych.

W encyklice Laborem exercens papież stwierdza, że w istniejącym systemie pracy jest zagrożenie dla wartości, ponieważ człowiek jest traktowany na równi z towarem. Jest anonimową siłą roboczą;’. W odpowiedzi na taki stan papież stwierdza, że nie można w taki sposób traktować człowieka, bo ma on swoją godność i prawa. Według papieża sprawiedliwy ustrój pracy, to taki ustrój, gdzie pracowników dopuszcza się do podziału zysków i partycypacji w zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Papież promuje ideę społecznej gospodarki rynkowej. Jan Paweł II twierdzi w UE prawo do pracy nie jest tożsame z prawem do zatrudnienia. Każde państwo jest społecznie odpowiedzialne za losy ludzi i ma podejmować działania w zakresie polityki zatrudnienia. Państwo jest też odpowiedzialne za walkę z bezrobociem.

Bezrobocie jest według papieża „złem” w aspekcie osobowym, gospodarczym i kulturowym. Jan Paweł II podkreśla podmiotowe znaczenie związków zawodowych, które winny w sposób pokojowy dążyć do wdrażania swoich postulatów. Polityka według papieża powinna być roztropną troską o dobro wspólne. Wydarzenia mające miejsce w latach 1980/81 w Polsce miały wpływ na napisanie przez papieża tej encykliki.

Encyklika Jana Pawła II – Solicitudo rei socjalis – 1987 r., została wydana z okazji 20-lecia ukazania się innej encykliki – Populorum progressio. W świetle Solicitudo rei socjalis niepokojącym zjawiskiem współczesnego świata jest nierówny rozwój w skali międzynarodowej. Do niekorzystnych zjawisk występujących w społeczeństwie papież zalicza m.in.: kryzys gospodarczy, wzrost bezrobocia, zadłużenie międzynarodowe poszczególnych państw, wyścig zbrojeń pomiędzy państwami, handel bronią.

Encyklika Solicitudo rei socjalis negatywnie ustosunkowuje się do konsumpcyjnego stylu życia – pojawia się krytyka konsumpcji i nadmiernej rozporządzalności dobrami materialnymi na korzyść niektórych grup społecznych. Według papieża konsumpcja to kult posiadanych rzeczy. Rozwój należy postrzegać w wymiarze ekonomicznym, ale i w wymiarze duchowym. Rozwój to poszanowanie i realizacja praw człowieka – fundamentalną rolę odgrywa tu zasada solidarności. Encyklika ta sugeruje konieczność prowadzenia międzynarodowej polityki społecznej, w której najważniejsza jest realizacja praw osoby ludzkiej.

Encyklika Jana Pawła II – Centesimus annus – 1991 r., która powstała w 100 rocznicę wydania Rerum Nowarom. Papież stwierdza w niej, że przyczyną upadku socjalizmu była błędna koncepcja osoby ludzkiej; w koncepcji tej następowało uprzedmiotowienie człowieka. Według papieża jest to błąd antropologiczny.

W 1989 r. ludzie (szczególnie w Polsce) upomnieli się o swoje prawa wobec socjalizmu – o wolność i własność prywatną. Papież wskazuje na brak wiedzy i kwalifikacji ludności 3-go świata. Papież postuluje budowę nowego modelu społecznego, gdzie najważniejsza jest wolność pracy, uczestnictwo i przedsiębiorczość. Budowa nowego modelu społecznego może jednak nastąpić we współpracy międzynarodowej poszczególnych państw, a także pomoc państw bogatych dla biednych.

W powyższej encyklice papież domaga się demokracji i poszanowania we wszystkich państwach praw człowieka. Encyklika Centesimus annus ma znaczenie uniwersalne; polityka społeczna różnych podmiotów oznacza techniczną realizację praw człowieka.

Rodzina Rodzina otacza człowieka i towarzyszy mu od narodzin do śmierci. Nie znamy epok ani kultur, w których żyła i rozwijała się ludzkość, aby nie istniały określone formy życia rodzinnego. Rodzina wyznacza aspiracje i dążenia człowieka, określa wzory i wartości, do których należy dążyć. Człowiek dorosły jest niemal programowany w rodzinie macierzystej, co prowadzi do powielania „kalki pokoleniowej” w jego własnej rodzinie. Własną rodzinę widzi przez pryzmat rodziny macierzystej – co wskazuje na jej olbrzymią siłę wzorcotwórczą. Więc można z całą pewnością stwierdzić, że cokolwiek dzieje się w rodzinie lub wokół niej, wywiera ogromny wpływ na jej członków zarówno dzieci, jak i dorosłych.

