Dochody jednostek samorządu terytorialnego

Prezentacja na temat: "Dochody jednostek samorządu terytorialnego"— Zapis prezentacji:

1 Dochody jednostek samorządu terytorialnego

2 Rodzaje dochodów Art. 167 ust. 2 Konstytucji
Dochodami JST są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. Nie jest to katalog zamknięty. Samorządy mogą uzyskiwać dochody na podstawie ustaw z innych źródeł, niewymienionych w Konstytucji. Określenie w Konstytucji poszczególnych rodzajów dochodów ma charakter gwarancyjny, zapewniający, że JST wszystkich szczebli zostaną wyposażone przynajmniej w te rodzaje dochodów

3 Ustawowe określenie źródeł dochodów JST
Art. 167 ust. 3 Konstytucji Źródła dochodów JST są określone w ustawie. Źródła dochodów JST określone są w ustawie z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Art. 1 Ustawa określa również: 1)   zasady ustalania i gromadzenia tychże dochodów; 2)   zasady ustalania i przekazywania subwencji ogólnej oraz dotacji celowych z budżetu państwa.

4 Dochody obowiązkowe (podstawowe)
Katalog wymienionych w art. 167 ust. 2 Konstytucji kategorii dochodów JST znajduje odzwierciedlenie w art. 3 ust . 1 ustawy: „Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są: 1) dochody własne; 2) subwencja ogólna; 3) dotacje celowe z budżetu państwa”. Ust. 2 ”W rozumieniu ustawy dochodami własnymi JST są również udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych”.

5 Dochody fakultatywne Ustawa o dochodach JST wymienia inne, dodatkowe (fakultatywne) rodzaje dochodów, którymi mogą być: Art. 3 ust. 3. Dochodami JST mogą być: 1) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi; 2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej; 3) inne środki określone w odrębnych przepisach. Dochodami JST na szczeblu gminnym mogą być także wpływy pochodzące z samoopodatkowania się członków danej wspólnoty lokalnej art. 54 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym.

6 Klasyfikacja dochodów JST
Dochody jednostek samorządu terytorialnego można podzielić na dwie grupy: 1. dochody własne – uzyskiwane ze źródeł (tytułów prawnych) przekazanych jednostkom samorządu terytorialnego; 2. dochody transferowe – przekazywane w postaci konkretnych kwot ze źródeł zewnętrznych, tj. z budżetu państwa lub jako transfery pozabudżetowe pochodzące od innych podmiotów.

7 Dochody własne – definicja doktrynalna
to wszystkie dochody należne JST, z wyłączeniem subwencji ogólnych oraz dotacji celowych z budżetu państwa. prof. T. Dębowska-Romanowska: to ustawowo przekazane na czas nieoznaczony tytuły prawne z których wpływy mają zasilać budżet lokalny i od których wydajności fiskalnej zależy zakres i sposób realizacji zadań własnych. Dochody własne powinny mieć podstawowy charakter dla finansowania zadań własnych przez JST.

8 Dochody własne gminy Art. 4 ust. 1. ustawy Źródłami dochodów własnych gminy są: 1. podatki 2. opłaty 3. dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych; 4. dochody majątkowe; 5. spadków, zapisów i darowizn na rzecz gminy; 6. dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w ustawie; 7. 5,0 % dochody uzyskiwane na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, 8. dochody kapitałowe, 9. dotacje z budżetów innych JST; 10. oraz inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

9 Dochody podatkowe gmin
podatki samorządowe : 1.1 podatki lokalne : podatek od nieruchomości; podatek od środków transportowych; 1.2 pozostałe podatki : podatek rolny; podatek leśny; podatek dochodowy od osób fizycznych – opłacany w formie karty podatkowej; podatek od spadków i darowizn; podatek od czynności cywilnoprawnych;

10 Dochody podatkowe wszystkich JST
2. udziały samorządu terytorialnego wszystkich szczebli w podatkach państwowych: w PIT - gminy: 39,34 %, - powiaty: 10,25 %, - województwa: 1,6 %, w CIT - gminy: 6,71 %, - powiaty: 1,4 %, - województwa: 14,75%.

11 Udziały we wpływach z PIT oraz CIT
Wpływy z ww. tytułów stanowią uzupełniającą część dochodów ze źródeł dochodów własnych. Choć ustawodawca kwalifikuje je jako dochody własne, w istocie nie spełniają one warunków wymaganych dla tego rodzaju dochodów. Są to bowiem konkretne kwoty, przekazywane w wysokości odpowiadającej procentowemu wskaźnikowi, określonemu odrębnie dla poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego, w formie transferów środków finansowych. Są to udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, w których na kształtowanie elementów podatkowych skutkujących faktyczną wysokością podatku oraz ich pobór JST nie mają żadnego wpływu. Całkowicie jest zatem wyłączone, w zakresie tych dochodów, władztwo JST.

12 Dochody z opłat (dotyczy wyłącznie gmin)
1. opłaty lokalne : opłata targowa; opłata miejscowa, uzdrowiskowa, od posiadania psów; 2. pozostałe: opłata skarbowa; opłata eksploatacyjna; gminy mogą również uzyskiwać dochody z innych opłat, jeżeli odpowiednie ustawy tak stanowią.

13 Pozostałe dochody własne
1. dochody z majątku - ze sprzedaży, najmu, dzierżawy składników majątku JST; 2. dochody kapitałowe - pochodzące z: - odsetek od pożyczek udzielanych przez JST, - odsetek od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody JST; - odsetek od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych JST; 3. 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami; 4. z kar pieniężnych, grzywien.

14 Dochody podatkowe gminy
Podatki przekazane gminom pobierane są przez: organy centralne (naczelnika urzędu skarbowego) lub przez organy samorządowe (wójta, burmistrza, prezydenta). Podatkami pobieranymi przez urzędy skarbowe są: podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek dochodowy od osób fizycznych w formie karty podatkowej. Pozostałe podatki, stanowiące źródła dochodów gmin pobierane są przez organy samorządowe.

15 Przekazywanie dochodów pobieranych przez urzędy skarbowe JST
Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy, środki stanowiące dochody JST, które pobierają urzędy skarbowe, są odprowadzane na rachunek budżetu właściwej JST w terminie 14 dni od dnia, w którym wpłynęły na rachunek urzędu skarbowego. Dochody z tytułu udziału we wpływach z PIT podlegają przekazaniu z centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa na rachunki budżetów właściwych jednostek samorządu terytorialnego w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatek wpłynął na rachunek urzędu skarbowego. Od nieterminowo przekazanych dochodów naliczane są odsetki w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych (art. 13 ustawy).

16 Polityka podatkowa gmin
Z przekazaniem źródeł dochodów własnych musi wiązać się też przekazanie pewnego zakresu władztwa podatkowego - przysługującego pierwotnie państwu – samorządom. Konstytucja w art. 168 gwarantuje samorządom określanie wysokości podatków i opłat lokalnych w granicach określonych w ustawie. Władze centralne mogą przekazywać także inne kompetencje samorządom w tym zakresie.

17 Polityka podatkowa gmin
Przykład takich kompetencji: określenie wysokości stawek podatku, jednakże do wysokości stawki maksymalnej, określonej w ustawie możliwość wprowadzania innych, niż określone w ustawie, zwolnień przedmiotowych w podatku określanie zasad i techniki poboru podatku określanie wzorów zeznań i deklaracji podatkowych możliwość wprowadzenia opłaty od posiadania psów.

