ZAKŁADOWY FUNDUSZ ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH

ZAKŁADOWY FUNDUSZ ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH
W PRAKTYCE JEDNOSTEK OŚWIATOWYCH Olsztyn, listopad 2014r.

PODSTAWY PRAWNE PROWADZENIA DZIAŁANOŚCI SOCJALNEJ
Art. 16. k.p. Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników. Art. 94 pkt 8 k.p. Pracodawca jest obowiązany w szczególności zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników. Art. 53 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 592 z t.j.) - wprowadza wyjątek od sformułowanej w kodeksie pracy zasady, stanowiącej, że prowadzenie zakładowej działalności socjalnej jest zależne od możliwości finansowych i organizacyjnych pracodawcy. Podstawowym zadaniem Funduszu jest sfinansowanie przez pracodawcę pomocy socjalnej na rzecz pracowników i ich rodzin. Pojęcie "socjalny" utożsamiane jest z zaspokajaniem potrzeb bytowych, materialnych i kulturalnych osób, które są w trudnych warunkach życiowych, a nie wyłącznie materialnych.

ISTOTNE TEZY Z ORZECZNICTWA SĄDÓW POWSZECHNYCH
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 579/00, OSNP 2003/14/331, M. Prawn. 2003/22/1040 : „Nie ulega wątpliwości, że fundusz świadczeń socjalnych jest instytucją prawną, która ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin, a także emerytów i rencistów. Jest on wyrazem funkcji społecznej zakładu pracy, zaś jego adresatami są zwłaszcza rodziny o najniższych dochodach”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 marca 2013 r., III AUa 1887/12, LEX nr „Zasada "każdemu po równo" pozostaje w opozycji do kryterium socjalnego. Zaś o spełnieniu kryterium socjalnego nie może być mowy bez indywidualnej analizy sytuacji każdej uprawnionej do skorzystania z funduszu osoby”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2013 r., III AUa 1056/12 LEX nr „Z funduszu mogą być finansowane tylko te rodzaje działalności socjalnej, które są objęte ustawową definicją pojęcia "działalność socjalna", zawartą w art. 2 pkt 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Wyklucza to finansowanie z funduszu takich świadczeń socjalno-bytowych, których pracodawca udziela pracownikom w związku z ich zatrudnieniem”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 grudnia 2012 r. III AUa 1798/12 LEX nr „ Świadczeniem socjalnym z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych będzie tylko taka pomoc, którą przewiduje obowiązujący u danego pracodawcy regulamin”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2013 r. III AUa 734/12, LEX nr „Pracodawca jest uprawniony do tworzenia swoistego domniemania, że osoba odmawiająca złożenia oświadczenia znajduje się w kręgu osób o najlepszej sytuacji materialno-bytowej”.

OBOWIĄZKI PRACODAWCY Pracodawca administruje środkami funduszu w granicach określonych w ustawie i regulaminie funduszu. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nakłada na pracodawcę obowiązek: ustanowienia regulaminu ZFŚŚ utworzenia Funduszu w każdym roku kalendarzowym, naliczanie odpisów w określonej przepisami wysokości, odprowadzanie odpisów na rachunek funduszu w określonym terminie gospodarowania środkami Funduszu zgodnie z przepisami ustawy, zapewnienia techniczno-organizacyjnej obsługi funkcjonowania Funduszu w zakładzie pracy.

UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW
Świadczenia z Funduszu mają charakter uznaniowy – pracownikowi nie przysługuje roszczenie o świadczenia socjalne przewidziane w regulaminie. Każdy pracownik ma prawo złożyć wniosek o przyznanie świadczenia. Korzystanie ze świadczeń ma charakter dobrowolny. Związkom zawodowym przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na Fundusz Państwowa Inspekcja Pracy w ramach swych uprawnień może wnosić o przekazanie należnych środków na Fundusz poprzez wystąpienie lub nakazanie, jak również posiada uprawnienie do wnoszenia spraw o wykroczenia przeciwko naruszeniom przepisów o Funduszu do sądu karnego.

PODMIOTY TWORZĄCE FUNDUSZ
Ustawa nie dotyczy tylko małych pracodawców, niebędących jednostkami organizacyjnymi państwowej i samorządowej sfery budżetowej i zatrudniających do dwudziestu pracowników. Pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych tworzą Fundusz, bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników. Wskazani pracodawcy mogą dobrowolnie, w miarę posiadanych możliwości, utworzyć zakładowy fundusz świadczeń Podmioty zobowiązane do tworzenia funduszu: Art. 3 ust. 1. u.z.f.ś.s. Fundusz tworzą, z zastrzeżeniem ust. 2, pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Jednakże pracodawców uprawniono do modyfikacji w prawie wewnątrzzakładowym (w układach zbiorowych pracy) obowiązków wynikających z ustawy, aby umożliwić im uzależnienie działalności socjalnej od posiadanych warunków i możliwości. Art 3. Ust. 2. u.z.f.ś.s. Pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych tworzą Fundusz, bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników. Jednostki oświatowe fundusz tworzą obowiązkowo.

WYSOKOŚĆ ODPISU NA ZFŚS
Zgodnie z art.. 53 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela, odpis na ZFŚS dla nauczycieli ustala się jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym, liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) i 110% kwoty bazowej, określonej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku. W świetle powyższego odpis dla nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć w 2014 roku wynosi 2.879,91 zł. W 2015r pozostaje bez zmian. Odpis podstawowy na jednego pracownika wynosi 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. Świadczenie urlopowe powinno być nauczycielom wypłacone do końca sierpnia każdego roku. Świadczenie urlopowe wypłaca się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym, który rozpoczyna się dnia 1 września i kończy dnia 31 sierpnia następnego roku kalendarzowego. Pracownikowi nie podlegającemu Karcie Nauczyciela wynagrodzenie stanowiące podstawę do ustalenia na 2014 r. wysokości odpisu na Fundusz wynosi 2.917,14 zł. A więc odpis podstawowy na jednego pracownika zatrudnionego wynosi 1.093,93 zł, a na pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze wynosi 1.458,57 zł. W 2015r pozostaje bez zmian.

ŚWIADCZENIE URLOPOWE NAUCZYCIELI
Świadczenie urlopowe wypłacane jest nauczycielom z odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości odpisu podstawowego, który określa u.z.f.s.s. Od świadczenia urlopowego należy odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Świadczenie urlopowe nie stanowi natomiast podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Środki, które pozostaną na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych po wypłaceniu świadczenia urlopowego, przeznaczone są na działalność socjalną prowadzoną zgodnie z zasadami określonymi w u.z.f.s.s. Świadczenie urlopowe dla nauczycieli jest świadczeniem obowiązkowym o charakterze roszczeniowym. Roszczenie o wypłatę świadczenia urlopowego przedawnia się po upływie 3 lat, licząc od końca terminu do jego wypłacenia (art. 291 § 1 k.p.).

WSPÓLNA DZIAŁALNOŚĆ SOCJALNA
Przepisy art. 9 u.z.f.ś.s. dopuszczają możliwość prowadzenia wspólnej działalności socjalnej na warunkach określonych w umowie. Umowa o wspólnym prowadzeniu działalności socjalnej jest umową cywilną. Umowa w swej treści powinna określać: przedmiot wspólnej działalności socjalnej, zasady jej prowadzenia, sposób rozliczeń oraz tryb jej wypowiedzenia i rozwiązania. Może także określać: warunki odstąpienia od jej stosowania odpowiedzialność z tytułu realizacji przewidzianych w niej zobowiązań, sposób rozliczeń pracodawców przystępujących do wspólnej działalności, który może określać sposób pokrycia kosztów jej organizowania, w tym np. wydatków związanych z obsługą wspólnego rachunku w banku, na którym gromadzone będą środki na finansowanie wspólnej działalności socjalnej. Ponadto pracodawcy mogą w umowie wskazać, kto z nich i w jakiej wysokości pokrywać będzie koszty wspólnej działalności socjalnej.

WSPÓLNA DZIAŁALNOŚĆ SOCJALNA
Wszyscy pracownicy podmiotów podejmujących wspólną działalność socjalną, niezależnie od wkładu funduszu socjalnego przez poszczególnych pracodawców, korzystają z tej pomocy na takich samych zasadach. Wspólna działalność socjalna może dotyczyć wszystkich lub tylko wybranych aspektów działalności socjalnej pracodawców, co należy określić w umowie. Każdy pracodawca zamierzający zawrzeć umowę musi na treść umowy i na jej zawarcie uzyskać zgodę zakładowych organizacji związkowych. Dla środków przeznaczonych na wspólną działalność socjalną powinien być opracowany odrębny regulamin, ustalający jednolite zasady korzystania przez uprawnionych ze świadczeń objętych wspólną działalnością u wszystkich pracodawców, których dotyczą postanowienia umowy. Prowadzenie wspólnej działalności socjalnej, nawet przewidującej założenie wspólnego rachunku bankowego dla gromadzonych środków, nie powinno powodować likwidacji odrębnych rachunków bankowych u każdego z pracodawców. Przekazywanie środków na odrębne konto jest bowiem jednym z warunków uznania ich za koszt uzyskania przychodu. Przewidziane w umowie o wspólnej działalności socjalnej wydatki związane z administrowaniem działalnością socjalną powinny być pokrywane z ogólnych kosztów prowadzenia działalności pracodawców.

FUNDUSZ, A PRZEJŚCIE ZAKŁADU PRACY NA INNEGO PRACODAWCĘ
W razie przekształceń własnościowych (połączenia lub podziału) pracodawcy zmianom podlega także zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Zmiany te polegają na odpowiednim przekazywaniu środków, nie zaś na zmianach zasad samego funkcjonowania funduszu. Przejęcie środków funduszu w przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę jest uregulowane odmiennie w zależności od tego, czy przejmujący pracodawca ma obowiązek tworzenia funduszu, czy też nie.

W przypadku przejścia całego zakładu pracy w trybie art. 23¹ k.p. na pracodawcę zobowiązanego do tworzenia funduszu fundusz pracodawcy przejmującego przejmuje środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu pracodawcy przekazującego. Wówczas gospodarowanie środkami funduszu odbywa się na podstawie regulaminu obowiązującego u pracodawcy przejmującego, chyba że inaczej ustalono w porozumieniu pomiędzy pracodawcami. Jednakże zwrot pożyczek odbywać się musi na zasadach określonych w umowach zawartych przy udzielaniu pożyczki z przejmowanym pracodawcą. Jeżeli umowy te odwołują się do regulaminu - w tym zakresie zastosowanie mieć będzie regulamin "starego" pracodawcy.

Jeżeli zakład przechodzi w trybie art. 23(1) k.p. na pracodawcę, który nie jest zobowiązany do tworzenia funduszu, pracodawca przejmujący przejmuje środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu pracodawcy przekazującego. Nadwyżka przejętych środków pieniężnych wraz z odsetkami oraz przejętych należności wraz z odsetkami nad przejętymi zobowiązaniami wraz z odsetkami nie stanowi przychodu pracodawcy przejmującego i jest gromadzona na odrębnym rachunku bankowym lub wydzielonym subkoncie oraz podlega wydatkowaniu na zasadach określonych w komentowanej ustawie dla dokonywania wydatków z funduszu. Pracodawca przejmujący ma obowiązek w celu wydatkowania przejętych środków funduszu sporządzić regulamin funduszu. Nie ma żadnych przeszkód do tego, by pracodawca przejmujący, w odpowiednim trybie (jak dla tworzenia regulaminu funduszu), "przejął" także treść regulaminu funduszu obowiązującego u przejmowanego pracodawcy.

Jeżeli pracodawca przejmujący część zakładu pracy zobowiązany jest do tworzenia funduszu, to jego fundusz zwiększa się, w części przypadającej na liczbę przejmowanych pracowników, o równowartość środków pieniężnych funduszu pracodawcy przekazującego, skorygowanych odpowiednio o należności i zobowiązania funduszu - według stanu na ostatni dzień miesiąca, w którym następuje przejście. Wysokość tej kwoty można ustalić w następujący sposób: 1)stan środków funduszu pracodawcy, którego część zostaje przejęta, według stanu na ostatni dzień miesiąca należy zwiększyć o należności funduszu (np. raty niespłaconych pożyczek wraz z ich oprocentowaniem, opłaty za korzystanie z innych usług); 2)uzyskane w ten sposób środki należy zmniejszyć o zobowiązania funduszu (np. z tytułu świadczeń, które uprzednio zostały przyznane osobom uprawnionym, ale nie zostały jeszcze wypłacone); chodzi tutaj o zobowiązania funduszu istniejące w ostatnim dniu miesiąca, w którym następuje przejęcie, a nie o zobowiązania, które mogą powstać (lub wiadomo, że powstaną) w przyszłości; 3)środki funduszu skorygowane o należności i zobowiązania należy podzielić przez liczbę osób zatrudnionych w ostatnim dniu miesiąca; 4)ustaloną wysokość środków przypadających na jednego zatrudnionego należy pomnożyć przez liczbę pracowników przejmowanych. Opisany wyżej mechanizm obliczania dotyczy wyłącznie środków zgromadzonych już na koncie funduszu.

Zasady podziału środków pieniężnych stanowiących równowartość odpisu podstawowego, obciążającego koszty pracodawcy przekazującego, dotyczące roku, w którym następuje przejście części zakładu pracy, określa porozumienie między pracodawcami. Porozumienie to może określać, że odpis ten odprowadzany jest w stosownych częściach przez obu pracodawców. Przekazanie środków, o których mowa wyżej, pomiędzy pracodawcą przejmującym zakład a przekazującym, powinno nastąpić w terminie 30 dni od daty przejścia części zakładu pracy, chyba że porozumienie zawarte pomiędzy pracodawcami przewiduje inny termin. Jeżeli środki te nie zostaną przekazane, pracodawcy przejmującemu będzie służyło roszczenie o wypłatę środków pieniężnych zgromadzonych na tym funduszu w wysokości określonej w art. 7 ust. 3b u.z.f.ś.s. (por. wyrok SN z dnia 22 lutego 2008 r., V CSK 437/07, LEX nr ). Za zobowiązania zaciągnięte wobec pracowników i innych osób w związku z działalnością socjalną finansowaną z funduszu odpowiada wyłącznie dotychczasowy pracodawca.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Nauczyciele Wysokość odpisu: Art. 53 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela: Dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalanej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym, liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) i 110 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku. W świetle powyższego odpis dla nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć w 2014 roku wynosi 2.879,91 zł. W 2015r. Pozostaje bez zmian. Od przeszło czterech lat podstawa jest zamrożona.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Nauczyciele Emeryci, renciści, nauczyciele pobierający nauczycielskie świadczenie kompensacyjne: Art. 53 ust. 2 ustawy Karta Nauczyciela: Dla nauczycieli będących emerytami, rencistami lub nauczycielami pobierającymi nauczycielskie świadczenie kompensacyjne dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 5 % pobieranych przez nich emerytur, rent oraz nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Nauczyciele Ustalanie stanu zatrudnienia: Art ustawy Karta Nauczyciela: Dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalanej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym, liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) i 110 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy Szkoły niebędący nauczycielami Wysokość odpisu: Odpisu dokonuje się natomiast zgodnie z przepisami ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych: Obligatoryjny odpis podstawowy: Art. 5 ust. 2 u.z.f.ś.s: Wysokość odpisu podstawowego, o którym mowa w ust. 1, wynosi na jednego zatrudnionego, z zastrzeżeniem ust. 2a i 3, 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. 2a. (21) Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika młodocianego wynosi w pierwszym roku nauki 5%, w drugim roku nauki 6%, a w trzecim roku nauki 7% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa w ust. 2. 3. (22) Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze - w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych, wynosi 50 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa w ust. 2. Odpis podstawowy podlegający odprowadzeniu na konto funduszu to suma wszystkich odpisów naliczonych na poszczególne kategorie zatrudnionych.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy Szkoły niebędący nauczycielami Fakultatywne zwiększenia funduszu: Art. 5 ust. 4. u.z.f.ś.s: Wysokość odpisu podstawowego może być zwiększona o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa w ust. 2, na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. 5. Pracodawcy sprawujący opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy, mogą zwiększyć Fundusz o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa w ust. 2, na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki. 5a. Pracodawcy, którzy utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy oraz przeznaczą na ten cel z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą 7,5 punktu procentowego tego odpisu mogą zwiększyć Fundusz na każdą zatrudnioną osobę o 7,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa w ust. 2, pod warunkiem przeznaczenia całości tego zwiększenia na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego. 21

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Podstawę naliczenia odpisów stanowi przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. Wysokość tego wynagrodzenia ogłasza, zgodnie z art. 5 ust. 7 u.z.f.ś.s., Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" nie później niż do dnia 20 lutego każdego roku. Art. 5b. u.z.f.ś.s. w 2014 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 5 ust. 2, należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2010 r. ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 5 ust. 7.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Pracodawca, choć może przyznać prawo do korzystania z funduszu innym niż wymienione w komentowanej ustawie osobom, to nie ma prawa dokonywać na nie odpisów! Wysokość odpisu na poszczególne kategorie pracowników pozostaje bez wpływu na wysokość świadczeń przyznawanych na rzecz uprawnionych! Odpisy naliczane na nauczycieli i na pozostałych pracowników oraz emerytów, rencistów i nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne - byłych pracowników, stanowią jeden fundusz w szkole! Każdy z uprawnionych ma równe prawo do otrzymania świadczenia z Funduszu pod warunkiem spełnienia ustalonego w regulaminie kryterium socjalnego!

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Ustalanie stanu zatrudnienia Art u.z.f.ś.s: Fundusz tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Przede wszystkim konieczne jest ustalenie, które spośród zatrudnionych osób będą podlegać wliczeniu do liczby osób stanowiących podstawę obliczeń. Wliczeniu podlegają: wszyscy pracownicy, bez względu na wymiar czasu pracy i podstawę nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, wybór, nominowanie, w tym przebywający na urlopach wychowawczych. Wyłączeniu będą podlegać: pracownicy przebywający na urlopach bezpłatnych (zgodnie z art. 174 k.p. okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze), osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenie, o dzieło), dla nauczycieli będących emerytami, rencistami lub nauczycielami pobierającymi nauczycielskie świadczenie kompensacyjne dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 5 % pobieranych przez nich emerytur, rent oraz nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 43, poz. 349) Zgodnie z § 1 tego rozporządzenia podstawę naliczania odpisów stanowi przeciętna planowana w danym roku kalendarzowym liczba osób zatrudnionych w zakładzie pracy, skorygowana w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby osób zatrudnionych w zakładzie, obejmująca pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy (po przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy). W liczbie tej, ze względu na odmienny sposób naliczania odpisu, nie uwzględnia się pracowników młodocianych. Podobnie, odrębnie należy potraktować pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ze względu na odrębne naliczania na nich odpisu.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Sposób ustalenia przeciętnej liczby zatrudnionych w danym roku kalendarzowym: dodanie przeciętnych liczb zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i podzielenie otrzymanej sumy przez 12. Sposób ten stosuje się także wówczas, gdy pracodawca działał w okresie krótszym niż pełny rok kalendarzowy albo naliczał odpis za niepełny rok kalendarzowy.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Sposoby ustalania przeciętnej liczby osób zatrudnionych w poszczególnych miesiącach: Możliwy jest wybór spośród trzech metod stosowanych posiłkowo na podstawie objaśnień do formularza statystycznego Z-06: średniej arytmetycznej (dodaje się stany zatrudnienia - w przeliczeniu na pełne etaty - w poszczególnych dniach w danym miesiącu, łącznie z przypadającymi w tym czasie niedzielami, świętami i dniami wolnymi od pracy - przyjmując dla tych dni stan zatrudnienia z dnia poprzedniego - i otrzymaną sumę dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca); średniej chronologicznej (dodaje się do siebie połowę stanu zatrudnienia - w przeliczeniu na pełne etaty - na 1. dzień miesiąca, pełną liczbę zatrudnionych na 15. dzień miesiąca oraz połowę na ostatni dzień miesiąca; otrzymaną sumę należy podzielić przez 2; metody tej nie powinno się jednak stosować przy dużej fluktuacji zatrudnienia); uproszczona (dodaje się liczby zatrudnionych - w przeliczeniu na pełne etaty - w pierwszym i ostatnim dniu miesiąca, zaś sumę dzieli przez 2; zaleca się stosowanie tej metody w zakładach pracy, w których sytuacja kadrowa jest dość stabilna).

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Sposób przeliczenia liczby pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy na pełny wymiar czasu pracy. W tym celu: liczbę godzin pracy w tygodniu pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy należy podzielić przez liczbę godzin pracy pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy - uzyskujemy współczynnik (część etatu), a następnie współczynnik ten należy pomnożyć przez liczbę osób pracujących w danym wymiarze czasu pracy.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Kolejnym działaniem powinno być zsumowanie liczby pełnych i niepełnych (przeliczonych na pełne) etatów. Działań tych należy dokonać odpowiednią liczbę razy - stosownie do wybranej metody obliczania przeciętnej liczby osób zatrudnionych w miesiącu (w przypadku metody średniej arytmetycznej - dla każdego dnia w miesiącu), a następnie, przy użyciu tych liczb i wybranej metody, ustalić przeciętne zatrudnienie w każdym miesiącu. Obliczenie przeciętnej liczby zatrudnionych w danym roku kalendarzowym (obrachunkowym) następuje przez dodanie przeciętnych liczb zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i podzielenie otrzymanej sumy przez 12 - co określi przeciętną roczną liczbę zatrudnionych (w przypadku gdy w zakładzie zatrudnione są osoby w warunkach szczególnie uciążliwych - osobno należy rozliczyć przeciętną liczbę zatrudnionych w warunkach normalnych i osobno w szczególnie uciążliwych). Obliczenie odpisu polega na pomnożeniu tej liczby przez wysokość obowiązującego odpisu na jednego zatrudnionego.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Następnie należy porównać ustaloną w końcu roku wysokość odpisu z odpisem ustalonym na początku roku - odprowadzonym na konto funduszu. Jeżeli kwota ta jest niższa od przewidywanej można nadpłacone środki wycofać z konta funduszu. Jeżeli zaś jest ona wyższa - należy ją niezwłocznie uzupełnić, dokonując na konto funduszu stosownej dopłaty.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU I. SPOSÓB I WYSOKOŚĆ NALICZANIA ODPISÓW Pracownicy szkoły niebędący nauczycielami Z tego, że przewidywaną przeciętną liczbę zatrudnionych koryguje się w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych, należy wysnuć wniosek, że korekcie ulega również wysokość odpisu należnego za dany rok. W związku z tym z końcem roku należy powielić procedurę realizowaną na początku roku i ponownie naliczyć odpis, tym razem opierając się na faktycznej liczbie zatrudnionych.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU II. DODATKOWE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU
Art u.z.f.ś.s. Środki Funduszu zwiększa się o: 1) wpływy z opłat pobieranych od osób i jednostek organizacyjnych korzystających z działalności socjalnej, o której mowa w art. 2 pkt 1, 2) darowizny oraz zapisy osób fizycznych i prawnych, 3) (skreślony), 4) odsetki od środków Funduszu, 5) wpływy z oprocentowania pożyczek udzielonych na cele mieszkaniowe, 6) wierzytelności likwidowanych zakładowych funduszy socjalnego i mieszkaniowego, 7) przychody z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych służących działalności socjalnej, w części nie przeznaczonej na utrzymanie lub odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych, 8) przychody z tytułu sprzedaży i likwidacji zakładowych domów i lokali mieszkalnych w części nie przeznaczonej na utrzymanie pozostałych zakładowych zasobów mieszkaniowych, 9) inne środki określone w odrębnych przepisach.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU III. TERMINY PRZEKAZANIA ŚRODKÓW
Równowartość dokonanych odpisów i zwiększeń, za dany rok kalendarzowy pracodawca przekazuje na rachunek bankowy funduszu (odrębny od rachunku zakładu) do dnia 30 września tego roku, z tym że do dnia 31 maja tego roku obowiązany jest przekazać kwotę stanowiącą co najmniej 75% równowartości odpisów. Obecnie przyjmuje się, że w/w przepis art. 6 ust. 2 u.z.f.ś.s. dotyczy także przekazywania we wskazanych terminach odpisów, o których mowa w art. 53 Karty Nauczyciela. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 1999 r., I PKN 663/98, OSNP 2000, nr 14, poz. 534, stwierdził, że pracodawca nie ma obowiązku uiszczania odsetek od kwot nieprzekazanych w terminie na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, gdyż kwoty przekazane na konto funduszu nie przestają być własnością pracodawcy, a tylko jest on ograniczony w możliwości dysponowania nimi i może je przeznaczyć wyłącznie na finansowanie działalności socjalnej.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA FUNDUSZU IV. ZASADY GROMADZENIA ŚRODKÓW FUNDUSZU
Przepisy art. 12 ust. 1 u.z.f.ś.s. nakładają na pracodawcę obowiązek gromadzenia środków funduszu na odrębnym rachunku bankowym. Odrębny rachunek bankowy pozwala na wyodrębnienie środków funduszu z ogółu środków pieniężnych stanowiących majątek pracodawcy. Pracodawca nie może swobodnie dysponować tą szczególną częścią swojego majątku, gdyż środki funduszu muszą być wydatkowane przez niego zgodnie z postanowieniami zakładowego regulaminu funduszu. Koszty prowadzenia rachunku bankowego funduszu ponosi pracodawca, gdyż przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie pozwalają na finansowanie z niego wydatków na inne cele niż działalność socjalna, a opłata za prowadzenie rachunku nie mieści się w działalności socjalnej

Środki funduszu socjalnego, które są zgromadzone na odrębnym rachunku bankowym, nie podlegają egzekucji w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, uregulowanym w kodeksie postępowania cywilnego, ani w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym, uregulowanym w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz z późn. zm.). Egzekucja może być prowadzona ze środków funduszu w przypadku, gdy egzekwowane roszczenia wynikają z zobowiązania pracodawcy zaciągniętego w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu (art. 12 ust. 2 u.z.f.ś.s.). Zobowiązania funduszu są to zobowiązania zaciągnięte przez pracodawcę w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu. Należą do nich zarówno zobowiązania wobec: osób uprawnionych do korzystania z funduszu, którym pracodawca przyznał indywidualne świadczenia, osób trzecich, z którymi pracodawca zawarł umowy o świadczenie usług socjalnych.

Środki funduszu, które nie zostały wykorzystane w danym roku kalendarzowym, przechodzą na rok następny, zwiększając kwotę środków finansowych do wykorzystania na cele socjalne w następnym roku. Przez pojęcie "niewykorzystane środki funduszu" należy rozumieć istniejące faktycznie na odrębnym rachunku bankowym funduszu kwoty środków pieniężnych pochodzących z tytułu dokonanych odpisów podstawowych i zwiększeń.

RODZAJE POMOCY SOCJALNEJ
Definicja - art. 2. pkt 1) u.z.f.ś.s. Działalność socjalna - usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

Działalność socjalna może obejmować wydatki na następujące cele: I. Usługi świadczone przez pracodawców na rzecz: różnych form wypoczynku (chodzi tu o wypoczynek zorganizowany przez zakład czy przez inne podmioty, jak też przez pracownika we własnym zakresie - tzw. wczasy pod gruszą), które mogą obejmować obozy oraz kolonie letnie i zimowe dla dzieci i młodzieży, wczasy pracownicze i profilaktyczne, wypoczynek weekendowy czy pobyty w sanatoriach, działalności kulturalno-oświatowej (sformułowanie to jest niezwykle szerokie i obejmuje zarówno organizowanie imprez teatralnych, koncertowych i oświatowych, jak i zakup biletów na tego typu imprezy itp.), działalności sportowo-rekreacyjnej (np. organizowanie wycieczek, imprez sportowych, rajdów, spartakiad, wykup abonamentów na zajęcia sportowe i rekreacyjne);

II. Udzielanie pomocy materialnej rzeczowej lub finansowej (pomoc finansowa to np. zapomogi, zasiłki z tytułu urodzenia dziecka, zgonu osoby bliskiej itp., a pomoc rzeczowa polega na zakupie określonych towarów i nieodpłatnym przekazaniu ich osobie uprawnionej, np. zakupie wyprawki szkolnej dla dziecka, odzieży, sprzętu gospodarstwa domowego); Należy więc pamiętać, że nie jest on funduszem okolicznościowym czy też dodatkowym funduszem nagród. Fundusz socjalny stanowi bowiem formę wsparcia dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinnej, finansowej czy życiowej. Zatem przesłanką udzielenia pomocy nie mogą być wydarzenia niezwiązane z pogorszeniem sytuacji pracowników, np. okoliczność przejścia na emeryturę lub rentę, Dzień Dziecka czy Dzień Kobiet. Natomiast powodem udzielania pomocy w postaci bonów z okazji świąt Bożego Narodzenia czy Wielkanocy powinny być zwiększone wydatki z nimi związane, a nie same święta.

Zapomoga bez względu na jej wysokość nie jest wynagrodzeniem, lecz szczególnym świadczeniem, które ma charakter doraźnej i bezzwrotnej pomocy przyznawanej w wypadkach losowych, niezależnych od danej osoby, powodujących zdecydowane pogorszenie jej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej. Najczęściej pomoc w formie zapomogi przyznawana jest z powodu: przewlekłej choroby lub nagłego zdarzenia chorobowego, które łączy się z koniecznością ponoszenia przez pracownika zwiększonych wydatków na opiekę medyczną i leki Jak wskazuje praktyka organów skarbowych, do chorób przewlekłych zaliczamy wszelkie choroby, które mają długotrwały przebieg, trwający miesiącami lub latami, i wymagające leczenia w sposób trwały lub przez długi okres (zob. interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 29 kwietnia 2010 r., I LPB 2/ /10-3/TR, zdarzeń takich jak pożar, kradzież, powódź czy wypadek Pojęcie "zdarzenie losowe" oznacza zdarzenie nieprzewidywalne, niezależne od woli człowieka i niemożliwe do uniknięcia mimo zachowania należytej staranności.

III. Udzielanie pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową - zwrotnej lub bezzwrotnej; może obejmować takie cele, jak: budowa lokalu w domu wielorodzinnym lub budowa domu jednorodzinnego, uzupełnienie wkładów mieszkaniowych; zakup lokalu mieszkalnego od dewelopera czy też od osoby fizycznej, od spółdzielni mieszkaniowej, nadbudowa i rozbudowa budynku mieszkalnego; modernizacja i przebudowa pomieszczeń niemieszkalnych na lokal mieszkalny; dostosowanie mieszkania lub domu do potrzeb osoby niepełnosprawnej; wykup zajmowanych lokali mieszkalnych na własność, a także uzupełnienie zaliczki na wkład budowlany w związku z przekształceniem spółdzielczego, lokatorskiego prawa do zajmowanego lokalu na własnościowe prawo do lokalu; remont i modernizacja mieszkania lub domu, a także pomoc finansowa na zmniejszenie bieżących wydatków mieszkaniowych, np. dopłata do czynszu.

Pożyczki mieszkaniowe mogą być oprocentowane, jednak nie jest to obligatoryjne. Zabezpieczenie spłaty pożyczki może stanowić poręczenie lub weksel. W przypadku poręczenia - przeważnie przez pracowników tego samego zakładu - poręczyciele przejmują na siebie solidarnie obowiązek spłaty, jeśli nie wywiąże się z niego pożyczkobiorca. Umowę pożyczki, która jest umową cywilnoprawną, regulują przepisy art ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Działalnością socjalną nie można obejmować następujących rodzajów wydatków: inwestycji socjalnych, z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 1 ust. 1 u.z.f.ś.s.; kosztów utrzymania przyzakładowej służby zdrowia; kosztów opieki medycznej (np. badań podstawowych i specjalistycznych, zabiegów chirurgicznych); profilaktycznych szczepień ochronnych; kosztów prowadzenia przyzakładowych stołówek, barów, restauracji; posiłków i napojów profilaktycznych wydawanych na podstawie przepisów bhp; polisy grupowego ubezpieczenia na życie; regulowania składek na ubezpieczenie społeczne; szkoleń i innych wydatków na podnoszenie kwalifikacji zawodowych; wydatków związanych bezpośrednio z obchodami np. świąt branżowych, kościelnych itp.; dojazdów pracowników do pracy; regulowania zobowiązań podatkowych wobec budżet

PROBLEMATYKA KWALIFIKACJI ŚWIADCZENIA JAKO NIEPODLEGAJĄCEGO OSKŁADKOWANIU LUB OPODATKOWANIU
Prawo do korzystania ze środków funduszu mają w pierwszej kolejności pracownicy, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji materialnej. W przypadku organizacji spotkania wigilijnego w całości finansowanego z ZFŚS, uwzględnienie kryterium socjalnego może okazać się trudne lub niemożliwe, dlatego pracodawca, który nie uwzględni sytuacji majątkowej pracowników nie może finansować spotkania ze środków funduszu, lecz musi skorzystać ze środków obrotowych Pracodawcy Wyrok WSA w Warszawie, z dnia 13 lutego 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 4283/06, w którym orzeczono, że: "wydatki na imprezę integracyjną powinny być finansowane ze środków obrotowych, ponieważ nie są one działalnością socjalną i nie uwzględniają kryterium socjalnego” Co innego gdyby udział w spotkaniu był w części finansowany przez pracowników, a wysokość dofinansowania z ZFŚS pracodawca uzależniłby od sytuacji materialnej pracownika. W tym miejscu należy również przedstawić odmienne stanowisko, które przedstawił Sąd Najwyższy w Wyroku z 23 października 2008 r. (II PK 74/08), w którym stwierdził: "przy dofinansowaniu imprez zbiorowych przeznaczonych dla wszystkich pracowników kryterium socjalne nie musi być stosowane. Pracodawca jest bowiem zobowiązany używać go jedynie przy przyznawaniu ulgowych usług i świadczeń (tj. zapomóg i pożyczek), a nie jeżeli realizuje inne dozwolone ustawą świadczenia i usługi w ramach działalności socjalnej". Stanowisko to wydaje się jednak ryzykowne szczególnie, że ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie upoważnia do tworzenia zasad podziału funduszu socjalnego, które są sprzeczne z art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s.

PROBLEMATYKA KWALIFIKACJI ŚWIADCZENIA JAKO NIEPODLEGAJĄCEGO OSKŁADKOWANIU LUB OPODATKOWANIU
Choć § 2 ust.1 pkt 19 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dz. U. Z 1998 r. Nr 161, poz z późn. Zm.) wyłącza z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych (społecznych i zdrowotnej) świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne, to należy wyjaśnić, że nie w każdym przypadku od wartości takich świadczeń nie opłaca się składek ZUS. Aby mogły one korzystać ze zwolnienia ze składek ZUS w oparciu o ten przepis, powinny przede wszystkim wchodzić w zakres działalności socjalnej ustalonej w regulaminie z.f.ś.s. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 marca 2013 r., III AUa 1888/12 Brzmienie art. 8 ust. 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie upoważnia do przyznawania osobom uprawnionym prawa do świadczeń socjalnych w takiej samej wysokości. Byłoby to bowiem w istocie przyznawanie tym osobom dodatku do wynagrodzenia. Przepis ten wyraźnie określa związek pomiędzy wartością przyznawanego świadczenia a łącznie rozpatrywaną sytuacją życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej. Skoro świadczenia nie miały charakteru socjalnego, gdyż nie były powiązane z kryterium socjalnym (brak szczegółowej analizy sytuacji pracowników), należało uznać je za przychód w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to przychód stanowi podstawę wymiaru składek na Fundusz Pracy na podstawie art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w związku z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz z późn. zm.) oraz w związku z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych stosownie do treści art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy w związku z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz z późn. zm.) oraz w związku z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

OSOBY UPRAWNIONE DO KORZYSTANIA Z FUNDUSZU
Osobami uprawnionymi do korzystania z funduszu, są: pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny, a także inne osoby, którym pracodawca przyznał prawo do korzystania ze świadczeń finansowanych z funduszu.

Pojęciem "pracownicy" objęte są wszystkie osoby, z którymi pracodawca zawarł umowę o pracę, bez względu na wymiar czasu pracy oraz staż zakładowy, osoby zatrudnione na podstawie powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę, a także pracownicy młodociani i sezonowi, w tym również osoby korzystające z urlopów i zwolnień od pracy. Należy zaznaczyć, że w okresie wypowiedzenia pracownik przez cały ten czas zachowuje swoje uprawnienia pracownicze do momentu rozwiązania umowy o pracę W sytuacji gdy w zakładzie pracy zatrudnieni są oboje małżonkowie, każde z nich na takich samych zasadach może korzystać z funduszu.

Emeryci - byli pracownicy zakładu to osoby pobierające emeryturę, na którą przeszły po okresie zatrudnienia w ostatnim zakładzie pracy, bezpośrednio po zakończeniu umowy o pracę lub pośrednio, np. po okresie pobierania renty. Emerytem - byłym pracownikiem zakładu można być tylko w odniesieniu do ostatniego pracodawcy, nawet wówczas, gdy pracownik uprzednio pobierał emeryturę, a następnie podjął zatrudnienie i po jego ustaniu kontynuował pobieranie emerytury. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 listopada 1991 r., I PZP 56/91, OSNC 1992, nr 4, poz. 63: "Osoba, która uprzednio przeszła na wcześniejszą emeryturę i podjęła w nowym zakładzie pracy zatrudnienie przy zawieszeniu wypłaty emerytury, a następnie po rozwiązaniu stosunku pracy ponownie pobiera emeryturę, jest w rozumieniu […] ustawy […]"emerytem - byłym pracownikiem" tego ostatniego zakładu pracy".

Rencista – były pracownik zakładu jest to osoba pobierająca rentę (w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych), będąca uprzednio pracownikiem danego zakładu pracy, z tym że taki status można mieć wyłącznie w odniesieniu do ostatniego miejsca pracy.

Rodziny pracowników oraz emerytów i rencistów - byłych pracowników zakładu. Przepisy ustawy nie definiują pojęcia rodziny. Zatem należy uznać, że prawo do zdefiniowania osób stanowiących członków rodziny uprawnionych do korzystania z funduszu przysługuje pracodawcy i związkom zawodowym. Mogą oni określenia pojęcia "rodzina" dokonać w regulaminie funduszu: „pozostające na utrzymaniu i wychowaniu dzieci własne, przysposobione oraz przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej do ukończenia 18. roku życia, a jeżeli kształcą się w szkole - do momentu ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 26 lat, współmałżonków, rodziców niepełnosprawnych lub w wieku powyżej 80 lat, o ile pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, a pracownik uczestniczy w ich utrzymaniu”

Istnieje natomiast możliwość rozszerzenia w regulaminie kręgu osób uprawnionych do korzystania z funduszu, gdyż przepisy art. 2 pkt 5 u.z.f.ś.s. upoważniają do tego pracodawcę, np.: współmałżonków lub dzieci zmarłych pracowników, podopiecznych domów dziecka lub opieki społecznej, osób niebędących pracownikami tych zakładów, jednakże ściśle z nimi związanych przez wykonywaną pracę, jak np. nauczyciele szkół przyzakładowych, osobom świadczącym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, np. zatrudnione na podstawie umów zlecenia.

KRYTERIA PRZYZNAWANIA POMOCY
Artykuł 8 ust. 1 u.z.f.ś.s. określa podstawową zasadę wykorzystywania środków funduszu, stanowiącą, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej Zatem nie można warunkować otrzymania pomocy z funduszu od: stażu pracy wymiaru czasu pracy ilości osób z rodziny zatrudnionych u pracodawcy wysokości odpisu Nie są to kryteria socjalne w rozumieniu ustawy.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 2005 r. I PK 12/05: „Wydatkowanie środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z zastosowaniem kryterium stażu pracy, bez uwzględnienia kryterium socjalnego i sprzecznie z zakładowym regulaminem świadczeń socjalnych, jest niezgodne z ustawą w rozumieniu art. 8 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.”(OSNP 2006/11-12/182 Lex ) Brzmienie art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s. nie upoważnia do przyznawania osobom uprawnionym prawa do świadczeń socjalnych w takiej samej wysokości. Byłoby to bowiem w istocie przyznawanie tym osobom dodatku do wynagrodzenia czy emerytury. Przepis ten wyraźnie bowiem określa związek pomiędzy wartością przyznawanego świadczenia a łącznie rozpatrywaną sytuacją życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 579/00 OSNP 2003/14/331, M.Prawn. 2003/22/1040: „Pracodawca administrujący środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, to jest uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu”. W wyroku z dnia 16 września 2009 r., I UK 121/09, OSNP 2011, nr 9-10, poz. 133, Sąd Najwyższy stwierdził: „Podstawowa zasada dysponowania środkami funduszu została określona w art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Od tej zasady nie ma wyjątków. Nawet regulamin funduszu nie może jej zmienić. Stąd świadczenia wypłacone przez pracodawcę z pominięciem tej reguły nie mogą być oceniane w sensie prawnym jako świadczenia socjalne, a jeżeli tak, to nie mogą korzystać z uprawnień przyznanych tym świadczeniom przez system ubezpieczeń społecznych”. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2008 r., II PK 156/07, OSNP 2009, nr 7-8, poz. 96: „Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych [...] nie stanowi podstawy przyznania wszystkim pracownikom świadczeń pieniężnych, które nie zmierzają do realizacji celów socjalnych zgodnych z art. 1 ust. 1 i art. 2 pkt 1 tej ustawy”.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego; ciąg dalszy: Z drugiej strony w wyroku z dnia 23 października 2008 r., II PK 74/08, OSNP 2010, nr 7-8, poz. 88, Sąd Najwyższy uznał, że: „Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.) nie odnosi się do całości działalności socjalnej w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej ustawy, a jedynie do ulgowych świadczeń i usług. Regulamin może przewidywać wydatkowanie środków funduszu na inne cele mieszczące się w ramach działalności socjalnej oraz ustalać inne zasady korzystania z tych świadczeń, np. powszechnej dostępności na równych zasadach w zakresie imprez integracyjnych”.

Przepis określający kryteria socjalne jest dosyć ogólnikowy i nie zawiera żadnych wskazówek dotyczących gromadzenia informacji o stanie majątkowym, sytuacji rodzinnej czy dochodach osób uprawnionych. Właściwym sposobem zdobycia informacji o stanie majątkowym, sytuacji rodzinnej czy dochodach osób uprawnionych mogą być ich oświadczenia. Oświadczenia takie mogą być składane w dowolnej formie, ale możliwe jest też określenie przez pracodawcę ich wzoru czy choćby tylko zakresu informacji, jakie powinny być w nich zawarte.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 579/00, OSNP 2003/14/331, M. Prawn. 2003/22/1040 : „Nie ulega wątpliwości, że fundusz świadczeń socjalnych jest instytucją prawną, która ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin, a także emerytów i rencistów. Jest on wyrazem funkcji społecznej zakładu pracy, zaś jego adresatami są zwłaszcza rodziny o najniższych dochodach”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 marca 2013 r., III AUa 1887/12, LEX nr „Zasada "każdemu po równo" pozostaje w opozycji do kryterium socjalnego. Zaś o spełnieniu kryterium socjalnego nie może być mowy bez indywidualnej analizy sytuacji każdej uprawnionej do skorzystania z funduszu osoby”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2013 r., III AUa 1056/12 LEX nr „Z funduszu mogą być finansowane tylko te rodzaje działalności socjalnej, które są objęte ustawową definicją pojęcia "działalność socjalna", zawartą w art. 2 pkt 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Wyklucza to finansowanie z funduszu takich świadczeń socjalno-bytowych, których pracodawca udziela pracownikom w związku z ich zatrudnieniem”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 grudnia 2012 r. III AUa 1798/12 LEX nr „ Świadczeniem socjalnym z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych będzie tylko taka pomoc, którą przewiduje obowiązujący u danego pracodawcy regulamin”. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2013 r. III AUa 734/12, LEX nr „Pracodawca jest uprawniony do tworzenia swoistego domniemania, że osoba odmawiająca złożenia oświadczenia znajduje się w kręgu osób o najlepszej sytuacji materialno-bytowej”.

Oświadczenie o dochodach, a ochrona danych osobowych Z wyjaśnień udzielanych przez Biuro Generalnego Inspektora Danych Osobowych wynika, że przetwarzanie danych osobowych w zakresie określonym w art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s. (czyli w celu zdobycia informacji o sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych) jest dopuszczalne na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, stwierdzającym, że przetwarzanie danych jest dopuszczalne, gdy zezwalają na to przepisy. Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 maja 2002 r., I PKN 267/01, OSNP 2004, nr 6, poz. 99, stwierdził, że „pracodawca nie narusza dóbr osobistych pracownika (art. 23 k.c., art. 47 i art. 51 ust. 1 i 2 Konstytucji), zobowiązując go zgodnie z postanowieniami regulaminu przyznawania zapomóg z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do złożenia zaświadczenia o zarobkach uzyskiwanych u drugiego pracodawcy”. W związku z tym pracodawca ma prawo domagać się od pracownika udzielania informacji i odmowa ich udzielenia może skutkować nieprzyznaniem świadczenia.

Przyznanie ulgowych świadczeń z funduszu, a także ich wysokość uzależnione są więc od spełnienia przez osobę ubiegającą się o to świadczenie określonych kryteriów socjalnych. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie określa jednak sposobu, w jaki ma nastąpić udokumentowanie ich spełnienia. Uprawnienie pracodawcy do żądania podania stosownych informacji oraz przedłożenia odpowiednich dokumentów uzasadniających przyznanie świadczenia z funduszu powinno zatem znajdować uzasadnienie w regulaminie, o którym mowa powyżej. Regulamin powinien także określać, jakie informacje i dokumenty są niezbędne do dokonania oceny, czy osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych spełnia kryteria, od których uzależnia się jego przyznanie.

REGULAMIN ZAKŁADOWEGO FUNDUSZU ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH
Pracodawcy gospodarują środkami funduszu socjalnego wyłącznie na podstawie regulaminu. Zgodnie z art. 8 ust. 2 u.z.f.ś.s regulamin określa: zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu, zasady przeznaczania środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej

Zatem, regulamin powinien regulować następujące kwestie: zakres prowadzonej działalności socjalnej, wielkość środków funduszu na poszczególne cele i kierunki ich wydatkowania, tabele ulgowych odpłatności za usługi socjalne, zasady i tryb przyznawania ulgowych usług i świadczeń socjalnych – procedury związane z ubieganiem się o udzielenie pomocy (sposób i termin składania wniosków, obowiązek załączenia odpowiednich dokumentów, powołanie Komisji Socjalnej jako organu opiniodawczego, kompetencje Komisji, tryb działania ), Przyznawanie pracownikom każdego świadczenia z Funduszu jest uzgadniane ze Związkiem Zawodowym

oraz sposób ustalenia dochodu rodziny uprawnionej (dochody brutto pracowników i członków jego rodziny, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania; jeżeli pracownik faktycznie zamieszkuje z innymi osobami, z którymi prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, to pracodawca powinien uwzględnić ten fakt), określenie kręgu osób uprawnionych do korzystania z usług i świadczeń socjalnych, w tym w szczególności zdefiniowanie pojęcia „członkowie rodziny” („pozostające na utrzymaniu i wychowaniu dzieci własne, dzieci współmałżonka, przysposobione oraz przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej do ukończenia 18 roku życia, a jeżeli dalej kształcą się w systemie stacjonarnym - do momentu ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 lat”; dzieci z orzeczonym stopniem niepełnosprawności - bez względu na wiek; współmałżonkowie),

a także zasady udzielania pomocy na cele mieszkaniowe - czyli na jakich zasadach i w jakim trybie osoba uprawniona może się ubiegać o taką pomoc, zasady oraz tryb rozpatrywania wniosków, (np. zdarzenia powodujące uprawnienia do pomocy bezzwrotnej, częstotliwość udzielania takiej pomocy, minimalną i maksymalną wysokość pożyczek, zasady ich spłaty, wysokość oprocentowania, zasady poręczania pożyczek, zasady umarzania pożyczek w całości lub w części, tryb spłaty zadłużenia w przypadku rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę, okoliczności powodujące natychmiastową wymagalność spłaty pożyczki, itp.), sposób i tryb wprowadzania zmian w treści regulaminu