Rodzina Z drugiej jednak strony kształt i funkcjonowanie rodziny w istotny sposób zależy od „reszty”. W potocznym rozumieniu rodzina oznacza parę małżeńską i dzieci, nuklearny związek rodzinny, oparty na prawie zawartym i biologicznym rodzicielstwie. Rodzina pełna to rodzina z obojgiem rodziców (naturalnych lub innych); rodzina niepełna – rodzina z jednym tylko rodzicem dziećmi. Rodzina nuklearna, to gospodarstwo domowe, złożone z pary małżeńskiej (lub osoby samotnej) i jej własnych lub adaptowanych przez nią dzieci. Kohabitacje = małżeństwa bezdzietne z wyboru. Obecnie zmieniają się poglądy na definiowanie rodziny i obserwuje różnorodność wzorów życia rodzinnego

Rodzina Na proces powstawania i funkcjonowania rodzin ma wpływ szereg czynników: Możliwości edukacyjne kobiet i ich aktywność zawodowa; Zrównanie rangi pracy zawodowej kobiet i mężczyzn, stąd konflikt ról w rodzinie; Kontrola płodności spowodowana rozwojem medycyny, biologii i farmakologii; Upowszechnienie indywidualizmu (,,ja” a nie ,,my”); Potrzeba bycia z innymi w stałych związkach; ,,Wyzwolenie” sfery miłości z tradycji, obyczaju jest powodem rozwiązywania związków.

Rodzina Tendencje zmian w polskich rodzinach:
Zmniejszenie trwałości małżeństw, rośnie liczba rozwodów; Zmniejszenie dzietności rodzin i liczby urodzeń; Wzrost urodzeń pozamałżeńskich. Generalnie rzecz biorąc możemy obecnie zaobserwować: 1. wzrost liczby konfliktów małżeńskich i rozwodów, 2. wzrost zatrudnienia kobiet nie tyle z pobudek ekonomicznych, co z dążenia do ciekawszego życia i samorealizacji, 3. relatywne zmalenie wartości dzieci dla rodziców (dobra konkurencyjne), 4. indywidualizacja form aktywności w rodzinie i zainteresowań,

Rodzina dyferencjacja (różnicowanie) norm i wartości u poszczególnych członków rodziny – nawzajem w stosunku do siebie, autonomizacja jednostki w stosunku do narodu, społeczności lokalnej, mikro grup i innych jednostek, a w tym także do własnej rodziny, złą sytuację ekonomiczną większości polskich rodzin, bezrobocie – nowe, groźne zjawisko, powodujące uczucie głębokiej degradacji społecznej i dotkliwe zubożenie całej rodziny. organizacja życia rodzinnego, na którą istotny wpływ wywierają warunki zewnętrzne, w polskiej rzeczywistości nie ułatwiające życia, szczególnie kobietom pracującym (np. brak partnerskiego podziału obowiązków), więzi uczuciowe - w rodzinie stanowią szczególnie ważny aspekt życia rodzinnego. Chodzi tu o klimat uczuciowy rodziców wobec siebie, klimat uczuciowy wobec własnych dzieci oraz uczucia żywione przez dzieci wobec rodziców i względem siebie (obecnie więzi te rozluźniły się).

RODZINA W POLITYCE SPOŁECZNEJ
Obecnie obserwuje się wzrost nierodzinnych gospodarstw domowych. Gospodarstwo domowe = grupa osób mieszkająca ze sobą i łącząca swe źródła utrzymania. Ich liczba systematycznie rośnie, liczba gospodarstw domowych jednoosobowych a maleje ich przeciętna wielkość. Są to tendencje podobne jak na Zachodzie Europy. Z chwilą zapoczątkowania okresu transformacji ustrojowej na skutek bezrobocia, urynkowienia kosztów utrzymania mieszkań, komercjalizacji usług opiekuńczych i edukacyjnych, nastąpił spadek poziomu życia wielu rodzin, rozszerzyła się sfera ubóstwa, pogłębiły się nierówności, wzrosło uzależnienie się od pomocy społecznej, popadanie w stan marginalizacji.

POLITYKA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W POLSCE

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "POLITYKA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W POLSCE"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

POLITYKA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W POLSCE

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "POLITYKA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W POLSCE"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres