Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu"— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2

3 Gleby i ich rodzaje. Zagrożenia gleb – ważne pojęcia. Zagrożenia gleb – ważne pojęcia cd. Typy zagrożeń gleb. Źródła i rodzaje zanieczyszczeń gleb. Źródła i rodzaje zanieczyszczeń gleb cd. Składniki zanieczyszczeń gleb. Składniki zanieczyszczeń gleb cd. Problem odpadów i ich składowania. Skutki zanieczyszczeń gleb. Skutki zanieczyszczeń gleb cd. Skutki zanieczyszczeń gleb – przykład. Zjawisko pustynnienia gleb. Zapobieganie zagrożeniom gleb. Bibliografia i netografia.

4 TYP GLEBY CHARAKTERYSTYKA
Gleba – zewnętrzna, zwietrzała warstwa litosfery (do 2 m miąższości). Składa się z luźnych cząstek mineralnych i organicznych, powietrza, wody oraz organizmów glebowych i ich szczątków. Powstała ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych, takich jak klimat, woda, organizmy glebowe oraz działalność człowieka. TYP GLEBY CHARAKTERYSTYKA Gleby bielicowe ich cechą charakterystyczną jest biały, górny poziom wymywania, ubogi w próchnicę. Gleby brunatne są dość żyzne, zasobne w próchnicę. Brunatna barwa gleb pochodzi od żelaza, uwolnionego w procesie brunatnienia i otaczającego ziarenka glebowe. Czarnoziemy należą do najżyźniejszych gleb na świecie, a ich czarna barwa pochodzi od dużej zawartości próchnicy, powstałej z butwiejących roślin. Czarne ziemie na ogół żyzne, pobagienne gleby. Powstały ze skał macierzystych, zasobnych w wapń przy udziale roślinności łąkowej. Rędziny powstały ze skał węglanowych i siarczanowych. Zasobne w próchnicę, odczyn zasadowy, zasobne w wapń. Mady żyzne, występują w dolinach rzecznych i wybrzeży morskich. Powstały w wyniku nanoszenia osadów przez wylewające okresowo rzeki. Gleby bagienne mało urodzajne, występują na terenach podmokłych. Niedostatek tlenu w glebie hamuje rozkład szczątków roślinnych i prowadzi do powstawania torfu. Gleby górskie słabo wykształcone, bardzo zróżnicowane, zależne od typu podłoża, nachylenia stoków, klimatu oraz składu roślinności, która cechuje się piętrowością.

5 Zagrożenia gleb stanowią:
Zanieczyszczenia gleb. Degradacja gleb. Dewastacja gleb. Pojęcie zanieczyszczeń gleb Zanieczyszczenia gleb są to substancje chemiczne i radioaktywne oraz mikroorganizmy, występujące w glebach w ilościach, przekraczających ich normalną zawartość. Powodują zmianę właściwości, nie pozwalającą na normalne ich użytkowanie. Pojęcie degradacji gleb Degradacja gleb to zmiany, powodujące pogorszenie ich wartości użytkowej i obniżenie możliwości produkcyjnych. Zachodzące w glebie procesy pogarszają jej właściwości fizyczne (zniszczenie struktury), chemiczne (zakwaszenie, zasolenie lub zatrucie metalami ciężkimi) i biologiczne (zmniejszenie ilości i jakości próchnicy). Za degradację gleby odpowiedzialny jest człowiek, ale też czynniki naturalne np. erozja gleby i zmiany klimatyczne. Pojęcie dewastacji gleb Dewastacja jest to całkowita utrata wartości użytkowej gleby. Jest to proces najczęściej nieodwracalny, gdyż jest spowodowany zajęciem terenu pod kopalnie lub budowę domów, dróg.

6 EROZJA Niszczenie struktury gleby przez wodę, wiatr lub działalność człowieka, prowadzące do obniżenia jej jakości a nawet zanikania. Rodzaje erozji Erozja wodna Spłukiwanie cząstek luźnej, wierzchniej warstwy gleby przez wody deszczowe lub wody rzek. Skutki pogorszenie struktury gleby, wypłukiwanie składników pokarmowych, zmniejszanie miąższości gleby, niszczenie roślin uprawnych i pogorszenie ilości i jakości plonów. Erozja wietrzna Przenoszenie cząstek gleby i rozkruszonych skał przez wiatr i ich akumulacja w innym miejscu (wydmy). Erozja wywołana działalnością człowieka Przyczyny niewłaściwie wykonywane melioracje, wycinanie i wypalanie lasów oraz wypalanie ugorów, ściernisk i łąk, niewłaściwe metody agrotechniki, zbyt intensywny wypas zwierząt, likwidacja miedz, zadrzewień i zakrzewień śródpolnych.

7 Zagrożenia wywołane działalnością człowieka
Zagrożenia naturalne Erozja – wodna, wietrzna Pożary Susza Trzęsienie Ziemi Wybuchy wulkanów Zagrożenia wywołane działalnością człowieka Zanieczyszczenia gleb: przemysłowe – przemysł wydobywczy, energetyczny, hutniczy, metalurgiczny, chemiczny; rolnicze – zbyt intensywne nawożenie, nadmierne stosowanie pestycydów; komunalne – ścieki i odpady stałe; komunikacyjne – substancje toksyczne i metale ciężkie zawarte w spalinach, posypywanie solą zlodzonych dróg; pochodzące z atmosfery – zakwaszenie gleb kwaśnymi deszczami; pochodzące ze zbiorników wodnych np. zakwaszenie , eutrofizacja wód powierzchniowych; wysypiska odpadów. Degradacja gleb poprzez: osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek, obniżająca poziom wód gruntowych; wycinanie lasów i pożary roślinności wywołane przez człowieka; wycinanie drzew i krzewów na opał, powodujące pustynnienie gleb; wydobywanie surowców metodą głębinową oraz odkrywkową; intensywny wypas bydła prowadzący do erozji; powstawanie i rozrastanie się miast. Skutki trzęsienia Ziemi

8 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ RODZAJE ZANIECZYSZCZEŃ
Przemysł Odpady przemysłowe gazowe – lotne węglowodory, dwutlenek siarki, tlenki azotu; ciekłe – ścieki przemysłowe, kwaśne deszcze; stałe – hałdy, trujące związki chemiczne, metale ciężkie. huta cementownia elektro- ciepłownia kopalnia Hałda – olbrzymie usypisko, na którym składowane są skały, wykopane w celu odsłonięcia głębiej położonych złóż węgla lub rud metali, popioły z palenisk, żużel, osady z oczyszczalni ścieków. Rolnictwo Nawozy Pestycydy mineralne azotowe fosforowe potasowe organiczne (w nadmiarze) bakteriocydy – zwalczają bakterie fungicydy – zwalczają grzyby herbicydy – zwalczają chwasty aficydy – zwalczają mszyce akarycydy – zwalczają roztocza insektycydy – zwalczają owady Pestycydy – substancje do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych w uprawach roślinnych, lasach, zbiornikach wodnych. 8

9 Zanieczyszczenia komunalne Komunikacja (środki transportu)
ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ RODZAJE ZANIECZYSZCZEŃ Zanieczyszczenia komunalne Pochodzą z miast i osiedli Detergenty Ścieki komunalne Makulatura Odpady organiczne Butelki szklane Butelki plastikowe Puszki aluminiowe Wysypiska Komunikacja (środki transportu) Największe zanieczyszczenie gleb występuje w pobliżu dróg i autostrad. Środki transportu zanieczyszczają glebę: substancjami pochodzenia organicznego, związkami ołowiu, tlenkami azotu, tlenkiem węgla, dwutlenkiem siarki, pyłami, Posypywanie solą jezdni w zimie zwiększa zasolenie gleby. Ścieki komunalne składają się z wód, używanych do: przygotowywania posiłków (zawierają w swoim składzie odpady żywnościowe), higieny osobistej, spłukiwania urządzeń sanitarnych (zawierają fekalia). 9

10 Związki organiczne Metale ciężkie
SKŁADNIK DZIAŁANIE Związki organiczne Pestycydy Należą do najbardziej toksycznych związków chemicznych. Charakteryzują się dużą trwałością w środowisku i zdolnością biokumulacji, hamując procesy mikrobiologiczne takie jak oddychanie, nitryfikację i mineralizację. Detergenty Zmieniają właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, co skutkuje zmniejszeniem ilości i jakości plonów. Metale ciężkie Ołów (Pb), Miedź (Cu), Rtęć (Hg), Kadm (Cd), Arsen (As), Pierwiastki promieniotwórcze kumulują się w tkankach roślin, powodują zanik przyrostu masy roślinnej i zmniejszenie plonów, wywołują nieodwracalne zmiany w organizmach roślinnych, mogą spowodować miażdżycę, niedokrwistość i nowotwory u ludzi. ołów miedź rtęć 10

11 Drobnoustroje chorobotwórcze
SKŁADNIK DZIAŁANIE Sole Azotany, azotyny, siarczany, chlorki Azotany zmniejszają odporność roślin na choroby i szkodniki oraz powodują wyleganie roślin. Rośliny z terenów zanieczyszczonych azotanami zawierają toksyczne substancje, które mogą powodować zatrucia pokarmowe u ludzi. Azotany, w określonych warunkach zmieniają się w azotyny, które sprzyjają powstawaniu chorób nowotworowych. Siarczany i chlorki utrudniają pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, pogarszają wzrost wielu roślin, prowadząc do ich zaniku. Kwasy Siarkowy wypłukują z gleby wapń, trujące związki glinu, zakwaszają i wyjaławiają glebę, ograniczają lub hamują rozwój mikroorganizmów, powodują utratę zdolności przyswajania składników pokarmowych przez rośliny, niszczą młode tkanki roślin i uniemożliwiają uprawę większości roślin jadalnych. Azotowy Pyły Rozprzestrzeniają się podczas ruchu pojazdów i transportu materiałów sypkich. Pyły cementowe mogą powodować nadmierną alkalizację gleby. Drobnoustroje chorobotwórcze Występują najczęściej przy nawożeniu gleb gnojowicą i mogą prowadzić do zakażenia gleb i roślin patogenami (bakteriami, wirusami, jajami robaków pasożytniczych). Siarczan wapnia (gips) Bakterie 11

12 Dzikie wysypisko śmieci w lesie
Niewłaściwie składowane odpady stałe i płynne z gospodarstw domowych stanowią duże zagrożenie dla gleb (skażają je i zabijają organizmy glebowe) oraz wód gruntowych i ujęć wody. Wywozem śmieci w miastach zajmują się specjalne służby. Odpady trafiają na specjalne hałdy, zlokalizowane w wyznaczonych miejscach na peryferiach miast. Na wsi zdarza się jeszcze, że odpady trafiają na dzikie wysypiska śmieci, zlokalizowane w lasach, skarpach nadrzecznych itp. W Polsce coraz częściej spotykamy się ze zjawiskiem selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w celu ponownego ich wykorzystania (recyklingu). Segregacja odpadów polega na ich zbieraniu do specjalnie oznakowanych pojemników z podziałem na rodzaj odpadu np. opakowania szklane białe, opakowania szklane kolorowe, opakowania plastikowe, puszki aluminiowe, makulatura. Dzikie wysypisko śmieci w lesie 12

13 Zasolenie, alkalizacja (pod wpływem niewłaściwego wapnowania i zanieczyszczeń pyłowych) lub zakwaszenie gleb - procesom tym towarzyszy wymywanie w głąb profilu składników pokarmowych, a zwłaszcza potasu. Pogorszenie struktury gleby – przesuszenie lub zamulenie. Obniżenie urodzajności gleb w wyniku zmiany jej właściwości fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych. Negatywny wpływ na stan mikrofauny i mikroflory glebowej i zmniejszenie się szybkości rozkładu organicznych szczątków roślinnych i zwierzęcych i tworzenia humusu. Znaczne zmniejszenie odporności roślin na choroby i szkodniki na wskutek zanieczyszczenia azotanami. Ujemny wpływ roślin uprawianych na glebach zanieczyszczonych azotanami i azotynami na zdrowie człowieka i zwierząt. Zanieczyszczenie wód podziemnych azotanami i azotynami oraz eutrofizacja wód powierzchniowych na wskutek stosowania nawozów mineralnych w nieodpowiednich dawkach i terminach. Wymywanie powierzchniowej warstwy gleby przez wodę opadową (erozja wodna). Wywiewanie, przemieszczanie, sortowanie i osadzanie w innym rejonie cząstek gruntu na wskutek erozji wietrznej.

14 Zniszczenie profilu glebowego podczas prac górniczych, tworzenia wyrobisk i zwałowisk górniczych.
Zagrożenie dla organizmów glebowych trującymi substancjami, zawartymi w środkach czystości oraz porzucanych na dzikich wysypiskach zużytych akumulatorach, bateriach, termometrach rtęciowych. Kumulowanie zanieczyszczeń w tkankach roślin i zwierząt (zwierzęta usuwają z organizmu część zanieczyszczeń, lecz ich nadmiar magazynują w tkankach). W kolejnych ogniwach łańcucha pokarmowego kumuluje się coraz więcej zanieczyszczeń, gdyż do zaspokojenia potrzeb pokarmowych organizmów danego ogniwa musi być skonsumowana określona liczba organizmów poprzedzającego ogniwa. Odkładanie się w tłuszczu zwierząt środków ochrony roślin, związków chloru i fenylu zawartych w farbach i lakierach oraz możliwość spowodowania niepłodności u mężczyzn i raka piersi u kobiet. Zakłócenie przebiegu wegetacji roślin. Obniżenie ekologicznego potencjału Ziemi wskutek erozji gleby.

15 producent konsument roślinożerny || konsument drapieżny
ŁAŃCUCH POKARMOWY producent konsument roślinożerny || konsument drapieżny trawa zanieczyszczona substancjami trującymi z gleby zając wilk Kolejne ogniwa łańcucha pokarmowego kumulują coraz więcej substancji trujących

16 Zadrzewienia śródpolne
przeciwdziałają erozji, zatrzymują wilgoć, są ostoją wielu zwierząt.

17 W celu uniknięcia zagrożeń gleb należy stosować:
prawidłowe zabiegi uprawowe (agrotechnika przeciwerozyjna), nawożenie naturalne, odpowiedni dobór i następstwo roślin, melioracje przeciwerozyjne, zadrzewienia śródpolne, wapnowanie zakwaszonych gleb, które powoduje neutralizację odczynu kwaśnego, zalesianie nieużytków lasami mieszanymi, rekultywację zdewastowanych terenów (przywrócenie glebom ich wartości użytkowej), oczyszczanie gleby z substancji toksycznych lub mieszanie gleby skażonej z glebą czystą, segregację odpadów w gospodarstwach domowych na następujące frakcje: makulatura, opakowania: szklane, plastikowe, aluminiowe, odpady organiczne oddawanie starych, niezużytych lekarstw do aptek, recykling baterii i akumulatorów, utylizację lub kompostowanie odpadów komunalnych i recykling, odprowadzanie ścieków do oczyszczalni (nie wylewać do rzek lub na glebę). recykling Ciekawostka W latach siedemdziesiątych XX w. zaprzestano produkcji DDT, aktywnego składnika azotoksu, środka owadobójczego, który gromadził się w glebie i dostawał się do kolejnych ogniw łańcucha pokarmowego. U zwierząt był magazynowany w tkance tłuszczowej. Wędrówka DDT Woda spływająca z pól do mórz → glony → skorupiaki → ryby → foki → Eskimosi (mleko matek)

18 Program nauczania biologii w gimnazjum. Wyd. WSiP.
PAKIET III. Wyd. WSiP - Ciekawa biologia. Podręcznik dla gimnazjum. Część 3. Człowiek zmienia świat przyrody - Ciekawa biologia. Zeszyt ćwiczeń dla gimnazjum. Część 3. Człowiek zmienia świat przyrody - Ciekawa biologia. Poradnik dla nauczyciela. Część 3. Nowa encyklopedia powszechna PWN. Wyd. Naukowe PWN. Wikipedia