18 Polityka podatkowa gmin
W przypadku podatków pobieranych przez urzędy skarbowe, poszanowanie władztwa podatkowego gminy wyraża się także w uprawnieniu naczelnika urzędu do umarzania, odraczania terminu zapłaty lub rozkładania na raty należności oraz zwalnianiu płatnika z obowiązku pobrania bądź ograniczania poboru należności, wyłącznie za zgodą przewodniczącego zarządu JST. Wymaganie udzielenia takiej zgody wynika stąd, że przyznawanie ulg w spłacie podatków wiąże się zmniejszeniem dochodów gminy lub późniejszym terminem ich realizacji. Jednakże organ gminy rozstrzygający w kwestii udzielania ulg w spłacie podatków powinien uwzględniać nie tylko stan finansowy gminy, ale także sytuację faktyczną i prawną oraz interes podatnika.

19 Subwencja ogólna Subwencje dla JST, zgodnie z art. 167 ust. 2 Konstytucji, są transferami z budżetu państwa. Subwencja ogólna definiowana jest przez E. Chojną – Duch jako – forma transferu środków finansowych z budżetu państwa do budżetów JST, o charakterze ogólnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, bezwarunkowym, obiektywnie określonym, w celu uzupełnienia dochodów własnych tych budżetów, o którego sposobie wykorzystania decydują samodzielnie organy stanowiące tych jednostek. T. Dębowska – Romanowska wskazuje ponadto, że subwencje stanowią taką kategorię dochodów, która może być przekazywana wyłącznie jednostkom samorządu terytorialnego.

20 Subwencja ogólna Jest, zgodnie z art. 7 ustawy, dochodem wszystkich szczebli samorządu terytorialnego w Polsce. Art. 7 ust. 3 ustawy: O przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący JST. Subwencja ogólna na każdym szczeblu składa się z 3 części:  1. wyrównawczej i 2. oświatowej dla wszystkich szczebli JST,  3. równoważącej dla gmin i powiatów,  3. regionalnej dla województw.

21 Część wyrównawcza subwencji ogólnej
Ze względu na duże zróżnicowanie potencjału finansowego poszczególnych JST, dochody jednostek o niskich dochodach własnych uzupełniane są wpływami pochodzącymi z części wyrównawczej subwencji ogólnej. Nie wszystkie JST otrzymują część wyrównawczą subwencji ogólnej, lecz tylko te, które spełniają kryteria określone w ustawie; są to samorządy słabsze ekonomicznie. Część wyrównawcza subwencji dla każdej JST składa się z kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej.

22 Kwota podstawowa części wyrównawczej gminy
Kwota podstawowa części wyrównawczej subwencji ogólnej nie przysługuje wszystkim JST, lecz tylko jednostkom słabszym ekonomicznie. Na szczeblu gminnym w kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji wyposażone są tylko te jednostki, których dochód pochodzący z podatków i opłat lokalnych na jednego mieszkańca jest mniejszy od 92% średnich dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w skali kraju. Zasady ustalania wielkości wpływów z kwoty podstawowej części wyrównawczej określone są w ustawie i opierają się na kryterium dysproporcji dochodów. Im mniejszy dochód na jednego mieszkańca w gminie w stosunku do jednego mieszkańca w kraju tym wyższy stopień wyrównywania, czyli wyższe wpływy.

23 Kwota podstawowa części wyrównawczej powiaty
Kwotę podstawową otrzymują powiaty, w których wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w powiecie jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów. Wyrównanie stanowi 90% różnicy między średnim dochodem na jednego mieszkańca dla wszystkich powiatów a dochodem na jednego mieszkańca danego powiatu (por. art. 22 ust. 2 – 6)

24 Kwota podstawowa części wyrównawczej województwa
Kwotę podstawową otrzymuje województwo, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w województwie jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich województw. Wyrównanie stanowi 72% różnicy między średnim dochodem na jednego mieszkańca wszystkich województw a dochodem na jednego mieszkańca danego województwa (por. art. 24 ust. 2 – 6)

25 Kwota uzupełniająca części wyrównawczej gminy
Kwotę uzupełniającą subwencji ogólnej otrzymują gminy, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju. Kwoty uzupełniającej nie otrzymują jednak gminy o dużym potencjale finansowym, nawet jeżeli ich poziom zaludnienia jest na tyle niski, że spełniają one kryteria przewidziane dla wypłaty kwoty uzupełniającej. Kwotę uzupełniającą otrzymają zatem tylko gminy o mniejszej gęstości zaludnienia i których dochód na jednego mieszkańca jest niższy od 150 % dochodu na jednego mieszkańca kraju.

26 Kwota uzupełniająca części wyrównawczej powiaty
Kryterium przyznawania kwoty uzupełniającej w powiatach stanowi wskaźnik bezrobocia, określony w art. 22 ust. 7 Przyjęcie jako podstawy obliczania kwoty uzupełniającej – stopy bezrobocia, podyktowane jest tym, że na powiatach spoczywa znaczna część zadań związana z zatrudnianiem i przeciwdziałaniem bezrobociu. Wysokość należnej kwoty uzupełniającej obliczana jest według algorytmu, zgodnie z którym im wyższy wskaźnik bezrobocia tym wyższa kwota uzupełniająca.

27 Kwota uzupełniająca części wyrównawczej województwa
Kryterium przyznawania kwoty uzupełniającej stanowi liczba mieszkańców w województwie. Kwotę uzupełniająca otrzymują tylko województwa, w których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów (art. 24 ust. 7)

28 Część równoważąca subwencji ogólnej
Część równoważącą subwencji ogólnej otrzymują gminy i powiaty. Ma ona na celu wyrównywanie różnic w dochodach w związku z wprowadzeniem zmian w systemie finansowania zadań JST. Dotacje na realizowanie zadań zleconych zostały zastąpione zwiększonymi dochodami własnymi. Konieczne było wprowadzenie mechanizmu dostosowawczego w postaci transferów finansowych na wyrównanie różnic w dochodach jednostek samorządu.

29 Wpłaty JST na część równoważąca
Do uiszczania wpłat do budżetu państwa zobowiązane są gminy, których dochód na jednego mieszkańca jest większy niż 150 % średniego dochodu na jednego mieszkańca kraju. W powiatach obowiązek dokonywania wpłat powstaje jeżeli wskaźnik ten przekracza odpowiednio 110% (zob. art. 29, art. 30 i art. 31)

30 Część równoważąca subwencji ogólnej dla gmin
Na kwotę stanowiącą część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin składa się łączna kwota wpłat gmin oraz suma, wyliczonych na podstawie ustawy, kwot uzupełniających z części wyrównawczej subwencji ogólnej dla gmin, które nie zostały przekazane gminom niespełniającym warunków do jej otrzymania. Zasady podziału części równoważącej subwencji ogólnej są określone w sposób zobiektywizowany w ustawie (zob. art. 21a) Jako podstawowe kryteria podziału ustawa wskazuje wydatki na dodatki mieszkaniowe, wysokość dochodów z udziałów w podatku dochodowym i dochody z podatku rolnego i leśnego.

31 Część równoważąca subwencji ogólnej dla powiatów
Część równoważącą subwencji ogólnej dla powiatów ustala się w wysokości łącznej kwoty wpłat powiatów. Zasady podziału tej części subwencji określa ustawa (zob. art. 23a) Jako kryteria podziału ustawa wskazuje np. wydatki na rodziny zastępcze, długość dróg powiatowych.

32 Część regionalna subwencji ogólnej dla województw
Część regionalną otrzymują tylko województwa. Ustalana jest w wysokości łącznej kwoty wpłat województw. Zasady podziału tej części subwencji określone są w ustawie (zob. art. 25) Wpłacają województwa których poziom dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca przekracza 110 % średniej krajowej. Jako kryteria podziału ustawa wskazuje np. stopę bezrobocia, powierzchnię dróg wojewódzkich, wskaźnik PKB, wydatki na regionalne kolejowe przewozy pasażerskie.

33 Część oświatowa subwencji ogólnej
Część oświatową otrzymują JST wszystkich szczebli. Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich JST ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych. Część oświatową dzieli, między poszczególne JST, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych.

34 Ogólne przeznaczenie subwencji ogólnej
Wyodrębnienie i wskazanie celu przeznaczenia poszczególnych części subwencji ogólnej, ani też powiązanie zasad ustalania jej wysokości dla poszczególnych jednostek samorządu z konkretnymi wskaźnikami – nie zmienia generalnej zasady, że o przeznaczeniu środków pochodzących z tej subwencji decydują organy stanowiące JST. Sam wybór wskaźników i kryteriów przyjętych jako podstawa obliczania tych kwot nie modyfikuje zasady wyrażonej w art. 7 ust. 3

35 Dotacje jako dochód JST
Dotacje budżetowe: - z budżetu państwa - z budżetu JST. Dotacje z budżetu państwa: obligatoryjne – np. na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami, fakultatywne – np. na realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych. Dotacje z innych JST - na pomoc rzeczową lub finansową.

36 Dotacje jako dochód JST
Dotacje pozostałe : z funduszy celowych (np. ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych), z budżetu Unii Europejskiej lub innych źródeł zagranicznych. W zależności od źródła z jakiego środki te pochodzą, podstawą ich przyznawania są ustawy, uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, porozumienia i umowy międzynarodowe

37 Dotacja z budżetu państwa
Dotacja jest dochodem JST stanowiącym uszczuplenie środków budżetu państwa. Obciąża zatem stronę wydatkową budżetu. Dotacja, w przeciwieństwie do subwencji, ma celowy charakter. Oznacza to, że kwoty przyznawane JST w ramach dotacji muszą być przeznaczone wyłącznie na realizację zadań, na które dotacja została udzielona. Przyznanie dotacji często łączy się również z ograniczeniem podmiotu realizującego zadanie co do sposobu, jakości, terminów jego wykonywania lub nawet konieczności zaangażowania własnych środków finansowych, które podlegają weryfikacji podmiotu przekazującego środki w ramach nadzoru.

38 Dotacje z budżetu państwa na zadania zlecone
Art. 49 ustawy o dochodach j.s.t.: dotacje te powinny być przyznawane w wysokości zapewniającej realizację przekazanych zadań (ich wysokość ustala się zgodnie z zasadami przyjętymi w budżecie państwa do określania wydatków podobnego rodzaju), oraz w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań. W przypadku, gdy dotacje nie są przyznawane w wysokości lub w terminach umożliwiających wykonywanie zadań, JST przysługuje prawo dochodzenia należnego świadczenia wraz z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych, w postępowaniu sądowym.

39 Dotacje z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych
Art. 128 ust. 2 u.f.p.  Kwota dotacji na dofinansowanie zadań własnych bieżących i inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego nie może stanowić więcej niż 80% kosztów realizacji zadania, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.

40 Dotacja z budżetu JST dla innej JST
Art. 220. u.f.p. Z budżetu JST może być udzielona innym JST pomoc finansowa w formie dotacji celowej lub pomoc rzeczowa. Podstawą udzielenia pomocy jest umowa.  Spory w zakresie zwrotu dotacji rozstrzygają sądy powszechne.

41 Dochody zwrotne JST Stanowią uzupełniające i nadzwyczajne źródło finansowania dla JST. Prawo JST do przychodów zapewnia art. 9 ust. 8 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego :dla potrzeb finansowania nakładów inwestycyjnych społeczności lokalne powinny mieć dostęp do krajowego rynku kapitałowego. Wśród źródeł dochodów zwrotnych JST u.f.p. wymienia: • kredyty bankowe,  • pożyczki,  • emisję i sprzedaż papierów wartościowych.