Michał Białek Jak wyciągamy wnioski?.

Prezentacja na temat: "Michał Białek Jak wyciągamy wnioski?."— Zapis prezentacji:

1 Michał Białek Jak wyciągamy wnioski?

2 Intuicja – co to? Każdemu zdarza się intuicyjnie wiedzieć jak wrócic do domu, czuje, że trzeba postawić na czerwone albo że odpowiedź „C” w teście jest właściwa..... Ale skąd?

3 Intuicja – wiedza? To szybka, nieswiadoma mozliwość odniesienia sie do posiadanej wiedzy, mimo, że nie zdajemy sobie sprawy z tego, że tę wiedzę mamy.

4 Intuicja logiczna? Istnieją doniesienia, że wyczuwamy też intuicyjnie, że wnioskowania sa nieprawomocne. Gdyby nie to, skąd wiedzielibysmy, że nasze szybkie wnioskowanie nie jest poprawne? A przeciez ne używamy logiki na codzień, jest zbyt męcząca.

5 Modułowa koncepcja umysłu
Umysł to zestaw narzędzi, które kiedys nam się w przeszłości ewolucyjnej do czegoś nadawały. Umysł nie pracuje uniwersalnie, a właśnie urzywa odpowiednich narzędzi. Co, gdy nie ma odpowiednich narzędzi?

6 Łuria Badania nad Kazachami pozbawionymi edukacji (lata 40-te XXw)

7 Co to jets prawda? cecha wypowiadanych zdań określająca ich zgodność z rzeczywistością. W mowie potocznej oraz w logice tradycyjnej prawda to stwierdzenie czegoś, co miało faktycznie miejsce lub stwierdzenie niewystępowania czegoś, co faktycznie nie miało miejsca.

8 Prawdziwe a logicznie poprawne wnioskowanie
Teraz czym sie te terminy różnią? Wnioskowanie poprawne jest prawdziwe niezależnie od prawdziwości terminów uzytych we wnioskowaniu. To znaczy że są zdania zawsze prawdziwe, niezależnie od terminów w nich uzytych! Takie zdania to tautologie. Będziemy o nich mówic na kolejnych zajęciach.

9

10 Rozumowanie sylogistyczne
„wynalezione” przez Arystotelesa w IV wpne Czy to wystarcza, żeby stały sie automatycznymi modułami?

11 Sylogizm – (greckie: syllogismos – wnioskowanie) schemat logiczny uprawniający do wnioskowania z dwóch zdań kategorycznych (przesłanek rozumowania), posiadających tylko jeden termin wspólny M, trzeciego zdania kategorycznego- wniosku , nie zawierającego tego terminu. Np.: każde M jest P każde S jest M więc każde S jest P

12 Za klasyczny uchodzi sylogizm Arystotelesa:
Każdy człowiek jest śmiertelny. M - P przesłanka większa Sokrates jest człowiekiem. S- M przesłanka mniejsza A więc: Sokrates jest śmiertelny. więc S – P wniosek

13 Nie należy zapomnieć, że w sylogizmie chodzi o koherencję rozumowania, natomiast prawdziwość treści nie może być brana pod uwagę. Sylogizm ukazuje samą istotę rozumowania, to znaczy, pokazuje, jaka jest struktura wnioskowania i jako taki pomija prawdziwość treści zawartej w przesłankach (a tym samym i we wnioskach).

14 Skonstruuj sylogizm, który dowodzi
Każdy kij ma dwa końce. Dwa jest liczbą parzystą. Logika jest najciekawszym z przedmiotów w tym semestrze Pingwiny nocują na księżycu

15

16 Walory sylogizmów S a P  zdanie ogólne twierdzące każde S jest P
a  afirmo – twierdzę (afirmare – twierdzić) S e P  zdanie ogólne przeczące żadne S nie jest P e  nego – przeczę

17 Walory sylogizmów Zdania szczegółowe – odnoszą się do części zakresu znaczeniowego S i P S i P  zdanie szczegółowe twierdzące pewne S jest (są) P  afirmo S o P  zdanie szczegółowe przeczące Pewne S nie jest P  nego

18 Zapisz poprawnie strukture nastepujących zdań:
Każdy ksiądz jest mężczyzną. Krzysztof jest księdzem. Krzysztof jest mężczyzną. Każda pszczółka jest owadem. Maja jest pszczółką. Maja jest owadem.  Pani Ela jest człowiekiem. Pani Ela jest nauczycielem. Nauczyciel jest człowiekiem. Bronisław Komorowski rządzi państwem. Prezydent rządzi państwem. Prezydentem państwa jest Bronisław Komorowski.

19 4 figury sylogizmów Figura I Figura II Figura III Figura IV M P S M
S P P M M S S P

20 Walory w figurach Figura I Figura II Figura III Figura IV M  P S  M
S  P P  M S  P M  P M  S S  P P  M M  S

21 Ile istnieje zatem figur sylogistycznych?
Ile walorów? Ile trybów dla wszystkich wnioskowań sylogistycznych? Część z nich jest „słusznych”

22 Tryby słuszne BARBARA, CELARENT, DARII, FERIO należą do pierwszej (figury) CESARE, CAMESTRES, FESTINO, BAROCO do drugiej Trzecia zawiera DARAPTI, DISAMIS, DATISI, FELAPTON, BOCARDO, FERISON Czwarta ponadto dołącza BRAMANTIP, CAMENES, DIMARIS, FESAPO, FRESISON. BARBARA, CELARENT, DARII, FERIO CESARE, CAMESTRES, FESTINO, BAROCO DARAPTI, DISAMIS, DATISI, FELAPTON, BOCARDO, FERISON BRAMANTIP, CAMENES, DIMARIS, FESAPO, FRESISON

23 Tryby słuszne Podaj przykład dla każdej figury w dwóch dowolnych trybach

24 Tryby podrzędne Tryby podrzędne powstają z trybów głównych, które mają konkluzję ogólną (a, e) przez jej osłabienie, tj. zastąpienie danej konkluzji odpowiednią konkluzją szczegółowa: a  i; e  o Figura I BARBARA  BARBARI; CELARENT  CELARONT Figura II CESARE  CESARO; CAMESTRES  CAMESTROS Figura IV CAMENES  CAMENOS

25 Po co stosować tryby podrzędne, skoro ogóle są prawdziwe i niosą za soba więcej informacji?

26 Metoda Venna I krok Na schemat Venna dla sylogizmów nanosimy dane z przesłanek sprawdzanego sylogizmu. 1) Dla zdań ogólnych: z całego zakresu subiectum wykreślamy tę część pola (zakresu nazwy), o której dane zdanie kategoryczne orzeka, że jest puste, to znaczy., że nie istnieją w niej desygnaty nazwy (subiectum). 2) Dla zdań szczegółowych: stawiamy znak + w tej części pola, która zawiera desygnaty, o których istnieniu dane zdanie stwierdza. II krok Porównujemy naniesione dane z przesłanek z danymi wniosku.

27 Metoda Venna

28 Metoda Venna

29 Metoda Venna Wyznaczyć terminy z sylogizmu (S, P, M).
Schematycznie przedstawić zdania kategoryczne w kolejności (jedno zdanie pod drugim). Postarać się aby trzecie zdanie składało się z terminów S i P i żeby w przesłankach użyto terminu M. Następnie oddzielić 2 zdanie od 3 poziomą kreską. Pierwsze dwa zdania stanowią przesłanki, a ostatnie to wniosek. (patrz punkt 3) Przenieść przesłanki na diagram. Kolejność nie jest ważna (Wygodnym sposobem jest przeniesienie najpierw zdań typu: SaP i SeP, a potem SiP i SoP, gdyż rozwiązuje to problem ,,pewności” plusów.). Sprawdzić, czy konkluzja zgadza się z przesłankami, tzn. czy przesłanki nie stanowią przeszkód, dla spełnienia warunków wniosku. Ocenić czy sylogizm jest poprawny, czy nie.

30 Metoda Venna Przykład: Niektórzy drwale są wysocy
Wszyscy drwale mają koszule w kratę Niektórzy wysocy ludzie mają koszule w kratę

31 Opcen poprawnośc następujących wnioskowań.
Żaden mężczyzna nie nosi różowej koszuli. Każdy prawnik to mężczyzna. Niektórzy prawnicy nie noszą różowych koszul. Wszyscy żebracy są cwani. Niektórzy bezdomni nie są żebrakami. Niektórzy bezdomni nie są cwani. Każdy sędzia jest uczciwy Żaden przestępca nie jest uczciwy Żaden przestępca nie jest sędzią Niektórzy mężczyźni są złośliwi. Niektórzy złośliwi ludzie są politykami. Niektórzy politycy są mężczyznami.

32 Opcen poprawnośc następujących wnioskowań.
Żaden pies nie jest kotem. Żaden kot nie jest kanarkiem. Zatem: Żaden kanarek nie jest psem. Każdy ojciec jest mężczyzną Niektórzy mężczyźni są wykładowcami Zatem Niektórzy wykładowcy są ojcami Każda kobieta jest człowiekiem Niektóre osoby znajdujące się w tej auli są kobietami Zatem Każda osoba znajdująca się w tej auli jest człowiekiem

33 Zbadano grupe pracowników
Zbadano grupe pracowników. Okzało sie, że 2/5 z nich uprawia regularnie ćwiczenia. Gdy pytano ich o odżywianie się, 2/3 z nich powiedziało, że zawsze je śniadania. Z tych, którzy jedzą śniadania 9/25 uprawia ćwiczenia. Jakie jest prawdopodobieństwo, że losowa osoba będzie jeść śniadania i regularnie ćwiczyć? Nie będzie jadać śniadań, a będzie ćwiczyć? Nie je śniadań ani nie ćwiczy?

34 Metoda Venna

35 Metoda Venna Wszystkie ptaki są ssakami. Wszystkie ssaki jedzą mleko.
Wszystko co je mleko jest zdrowe. _______________ Wszystkie ptaki sa zdrowe

36 A teraz „na oko” Żadne uzależniające rzeczy nie są tanie.
Niektóre papierosy nie są tanie. Niektórz papierosy nie są rzeczami uzależniającymi. Zadne papierosy nie są tanie. Niektóre uzależniacze nie są tanie. Niektóre uzależniające rzeczy nie sa papierosami.

37 Wyciągnij wniosek Żaden ateista nie jest wierzący.
Wszyscy wierzący to chrześcijanie. _________________ ?

38 Belief bias

39 Belief bias Polega na tym, że wolimy nielogiczny ale prawdziwy wniosek, niz logiczny a nieprawdziwy.

40 Na kolejnych zajęciach
Inne błędy w rozumowaniu sylogistycznym Ocena prawdziwości zdań Śledzenie tautologii Teorie wnioskowań: modele umysłowe oraz psychologika (teoria reguł)