Regulamin może zawierać także: określenie maksymalnej częstotliwości i innych warunków korzystania ze świadczeń socjalnych, „Pomoc ze środków Funduszu na wypoczynek wnioskodawcy i członków jego rodziny - niezależnie od formy w jakiej był zorganizowany, może być przyznana raz w roku”; „Pomoc ze środków Funduszu na leczenie sanatoryjne wnioskodawcy i członków jego rodziny, może być przyznana raz na dwa lata”. „Warunkiem przyznania pożyczki na cele mieszkaniowe jest spłata lub umorzenie poprzednio udzielonej pożyczki”. „Podstawą do dopłaty przyznanej na wypoczynek organizowany we własnym zakresie jest skorzystanie przez pracownika z urlopu w wymiarze 14 dni”

oraz rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do korzystania z funduszu o inne osoby niż pracownicy, emeryci i renciści - byli pracownicy zakładu oraz członkowie ich rodzin (np. osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia, pracownicy placówki ochrony zdrowia obsługującej zakład pracy, dzieci z domu dziecka); przepisy przejściowe - zasady korzystania ze świadczeń w roku w którym zmiany wchodzą w życie (aby nie narazić się na zarzuty dyskryminacji pracodawca powinien wprowadzić zmiany od początku roku kalendarzowego, w przypadku braku przepisów przejściowych powinny być stosowane przepisy obowiązujące w dacie rozpatrywania wniosku)

Regulamin może zawierać także inne postanowienia fakultatywne. Przepisy komentowanej ustawy określają tylko minimalne obowiązki pracodawcy związane z utworzeniem i funkcjonowaniem funduszu, a więc regulamin może zawierać uregulowania korzystniejsze dla załogi. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 6 grudnia 2001 r., I PKN 355/00, OSNP 2003, nr 22, poz. 542, regulamin socjalny jest źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p.

ROLA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
Pracodawca ustanawia regulamin (oraz każdą jego zmianę) zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w uzgodnieniu z organizacją związkową. Wymóg uzgodnienia regulaminu oznacza, że pracodawca nie może wprowadzić go w życie, jeżeli nie został on zaakceptowany przez tę organizację.

WEJŚCIE W ŻYCIE Aby można było stosować opracowany regulamin, niezbędne jest jego wejście w życie. O tym, kiedy to będzie miało miejsce, decydują strony regulaminu. Możliwe jest tu kilka sposobów określenia terminu wejścia w życie regulaminu: 1)z dniem podpisania; 2)z dniem ogłoszenia; 3)z nadejściem określonego dnia (wskazanego za pomocą daty albo opisu, np. 1. dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia). Najczęstszą praktyką w tym zakresie jest zastosowanie w drodze analogii przepisów dotyczących wejścia w życie regulaminu wynagradzania - wówczas regulamin wchodzi w życie z upływem 2 tygodni od podania go do wiadomości pracowników.

WEJŚCIE W ŻYCIE Podanie regulaminu do wiadomości może nastąpić przez wywieszenie na tablicy ogłoszeń, przez firmowy radiowęzeł, udostępnienie w firmowej wewnętrznej sieci komputerowej (intranecie), za pomocą poczty zwykłej lub elektronicznej, pisma rozesłanego obiegiem lub w innej formie określonej przez strony regulaminu. Regulamin powinien być ogólnie dostępny. Jest to wyraz dbałości pracodawcy o dobro pracowników (dostarczanie informacji ważnych z punktu widzenia realizacji uprawnień pracowniczych). Tryb wprowadzania regulaminu ma zastosowanie także przy wprowadzaniu zmian do regulaminu.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACODAWCY ZA NIESTOSOWANIE USTAWY
Wykroczenia Art. 12a. 1. u.z.f.ś.s. Kto, będąc pracodawcą lub będąc odpowiedzialnym, w imieniu pracodawcy, za wykonywanie przepisów ustawy, nie wykonuje przepisów ustawy albo podejmuje działania niezgodne z przepisami ustawy, podlega karze grzywny. Wykroczenia określone w art. 12a u.z.f.ś.s. mają charakter blankietowy, co oznacza, że ustawodawca nie określił ściśle czynów karalnych, ale jedynie odwołał się ogólnie do naruszenia przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

Stosując wykładnię zawężającą, należy wyodrębnić następujące czyny wyczerpujące znamiona wykroczenia: 1) nieutworzenie funduszu (art. 3 ust. 1 i 2 w zw. z art. 6 ust. 2 i art. 12 ust. 1 u.z.f.ś.s.); 2) niewypłacenie świadczenia urlopowego lub bezpodstawne jego zaniżenie (art. 3 ust. 4 i 5 u.z.f.ś.s.); 3) nieprzekazanie środków na fundusz, opóźnione ich przekazanie lub zaniżenie należności (art. 5 w zw. z art. 6 ust. 2 i art. 12 ust. 1 u.z.f.ś.s.); 4) niewydanie regulaminu funduszu albo wprowadzenie do treści regulaminu postanowień sprzecznych z ustawą (art. 8 ust. 2 u.z.f.ś.s.); 5) nieuzgodnienie z zakładową organizacją związkową lub przedstawicielem załogi regulaminu funduszu albo prowadzenia wspólnej działalności socjalnej (art. 8 ust. 2, art. 9 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 2 u.z.f.ś.s.); 6) stosowanie zasad podziału funduszu nieprzewidzianych w ustawie lub sprzecznych z regulaminem (art. 8 ust. 2 w zw. z art. 8 ust. 1 u.z.f.ś.s.).

Wszystkie popełnione czyny mogą być popełnione zarówno z winy umyślnej, jak i nieumyślnej i mają charakter formalny, co oznacza, że do ich zaistnienia nie potrzeba żadnego skutku ani zagrożenia. Odpowiedzialności, według obecnego brzmienia art. 12a u.z.f.ś.s., podlega pracodawca lub osoba odpowiedzialna w imieniu pracodawcy za wykonywanie przepisów komentowanej ustawy.

Rola Państwowej Inspekcji Pracy Kontrolę i nadzór przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów dotyczących zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy. Na mocy przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 z późn. zm.) oraz art. 12a ust. 2 omawianej ustawy inspektorzy pracy są uprawnieni do występowania do sądu z wnioskiem o ukaranie w przypadku stwierdzenia popełnienia wykroczenia polegającego na naruszeniu przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

W przypadku stwierdzenia, że pracodawca narusza przepisy prawa pracy przez niewypłacanie, obniżanie czy też potrącanie kwot z należnego świadczenia przysługującego pracownikowi, inspektor pracy może na podstawie przepisów art. 11 pkt 7 w zw. z art. 33 ust. 1 ustawy o PIP wydać nakaz wypłaty (decyzję administracyjną).

Jeśli inspektor pracy stwierdzi nieprawidłowości w zakresie stosowania przepisów omawianej ustawy, może on skierować do pracodawcy na podstawie art. 11 pkt 8 w zw. z art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIP pisemne wystąpienie zawierające wnioski pokontrolne dotyczące usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Kontrolowany podmiot lub organ sprawujący nad nim nadzór, do którego skierowano wystąpienie, ma obowiązek w terminie określonym w wystąpieniu, nie dłuższym niż 30 dni, zawiadomić inspektora pracy o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych.

ZWIĄZKI ZAWODOWE, A DZIAŁALNOŚĆ SOCJALNA
Podstawy prawne: art. 27 ust. 1 u.z.z.: Ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym podział środków z tego funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności, ustala pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładową organizacją związkową. 2. Przyznawanie pracownikom świadczeń z funduszu, o którym mowa w ust. 1, dokonywane jest w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową.

Uzgodnienie to takie współuczestniczenie, które polega na osiągnięciu porozumienia w sprawie treści, a następstwem braku porozumienia ma być to, że akt nie dochodzi do skutku. To zaś oznacza, że pracodawca i związek muszą tak długo prowadzić negocjacje, aż osiągną porozumienie w sprawie treści regulaminu. Pracodawca nie może w żadnym wypadku wprowadzić regulaminu samodzielnie. Uregulowania zawarte w wyżej wskazanych aktach prawnych nadają tym uprawnieniom charakter wiążący.

Jeżeli u pracodawcy działa jeden związek, to regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową.

art. 30 ust. 4 u.z.z.: w sprawach wymagających zawarcia porozumienia lub uzgodnienia stanowiska z organizacjami związkowymi, organizacje te przedstawiają wspólnie uzgodnione stanowisko. Sposób ustalania i przedstawiania tego stanowiska przez każdorazowo wyłanianą do tych spraw wspólną reprezentację związkową określa porozumienie zawarte przez organizacje związkowe.

art. 30 ust. 5u.z.z. Jeżeli w sprawie ustalenia regulaminu wynagradzania, regulaminów nagród i premiowania, regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, […] organizacje związkowe albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art a Kodeksu pracy, nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni, decyzje w tych sprawach podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych.

W przypadku gdy u pracodawcy działają organizacje reprezentatywne, nie jest konieczne przedstawienie wspólnie uzgodnionego stanowiska przez wszystkie związki - wystarczy, by wspólne stanowisko przedstawiły wszystkie działające w zakładzie organizacje reprezentatywne.

Reprezentatywność związków ustala się według zasad określonych w dziale XI kodeksu pracy, dotyczącym układów zbiorowych pracy. Zgodnie z art a k.p. reprezentatywna jest organizacja związkowa: 1) będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art § 1 pkt 1 k.p. pod warunkiem, że obejmuje co najmniej 7% zatrudnionych u danego pracodawcy; 2) zrzeszająca co najmniej 10% zatrudnionych u danego pracodawcy. Jeżeli żadna z zakładowych organizacji związkowych nie spełnia wymogów, o których mowa wyżej, reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę pracowników. W liczbie pracowników zrzeszonych w reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej uwzględnia się wyłącznie pracowników należących do danej organizacji co najmniej 6 miesięcy przed przystąpieniem do rokowań. Pracownika będącego członkiem kilku zakładowych organizacji związkowych wlicza się tylko do jednego, wskazanego przez niego związku.

Co gdy w zakładzie pracy powstanie nowa organizacja związkowa? Żaden z przepisów dotyczących ustalania regulaminu funduszu nie nakłada na pracodawcę obowiązku renegocjowania jego postanowień, w przypadku gdy u pracodawcy powstanie nowa lub pierwsza jednostka związku zawodowego. Pracodawca ma natomiast obowiązek uzgadniania z zakładową organizacją związkową zmian wprowadzanych do regulaminów po powstaniu tej organizacji. Niemożliwe jest zatem dokonywanie takich uzgodnień jedynie z organizacjami, które podpisały pierwotny regulamin.

Pracodawca ma obowiązek uzgodnić ze wszystkimi działającymi w szkole związkami zawodowymi: treść regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, w tym treść załączników stanowiących integralną część regulaminu: ◦ plan rzeczowo – finansowy przedstawiający podział środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej, ◦ maksymalną wysokość pomocy finansowej na poszczególne rodzaje pomocy; zmiany w treści regulaminu, w tym w/w załączników stanowiących integralną część regulaminu; przyznawanie pracownikom świadczeń z funduszu, bez względu na to czy dotyczy członków organizacji związkowej, czy osób niezrzeszonych.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 maja 2010 r., II PK 234/09, LEX nr , stanął na stanowisku, że „jeśli pracodawca ustali ze związkiem regulamin przyznawania świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, nie musi pytać go o zgodę co do środków dla konkretnych osób”, W/w stanowisko SN pozostaje w sprzeczności z brzmieniem art. 27 ust. 2 u.z.z. Przepis ten stanowi, że przyznawanie pracownikom świadczeń z funduszu dokonywane jest w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową. Dotychczas Sąd prezentował stanowisko odmienne (por. wyrok SN z dnia 19 listopada 1997 r., I PKN 373/97, OSNP 1998, nr 17, poz. 507).

W/w stanowisko SN oraz pogląd W. Barana pozostaje w sprzeczności z literalnym brzmieniem art. 27 ust. 2 u.z.z. Przepis ten stanowi, że przyznawanie pracownikom świadczeń z funduszu dokonywane jest w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową. Dotychczas Sąd prezentował stanowisko odmienne (por. wyrok SN z dnia 19 listopada 1997 r., I PKN 373/97, OSNP 1998, nr 17, poz. 507).

ROSZCZENIA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
Konsekwencją wskazanych wcześniej uprawnień jest przyznanie związkom zawodowym prawa wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o: zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy; przekazanie należnych środków na fundusz, w przypadku gdy pracodawca przekazał na rachunek mniejsze środki niż wynikające z obowiązujących przepisów lub nie przekazał ich w ogóle.

Stosownie do wyroku SN z dnia 19 listopada 1997 r., I PKN 373/97, OSNP 1998, nr 17, poz. 507, „dysponowanie przez pracodawcę środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, bez uzgodnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi, uprawnia te organizacje do żądania przekazania przez pracodawcę na rzecz funduszu rozdysponowanych kwot (art. 8 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.)”.

Pogląd przeciwny: Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 11 maja 2010 r. II PK 234/2009 LexPolonica nr Roszczenie przewidziane w art. 8 ust. 3 ustawy dotyczy środków przekazanych przez pracodawcę funduszowi i następnie już wydatkowanych. Prawo żądania, aby pracodawca zwrócił je, czyli jeszcze raz wpłacił na konto funduszu, ma więc charakter szczególny i przepis będący jego podstawą musi być ściśle interpretowany. Sankcjonowane w ten sposób mogą być tylko przypadki wydatkowania środków niezgodnie z przepisami ustawy, przez co należy rozumieć ustawę o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Przede wszystkim oznacza to, że sankcjonowane w ten sposób mogą być tylko przypadki wydatkowania środków niezgodnie z przepisami ustawy, przez co należy rozumieć ustawę o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. ). Nie można więc uznać, że przyznawanie pracownikom świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z naruszeniem obowiązku uzgodnienia z zakładową organizacją związkową wynikającego z art. 27 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych stanowi wydatkowanie środków niezgodnie z przepisami ustawy w rozumieniu art. 8 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

W wyroku z dnia 16 sierpnia 2005 r., I PK 12/05, OSNP 2006, nr 11-12, poz. 182, Sąd Najwyższy stwierdził: „Sprawa o zwrot zakładowemu funduszowi świadczeń socjalnych środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.) jest sprawą z zakresu prawa pracy. Legitymowanym biernie w takiej sprawie jest pracodawca (art. 3 k.p.), który ma zdolność sądową i procesową, choćby nie posiadał osobowości prawnej (art. 460 § 1 k.p.c.). Czynnie legitymowana do wystąpienia z takim roszczeniem może być międzyzakładowa organizacja związkowa obejmująca swoim działaniem pozwanego pracodawcę. W przypadku gdy w zakładzie działa więcej niż jedna organizacja związkowa, prawo wystąpienia do sądu może być realizowane przez jedną z nich.

PODSUMOWANIE Z Funduszu można finansować tylko te świadczenia, które mieszczą się w pojęciu działalności socjalnej. Fundusz może zostać przeznaczony także na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz tworzenie żłobków, przedszkoli. Podstawową zasadą przyznawania ulgowych usług i świadczeń jest stosowanie kryterium socjalnego. Wysokość odpisu na poszczególne kategorie pracowników pozostaje bez wpływu na wysokość świadczeń przyznawanych na rzecz uprawnionych. Każdy z uprawnionych ma równe prawo do otrzymania ulgowego świadczenia z Funduszu pod warunkiem spełnienia ustalonego w regulaminie kryterium socjalnego. Tylko związkom zawodowym przysługuje uprawnienie do wystąpienie z powództwem, w przypadku gdy pracodawca wydatkuje środki Funduszu niezgodnie z przepisami ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

ZAKŁADOWY FUNDUSZ ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "ZAKŁADOWY FUNDUSZ ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

ZAKŁADOWY FUNDUSZ ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "ZAKŁADOWY FUNDUSZ ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres